© Luc Pardon 2002

Kyriakos Gouventas

De Griekse violist Kyriakos Gouventas ( Κυριάκος Γκουβέντας ) is een vertrouwde verschijning op allerlei podia, zowel in Griekenland zelf als in het buitenland. Hij is zo vaak te zien en te horen dat het lijkt alsof hij over de gave van alomtegenwoordigheid beschikt.

Hij heeft inderdaad viool gespeeld op vele honderden platen. Hier en daar lees je dat het er "meer dan 150" zouden zijn, maar dat lijkt onwaarschijnlijk. Onwaarschijnlijk laag dan wel, want het moeten er veel meer zijn. Andere bronnen hebben het over 500 platen, en dat is misschien wat dichter in de buurt. Er wordt ook gezegd dat hij al duizenden concerten heeft gespeeld, en ook dat is zeker niet onmogelijk.

Hij werd geboren op 19 oktober 1966 in Thessaloniki, en hij groeide er op in een zeer muzikale omgeving. Als kind kwam hij in contact met de meest uiteenlopende muziekgenres. Zijn vader was instrumentenbouwer en in zijn vrije tijd speelde hij bouzouki . Dat was dan vooral stadsmuziek: rembetika en Europese muziek. Zijn grootmoeder, herinnert Kyriakos zich, zong de hele dag door. Zijn moeder was afkomstig van een dorp in Macedonië waar de aloude dionysische rituelen nog springlevend zijn. Met carnaval vermommen de dorpsbewoners zich met schapenvachten, en getooid met bellen maakten ze dan de dorpssteegjes onveilig, begeleid door de schelle klanken van de zournas . Het zijn herinneringen die Kyriakos Gouventas altijd zullen bijblijven.

Het lag dan voor de hand dat hij zelf ook muziek zou gaan studeren. Hij begon al met vioollessen op zijn twaalfde, en later studeerde hij muziektheorie en viool aan het Conservatorium van Noord-Griekenland in Thessaloniki. Daar studeerde hij pas af in 1991, maar toen had hij wel zowat alle diploma's op zak die er daar te behalen zijn. Tussendoor had hij ook nog een paar diploma's behaald aan de Royal Academy of Music in Londen.

Daar had hij echter niet op gewacht om als violist aan de slag te gaan. Hij zit al op het podium sinds 1980, toen hij dus amper veertien of vijftien jaar oud was.

Die diploma's openden wel de deuren van de meer gevestigde instellingen. Zo speelde hij bijvoorbeeld bij het Staatsorkest van Thessaloniki en bij het orkest van de staatsomroep ERT3 (de "klassieke" zender). Daarnaast was hij ook lid van verschillende ensembles die kamermuziek brengen.

Toch is de westers-klassieke muziek niet echt zijn ding. Dus ging hij bij het Ensemble voor Traditionele Muziek van de Stad Thessaloniki, maar tegelijk speelde hij ook in verschillende andere groepen die zich op rembetika of endechna toelegden.

Daar zijn een paar hele bekende bij. Zo was hij lid van de "Loxi Falanga" van Nikos Papazoglou , van de orkestjes van Domna Samiou en van Chronis Aïdonidis, van de "Kamerata" van het Megaron Mousikis , van het "Muziekensemble Manos Hadjidakis ", van het "Volksorkest Mikis Theodorakis ", van het "Orkest voor Traditionele Muziek" van Christos Tsiamoulis , ...

In 1994 was hij erbij toen het ensemble " Primavera en Salonico zijn debuut maakte met het gelijknamige album, dat liederen bevat van de Sefardische gemeenschap van Thessaloniki. Het ensemble was speciaal samengesteld om Savina Yannatou te begeleiden bij het zingen van die liederen. Sindsdien reizen ze onvermoeibaar samen de wereld rond, niet alleen met dit repertoire maar ook met de verschillende andere albums die Yannatou en haar medewerkers intussen al produceerden.

In 1998 richtte Kyriakos Gouventas , samen met Andreas Katsigiannis , Andreas Tsekouras en Christos Tsiamoulis het Estoudiantina Neas Ionias van Volos op. Dat was niet toevallig precies honderd jaar nadat het eerste "estudiantina" orkest opgericht werd in Smyrna. Ze kregen de steun van niemand minder dan Yorgos Dalaras , en in 2003 verscheen hun eerste productie, het album "Smyrne".

En dat is lang niet alles, wel integendeel. Omwille van zijn virtuositeit en het gemak waarmee hij nieuwe dingen aanleert is hij ook een veelgevraagd sessie-muzikant als grote sterren een nieuw album willen opnemen. En daarna moet dat album natuurlijk ook aan het publiek voorgesteld worden tijdens concerten in Griekenland en vaak ook in het buitenland. Op die manier speelde Kyriakos Gouventas met en voor (onder meer) Charis Alexiou , Eleftheria Arvanitaki , Maria Farantouri , Dimitra Galani , Glykeria , Agathonas Iakovidis , Panayotis Kalantzopoulos , Melina Kana , Lizeta Kalimeri , Kaiti Koulliá , Katerina Korou, Yannis Kotsiras , Vasilis Lekkas , Thanasis Moraïtis, Yannis Parios , Elli Paspalá , Alkistis Protopsalti , Antonis Remos , Babis Tsertos , Eleni Vitali , ... Kortom, met - bijna - iedereen.

Je hoeft niet echt een specialist in Griekse muziek te zijn om uit het bovenstaande lijstje af te leiden dat Kyriakos Gouventas inderdaad alle stijlen speelt. Het valt daarbij op dat hij hoogst zelden partituren of bladmuziek nodig heeft of enig ander geheugensteuntje, want hij kent zo goed als alle melodieën uit het hoofd. Dit gebeurt wel vaker bij volksmuziek, maar bij Gouventas geldt dit ook voor meer recente liederen of arrangementen.

En zelfs in de volksmuziek (de dimotika) blijft de kennis meestal "beperkt" tot het repertoire van één bepaalde streek, namelijk die waar de muzikant vandaan komt. Zo zal een Epirotische klarinettist vele honderden of misschien zelfs duizenden liedjes uit het hoofd kennen, en een Kretenzische lyra-speler kent er allicht evenveel, maar dan wel andere. Kyriakos Gouventas daarentegen speelt muziek uit zowat alle streken. Zijn repertoire bestrijkt onder meer Klein-Azië, Thracië, Macedonië, Thessalië, Epirus, Sterea Ellada, Kreta, Cyprus, de Dodekanesos, de Cycladen, enzovoorts. En dat alles uit het hoofd ...

Dat fenomenale geheugen is mooi meegenomen voor iemand als hij, die zo druk bezet is dat hij bijna elke dag ergens moet gaan spelen. Soms is dat in het kader van een tournee, bijvoorbeeld als hij met Savina Yannatou en de andere leden van haar ensemble op stap gaat, en dan spelen ze natuurlijk elke dag min of meer hetzelfde. Yannatou en haar team hebben weliswaar geen vaste speellijst, die wordt pas vlak vóór het concert opgesteld, maar het komt allemaal wel uit haar vaste repertoire. Maar even vaak zijn het eenmalige concerten, en dan moet Kyriakos Gouventas van het ene repertoire overschakelen op het andere, zonder tijd om zich voor te bereiden.

Gelukkig kan hij daarbij terugvallen op een zeer brede kennis van alle Griekse muziekstijlen. Bovendie deint zijn interessegebied steeds verder uit, zelfs tot ver buiten de Griekse landsgrenzen. Die encyclopedische kennis, gecombineerd met zijn veelzijdigheid én deskundigheid heeft hij alleen maar aan zichzelf te danken. Muziek en viool spelen zijn voor hem niet louter een broodwinning, maar een passie. Overal waar er iets met viool en Griekse muziek op het programma staat, duikt zijn naam op. Onvermoeibaar en leergierig als hij is, neemt hij deel aan zoveel mogelijk festivals, workshops en seminaries, waar ook ter wereld, tussen de ontelbare optredens door. Als een spons en schijnbaar moeiteloos slaagt hij er in om al die kennis te vergaren, te verwerken en toe te passen. Bovendien weet hij als geen ander verbanden te leggen tussen de verschillende muziekstijlen en periodes onderling.

Op zo'n seminarie raakte hij bijvoorbeeld aan de praat met een Amerikaanse country-violist. Die speelde hem een nummertje voor. Kyriakos luisterde aandachtig en begon dan mee te spelen. Eerst volgde hij, behoedzaam en voorzichtig, maar al na enkele minuten had hij het beet. Hij nam geleidelijk over en de Amerikaan zat al gauw met open mond en glinsterende ogen zelf te luisteren.

Maar als een goede spons geeft Kyriakos ook gemakkelijk weer terug wat hij absorbeerde. Hij kan zijn kennis inderdaad uitstekend aan anderen overdragen, en dat is iets wat niet iedereen gegeven is. Maar ook op dat vlak heeft hij heel wat ervaring.

Hij begon zelf al vioolles te geven terwijl hij nog in Thessaloniki aan het conservatorium studeerde. Eerst was dat in enkele muziekscholen van de stad, en later ging hij ook doceren aan het bekende T.E.I van Epirus, dat zich in Arta bevindt, en aan de Universiteit van Macedonië in Thessaloniki.

Ook zijn zijn kennis over de traditionele muziek geeft hij met plezier aan anderen door. Hij geeft niet alleen les aan de universiteit in Thessaloniki, maar ook aan het Conservatorium van Athene.

En dan zijn er ook nog de workshops, die hij overal ter wereld geeft. Vaak doet hij dat naar aanleiding van een concert dat hij ergens moet geven, en dan kiest hij een onderwerp dat nauw aansluit bij het thema van dat concert. Inhoudelijk is dat voor hem een koud kunstje, maar je moet natuurlijk wel over de energie beschikken om het allemaal aan te kunnen. 's Avonds een concert en dan de ochtend nadien een workshop ... Maar die energie heeft hij blijkbaar voldoende op voorraad. En allicht omdat hij zijn kennis met zoveel plezier aan anderen doorgeeft, is het ook een plezier om door hem "onder handen genomen" te worden. Er is dan ook veel vraag naar zijn workshops.

© Luc Pardon 2002

Kyriakos Gouventas speelt niet alleen viool

Omdat hij zo veelzijdig is, en de meest uiteenlopende stijlen moet spelen, heeft hij een speciale viool laten bouwen. Het is een beetje zoals Manolis Chiotis die aan de bouzouki een snaar toevoegde om het instrument meer mogelijkheden te bieden. Om diezelfde reden verkiest Kyriakos Gouventas een viool met vijf snaren, één meer dan gebruikelijk. Het maakt dat zijn instrument ergens tussen een viool en een viola inzit. Op die manier kan hij daar alles op spelen en moet hij niet steeds twee instrumenten meezeulen.

Met al zijn reizen is dat natuurlijk mooi meegenomen. Toch lost het niet al zijn transportproblemen op, want Kyriakos Gouventas speelt ook nog andere snaarinstrumenten, zoals baglamas en mandoline...