Het zal allicht niet nodig zijn om de lezers van deze site uit te leggen wie Charis Alexiou is. Desnoods kunt u terecht bij onze biografie van haar , die wel niet helemaal actueel meer is maar die toch de houdbaarheidsdatum nog niet voorbij is.

Aan de andere kant zijn er de hyperbolen van de marketing rond dit concert, die deze zangeres regelrecht de hemel inprijzen. Op zich is dat niet onterecht - Alexiou behoort niet voor niets al jarenlang tot de absolute top - maar het is dan wel een beetje jammer dat er totaal geen aandacht besteed wordt aan het programma van deze concerten, en tenslotte is het toch voor de muziek dat je naar een concert gaat - of thuisblijft. Maar goed, daarmee weten wij ook weer wat te schrijven.

Charis Alexiou tourt al twee zomers lang door heel Griekenland met het "Nouveau Sextet". Dat groepje werd opgericht in maart 2013 en ze omschrijven zichzelf als een "world jazz funk band". Dat klinkt een beetje "dertien-in-een-dozijn-achtig", maar bij het lezen van de ledenlijst moet elke rechtgeaarde liefhebber van Griekse muziek toch wel even naar adem snakken:

• Thomás Konstantinou : outi , (elektrische) gitaar, bouzouki , laouto , tzouras .
• Sotiris Lemonidis : piano, keyboards, tzouras , flamenco-gitaar
• Alexandros Arkadopoulos: klarinet , kaval
• Dimitris Tsakas : saxofoon, (klassieke) gitaar
• Kostas Konstantinou : contrabas
• Kostas Meretakis : slagwerk ( daouli , toumbeleki , defi , bendir , stamna, ...) en drums

Dit "Nouveau Sextet" is dan misschien nieuw van samenstelling, maar minstens drie van deze zes muzikanten behoren al jarenlang bij de absolute top in hun eigen vakgebied, en dat op zich is al een reden om naar dit concert te gaan.

Het heeft natuurlijk wel zijn impact op het programma, want dergelijke muzikanten neem je niet aan boord als ordinaire begeleiders, zelfs niet als je Alexiou heet. Het Griekse publiek kent hen en zou dat niet aanvaarden. Omgekeerd zou Alexiou niet met hen in zee gaan als ze deze mensen geen extra zichtbaarheid zou willen geven. Bovendien verlegt ook zij regelmatig de grenzen van haar repertoire, en dan gaat ze nieuwe samenwerkingen aan. Iets dergelijks zagen we enkele jaren geleden met Makis Seviloglou , en dat is ook waarom ze recent met het "Nouveau Sextet" in zee ging. Het groepje krijgt dan ook een deel van het programma toebedeeld om zichzelf aan het publiek voor te stellen.

Dat alles maakt dat de concerten, die Alexiou met het "Nouveau Sextet" in Griekenland gaf in de zomers van 2013 en 2014, een flinke " ethnic -jazz" dimensie hadden. Maar er zat ook vrij veel dimotika bij, want tenslotte is het uit die hoek dat de meeste leden van het sextet afkomstig zijn. Dat betekent dat er ook veel oosters aandoende klanken te horen waren. Voor de fans van Alexiou zal het allemaal misschien even wennen zijn.

Op het programma van deze optredens stonden ook een aantal liedjes uit de (toen) nieuwste cd van Charis Alexiou . Die heet "Η Τρίπλα" (I Tripla, De dribbel) en ze verscheen in december 2012. De teksten werden allemaal geschreven door Manolis Rasoulis, kort voor zijn dood in april 2011. Alexiou kreeg de toelating van Natalia Rasouli, de dochter van haar vader, om dit onuitgegeven materiaal te gebruiken. De teksten werden speciaal voor dit album op muziek gezet door Vaso Alagianni, Petros Vagiopoulos, Christos Nikolopoulos , Leon Y. Poliker en Orfeas Peridis, stuk voor stuk mensen die vaak samengewerkt hadden met Rasoulis. Voor Alexiou was het de eerste keer in 33 jaar dat zij opnieuw een plaat met teksten van hem uitbracht (de vorige keer was het album "Ta tragoudia tis Charoulas" uit 1979). Manolis Rasoulis was zeer geliefd in Griekenland en ook daarom kregen deze nieuwe liedjes een prominente plaats in het programma.

Gelukkig voor de fans zaten er ook de obligate succesnummers in verwerkt, zoals "13 foties", "Panselinos", "Theos an ine", "Na ziso i na pethano", en natuurlijk ook "Di efchon". De arrangementen waren dan wel lichtjes anders, aangepast aan de instrumenten van het "Nouveau Sextet". Dat zijn er meer dan twintig in totaal, maar bij de optredens in Griekenland zaten er in principe geen drumstel bij en ook geen elektrische gitaren , terwijl dat toch vaste onderdelen zijn van de "gewone" concerten van Charis Alexiou .

Op het programma van de "European Tour 2015" zullen uiteraard ook nummers staan van haar pas in oktober 2014 verschenen album "Τα όνειρα γίνονται πάλι" (Ta onira yinonde pali, De dromen zijn weer terug"). Het is de eerste cd die ze uitbrengt sinds ze in juni 2014 van platenmaatschappij veranderde. De teksten zijn van Nikos Moraïtis , de muziek werd geschreven door Rous, Stathis Drogosis, Vasilis Gavriïlidis en Adriana Bábali . Het zijn allemaal mensen van de jongere generatie en het is de eerste keer dat Alexiou met hen samenwerkt. Weer wat anders dus.

Het zal duidelijk zijn dat dit een boeiend concert belooft te worden met een zeer gevarieerd programma, met flink wat verrassingen ook, en het is dan jammer dat de marketing daar totaal aan voorbijgaat. Over het "Nouveau Sextet" kom je bij het Koninklijk Cricus in Brussel alleen de naam te weten, en op de website van Luxor in Rotterdam bloklettert men alleen maar " Alexiou , de grande dame van de Griekse muziek", het Sextet wordt niet eens vernoemd (17.10.2014).

Op die manier riskeert men zowat iedereen op het verkeerde been te zetten, zowel diegenen die zuchten "ach nee, alwéér Alexiou " als diegenen die roepen "hoera, eindelijk nog eens onze Charoula ". De eerste categorie zal dit concert dan misschien onterecht links laten liggen, de anderen kopen dan tickets voor een heel ander concert dan wat ze denken te zullen krijgen. Op korte termijn is dat laatste natuurlijk een goede zaak voor de kaartverkoop en voor de organisator, en als de vurige fans na afloop wat minder vurig zijn, en als de volgende concerten van Alexiou dan wat minder gaan renderen, dan nemen ze gewoon iemand anders. We hebben het dan wel over de promotie in België en Nederland, waar de concerten georganiseerd worden door een "groothandelaar in (winstgevende) optredens".

Er zijn ook nog optredens gepland in Stuttgart (18.4), Uppsala (25.4), Keulen (28.4), Zürich (29.4), Nürnberg (2.5), München (3.5), Berlijn (4.5) en Frankfurt (6.5). Op 11.10.2014 was de verkoop daar nog niet van start gegaan, en wij schreven toen: "Daar is de organisatie in handen van iemand met meer kennis van (Griekse) zaken en met een lange-termijnvisie, het is dan even afwachten hoe ze het daar zullen aanpakken". Inmiddels (16.10.2014) is Berlijn in voorverkoop en inderdaad: daar wordt het "Nouveau Sextet" uitgebreid toegelicht ...

Vier aanbieders van Griekse cultuur slaan de handen in elkaar voor een vierdaags festival in Brussel, met een toch wel indrukwekkend aanbod van muziek, dans en film.

Voor elk van de vier dagen werd er een thema gekozen, en de zaterdag en de zondag werden onderverdeeld in een namiddag- en een avondprogramma. Zo ontstaan als het ware een aantal modules, zeven in totaal, waarvoor u afzonderlijk moet reserveren.

Dat klinkt erg duur, maar het tegendeel is waar. De ticketprijzen zijn zo democratisch mogelijk gehouden, waardoor het allemaal behoorlijk meevalt. Om echt alles mee te maken betaalt u in voorverkoop bijvoorbeeld € 76 in totaal, maar dan bent u wel vier dagen van huis weg, en na afloop heeft u dan dertien concerten, een film, een dansvoorstelling en een opvoering van schimmentheater achter de rug - zonder de groepjes mee te rekenen die gratis spelen in de hall en in de bar van de Senghor. Nog een voordeel met deze formule is dat je bij een "gewoon" festival in de regel een dagkaart moet kopen, ook al kan je maar enkele uren blijven. Dan is de "modulaire" aanpak veel interessanter.

We zetten de "modules" even voor u op een rijtje, en verder naar onderen op deze pagina diepen we ze dan elk afzonderlijk verder uit. Met een klik op de onderlijnde woorden komt u rechtstreeks bij de toelichting.

Eerst moeten we nog twee andere onderdelen van het festival vernoemen, die dwars doorheen de gewone programmatie lopen maar er toch goed op aansluiten.

Gratis "randanimatie"

Een festival moet het niet alleen hebben van de muziek zelf maar ook van de sfeer, en ook daaraan is gedacht.

Elke dag van het festival is er (gratis) Griekse live muziek in de hall en/of de bar van de Senghor, zodat u al meteen in de juiste stemming bent, nog vóór u de zaal ingaat voor de betalende optredens.

En gedurende het ganse festival loopt er in de Senghor ook een tentoonstelling met tekeningen van David Prudhomme, geïnspireerd door de rembetika , en dan vooral door de "romantische" kant van het genre: het onderwereld-sfeertje, het verzet tegen dictator Metaxas, de hasj-kroegen en dergelijke.

Ook buiten de Senghor zelf zijn er nog andere activiteiten voorzien. Er wordt bijvoorbeeld gedacht aan een "patinada", een muzikale rondwandeling op de Place Jourdan, en er zijn nog meer wilde ideetjes, maar alle details daarvan staan nog niet helemaal op punt (2.4.2015).

Workshops

Aan dit festival werkt een indrukwekkend aantal gerenommeerde muzikanten mee, en veel van hen hebben ook didactische kwaliteiten. Enkelen hebben dat overigens al bewezen door workshops te geven ter gelegenheid van eerdere optredens in de Brusselse Art Base. Ook in het kader van het "Nous sommes grecs" festival worden er enkele workshops ingelast.

Alle details zijn nog niet ingevuld maar we geven u toch al de hoofdlijnen (2.4.2015).

Op zaterdag zijn er drie workshops voorzien, die allemaal beginnen om 10u30 's ochtends:

• Kyriakos Gouventas met een workshop over de viool in de traditionele muziek.
• Stavros Kouskouridas met een workshop over de klarinet in de traditionele muziek.
• Matoula Zamani met een workshop getiteld "Traditional song: the voice as expression and psychoanalysis (memory - future)"

Op zondag zijn er zelfs vier workshops geprogrammeerd, eveneens om 10u30. De drie eerste zijn een herhaling van die van zaterdag, maar op zondag komt daar ook nog Evgenios Voulgaris bij met een workshop over de vooroorlogse rembetika .

In principe worden deze workshops onderbroken voor de patinada op de Place Jourdan.

Dan, zoals beloofd, een overzicht van het "gewone" programma.

Donderdag 16 april

De eerste dag van het festival is er maar één betalende module, onder het motto "Aux racines du Rébétiko" . Dat wordt ingevuld als een dubbelconcert van het vrouwenkoor "Art & Mélodie", gevolgd door een optreden van En Chordais .

Vrijdag 17 april

Ook de tweede dag is er maar één betalende module, en die heet "Autour du bouzouki " . Die bevat een concert van het rembetika -groepje Vinylio, een Karagiozis -voorstelling door Dimos Vougioukas die muzikaal begeleid wordt door Agathonas Iakovidis , en tenslotte een optreden van Agathonas zelf met zijn groep.

Zaterdag 18 april

Zaterdag zijn er drie betalende modules.

's Middags is er eerst een herhaling van de Karagiozis -voorstelling van de dag voordien, die vooral bedoeld is voor kinderen.

De namiddag staat in het teken van "Thessaloniki, la Jérusalem des Balkans" , en in dat kader kunt u eerst kijken naar een voorstelling van de documentaire "My Sweet Canary" over het leven van Roza Eskenazy , in aanwezigheid van de regisseur. Aansluitend is er dan een concert.

's Avonds is het dan tijd voor wat feestelijke geluiden, met opnieuw een dubbelconcert . Het eerste is een optreden van Matoula Zamani en haar band, het tweede een concert van vier gereputeerde muzikanten onder de titel "Panigyri! C'est la fête!" .

Zondag 19 april

Ook de laatste dag van het festival is opgedeeld in twee betalende modules.

's Namiddags presenteren drie verschillende groepjes elk hun eigen kijk op de rembetika -muziek, onder de titel "Rébétiko - Greeks in Belgium" .

Het festival wordt dan in stijl afgerond met een slotavond die begint met een concert van het trio BalkART, gevolgd door een Kretenzische dansvoorstelling van Fanouris Trikilis en zijn groep, begeleid door de Liviakis Brothers.

Credits

Dit rijkelijk gevulde programma werd op poten gezet door vier partners, die maandenlang bezig geweest zijn met de voorbereidingen. In alfabetische volgorde zijn dat: Art Base, Espace Senghor, Fanis Trikilis en Stray Dog.

Het "Nous sommes grecs" festival gaat officieel van start met een dubbelconcert onder de noemer "Aux racines du Rébétiko" , wat kan vertaald worden als "(op zoek) naar de wortels van de rembetika".

Vooraf, vanaf 18u, kunt u zich al wel in de juiste stemming laten brengen door de muzikanten die in de hall en de bar van de Senghor zullen spelen. Meer info hierover vindt u hoger op deze pagina , waar we ook een overzicht geven van het festival in zijn geheel.

Op deze eerste dag van het festival wordt u bij het binnenkomen verwelkomd door Kostas Mihos ( baglamas ) en Christos Sarantidis ( gitaar ), die in de hall rembetika zullen spelen in Pireaus-stijl. Als u dan doorstoot naar de bar, dan zou u daar de Grieks-Antwerpse meisjes van "Minore" moeten aantreffen met liederen uit het Café Aman.

20u : Ensemble Art & Mélodie

De eigenlijke zoektocht naar de "racines du Rébétiko" wordt dan om 20u ingezet door het Brusselse vocaal ensemble "Art & Mélodie" onder leiding van Ismini Giannakis .

Deze Belgisch-Griekse sopraan verscheen voor het eerst op onze site in januari 2003 , naar aanleiding van een nieuwjaarsconcert in het kader van het toenmalige Griekse voorzitterschap van de EU. Zij zong toen werk van Mozart en Verdi, maar ook van de Griekse klassieke componist Yannis Constantinidis. Wij noemden haar toen "een beloftevolle artieste". Iets meer dan een jaar later, in juni 2004 , was ze er weer, opnieuw met Constantinidis, maar nu ook met Ravel en De Falla. Dan bleef ze een tijdje uit beeld, maar dat was niet omdat ze gestopt was met zingen en optreden, wel integendeel, maar omdat we op onze site nu eenmaal alleen berichten over "Griekse" muziek, en Ismini zong vooral westers. Ze begon trouwens haar zangcarrière als "Donna Anna" in de "Don Giovanni" van Mozart, gevolgd door "Lady Billous" in "Albert Herring" van Benjamin Britten.

Tien jaar en één maand na haar laatste vermelding op onze site was ze er dan ineens weer, en het was meteen goed raak ook: in juli 2014 bracht ze een hulde aan Manos Hadjidakis , samen met de pianiste Tonia Tambouri en de twee mezzo-sopranen Marie Verhoeven en Sophie Llewellyn Smith. De aanwezigheid van die twee laatsten was niet toevallig. Ismini Giannakis heeft inderdaad een aantal gelijkgestemde zielen om zich heen verzameld, en samen zingen ze de meest uiteenlopende dingen, zolang die maar onder de noemer van "Art & Mélodie" kunnen ondergebracht worden. In oktober 2011 brachten ze bijvoorbeeld een concert met Engelse madrigalen uit de tijd van Koningin Elisabeth.

Speciaal voor het "Nous sommes grecs" festival hebben ze een programma samengesteld met liederen van componisten die hun inspiratie zochten en vonden in de traditionele Griekse muziek. Dat is eigenlijk een onuitputtelijk thema, zelfs als je het beperkt tot liederen die "aan de wortels van de rembetika" te vinden zijn. Toch krijgt het ensemble (in principe) maar een half uurtje toegemeten.

Het ensemble "Art & Mélodie" staat te boek als een vrouwenkoor, en dat blijkt ook uit de lijst van de zangeressen die aan dit project(je) meewerken. In principe zijn dat:

• de sopranen Annie de Surray, Catherine Galand, Eleni Chronopoulou, Heidi Ostrowski, Ruth Sieber, en natuurlijk ook Ismini Giannakis zelf,
• de alten Bernadette Mathu, Ellen Bohmueller, Geneviève Triest, Hynda Vandromme, Natacha Pollet en Susan Flocken.

De dames worden op piano begeleid door Vasiliki Wiedenmayer , ook al een bekende naam binnen de Brusselse muziekscène. Zij staat regelmatig op de affiche, niet alleen als begeleidster bij allerlei recitals, maar ook de Griekse toneelverenigingen doen af en toe op haar beroep. Daarnaast is zij ook pianolerares, onder andere aan de Griekse school.

20u30 : En Chordais

Om 20u30 is het dan de beurt aan het ensemble En Chordais ( Εν Χορδαίς ). Zij komen uit Thessaloniki maar ze zijn in heel Griekenland een begrip, niet (alleen) als muziekensemble maar (ook en vooral) als het gelijknamige opleidingsinstituut waar ze deel van uitmaken. Daar wordt niet alleen les gegeven, er wordt ook toonaangevend onderzoek gedaan en de resultaten worden gepubliceerd in boeken en cd's.

In het buitenland raakte het muziekensemble vooral bekend nadat ze in 2008 de prestigieuze "Prix Franse Musique des Musiques du Monde" in de wacht sleepten op het "Babel Med" festival in Marseille. Sindsdien zijn ze regelmatig terugkerende gasten op de podia van het gevestigde wereldmuziekcircuit.

Het ensemble staat onder leiding van Kyriakos Kalaïtzidis ( Κυριάκος Καλαϊτζίδης ) en zijn visie is dan ook die van de groep: de wortels van het Griekse muzikale erfgoed - met inbegrip van de rembetika - moeten in het oosten gezocht worden.

Meer over de groep en hun achtergrond leest u op onze april 2012 pagina.

De samenstelling van de groep is nog steeds dezelfde:

• Drossos Koutsokostas: zang
• Kyriákos Petrás : viool
• Kyriakos Kalaïtzidis : outi
• Alkis Zopoglou : kanonaki
• Petros Papageorgiou: percussie

Ook deze avond is een onderdeel van het "Nous sommes grecs" festival, waarvan u hoger op deze pagina een overzicht vindt.

In de hall van de Senghor speelt het ensemble Passatempo , dat bestaat uit Themis Skiadas, Mihalis Karakatsanis en Ioannis Perisoratis.

In de bar zouden de Grieks-Antwerpse meisjes van Minore spelen.

Het hoofdprogramma heeft op deze avond de titel "Autour du bouzouki " meegekregen, en dan zal duidelijk zijn dat alle drie de onderdelen te maken hebben met de bouzouki , het instrument dat bij uitstek - zij het vooral door buitenlanders - met Griekenland geassocieerd wordt.

19u : Vinylio

Het bekende Brusselse rembetika -groepje Vinylio geeft de aftrap om 19u. Zij bestaan al vele jaren maar sinds kort hebben ze een nieuw elan gekregen toen Chryssa Karaïskou naar Brussel kwam. De naam van het groepje verwijst uiteraard naar de 78-toerenplaten waarop de bekende rembetika-componisten uit die tijd aan huis geleverd werden. Het is die sfeer die Vinylio wil evoceren, weliswaar met enkele eigen accenten.

Vinylio bestaat uit:

• Giannis Sarris : zang, bouzouki
• Chryssa Karaïskou : zang, kanonaki
• Renaud Dardenne : gitaar

20u : Karaghiozis-voorstelling

Na Vinylio is het de beurt aan Karagiozis , het hoofdpersonage van het Griekse schimmentheater, en tegelijk ook de naam van het schimmentheater zelf. Deze vorm van volksvermaak is één van de vele overblijfselen van het Ottomaanse Rijk, en het verschijnsel is ook in Turkije te vinden. Daar is het echter vercommercialiseerd, en de voorstellingen worden doorgaans gegeven in grote winkelcentra, bij wijze van publiekstrekker. Elke vergelijking met onze Sinterklaas is niet louter toevallig. In Griekenland daarentegen komt het schimmentheater nog "in het wild" voor: in de grotere steden zijn er speciale theaters, maar er zijn ook nog steeds rondreizende spelers die de dorpsfeesten opluisteren. En niet onbelangrijk: de Griekse spelers hebben doorgaans een goede opleiding achter de rug. Dat moet ook wel, anders lust het publiek er geen pap van.

De man die deze keer achter de schermen aan de touwtjes trekt is niemand minder dan Dimos Vougioukas , die inmiddels in heel Brussel (en ver daarbuiten) wereldberoemd is als accordeonist. Het is iets minder bekend dat hij ook nog een getalenteerd Karagiozis -speler is, met een diploma op zak en honderden voorstellingen achter de rug.

Voor de link met het thema van de avond, de bouzouki , deed hij beroep op Agathonas Iakovidis . Die was dan toch in Brussel voor het "Nous sommes grecs" festival, en hij was meteen enthousiast toen Dimos hem vroeg of hij niet ook bij Karagiozis voor de muziek wilde zorgen.

Daarmee sluiten ze dan naadloos aan bij de traditie, want de muziek speelt een belangrijke rol in het Griekse schimmentheater, en vroeger was dat uiteraard altijd live muziek, zelfs lang nadat de grammofoonplaat zijn intrede deed. De meeste beroemde Karagiozis -spelers hadden zelfs een heel orkest in dienst, en ze hadden daar ook een belangrijk deel van hun succes aan te danken. Tegenwoordig komt de muziek meestal uit blik, maar dat is enkel om praktische redenen, lees: om de kosten te drukken.

Wij schreven al eerder uitgebreid over het verschijnsel, onder meer in oktober 2010 , naar aanleiding van een voorstelling door Athos Danellis, en ook nog eens in juni 2012 , naar aanleiding van een voorstelling van Dimos Vougioukas zelf. Het is beslist de moeite om dat alles even uit te diepen, want dan haalt u beslist méér uit deze voorstelling dan wanneer u er onvoorbereid naartoe gaat.

Dimos en Agathonas geven de volgende dag nog een voorstelling , speciaal voor kinderen.

21u : Agathonas Iakovidis & band

Nadat Karagiozis van het toneel is verdwenen krijgt Agathonas Iakovidis het podium helemaal voor zich alleen. Of niet helemaal, want hij heeft twee kompanen meegebracht. Het trio bestaat uit:

• Agathonas Iakovidis : bouzouki , zang
• Lazaros Charitidis : bouzouki , zang
• Emmanouil Porfyrakis : gitaar, zang

Agathonas behoeft eigenlijk geen introductie meer bij liefhebbers van Griekse muziek, en daarbuiten zal hij allicht ook bekend zijn van zijn - ietwat verrassende - deelname aan het Eurovisie-songfestival in 2013. Over de man en zijn bijdrage aan Eurovisie en nog een paar andere dingen leest u meer op onze juli 2014 pagina , en natuurlijk ook in onze biografie van Agathonas Iakovidis .

Deze Karagiozis-voorstelling is een apart onderdeel van het "Nous sommes grecs" festival, waarvan u hoger op deze pagina een overzicht vindt. Ze is speciaal bedoeld voor kinderen en daarom zijn er ook aparte tickets voor verkrijgbaar. Belangstellende ouders moeten er wel rekening mee houden dat de marionetten uiteraard Grieks zullen spreken.

Verder is deze voorstelling een herhaling van de Karagiozis-opvoering van vrijdag, of toch minstens in principe. Vast staat in elk geval dat de poppen zullen bediend worden door Dimos Vougioukas en dat Agathonas Iakovidis voor de muzikale begeleiding zal zorgen. Maar het repertoire van Karagiozis is natuurlijk wel onuitputtelijk ...

Voor meer uitleg over deze voorstelling kunt u in elk geval hoger op deze pagina terecht.

De namiddag van de derde dag van het "Nous sommes grecs" festival (waarvan u hoger op deze pagina een overzicht vindt) is gewijd aan "Thessalonique, la Jérusalem des Balkans".

Zoals bekend had de Noord-Griekse havenstad haar bijnaam "Jeruzalem van de Balkan" te danken aan de sterke Joodse aanwezigheid daar. Die gaat terug tot de vijftiende eeuw, toen de Spaanse koningen Ferdinand en Isabella de Joden uit Spanje verdreven. Die woonden daar toen al pakweg vijf eeuwen en ze stonden om die reden bekend als Sefardische Joden, naar het Hebreeuwse woord "Sefaràd", dat Spanje betekent. Toch spraken ze geen Hebreeuws maar Ladino, een vorm van Spaans met veel Hebreeuwse leenwoorden.

Ze brachten die taal, hun cultuur en al hun andere bezittingen mee naar hun nieuwe thuis, die ze vonden in de grote steden van het toenmalige Ottomaanse Rijk. Veel van hen streken neer in Thessaloniki, en in 1520 vormden ze al meer dan de helft van de 30.000 inwoners van de stad. Een kwart van die inwoners waren Turken, en ook zij waren inwijkelingen, want tot 1430 was Salonika een Byzantijnse stad geweest. De oorspronkelijke Griekse bevolking was in 1520 dus duidelijk in de minderheid.

De verhouding bleef min of meer ongewijzigd zolang Salonika deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk, en het waren ook de Sefardim die de stad uitbouwden tot de belangrijkste havenstad van de Balkan. Pas na de Balkanoorlogen van 1912-1913 werd het huidige Noord-Griekenland - en dus ook Salonika - ingelijfd bij het jonge Griekse koninkrijk, en tijdens de grote bevolkingsuitwisseling van 1922 moesten alle Turken in die regio vertrekken naar het "moederland" - dat ze nooit gezien hadden. Hun plaatsen werden ingenomen door Griekse vluchtelingen uit Klein-Azië - waarvan sommigen geen woord Grieks spraken.

Nog eens twintig jaar later werd nagenoeg de volledige Joodse bevolking van Thessaloniki afgevoerd naar de gaskamers van de nazi's. Van de 80.000 kwamen er slechts 7.000 terug.

Dat is in een notendop de achtergrond waartegen dit onderdeel van het "Nous sommes grecs" festival moet gezien worden.

Voor de muzikale omlijsting zorgen ook nu weer een aantal muzikanten die vanaf 13u in de foyer en de bar zullen spelen.

In de hal speelt "Passatempo" de rembetika in de rauwe Pireaus stijl, en "Passatempo" dat zijn de stoere binken Michel Karakatsanis ( bouzouki ), Ioannis Perisoratis ( bouzouki ) en Thémis Skiadas ( gitaar ).

In de bar houden Margarita Dakou ( viool ) en Chrysa Karaïskou (zang en kanonaki ) de stereotiepen overeind, want zij spelen daar de meer verfijnde "Cafe Aman" stijl.

14u30 : Documentaire "My Sweet Canary"

Het betalende gedeelte van de namiddag opent dan met een voorstelling van "My Sweet Canary" , een documentaire over het leven van Roza Eskenazy , de bekende Grieks-Joodse zangeres uit de vorige eeuw.

Het is dan wel een documentaire met een verhaal: dertig jaar na de dood van Eskenazy gaan drie muzikanten met verschillende achtergronden, uit Griekenland, Turkije en Israel, op zoek naar haar en haar muziek. Ze volgen daarbij de weg die Roza zelf aflegde: van haar geboortestad Constantinopel naar Thessaloniki in het toen nog Ottomaanse noorden van Griekenland, later naar Athene en naar de roem, en dan verder naar optredens in Amerika en elders. Hun zoektocht mondde uit in een echt concert, dat plaatsvond in de marge van het 12de Festival van de Documentaire Film van Thessaloniki, in maart 2010. Zowel de zoektocht als het concert werden gefilmd en dat resulteerde in de film "My Sweet Canary", die dan het jaar daarop het 13de Festival mocht openen, daar een staande ovatie kreeg en vervolgens wereldwijd getoond werd. Maar het verhaal is daarmee nog niet uit, want parallel met de filmvertoningen gingen ook de muzikanten door met hun concerten, en daarbij gebruikten ze dan materiaal uit de documentaire om de liedjes aan elkaar te rijgen.

Eén van die concerten was in augustus 2012 mee te maken op het Klinkers Festival in Brugge, en bij die gelegenheid gingen we ook uitgebreid in op de figuur van Roza Eskenazy zelf, en op alle onduidelijkheid - om niet te zeggen geheimzinnigheid - die er rond haar persoon nog altijd bestaat. Om ten volle van de documentaire te kunnen genieten is het dan misschien geen slecht idee om vooraf "uw huiswerk te maken". Dat geldt des te meer omdat de Israelische regisseur Roy Sher zelf aanwezig zal zijn om toelichting te verschaffen bij het zijne.

In de documentaire zelf zijn heel wat bekende gezichten te ontwaren. Zo zult u ongetwijfeld Katerina Tsiridou en Sotiris Papatragiannis herkennen (in mei 2012 nog op tournee in de Lage Landen), en ook Dimitris Mystakidis (in april 2011 hier op stap met Apsilies) en Evelina Angelou (in april 2010 samen met Stelios Vamvakaris op het Balkan Trafik Festival in Brussel) spelen er in mee. En Katerina Tsiridou komt trouwens dit jaar naar het Balkan Trafik Festival, een week na "Nous sommes grecs" (zie onder ), en ze zal daarna ook optreden in de Art Base (zie nog "onderder" ).

Concert "Saloniki"

Ook na de projectie van de documentaire (die anderhalf uur lang is) en de toelichting door Roy Sher wordt er een concert geprogrammeerd dat aansluit bij het zelfde thema van "Thessaloniki, het Jeruzalem van de Balkan" in het algemeen, en bij het leven van Roza Eskenazy in het bijzonder.

Er staan dus zowel liedjes uit Klein-Azië als Sefardische liedjes op het programma, en allicht nog veel meer, en die worden dan gezongen in het Grieks, het Turks en het Ladino.

De muzikanten zijn:

• Hanna Bardos : zang
• Ismini Giannakis : zang
• Kyriakos Gouventas : viool
• Dimos Vougioukas : accordeon

De enige naam in dit illustere gezelschap die bij de bezoekers van deze website misschien niet meteen een belletje doet rinkelen is die van Hanna Bardos .

Deze Belgische mezzo-sopraan van Hongaarse afkomst is bijzonder veelzijdig. Zij studeerde menswetenschappen en behaalde ook nog eens drie eerste prijzen aan het conservatorium van Mons, in zulke uiteenlopende takken als operazang, lyrische kunsten en kamermuziek. Ze zingt opera, theater en cabaret, ze geeft muziekles, ze is actrice (onder andere voor tv), en ze schreef een aantal toneelstukken voor kinderen. Als zangeres is ze lid van een onwaarschijnlijk groot aantal ensembles, waarmee ze bijvoorbeeld ook op het terrein van de jazz actief is. Een bijzondere vermelding verdient het "Trio Les Muses", dat hun publiek op sleeptouw neemt doorheen heel Europa: van Scandinavië tot de Balkan en de Middellandse Zee. Die bijzondere vermelding heeft het trio te danken aan zijn samenstelling, want naast Hanna Bardos zelf, en de Belgisch-Italiaanse pianiste Nathalie Alessi, is daar ook Ismini Giannakis lid van.

De sopraan Ismini Giannakis kwamen we eerder al tegen op dit "Nous sommes grecs" festival: zij en haar koor "Art & Melodie" openen immers op donderdag , vóór het optreden van En Chordais .

De violist Kyriakos Gouventas zullen we ook later nog tegenkomen op het festival, hij speelt later op de avond mee in het "Panigyri" concert . Maar hij zat al tientallen keren eerder op het podium, onder (heel veel) meer ook tijdens het concert "My Sweet Canary" in Brugge in augustus 2012 . Daarnaast is hij onder (heel veel) meer ook lid van Primavera en Salonico , het vaste orkest van Savina Yannatou, en van haar is bekend dat zij in 1994 doorbrak met haar gelijknamige cd over de muziek van de Sefardische Joden. Gouventas was er natuurlijk ook bij toen Yannatou recent (in maart 2015 ) haar vierde ECM cd voorstelde, die "Songs of Thessaloniki" heet en een soort muzikaal prentenboek wil zijn van de stad aan het begin van de vorige eeuw. Gouventas is dus al meer dan twintig jaar lang vertrouwd met dit materiaal. Niet dat dit er veel toe doet, want hij speelt gewoonweg alles, en dat allemaal met het grootste gemak.

Dat geldt ook voor accordeonist Dimos Vougioukas . Ook hij is gespecialiseerd in gewoonweg alles, of zo lijkt het toch. Veelzijdig is hij in elk geval, en dit concert sluit in elk geval prima aan bij zijn stokpaardje, de muziek van de Balkan. Ook hem kwamen we al eerder tegen op het "Nous sommes grecs" festival, maar dan in zijn hoedanigheid van Karagiozis-speler. Daarvan getuigen de twee voorstellingen die hij op vrijdag en eerder deze zaterdag geeft, muzikaal begeleid door Agathonas Iakovidis . En net als Gouventas speelt ook Vougioukas op het "Panigyri" concert , later op zaterdag, en op zondag werkt hij mee aan het slotconcert van dit festival.

Dit concert is een onderdeel van het "Nous sommes grecs" festival, waarvan u hoger op deze pagina een overzicht vindt.

19u : Matoula Zamani

Het Brusselse publiek kon al eerder kennis maken met de flamboyante Matoula Zamani . De Art Base had haar in de zomer van 2011 gecontacteerd en een optreden met haar geregeld voor maart 2012 , maar tussenin stootte ze in Griekenland nog snel even door naar de top. Hoe dat kwam leest u in onze biografie van haar .

Sindsdien is het eigenlijk gewoon meer van hetzelfde. Ze kwam nog twee keer terug naar de Art Base, in november 2012 en in oktober 2013 , en telkens maakte ze indruk. Ook in Griekenland zelf blijft ze het publiek bekoren met haar ontwapenende eenvoud en haar overdonderende persoonlijkheid. Het maakt dan niet uit of ze alleen optreedt met haar eigen muzikanten, dan wel of ze samen met Thanasis Papakonstantinou en zijn band het podium opgaat. In die laatste hoedanigheid kon ook het Amsterdamse publiek met haar kennismaken, toen ze in maart 2015 samen met Papakonstantinou een feestje bouwde in de Paradiso.

In Griekenland kwam ze begin 2014 met een tweede album. De titel daarvan is "Muma" en dat is Vlachisch voor "moeder". Ook haar eerste cd, "Varligali", had een titel in het Vlachisch. Dat is geen toeval, want ze is inderdaad van Vlachische afkomst en op die manier zet ze een neus naar diegenen die daar op neerkijken. Op twee uitzonderingen na heeft ze alle liedjes op "Muma" zelf geschreven, zowel de tekst als de muziek. Eén van de uitzonderingen is een bewerking van een liedje van Manos Loïzos, en het andere is een cadeautje van Ilias Papanikolós, beter bekend als "Isvoleas", de beroemdste rapper van Griekenland en omstreken (die ook aan het recentste album van Imam Baïldi meewerkte). Zelf omschrijft zij "Muma" als "een reis in het onbekende, met aandacht voor de natuur en de mensen, het verleden en het heden, de liefde, ... en het klinkt als een harlekijn". Wat ze daarmee bedoelt mag iedereen zelf proberen in te vullen, terwijl Matoula met glinsterende pret-oogjes toekijkt.

Dat het "klinkt als een harlekijn" - wat dat dan ook moge wezen - daar is haar publiek wellicht minder van overtuigd, die zijn telkens weer aangenaam verrast door de kwaliteit en de verscheidenheid die ze in haar live-optredens stopt: veel van haar eigen liedjes, uiteraard, maar evengoed "Kegome, kegome", het (neo) rembetika -liedje van Stavros Xarchakos , of een bewerking van iets van Manos Hadjidakis , of liedjes van de grote diva's van de laïka (waarmee ze trouwens haar optredens in de Art Base vulde), of liedjes van Thanasis Papakonstantinou , of liedjes uit haar optredens met Dimitris Mystakidis en diens programma " rembetika met gitaar" (dat hij - zonder Matoula - ook al in de Art Base voorstelde). Het zijn allemaal liedjes die op de één of andere manier bij haar "klik hebben gedaan", zoals ze het zelf uitdrukt. En dat zijn er veel, misschien omdat ze, naar eigen zeggen, "niet één mens is, maar verschillende mensen in één lichaam". Tussen de liedjes door maakt ze grapjes met het publiek, dat zich "thuis voelt", zoals een commentator het uitdrukte.

Toch zijn haar optredens geen bont allegaartje, het is integendeel een coherent geheel. Ze is de eerste om dat op rekening te schrijven van haar uitstekende muzikanten, "mijn lijfwachten", zoals zij ze noemt. Sommigen maakten ook deel uit van de "Angry Birds" of van het "Burger Project", en daar hebben ze dan vaak een bijnaam aan overgehouden. Drie van hen brengt ze meer naar het "Nous sommes grecs" festival in Brussel, zodat de groep er als volgt zal uitzien:

• Matoula Zamani : zang
• Thanos Stavridis : accordeon
• Vasilis Lemoniás : cello, laouto
• Spyros Moschoutis : percussie

De accordeonist Thanos Stavridis (Θάνος Σταυρίδης) is een goed voorbeeld van de diepgang van de mensen waarmee Matoula zich omringt. Hij speelt al accordeon van toen hij zes was, heeft op dat instrument zowat elk diploma gehaald dat er te halen valt, en geeft inmiddels zelf les aan het TEI van Epirus. Als student speelde hij in de rembetadika's van Thessaloniki om wat geld te verdienen, en als hobby onderzocht hij de manier waarop de accordeon gebruikt wordt in de traditionele muziek van Griekenland, maar ook elders op de Balkan. Later speelde hij accordeon bij talloze optredens en plaatopnamen van bekende mensen als Panayotis Kalantzopoulos , Evanthia Reboutsika , Pantelis Stoikos (in het ensemble "Orchistra tou dromou"), Manolis Mitsias , Alkistis Protopsalti en Sokratis Malamas . Dat is dan nog maar een greep uit zijn cv , en dan zouden we nog bijna Makis Seviloglou vergeten te vermelden, met wie hij zowel in oktober 2010 als in april 2012 door België en Nederland tourde. Met Matoula Zamani werkte hij nog niet samen, dit zou zelfs de eerste keer zijn dat ze samen optreden.

De twee anderen daarentegen zijn vaste "lijfwachten" van haar, herkenbaar aan hun bijnaam.

De cello- en laoutospeler Vasilis Lemoniás (Βασίλης Λεμονιάς) wordt bijvoorbeeld "Lemonchello" genoemd. Ook hij is nog elders actief, zo bijvoorbeeld in het ensemble "Zaman", dat in 2011 in Volos opgericht werd. De naam heeft niets met Matoula te maken, het is gewoon het Turkse woord voor "tijd, tijdspanne, periode", en dat komt omdat het ensemble zich toelegt op de muziek van het Middellandse-Zeegebied, met een repertoire dat zowel uit traditionele als meer kunstzinnige liederen bestaat. En dan nog een toemaatje voor wie er aan twijfelt dat het een kleine wereld is: bij "Zaman" speelt ook de klarinettist Stavros Kouskouridas mee, en in de zomer van 2013 zorgden ze voor de muziek bij een Karagiozis -voorstelling in Volos, gegeven door "the one and only" Dimos Vougioukas. Deze twee heren zullen ook in de Senghor zijn, maar dan achter de coulissen, want later op de avond nemen zij over (zie verder).

Ook Matoula 's percussionist Spyros Moschoutis (Σπύρος Μοσχούτης) heeft een bijnaam, bij hem is dat "Moschi". En ook hij doet nog andere dingen, zo speelde hij bijvoorbeeld mee op de allereerste plaat van Imam Baildi, verschenen in 2008.

Dit trio, met Matoula Zamani aan het hoofd, mag dus perfect in staat worden geacht om de zaal op twee uur tijd opgewarmd te krijgen.

Naschrift : De percussionist Spyros Moschoutis kwam uiteindelijk niet opdagen. Sommigen zouden hierdoor helemaal van de wijs zijn gebracht, letterlijk dan, maar niet Matoula Zamani . Het concert ging gewoon door en samen met Thanos Stavridis en Vasilis Lemonias zorgden de drie zelf op allerhande manieren voor wat ritme bij de melodieën.

21u : "Panygiri!"

Na Matoula Zamani en haar trio nemen vier andere topmuzikanten de fakkel over. Zij brengen een concert onder de titel "Panygiri! C'est la Fête!". In principe zou het programma dan vooral uit traditionele dorpsmuziek moeten bestaan, maar er zullen allicht ook wat andere dingen in binnengesmokkeld worden, als het maar feestelijk is.

Want dat is inderdaad de betekenis van "πανηγύρι". Het woord herbergt niet alleen veel verschillende schrijfwijzen van de -i- klank (en de "juiste" transliteratie is dan trouwens "panigyri"), maar het is tegelijk ook een vlag die meerdere ladingen dekt. De herkomst zou moeten gezocht worden in het Oud-Griekse "πανήγυρις", een samenstelling van het voorvoegsel "pan-" met "agiris", plus de gebruikelijke klankwisselingen. Het voorvoegsel "pan-" werd gebruikt om de overtreffende trap aan te duiden (pan-eksipnos, zeer slim), of om iets allesomvattends aan te duiden (terug te vinden in het Nederlandse "pantheïsme"), en "agiris" komt van het werkwoord "αγείρω" dat "verzamelen, samenscholen" betekende. Dat gaf dan aanleiding tot het Nieuw-Griekse "agora", de markt, waar inderdaad veel volk bijeenkomt.

Maar "veel volk" is niet genoeg om het voorvoegsel "pan-" te rechtvaardigen, we hebben héél veel volk nodig, en in Byzantijnse tijden kwam dat alleen maar opdagen als er een heilige moest gevierd worden. Die heiligen hadden weliswaar concurrentie van meer heidense aangelegenheden als wagenrennen en dergelijke, maar de Kerk speelde in de Byzantijnse staat een belangrijke rol en dus werd "panigyri" gereserveerd voor gelegenheden als de jaarlijkse viering van de patroonheilige van een dorp. De Romeinen zagen dat enigszins anders. Zij adopteerden het woord in het Latijn, maar bij hen kwam er blijkbaar alleen maar veel volk bij elkaar als er een lofrede afgestoken werd. Zo is bijvoorbeeld de "Panegyricus" van Plinius de Jongere (62 - ca. 116 n.C.) bewaard gebleven, waarin hij in nogal bombastische bewoordingen de lof zingt van zijn weldoener, keizer Trajanus. Ook in de geleerde Nederlandstalige genootschappen aan het begin van de vorige eeuw hielden keurige heren een "panegyriek" als ze een keurige collega in de bloemetjes wilden zetten.

Maar we waren in Byzantium gebleven, en ook daar deed er zich een lichte betekenisverschuiving voor. Ook de Byzantijnse Grieken waren immers al Grieken, en na de plechtige misviering werd er dus vrolijk gedanst en gegeten en gedronken tot in de vroege uurtjes. De moderne Griek denkt bij "panigyri" dan vooral aan het dorpsfeest en alles wat daar bijhoort: de jaarmarkt, de balonnenverkopers enzovoorts. En het werkwoord "πανηγυρίζω" (panigyrizo) wordt in Nieuw-Griekse woordenboeken heel neutraal omschreven als "zijn enthousiasme uitdrukken over iets", wat dus niets anders is dan "vieren".

De vier muzikanten die het publiek in de Senghor zullen helpen om hun "enthousiasme uit te drukken" zijn de volgende:

• Vasilis Smánis : laouto , zang
• Stavros Kouskouridas : klarinet
• Kyriakos Gouventas : viool
• Dimos Vougioukas : accordeon

De meest opvallende naam in het rijtje is misschien wel die van Vasilis Smanis (Βασίλης Σμάνης). Voor zover we weten was hij nog nooit in België of Nederland, maar toch is hij een vertrouwd gezicht. Al wie ooit op zondag naar de satellietuitzendingen van de Griekse staatszender ERT gekeken heeft moet hem bijna onvermijdelijk gezien hebben: hij speelde en zong regelmatig in het programma "Mousiki parádosi". Ook op concerten en dorpsfeesten is hij klant (of leverancier) aan huis, en hij werkt ook regelmatig mee aan Karagiozis -voorstellingen. Daarnaast geeft hij zelf les, hij schrijft stukjes over "zijn" laouto in tijdschriften en voor cd's (waar hij dan zelf uiteraard ook meespeelt), hij werkte bij het " Dora Stratou " theater enzovoorts.

Zijn repertoire is enorm en omvat eigenlijk alles wat onder de noemer " dimotika " kan ondergebracht worden: vooral Centraal-Griekenland, maar ook Epirus, Thracië of de eilanden.

Wat betreft de andere drie kunnen we het korter houden.

De klarinettist Stavros Kouskouridas was al verschillende keren in de Art Base, een eerste keer in januari 2012 , en dan nog eens in november 2013 en tenslotte in november 2014 . Bij die laatste gelegenheid speelde hij samen met Dimos Vougioukas en Benjamin Clement als het BalkART trio, dat op zondag het "Nous sommes grecs" festival zal afsluiten (zie onder ).

Als u nog nooit van Dimos Vougioukas gehoord heeft, dan heeft u waarschijnlijk de laatste vijf jaren in een gat onder de grond doorgebracht. We vermeldden hem een eerste keer op deze site toen hij in februari 2011 in de Art Base optrad, en inmiddels zijn daar meer dan veertig vermeldingen bijgekomen - zonder die keer in mei 2010 mee te rekenen, toen hij onaangekondigd meekwam met Yorgos Dalaras . En als u een dag eerder bovengronds was gekomen, dan had u Vougioukas ook al kunnen meemaken als Karagiozis-speler op dit festival, twee keer zelfs: op vrijdag en eerder op zaterdag .

En om Kyriakos Gouventas te ontlopen had een Griekse muziekliefhebber geen vijf maar wel (bijna) vijftien jaar geleden ondergronds moeten gaan. Zijn debuut op deze site maakte Gouventas immers al in maart 2001 , toen hij met Agathonas Iakovidis door België en Nederland reisde, en sindsdien was hij hier bijna elk jaar te horen. Hij was hier in de Lage Landen trouwens al (veel) eerder een regelmatige gast, maar we zijn pas met onze site begonnen in 1998 ...

Dit concert is een onderdeel van het "Nous sommes grecs" festival, waarvan u hoger op deze pagina een overzicht vindt.

Net als de andere dagen begint het namiddagprogramma ook op zondag met gratis muziek "in de marge" van de Senghor.

In de hall spelen Kostas Mihos ( baglamas ) en Christos Sarantidis ( gitaar ) een rembetika -programma in Pireaus-stijl.

De bar wordt opnieuw omgetoverd in een Café Aman door Margarita Dakou ( viool ) en Chryssa Karaïskou (zang en kanonaki ).

Het betalende gedeelte van de namiddag bestaat uit niet minder dan drie concerten, onder de gemeenschappelijke noemer van "Rébétiko - Greeks in Belgium". Drie Belgische groepjes zullen inderdaad - niet noodzakelijk in onderstaande volgorde - hun eigen visie op de rembetika presenteren.

Cabaretiko

Van de drie sluit het repertoire van het nieuwe groepje "Cabaretiko" misschien nog het meest aan bij de gangbare interpretatie van de "klassieke" rembetika . Cabaretiko werd gevormd rond de zangeres Maria Spyróglou , die voordien bij Vinylio zong, en nog eerder bij de voorganger daarvan, "Laos kai Kolonaki" genaamd.

Zij wordt bijgestaan door Dimitris Bartzokas ( bouzouki ) en Christos Sarantidis ( gitaar ).

Kosmokrators

Het repertoire van de "Kosmokrators" wordt kort en kernachtig omschreven als "Rembetiko F-NL-GR" en daarmee is meteen alles gezegd. Zij brengen inderdaad bekende rembetika -liedjes waarop ze hun eigen teksten hebben gemonteerd, onder andere in het Frans en het Nederlands. Soms zijn het min of meer letterlijke vertalingen van het Griekse origineel, maar vaak zijn het ook nieuwe teksten, aangepast aan de tijd van nu, maar altijd in de sfeer van toen.

De "echte" rembetes hadden bijvoorbeeld geen tv, en dus ook geen afstandsbediening, maar als ze die wel hadden gehad, en als die stuk zou zijn gegaan, dan hadden ze uiteraard hun miserie van zich afgezongen in een liedje, en de tekst daarvan zou dan precies even wanhopig geklonken hebben als die van de Kosmokrators.

Ook de bezetting van de Kosmokrators vertoont een vergelijkbare continuïteit. De groep bestaat nog altijd uit:

• Frans De Clercq : zang en bouzouki
• Karsten De Vilder : zang en gitaar
• Dimi Dumo : zang en percussie
• Michel Karakatsanis : zang en bouzouki

Ourania Lampropoúlou en Evgenios Voulgaris

Ourania Lampropoulou ( santouri ) en Evgenios Voulgaris (zang, outi , lyra) waren al twee keer samen in de Art Base te gast, in november 2014 en maart 2015 . Daar stelden ze een programma voor dat bestond uit vooroorlogse rembetika , en ook tijdens het "Nous sommes grecs" festival zullen ze daar een staaltje van laten horen.

Op onze november 2014 pagina vertelden we uitgebreid waarom dit (tot voor kort onderbelichte) aspect van de rembetika tot het stokpaardje van Evgenios Voulgaris geworden is.

Aan alles komt een einde, ook (of zelfs) aan het "Nous sommes grecs" festival, waarvan u hoger op deze pagina een overzicht vindt.

Voor de slotavond werd opnieuw gekozen voor een tweeledig programma. Deze keer werd het een concert, gevolgd door een dansvoorstelling.

Concert van BalkART

Het "BalkART Trio" bestaat uit drie vertrouwde namen:

• Dimos Vougioukas: accordeon
• Stavros Kouskouridas: klarinet
• Benjamin Clement: gitaar

Ook zij waren al te gast in de Art Base, en op onze november 2014 pagina vindt u het stukje waarin we de achtergrond van deze drie muzikanten toelichtten. We besloten toen dat het voor de hand ligt dat je interessante resultaten krijgt als je drie van dergelijke muzikanten, met dezelfde passie maar met verschillende achtergronden, samen in één ensemble zet. De muziek van de Balkan is niet toevallig op dezelfde manier ontstaan: door kruisbestuivingen tussen de zeer uiteenlopende muzikale tradities van verschillende bevolkingsgroepen, in de hand gewerkt door virtuoze topmuzikanten die niet in hokjes en vakjes dachten.

Het is precies deze kruisbestuiving die het trio BalkART probeert in de verf te zetten.

Dansvoorstelling met Kretenzische dansen

Van de Balkan - en dus de noordkant van Griekenland - nemen Fanouris Trikilis en zijn dansgroep u mee naar de meest zuidelijke kant, naar Kreta. Het eiland is een populaire vakantiebestemming maar in de loop der tijden heeft het ook heel wat ongenode gasten over de vloer gekregen. In de lange rij buitenlandse bezetters vinden we in de recente geschiedenis vooral Turken, Venetianen en Duitsers. Allemaal kregen ze te maken met het onverzettelijke karakter van de eilandbewoners. Ook in prehistorische tijden moet het er daar behoorlijk turbulent aan toe gegaan zijn. Men debatteert nog altijd over de vraag of de Minoïsche beschaving (bekend van de paleizen van o.a. Knossos en de legende van de Minotaurus) al dan niet een vredelievende cultuur was, maar er wordt wel algemeen aangenomen dat het de oorlogszuchtige Mykeners waren die op het eiland binnenvielen en er korte metten mee maakten, misschien nadat de Minoërs een opdoffer had gekregen van de gigantische uitbarsting van de vulkaan op Santorini. En dan is er natuurlijk ook nog de legende van Atlantis ...

Stof te over dus om een spectaculaire historische evocatie mee neer te zetten, en dat is dan een kolfje naar de hand van Fanouris. Die is de laatste tijd steeds meer aandacht gaan besteden aan de visuele uitwerking van zijn dansvoorstellingen, om niet te zeggen dat ze richting theater opschuiven.

De Kretenzische dansen lenen zich daar trouwens ook uitstekend voor. Veel daarvan zijn uit zichzelf al behoorlijk spectaculair, en ook voor de meer ingetogen dansen hebben veel dansgroepen een choreografie uitgewerkt die soms misschien iets minder authentiek is maar daardoor visueel wel veel aantrekkelijker wordt, ook voor een breder publiek.

De titel van de voorstelling is "Ήτανε μια φορά" (Itane mia fora, Er was eens), en ook dat is goed voor superlatieven. Het is immers ook de titel van één van de grootste hits van de Griekse muziek ooit, voor de eerste keer gezongen - en dus ook geassocieerd met - Nikos Xylouris (1936-1980), één van de grootste Kretenzische zangers ooit. Het liedje begon als titelsong voor de tv-serie " Οι έμποροι των εθνών" (I embori ton ethnon, Handelaars der volkeren), naar de gelijknamige roman van de invloedrijke schrijver Alexandros Papadiamantis (1851-1911). De tv-serie werd gemaakt in 1973 en daarmee was het de eerste verfilming van een roman voor de televisie. De tekst van het liedje werd geschreven door Kostas Ferris en de muziek door Stavros Xarchakos . Inmiddels zullen er weinig grote of kleine Griekse zangers zijn die het niet in hun repertoire hebben opgenomen.

Fanouris kan voor zijn voorstelling niet alleen rekenen op de enthousiaste medewerking van een dertigtal dansers maar ook op een Kretenzisch orkestje, dat bestaat uit:

• Georgios Liviakis : lyra
• Eleftherios Liviakis : laouto
• Makis Ksenos : gitaar

Over deze "Liviakis brothers" schreven we al iets op onze maart 2015 pagina, naar aanleiding van hun optreden in de Art Base.

De Griekse volksdansgroep Zorbades vzw organiseert een Grieks feest met Grieks eten, Grieks drinken, Griekse live muziek en natuurlijk ook met Griekse dansen.

De vereniging werd opgericht in 1966 en heeft dus al een lange geschiedenis achter de rug. Hun belangstelling gaat uit naar de traditionele Griekse dansen maar ze willen die ook tonen aan anderen, aan een breder publiek.

Daarbij liepen ze dan tegen het klassieke probleem aan dat deze dansen, in hun meest natuurlijke vorm, eigenlijk niet zo boeiend zijn om naar te kijken. Dat is ook nooit echt de bedoeling geweest. De mensen in de Griekse dorpen zaten niet een heel jaar lang te wachten op het feest van hun patroonheilige om dan aan de kant te gaan zitten toekijken, maar wel om zelf ook te kunnen dansen. Daarbij probeerde men natuurlijk wel indruk te maken op de anderen, vooral dan de ongehuwde jongelui, want dat jaarlijkse feest deed meteen ook dienst als huwelijksmarkt. Maar de potentiële "kopers" waren zélf ook kenners, en de kwaliteit van de "koopwaar" werd beoordeeld aan de hand van onooglijk kleine details: de lichaamshouding, de hoofdbewegingen enzovoorts. Een buitenstaander heeft daar geen boodschap aan, die ziet gewoon het verschil niet, en het moet gezegd dat nogal wat dansers van vandaag (ook Grieken) zelf ook geen verschil lijken te zien, die zijn al apetrots als ze de passen ongeveer goed hebben (en met een heleboel dansen is dat overigens geen geringe prestatie, daar niet van).

Op zich hoeft dat allemaal geen probleem te zijn, zolang het maar gezellig is, want ook dat is tenslotte de oorspronkelijke bedoeling. Het wordt anders als je voor een breed publiek gaat optreden, want je wil natuurlijk niet dat die erbij in slaap vallen. De oplossing ligt dan voor de hand: je voegt er een choreografie aan toe om het allemaal wat "op te leuken". Nogal wat dansgroepen gaan daarbij dan overboord, die maken het zo spectaculair dat ze eigenlijk gewoon een hele nieuwe dans aan het uitvinden zijn. Op zich hoeft ook dat alweer geen probleem te zijn, zolang je maar beseft waar je mee bezig bent.

Bij Zorbades lijken ze dat heel goed begrepen te hebben. Zij vertrekken vanuit de authentieke dansvorm en vullen die aan met een passende choreografie, net voldoende om "de dansen aantrekkelijk en boeiend te maken voor de toeschouwers", zoals ze zelf zeggen.

Hoe dat er in de praktijk uitziet kunt u zelf gaan bekijken tijdens hun feest, want daar zullen ze twee korte programma's voorstellen: een eerste met dansen uit Thessalie en Epirus en een tweede met dansen uit Kreta, allebei uiteraard met de gepaste traditionele.kostuums.

De bekende groep Ypsilon speelt ook traditionele muziek uit andere streken van Griekenland, zodat niemand aan de kant hoeft zitten toe te kijken.

Het optreden van "Xylouris White" is - zacht uitgedrukt - een ongewoon concert voor een website over Griekse muziek.

Om te beginnen zouden we het eigenlijk moeten aankondigen als een dubbelconcert met "Godspeed You! Black Emperor" , want in twee van de drie locaties staan beide groepen op dezelfde affiche. Enkel in Antwerpen speelt "Xylouris White" avondvullend. In Amsterdam daarentegen spelen ze enkel het voorprogramma, en in Brussel lijkt het omgekeerd, maar zeker weten doet u dat pas de dag zelf in de vroege namiddag.

De vraag is dan: wat is Godspeed enzovoorts? Het antwoord is te vinden op de Paradiso website. Deze Canadese groep, zo leest u daar, "maakt hypnotiserende noiserock die de tegenstellingen onheilspellend hard - tergend teder, en angstaanjagend duister - geruststellend licht, op verbluffende wijze muzikaal vormgeeft".

Daarmee is dan de toon gezet en kunnen we door naar de volgende vraag: wat is Xylouris White? Helaas is dat moeilijker te beantwoorden. Met de naam van de groep lukt het nog wel, die is niet zo moeilijk te doorgronden - in tegenstelling tot Godspeed enzovoorts. Xylouris White is gewoon een ensemble dat bestaat uit George Xylouris en Jim White . Nu ja, gewoon ... George (alias Yorgis) Xylouris is natuurlijk wel niemand anders dan de laouto -speler Psaroyorgis , de virtuoze zoon van de al even virtuoze Psarantonis . En Jim White is de - op zijn terrein al even legendarische - drummer van de Dirty Three, het Australische trio dat enkele jaren terug internationaal furore maakte met hun instrumentale rock.

Men mag dus gerust aannemen dat ook Xylouris White er, net als Godspeed, zal in slagen om "op verbluffende wijze muzikaal vorm te geven aan ..." Ja, aan wat eigenlijk? Zelfs doorgewinterde muziekjournalisten slagen er niet in om het juiste etiket te vinden. De ene hoort "jazz en punk met een snuifje bluegrass, klezmer en folk", de andere heeft het over "experimentele avant-garde folk", en nog een andere hoort weer iets anders. Enkelen zijn wijzer en proberen "het" gewoonweg niet te omschrijven. Over één ding zijn ze het allemaal roerend eens: fe-no-me-naal.

De meest treffende opmerking kwam misschien wel van een Australische journalist die hen in Sydney bezig hoorde. Beide muzikanten hadden hun eigen publiek aangetrokken, schreef hij, en dat zijn twee totaal verschillende werelden, maar toch was iedereen even opgetogen.

Vergelijkbare klanken zijn er te horen bij de ervaren klankman die hun eerste cd zou opnemen. "Ik wist niks van Kretenzische muziek, van de ritmes en toonsoorten en dat soort dingen", zei hij, "en dat hoeft ook niet. Ik ging gewoon aan de knoppen staan, zoals ik dat voor eender welke groep zou doen. En toen begonnen ze te spelen en ik werd gewoon van de sokken geblazen door de gebalde kracht die er uit die muziek sprak".

Beide heren - inmiddels allebei van middelbare leeftijd - kennen elkaar nu al bijna dertig jaar. Ze ontmoetten elkaar voor het eerst in 1988, toen Yorgis met zijn vader Psarantonis op tournee was in Australië, en daar ook Melbourne aandeden, waar Jim toen woonde. Yorgis leerde daar ook zijn toekomstige echtgenote kennen en later vestigde hij zich bij haar in Melbourne. Rond die tijd begonnen de "Dirty Three" met optredens en af en toe vroegen ze Yorgis Xylouris om mee te spelen op zijn luit. Nog later kwam vader Psarantonis opnieuw naar Australië en hij pikte zoon Yorgis op voor zijn tournee. Zo kwam het dat de groep van Psarantonis en de Dirty Three samen op hetzelfde festival zouden optreden. Psarantonis had over Jim gehoord en hij zei tegen zijn zoon dat hij tegen Jim moest zeggen dat hij met hen moest meespelen. Jim spartelde tegen, hij kende immers niets van die muziek en hij wilde niet afgaan. Maar weigeren durfde hij ook niet - Psarantonis is een imposante figuur - en dus werd er afgesproken dat ze snel wat zouden oefenen op hun hotelkamer. Psarantonis speelde wat voor, Jim tokkelde met zijn drumstokjes op een stoelleuning en Yorgis gaf aanwijzingen - tot zijn vader hem iets toesnauwde. De onthutste Jim vroeg wat hij gezegd had. "Hij zegt dat ik m'n bek moet houden en je laten doen", antwoordde Yorgis , "hij zegt dat je weet wat je doet".

Het zou nog lang bij dergelijke toevallige samenwerkingen blijven. Pas in 2012 besloten ze die wat uit te diepen. Jim White kwam toen voor de eerste keer naar Kreta om er de ritmes onder de knie te krijgen, zodat ze samen zouden kunnen improviseren zonder de authenticiteit al te veel geweld aan te doen. Naar het schijnt leerde hij zelfs een aantal Kretenzische dansen om zich de ritmes helemaal eigen te maken. Het is toen dat het "Xylouris White" ensemble ontstond. Nog maar amper enkele jaren later hebben ze onder die naam al een flink deel van de wereld gezien, en overal oogsten ze enthousiaste bijval, ook al vindt niemand de juiste woorden om te omschrijven wat ze doen.

Het Balkan Trafik Festival is dit jaar al aan zijn negende editie toe, en opnieuw blijven ze daar trouw aan hun doelstelling, die ze zelf omschrijven als "een gezellig groepsgevoel, waar de vooroordelen weggevaagd worden en waar er ruimte is om onze buurlanden en hun realiteit te ontdekken". Opnieuw willen ze dus trafikant zijn, maar dan in cultuur en muziek.

Op het eerste zicht is het aanbod aan Griekse muziek deze keer wat kleiner uitgevallen dan anders, maar dat is appelen met peren vergelijken. De vorige editie, in mei 2014 , stond immers helemaal in het teken van de "focus on Greece" maar dat was uitzonderlijk, het is tenslotte een "Balkan Trafik" festival en geen "Greek Trafik" festival. Bovendien vindt er dit jaar voor het eerst ook een ander, volledig Grieks festival plaats in Brussel, het "Nous sommes Grecs" festival, dat precies één weekend eerder loopt dan Balkan Trafik (zie hoger ). Het is dan nergens voor nodig om elkaar te gaan beconcurreren, het is integendeel veel beter - ook voor het publiek - om complementair te werken. Samengevat: dit jaar dus wat minder Grieks op Balkan Trafik, maar toch zijn er ook op deze negende editie nog enkele Griekse accenten te rapen, en uiteraard zijn er op het festival als geheel nog veel meer interessante ontdekkingen te doen voor wie zijn "Griekse bril" afzet.

Een overzicht, met uiteraard het nodige voorbehoud i.v.m. programmawijzigingen.

Voor de openingsdag, donderdag 23 april , slaat Balkan Trafik de handen in elkaar met het "Brussels Short Film Festival" (BSFF). Dat laatste gaat niet toevallig op dezelfde dag van start, en ook hun openingsceremonie staat in het teken van de Balkan. De verklaring is simpel: het is gewoon één en hetzelfde evenement, waarvoor elk van beide organisaties een bijdrage levert.

Balkan Trafik geeft de eigenlijke aftrap om 19u30, met een concert van "Odessalavie", een groep van drie meisjes met als enig gemeenschappelijk kenmerk (afgezien dan van hun passie voor muziek) dat ze niet uit Odessa komen.

Om 20u neemt het BSFF het heft in handen, met een aantal kortfilms die op de Balkan geproduceerd zijn. Eén daarvan is een Bosnisch-Griekse coproductie, "Jutarnje Molitve" (internationale titel "La résidence") uit 2013. Deze film van 17 minuten werd geregisseerd door Konstantina Kotzamani (Griekenland) en Katarina Stankovic (Bosnië). Een tweede (volledig) Griekse bijdrage is de kersverse (2015) kortfilm (9 minuten) van Panagiotis Fafoutis, die de titel "Joanna" meekreeg.

Na afloop (om 22u) is er een cocktail party, plus een optreden van het Fanouris Trikilis Trio , drie kwartier later gevolgd door een tweede concert van "Odessalavie".

De tweede dag, vrijdag 24 april , staat helemaal in het teken van Goran Bregović . Die geeft 's avonds met zijn "Wedding and Funeral Orchestra" een "Balkan Party". Wijselijk zijn er geen parallelconcerten op andere locaties geprogrammeerd. Bregovic krijgt de grote Henry le Boeufzaal voor zichzelf en in de rest van het immense paleis wordt het dan stil.

Vóór die "Balkan Party" mag het Karsilama Quintet vanaf 19u nog wel voor de opwarming zorgen. Over dit ensemble, onder leiding van Nathan Daems en met medewerking van de Griekse accordeonist Dimos Vougioukas, schreven we al op onze december 2014 pagina.

Zij staan er niet alleen voor, er zijn nog enkele andere ensembles die Bregovic voorafgaan. Onder hen ook het "Trio Mantili", dat niet uit Griekenland komt maar uit Georgië. Het Griekse woord "μαντίλι" is weliswaar de benaming voor de traditionele hoofd- of halsdoek van de Griekse plattelandsvrouwen en -mannen, maar het woord zelf komt van het Latijnse "mantelium" (of mantilium) die men ook in het Byzantijnse Rijk bleef dragen toen ze daar de fakkel van Rome overnamen. Deze "mantel" is - al dan niet via de Byzantijnen - ook in de Slavische talen doorgedrongen. In het Russisch is het bijvoorbeeld "mántija" geworden, de wijde kapmantel waaronder je indertijd gemakkelijk zo'n bolvormige bom met brandende lont kon verbergen tot de tsaar met zijn gevolg langskwam. De drie meisjes van "Trio Mantili" schijnen een gelijkaardig effect te hebben op hun publiek, maar dan iets meer vredelievend.

In principe zou Goran Bregovic dan om 21u ten tonele moeten verschijnen, maar met hem is het altijd even afwachten of hij op het afgesproken tijdstip eigenlijk wel zin heeft om te beginnen. Na hem zijn er die vrijdag nog verschillende optredens voorzien, met een dj als uitsmijter vanaf 1u 's nachts.

Met de derde dag, zaterdag 25 april , schakelt Balkan Trafik dan weer terug naar het stilaan vertrouwde recept, met (minstens) vijftien verschillende groepen die elk meerdere optredens verzorgen op verschillende locaties, zodat het gezellig rondzwerven wordt in het majestueuze decor van de Bozar. En zelfs daarbuiten, want 's middags organiseren ze opnieuw de "giant horo", de grote rondedans op de Brusselse Grote Markt. In de namiddag zijn er workshops in de Bozar, en vanaf 17u begint daar dan de dans en muziek.

Wie die zaterdag in de Bozar rondzwerft lang muzikale wegen, die komt daar ook de Griekse zangeres Katerina Tsiridou tegen. Zij is in de Lage Landen bekend omwille van haar gesmaakte optredens met haar rembetika -ensemble Kompania, de laatste keer nog maar pas in maart 2014 , toen ze overal voor volle of zelfs uitverkochte zalen zorgden. Nu komt Katerina naar Brussel met een trio ( bouzouki en gitaar), waarvan minstens de bouzouki -speler enige aandacht verdient. Katerina Tsiridou en haar trio treden 's anderendaags ook op in de Art Base, waar ze dan uiteraard een avondvullend programma zullen spelen. Zie onder , waar we u ook iets meer vertellen over de fenomenale staat van dienst van de bouzouki -speler Yorgos Pachis .

Op Balkan Trafik zullen Katerina Tsiridou en haar trio optreden op zaterdag om 20u15, en mogelijk nog eens om 2u30. Voor de omkadering zorgt daar de bekende Fanouris Trikilis met zijn dansers. Hij wordt door Balkan Trafik omschreven als "choreograaf" en dat is inderdaad een betere omschrijving dan "dansleraar", want Fanouris geeft de laatste jaren blijk van een steeds groeiende belangstelling voor het visuele aspect van de Griekse dans. Je zou het "theatraal" kunnen noemen als dat woord niet zo'n pejoratieve bijklank had, maar voor een flashmob of voor danstheater ben je bij hem in elk geval aan het juiste adres.

Op de vierde dag, zondag 26 april, sluit ook deze negende editie van Balkan Trafik zijn deuren, maar niet na er eerst nog een filmdag en een dansoptreden van een Albanees ensemble tegenaan gegooid te hebben.

Zoals elk jaar is het aangewezen om de programmatie met een korreltje zout te nemen. De beste manier om van Balkan Trafik te genieten blijft nog altijd om naar vakantiestemming over te schakelen van zodra u het gebouw binnenkomt.

In mei 2012 konden de Lage Landen voor het eerst kennis maken met Katerina Tsiridou en haar ensemble, dat later omgedoopt werd tot "Kompania". In november 2012 speelden ze op het Brugges Festival, en in april 2013 gingen ze weer op tournee. En toen ze in maart 2014 weer hierheen kwamen, was hun reputatie al zo sterk dat ze overal volle zalen trokken.

Ze worden alom geprezen voor hun professionalisme, en Katerina Tsiridou zelf krijgt steevast lovende kritieken voor haar vertolking, maar ze stonden wel te boek als een rembetika -ensemble. De verrassing was dus groot toen ze de laatste keer, in maart 2014 , uitpakten met een gemengd programma: nog steeds veel rembetika , dat wel, maar er zat nu ook een flinke portie laïká bij, plus enkele oer-traditionele nummers uit de volksmuziek. Heel verschillende genres dus, maar toch werden die heel overtuigend neergezet. Het ging trouwens allemaal zo vanzelfsprekend en met het grootste gemak dat een aantal luisteraars misschien niet eens hebben gemerkt dat er iets bijzonders aan de hand was met dit programma.

Van haar optreden op het Balkan Trafik festival (zie hoger ) maakt Katerina Tsiridou nu gebruik om de dag nadien nog even in de Art Base binnen te wippen voor een avondvullend optreden. Ook hier staat er vooral rembetika op het menu, met als hoofdschotel een aantal klassiekers als "Frangosiriani" ( Markos Vamvakaris ) en "Sinefiasmeni kyriaki" ( Vasilis Tsitsánis ). Maar het lijkt er op dat ze het ook nu weer iets breder gaat opentrekken, met nummers als "Chatzikyriakio" (Dimitris Gogos alias Bayanderas, 1938) en "I Lilí i skandaliara" ( Panayotis Toúndas , 1931).

Ze komt deze keer wel niet met haar volledige "Kompania", maar als trio, en dat ziet er als volgt uit:

• Katerina Tsiridou : zang
• Yorgos Pachís : bouzouki
• Nikos Protópapas : gitaar, zang

De gitarist is bekend van "Kompania" en behoeft geen verdere toelichting, maar over de bouzouki van dienst is heel wat te vertellen.

Om te beginnen is er de stamboom van Yorgos Pachis (Γιώργος Παχής). Via zijn moeder Rodanthi is hij een kleinzoon van de bekende bouzouki -speler Thodoros Polykandriotis (1923-2004), en diens zoon, de zo mogelijk nog meer bekende componist en bouzouki -virtuoos Thanasis Polykandriotis (°1947) is dus zijn oom. Ook zijn twee andere ooms, Yannis en Spiros, zijn gereputeerde solisten, en minstens de laatste is ook zanger. Zijn nicht tenslotte, Maria Polykandrioti (de dochter van Thanasis ), is een niet onverdienstelijke zangeres, componiste en tekstschrijfster. Dat is dan alleen nog maar het heden, want als je verder in de stamboom opklimt, dan blijf je daar professionele muzikanten aantreffen, generatie na generatie, tot het spoor ergens in 1800 doodloopt op het Cycladen-eiland Naxos. De familie is niet altijd gespecialiseerd geweest in bouzouki , ook al omdat dit instrument van relatief recente datum is. Zijn betovergrootvader, ook een Thodoros, was bijvoorbeeld in zijn tijd een bekende laouto -speler.

Met zo'n familie hoeft het niet te verbazen dat Yorgos Pachis al van in de wieg vertrouwd is met de klank van de bouzouki . De gevolgen laten zich raden: op zijn negende kreeg hij van zijn opa zo'n instrument cadeau, een klein model, op maat van kinderhandjes, en het was ook opa die hem leerde hoe hij daarmee moest omgaan. Op zijn veertiende speelde hij voor het eerst professioneel en twee jaar later had hij zijn eerste vaste baantje, als tweede bouzouki bij ... Glykeria . Tegelijk nam zijn beroemde oom Thanasis zijn opleiding over, en van hem leerde hij de kneepjes van het vak. Die bracht hij dan onmiddellijk in de praktijk, en ook daar leerde hij veel bij op korte tijd.

Dan kwam er even een onderbreking omdat hij in legerdienst moest, maar hij was nog maar net afgezwaaid toen hij in 1990 alweer aan de slag kon, deze keer als solist bij Yannis Poulopoulos.

In 1996 speelde hij voor het eerst op plaat, en ook hier regen de grote namen zich in sneltreinvaart aan elkaar: Stelios Kazantzidis, Dimitris Mitropanos , Yannis Ploutarchos , Mimis Plessas , Yannis Spanós, Lavrendis Machairitsas , ...

Met enkele van hen ging hij ook live samenwerken. Van 2002 tot 2006 begeleidde hij bijvoorbeeld Yannis Ploutarchos , hij is al sinds 1998 een vaste medewerker van Mimis Plessas , en in 2008 begon hij samen op te treden met Babis Stokas (van Pix Lax).

Zeer uiteenlopende stijlen dus, maar daar blijft het niet bij. Hij was solist bij het symfonisch orkest van de ERT (de Griekse staatstelevisie die door het vorige regime opgedoekt werd), en daar speelde hij mee in werken van o.a. Mikis Theodorakis . In 2012 trad hij op als solist bij een Duits symfonisch orkest dat ook al Theodorakis en andere Griekse werken uitvoerde.

Het is dus niet voor niets dat Yorgos Pachis al eens "de bouzouki van de elite" genoemd wordt, en het zal duidelijk zijn dat hier dan niet de economische maar wel de muzikale elite bedoeld wordt. Dat zegt dan tegelijk ook iets over het niveau van Katerina Tsiridou , waarmee hij naar Brussel komt, en het zal zeker een argument zijn om één van haar concerten mee te pikken..

Michiel Koperdraat is bekend van zijn jarenlange inzet voor de Griekse muziek in Nederland. Hij is zelf muzikant en hij heeft zijn onderwerp uitgebreid bestudeerd, en die kennis deelt hij graag en vaak met anderen. Dat doet hij op allerlei manieren, gaande van lezingen en workshops tot leerorkesten.

Deze keer geeft hij een lezing op uitnodiging van de A.A. Brediusstichting in Nijmegen.

Wat betreft de inhoud van de lezing laten we hem beter zelf aan het woord, maar eerst nog een woord van waarschuwing: als dit uw eerste kennismaking is met de Griekse muziek, kom dan niet klagen als u straks in een leerorkest zit, wegens aangestoken door Michiel 's enthousiasme...

Dit is wat hij er zelf over zegt:

Veel Griekse musici en zangers doen hun eerste muzikale praktijk (en kennis) op in de Grieks-orthodoxe kerk. De oorsprong van Griekse volksmuziek is dan ook voor een deel te vinden in de Grieks-orthodoxe kerk: de lange en diepe ondertoon, gezongen door mannenkoren, vormt het uitgangspunt voor solisten die in de kerk de misliederen zingen.

Muzikale improvisaties in de volksmuziek kennen ook zo'n ondertoon (bourdon). Zodra er wereldse onderwerpen aan de orde komen, verlaat de muziek de klerikale omgeving. Ook muziekinstrumenten zijn niet welkom in de Grieks-orthodoxe kerk.

Deze muziekpresentatie zal vertrekken vanuit de Byzantijnse kerkmuziek omdat ze plaatsvindt in de Brediusstichting, een club die zich sterk maakt voor de ontsluiting van de Byzantijnse cultuur in al zijn rijkdom en veelzijdigheid. Vervolgens zullen verschillende Griekse volksmuziekstijlen aan bod komen.

Griekenland is namelijk enorm groot als je het land bekijkt vanuit het perspectief van de verschillende muziekstijlen. Allerlei regionale stijlen verschillen enorm van elkaar door ontstaansgeschiedenis en instrumentgebruik. Muziek van het eiland Kreta klinkt bijvoorbeeld totaal anders dan de muziek uit de bergen van Epirus. Daarnaast vormt de Griekse stedelijke muziek nog een hoofdstuk apart. Van dit alles zullen voorbeelden getoond worden, en vele instrumenten zijn aanwezig om eens goed te bekijken en te beluisteren.

Een optreden van Vasilis Lekkas is geen gewoon concert. Hij is één van die zeldzame artiesten die hun liederen letterlijk over weten te brengen, te "ver-tolken". Het helpt natuurlijk dat hij gelooft in wat hij doet. Hij is dan ook een bekende en graag geziene verschijning op Belgische en Nederlandse podia, ook al komt hij niet zo vaak hierheen.

Zijn talrijke fans zullen dan ook blij zijn met zijn optredens deze maand, maar zij niet alleen. Het zijn namelijk benefietconcerten, ten voordele van projecten die zich inzetten voor kansarme kinderen. We stellen ze hieronder kort voor.

Kansarme kinderen, en kinderen in het algemeen, het is een thema dat Vasilis Lekkas nauw aan het hart ligt. Hij werkt trouwens wel vaker mee aan kindertheater in Griekenland.

Er zijn eigenlijk twee optredens, maar enkel het tweede daarvan (op 26 april) is een optreden van Vasilis Lekkas zelf, aan het andere (op 25 april) draagt hij maar één of twee liedjes bij.

Op het concert van 26 april neemt hij daarentegen de hele avond voor zijn rekening, op een kort gastoptreden na. Hij zal daar inderdaad twee andere muzikanten op het podium roepen: de Spaanse pianist Pau Baiges en de Peruaanse componiste en muziekpedagoge Virginia Atala Vivanco . Zij zullen een kort optreden van ca. 10 minuten geven om de begunstigden van dit concert in de kijker te zetten. Wij doen dat ook, iets verder naar onderen op deze pagina.

Over het programma van zijn optreden is weinig bekend. Zelfs de initiatiefnemer weet blijkbaar niet wat het gaat worden. "We hebben hem 'carte blanche' gegeven", vertelde men ons daar. Het publiek moet dat dan ook maar doen - en het zal daar ook geen enkel bezwaar tegen hebben, want met iemand als Lekkas zit het eigenlijk altijd wel goed.

We zouden nu natuurlijk kunnen gaan koffiedik kijken, maar het is misschien eenvoudiger om gewoon even te kijken naar de projecten waar hij de laatste tijd zoal mee bezig is. Dan zie je dat (muziek van) Mikis Theodorakis daarbij prominent aanwezig is, wat niet zo verwonderlijk is want deze grote componist wordt dit jaar negentig en dat wordt uitgebreid gevierd. Amper een week voor zijn optreden in België was Lekkas nog in Australië met de "Axion Esti". Bovendien heeft hij in de loop van zijn carrière sowieso heel veel Theodorakis gezongen, en daarnaast is die muziek ook in het buitenland bekend en geliefd. Het is dan zeker niet onwaarschijnlijk dat er een flinke portie Theodorakis op het menu zal staan.

Ook op Manos Hadjidakis kan je veilig gokken, want diens werk zit in bijna elk optreden van Vasilis Lekkas .

Tot dusver is het wat men noemt een "educated guess", want kort na Brussel gaat Lekkas naar Stockholm, op 10 mei 2015, en inderdaad staan er daar zowel Theodorakis als Hadjidakis op het programma. Ook (muziek van) Stavros Xarchakos staat daar op de affiche, wat niet zo verwonderlijk is want die wordt doorgaans met de twee anderen in één adem genoemd als het gaat over "de allergrootste hedendaagse Griekse componisten". Veel kans dus dat er ook in Hulencourt een aantal nummers van Xarchakos te horen zullen zijn.

Mensen met iets meer zin voor risico kunnen ook nog gokken op muziek van Charis Papadopoulos. Deze componist zette in 1990 enkele gedichten van Nikos Kavvadias op muziek maar die bleven een hele tijd in de la liggen. Pas in 2004 werden ze uitgebracht - op de cd "Orthii" van Vasilis Lekkas . Dit jaar brengt Vasilis Lekkas ze opnieuw aandacht, allicht omdat Kavvadias in 1975 overleed, veertig jaar geleden dus. Meer over deze cd "Orthii" leest u in onze biografie van Lekkas , en over Nikos Kavvadias vertelden we u meer op onze december 2010 , toen Thanos Mikroutsikos deze dichter in Brussel in de bloemetjes kwam zetten omdat het toen precies honderd jaar geleden was dat Kavvadias geboren werd.

De initiatiefnemers

Dit concert wordt georganiseerd door het "Hulencourt Art Project". Die organisatie vindt sinds 2008 onderdak in de golfclub van Hulencourt maar is verder onafhankelijk. Binnen het project is er een muziekschool actief, maar er is ook een kamermuziekorkest met jonge muzikanten, dat elk jaar verschillende concerten geeft.

De begunstigden

De opbrengst van dit concert gaat naar twee projecten die zich inzetten voor achtergestelde kinderen.

De organisatie "Project Equinox" zegt over zichzelf dat ze zich toelegt "op de oprichting en de verdere uitbouw van kinderkoren. Het doel is eenvoudig, namelijk de artistieke uitmuntendheid van de Muziekkapel Koningin Elisabeth – die te danken is aan haar meesters en haar jonge musici – delen met een publiek dat er niet als vanzelf toegang toe heeft: kinderen uit kansarme buurten, vaak met een multiculturele achtergrond, in België, of kinderen uit afgelegen en arme regio’s in het buitenland, waar geweldconflicten vaak het leven zo moeilijk maken" .

Om dat doel te realiseren hebben ze meerdere projecten op touw gezet. Eén daarvan is het "Atelier Musical Equinox" . Daarvoor werken ze samen met het kinderziekenhuis "Petite Maison" in Chastre (Waals-Brabant) dat een onderdeel is van de APSY-UCL, een groep van elf psychiatrische ziekenhuizen binnen de schoot van de UCL (de Université Catholique de Louvain), elk met hun eigen specialiteit. In het "Petite Maison" verblijven kinderen en adolescenten met psychiatrische en mentale aandoeningen, en het "Atelier Musical Equinox" zorgt voor muziektherapie.

De patientjes van het "Petite Maison" maken er muziek, maar dan wel samen met jonge muzikanten van de Muziekkapel Koningin Elisabeth, en dus op hoog professioneel niveau. Dat betekent hard werk, dag aan dag: instuderen, organiseren, repeteren ... Tijdens de repetities moet je niet alleen je eigen ding doen, je moet ook goed luisteren naar de anderen en daar dan letterlijk en figuurlijk op inspelen. Door aan dit hele proces deel te nemen gaan de patiënten zich "muzikant voelen", wat dan de samenhorigheid en het groepsgevoel aanwakkert en voor een gezonde competitiviteit zorgt. Dat is vooral van belang omdat deze jongeren zeer snel maatschappelijk uitgesloten dreigen te raken raken, precies omwille van hun problemen. Tegelijk ontwikkelen ze in het Atelier natuurlijk ook hun artistieke capaciteiten, hun kritische geest, hun concentratievermogen enzovoorts. Het project is in België nog maar recent van start gegaan maar het schijnt toch al zeer goede resultaten te boeken. Ook de muzikanten van de Muziekkapel Koningin Elisabeth - die hier overigens vrijwillig aan deelnemen - zijn enthousiast, ze vinden het een verrijkende ervaring.

De leiding van het project is in handen van de twee hoger genoemde muzikale gasten van Vasilis Lekkas , namelijk Pau Baiges en Virginia Atala Vivanco.

De tweede begunstigde waar de opbrengst van deze concerten naartoe gaat is de Cypriotische stichting "Sagapo Children Foundation" , die zich wereldwijd inzet voor achtergestelde kinderen. De initiatiefnemers stelden vast dat er over de hele wereld niet minder dan 67 miljoen kinderen zijn die eigenlijk op een lagere school hadden moeten zitten maar daar niet de kans toe krijgen. Dat heeft allerlei nefaste gevolgen voor hun latere ontwikkeling, of, om het met een citaat van Plato te zeggen dat de stichting ook op haar website aanhaalt: "If a man neglects education he walks lame to the end of his life". Twee andere citaten vatten goed samen wat ze daar willen aan doen: "Education is the key to unlock the golden door of freedom" (van de Amerikaanse president George Washington) en "He who opens a school door, closes a prison" (doorgaans toegeschreven aan de Franse schrijver Victor Hugo, maar misschien eerder afkomstig van de Franse politicus Hippolyte Laroche die in 1875 schreef: "Où l’on ouvre une école, on ferme une prison").

Vasilis Lekkas ook te gast in de Abdij van Maredsous

Hoger schreven we dat de muziektherapie van het "Atelier Musical Equinox" goede resultaten schijnt op te leveren. Dat kan u zelf gaan beoordelen op 25 maart, één dag eerder dus dan het concert in Hulencourt, want dan geven de muzikanten van het Atelier een ander concert op een andere locatie, namelijk in de bekende Abdij van Maredsous.

Ook hieraan werken Vasilis Lekkas en zijn muzikanten mee, maar dan als gasten. De hoofdrol is daar weggelegd voor het "Atelier Musical Equinox" zelf, en daarom zingt Vasilis Lekkas er slechts één nummer. Verder presenteert Virginia Atala Vivanco er haar "Hymne à l'enfance" en de Belgische componist Jacques-Alphonse De Zeegant zal er enkele van zijn werken (laten) uitvoeren. Pau Baiges zorgt voor de begeleiding op piano.

Er staat in Maredsous met andere woorden te weinig Griekse muziek op het programma om in aanmerking te komen voor opname in onze "Agenda" , maar we wilden het toch niet helemaal onvermeld laten.

De Griekse muzikant Alexandros Papadimitrakis (Αλέξανδρος Παπαδημητράκης, °Athene 1977) geeft opnieuw een workshop met als titel "Oud & Lavta performance practices in Greek & Turkish musical genres" in de Brusselse Art Base. Hij deed dat overigens ook al in november 2014 .

Alexandros Papadimitrakis is al lang geen onbekende meer op Belgische en Nederlandse podia. In november 2014 en februari 2015 begeleidde hij Michalis Kouloumís toen deze in Brussel, Gent, Rotterdam en Tilburg zijn nieuwste cd kwam voorstellen. In oktober 2012 vormde hij samen met Kouloumis de helft van het Smyrna Quartet, en in april 2014 waren ze goed voor twee derden van het Meltem Trio. In maart 2013 en april 2013 was hij hier als lid van Lingua Franca, en in september 2014 van Neda. Goed tien jaar eerder, in januari 2005 , was hij ook al in Brussel samen met de andere leden van het gezelschap "Het theater van de schoen op de boom" (Το θέατρο του παπουτσιού πάνω στο δέντρο - To theatro tou papoutsiou pano sto dendro) uit Athene.

Zijn cv ziet er al even indrukwekkend uit. Hij leerde outi en laouto spelen onder deskundige begeleiding van grote namen als Christos Tsiamoulis, Haig Yazdjian , Nikos Grapsas en Sokratis Sinopoulos , maar hij heeft ook diploma's op zak van twee conservatoria en een universiteit. Zo studeerde hij onder meer aan het Codarts Conservatorium van Rotterdam.

Ook wat lesgeven betreft heeft hij de nodige ervaring. Hij geeft of gaf onder meer les aan het Muziekinstrumentenmuseum in Athene, de muziekhumaniora van Ilion en het "Synchrono Odío" (Modern Conservatorium) van Athene.

De Grieks-Cypriotische singer-songwriter Alkinoos Ioannidis komt naar Amsterdam om er zijn nieuwste album voor te stellen.

Alkinoos - zoals hij kortweg genoemd wordt - gaat al jarenlang onverstoorbaar zijn eigen weg, en die weg voerde hem dwars doorheen allerlei muziekstijlen: van rock tot traditioneel, van Byzantijns tot westers klassiek, pop, barok, hedendaags, Midden-Oosters, ... Het maakt hem allemaal niet uit, etiketten interesseren hem niet. Hij luistert naar alles en hij absorbeert invloeden. In zijn eigen werk probeert hij zijn gevoelens, zijn gedachten en zijn herinneringen onder woorden en "onder muziek" te brengen, en daarbij gebruikt hij telkens de muzikale bouwsteentjes die daar het meest geschikt voor zijn, ongeacht uit welk doosje ze komen.

Hij is geen veelschrijver, wel integendeel. Aan zijn vorige cd, Neropontí (Stortvloed) was twee jaar werk vooraf gegaan, en ze verscheen in maart 2009, zes jaar na zijn vorige cd. Inmiddels zijn er alweer vijf jaar verstreken, en pas in november 2014 was zijn volgende album klaar. Het had zelfs nog langer kunnen duren, want toen al het materiaal klaar was liep hij tegen een ander probleem aan, en dat was de economische kant van het project. Hij was genoodzaakt om drie van zijn vorige albums als gratis bijlage bij een zondagskrant te laten weggeven, en met het geld dat de krant daarvoor betaalde kon dan de productie van de nieuwe cd bekostigd worden. Die zou dan wel weer via de gewone kanalen verdeeld worden, onder de titel "Mikri valitsa". Het is deze cd die hij in Amsterdam zal voorstellen.

De titel is niet zomaar lukraak gekozen. "Mikri valitsa" betekent "kleine koffer", en tijdens de persvoorstelling vertelde Alkinoos Ioannidis dat hij de laatste tijd al een paar keer overwogen heeft om uit Griekenland weg te gaan. Hij zegt er niet bij waarom, maar dat is ook niet nodig. Wie hem kent, weet wat hem dwarszit. Dat is enerzijds natuurlijk de crisis, maar anderzijds heeft die ook een aantal gevolgen die zo mogelijk nog meer verontrustend zijn. De Griekse samenleving verkilt, de onverschilligheid neemt toe, en het extremisme eveneens, met de opkomst van de neo-nazi partij Chrisi Avgi als triestig neveneffect.

Maar goed, Alkinoos wilde dus weg, en dan is de vraag: wat neem je mee op een reis zonder terugkeer? Elke hedendaagse Griek en elke Cyprioot heeft wel ergens vluchtelingen in zijn of haar familie - de recente Griekse geschiedenis zit vol goede redenen om op de vlucht te slaan - en in zekere zin zou het vertrek van Alkinoos óók een vlucht zijn, een vlucht uit een onleefbaar geworden land. De vluchtelingen van toen moesten zowat alles achterlaten, ze konden enkel het hoogstnoodzakelijke met zich meenemen. Dat wilde hij ook doen, het moest allemaal passen in een klein koffertje.

Zoals in al zijn werk probeerde hij dat gevoel ook nu weer in muziek te vertalen, en dan werd de vraag: wat is nu eigenlijk de essentie van de Griekse muziek? Wat is er de moeite waard om mee te nemen, wat is er eigenlijk onmisbaar? Het resultaat van die afweging staat op "Mikri valitsa".

Het gevolg is dat er op dat album een aantal zeer herkenbare dingen staan. Zo bevat het een onvervalste hasapiko, een paar zeibekiko's en nog wat ander spul dat eigenlijk als " laïká " kan gecatalogeerd worden. Er staat ook een nummer op dat onmiskenbaar klinkt alsof het door Nikos Papazoglou himself geschreven was, maar toch zijn tekst en muziek van de hand van Alkinoos Ioannidis . Dat geldt trouwens voor alle dertien tracks van de cd, op twee uitzonderingen na. Eén tekst is van zijn vader, Andis (die zoals altijd ook de omslagtekening leverde). Een andere tekst werd geschreven door Nikos Gatsos , zoals bekend de "hofleverancier" van Manos Hadjidakis . Die twee waren ook boezemvrienden die vaak samen op stap gingen, en Nikos schreef de tekst ooit toen ze samen op een terrasje zaten koffie te drinken, gewoon om Manos een beetje te plagen. Het is dus een heel lichtvoetig dingetje geworden, veel minder ernstig dan de gebruikelijke verzen van Gatsos. Die tekst werd door Alkinoos op muziek gezet zoals ook Hadjidakis zelf dat zou gedaan hebben.

Op dat laatste nummer zingt niemand minder dan Maria Farantouri mee, en dat is een uitloper van het huldeconcert aan Nikos Gatsos dat hij samen met haar bracht in december 2011. Het was trouwens bij die gelegenheid dat hij het op muziek zette.

Voor een ander nummer op "Mikri valitsa" krijgt hij versterking van Sokratis Malamas , en voor nog een ander nummer deed hij beroep op Natalia Lampadaki, een jonge, getalenteerde en dus beloftevolle zangeres uit Thessaloniki die hij ontmoette tijdens een "Music Village" (de jaarlijkse bijeenkomt van muzikanten in de buurt van Volos, waar hij de laatste jaren steevast naartoe gaat). Al de rest van het "Kleine Koffertje" zingt hij alleen.

Ook bij de muzikanten, die aan de cd meewerkten, vinden we een heleboel bekende namen: Manolis Pappos ( bouzouki ), Charis Lambrakis ( ney ) en Dimitris Mystakidis (gitaar), om er alleen maar een paar te noemen die recent nog in België en Nederland optraden. In dat rijtje hoort dan ook zijn vaste medewerker Yorgos Kaloudis (cello en Kretenzische lyra) thuis, want die was samen met Alkinoos in Brussel in november 2012 .

In Griekenland waren Manolis Pappos en nog een paar anderen er ook bij toen "Mikri valitsa" aan het publiek voorgesteld werd tijdens enkele concerten in december 2014, maar voor het concert in Amsterdam zal Alkinoos "enkel" begeleid worden door Yorgos Kaloudis.

Vijf crisisjaren na zijn vorige album hebben de teksten van "Mikri valitsa" een heel ander karakter dan zijn vorige werk. Het zijn namelijk "politieke liederen", maar dat moet dan wel in zijn Griekse context gezien worden. Geen opzwepende barricadenliederen dus, maar wel ballades die actuele thema's bezingen en tegelijk ook wantoestanden aanklagen.

Zo is het eerste liedje van de cd, "Πάντα θα ξημερώνει" (Panda tha ksimeroni, Het zal altijd opnieuw ochtend worden) opgedragen aan Pavlos Fyssas, de Griekse rapper die in september 2013 door Chrysi Avgi ("Gouden Dageraad") vermoord werd vanwege zijn anti-fascistische opstelling. Dat op zich is al onrustwekkend, maar er zitten nog meer bangelijke kantjes aan dit voorval. De neo-nazipartij had namelijk al vaker gemoord, maar dat waren "alleen maar" migranten en daar maakte (bijna) niemand zich druk over. Ook de autoriteiten knepen een oogje dicht, ze kwamen pas in actie toen de neo-nazi's met Fyssas hun eerste blanke slachtoffer maakten. Een ander bedenkelijk aspect is dat deze partij het nog goed doet bij de Griekse kiezer ook: er zitten momenteel zestien exemplaren in het Griekse en drie in het Europese parlement. Door de moord op Fyssas en het daarop volgende gerechtelijk onderzoek liep hun populariteit even terug, maar ze scoren nog steeds (on)behoorlijk goed. Volgens opiniepeilingen zouden ze zelfs de derde of vierde partij worden in de volgende verkiezingen ... (situatie december 2014). Iedere Griek die niet op hen stemt - en dat is gelukkig nog steeds de meerderheid - maakt zich daar zorgen over, en die begrijpt dus ook wat er "achter" de tekst van het liedje zit.

Ook de andere teksten op "Mikri valitsa" hebben een vergelijkbare diepgang. Toch zegt Alkinoos zelf dat hij geen "politieke liederen" wilde schrijven. Hij wil gewoon zijn innerlijke gevoelens vertolken - iets wat hij altijd al gedaan heeft, het enige verschil is dat hij er deze keer geen doekjes om wilde doen, hij wou duidelijk onder woorden brengen wat er hem op het hart lag.

Hij heeft daarbij dan wel een Grieks publiek voor ogen, want anders moet je al behoorlijk tussen de regels kunnen lezen om zijn boodschap te detecteren. Om bij het vorige liedje te blijven: ook zijn Griekse toehoorders zullen het "beklemmende gevoel van opkomende duisternis" ervaren hebben dat Alkinoos overviel toen hij het nieuws van de moord hoorde. Maar hij wilde de mensen ook zeggen dat er, ondanks alles, toch een sprankeltje hoop was, hoop op een "stralende nieuwe dag", gewoon door niet mee te gaan in een spiraal van geweld. "Op die manier kunnen we allemaal kleine splinters zijn", zegt hij, "schijnbaar onbetekenende splinters die toch behoorlijk vervelend kunnen zijn, splinters die door de kieren van het pantser van militaristisch geschreeuw kunnen heendringen, en hen raken op hun zwakke plek". Die hoop spreekt duidelijk uit de tekst van het liedje - als je het weet.

Een ander voorbeeld is het liedje "Μια χούφτα γη" (Mia choufta yi, Een handvol aarde). Dat schreef hij na de dood van Nikos Papazoglou (en het is dan ook dat nummer dat klinkt alsof het door Papazoglou zelf geschreven was). Maar Alkinoos was niet alleen geraakt door het veel te vroege overlijden van Papazoglou. Dat was op zich al erg genoeg, maar het viel hem ook op dat de media minder aandacht besteedden aan de dood van deze man - die toch een onschatbare bijdrage had geleverd aan de Griekse liedcultuur - dan aan speculaties over het volgende zomerlief van de één of andere tv-vedette. Dat zegt natuurlijk veel over de media, en over het publiek dat door deze media bediend wordt, maar, zegt Alkinoos , "ik word daar niet boos om, ik moet daar om lachen. Dat is ook het enige wat je kan doen, anders ga je er aan kapot". De tekst van het liedje gaat dan ook over iemand die vol ambitie aan het leven begint, maar dan tot de vaststelling komt dat hij eigenlijk niet meer is dan "een handvol aarde". En ook dit liedje eindigt op een optimistische noot: "In jouw handen laat je mij ontstaan, en samen herbouwen we de lege wereld vanaf het begin".

Op die manier zijn dit wel degelijk "politieke liederen", maar dan volgens de definitie die hij daar zelf aan geeft. Politieke liederen moeten volgens hem het geloof in een betere wereld uitdrukken. "Het zijn liedjes", zegt hij, "die ons, als individu maar ook als gemeenschap, steunen in onze strijd voor het rechtvaardige, die ons herinneren aan de essentie van ons bestaan, die ons behoeden voor oppervlakkigheid, kleinburgerlijkheid, haat, machtsgeilheid en geldzucht".

Dergelijk boodschappen mogen dan al nieuw zijn in de discografie van Alkinoos , toch komen ze niet zomaar uit de lucht vallen. Een eerste teken aan de wand was misschien zijn reactie op een gesprek met een Engelse journalist, met wie hij aan de praat raakte in 2012, ter gelegenheid van de voorstelling van zijn verzamel-cd "Local Stranger" in Londen. Het gesprek ging natuurlijk over de crisis in Griekenland, en de journalist liet zich in dat verband ontvallen: "We blame you, you know". Dat leverde hem een striemend antwoord op dat Alkinoos op zijn website publiceerde. In het Grieks weliswaar, maar het duurde niet lang of er doken Engelse vertalingen op.

Ook zijn samenwerking met de Schotse singer-songwriter Karine Polwart heeft er mogelijk toe bijgedragen dat hij nu meer nadrukkelijk met zijn mening naar buiten komt dan vroeger. Ook Polwart schrijft immers "geëngageerde" liedjes, over allerlei aangelegenheden die haar beroeren, van alcoholisme over mensenhandel tot genocide, en ook haar teksten eindigen vaak - maar niet altijd - met een optimistische noot.

Hun samenwerking begon in april 2013, met een gastoptreden van Karine Polwart tijdens een concert van Alkinoos in Athene. Ze hadden elkaar ontmoet in januari, in de marge van een festival van Keltische muziek in Glasgow. Alkinoos was daar als gewone bezoeker naartoe gegaan, omdat hij van vrienden gehoord had dat er daar in Schotland een bruisende muziekscène bestond en daar wilde hij meer van weten. Hij had van tevoren enkele contacten gelegd, en hij had ook Karine Polwart wat muziek opgestuurd. Die beviel haar enorm en ze was geïntrigeerd. Zo kwam het dat ze samen iets gingen drinken in een bar in Glasgow. Het duurde niet lang vooraleer ze ontdekten dat ze heel veel gemeenschappelijk hadden: niet alleen hun politieke en filosofische opvattingen en hun bezorgdheid over de wantoestanden om hen heen, maar ook het uitzonderlijke belang dat ze allebei aan hun teksten hechten. Alkinoos vroeg of ze geen zin had om naar Athene te komen en ze stemde meteen toe. "Dit was geen man die op zoek was naar nieuwe afzetmarkten", begreep ze, "maar wel iemand die oprecht gelooft dat samenwerking met Europese collega's een meerwaarde kan bieden". Het bleef niet bij één optreden, want in januari 2014 stond Alkinoos zelf op één van de podia van dat festival in Glasgow, en opnieuw was Karine Polwart zijn gaste.

Tijdens die festivals was Alkinoos ook onder de indruk geraakt van de manier waarop jong en oud daar hun traditionele muziek beleefden, terwijl de Grieken zich daar - volgens hem - een beetje voor generen. Het trof hem ook dat er daar een bouzouki gebruikt wordt (het gevolg van een Griekenlandreis van één van de toonaangevende Ierse muzikanten, vele jaren geleden), terwijl nogal wat Grieken tegenwoordig vanuit de hoogte neerkijken op dat instrument. Misschien heeft hem dat doen nadenken toen hij zijn virtuele koffers pakte, en misschien is het wel daarom dat hij ook laïka en bouzouki met zich meenam in zijn "Mikri valitsa".

Het gevolg is wel dat het zogenaamd "kleine" koffertje in feite behoorlijk goed gevuld is. Een commentator vergeleek het met één van die schijnbaar bodemloze dameshandtassen, want ook daar kunnen soms ongelooflijk veel dingen uit te voorschijn getoverd worden. Het was maar half schertsend bedoeld, want volgens hem is Alkinoos er in geslaagd om zijn hele muzikale eigenheid in dit ene album onder te brengen.

Het is in elk geval geen "gemakkelijk" album geworden. Het is integendeel een album dat zich laat veroveren, dat je pas naar waarde gaat schatten na meerdere keren beluisteren. Maar de critici zijn het er roerend over eens dat het - letterlijk en figuurlijk - de moeite meer dan waard is.

Overigens zal er tijdens het optreden in Amsterdam, zoals gewoonlijk, ook ander materiaal uit eerdere albums op het programma staan.

Het optreden in Amsterdam is onderdeel van een grote Europese tournee, die na Pasen in Zwitserland begint. Dan gaat het naar Duitsland, Tsjechië, Engeland, Nederland, Frankrijk en dan weer naar Duitsland. België staat helaas niet op het programma. Van de dertien optredens in totaal hebben wij er die in Amsterdam en in Aachen (D) uitgelicht.