Het is ondertussen vijftig jaar dat deze imposante dame op de planken staat, in alle uithoeken van de wereld. Ook bij ons is ze geen onbekende, vooral door haar schitterende vertolkingen van de liederen van Mikis Theodorakis.

© Luc Pardon 2004

Maria Farantouri

Maria Farantouri (Μαρία Φαραντούρη) , uitgesproken als Farandouri en vaak ook zo geschreven, werd geboren op 28 november 1948 (volgens andere bronnen was het in 1947) in Nea Ionia, toen een arbeiderswijk in Athene waar zich veel vluchtelingen hadden gevestigd na de bevolkingsuitwisseling in de jaren '20 van vorige eeuw. Het was in volle burgeroorlog , maar toch had ze een relatief gelukkige jeugd. Aan haar prille kindertijd houdt ze minder goede herinneringen over. Als peuter van twee werd ze getroffen door kinderverlamming en in een sanatorium ondergebracht. De ziekte en de isolatie van haar ouders was een traumatische ervaring die haar voor het leven heeft getekend. Maar ze herinnert zich ook nog levendig de prettige momenten van haar jeugd, zoals de vele uren dat het gezin rond de tafel doorbracht en cantates zong. Het was iets waar haar vader, afkomstig van Kefalloniá, natuurlijk een voortrekkersrol in had.

Toen ze vijftien was ging ze zingen bij de "Vereniging van Vrienden van de Griekse Muziek". Daar werd ze door Mikis Theodorakis opgemerkt, die haar prompt voorstelde om bij zijn groep te komen. Dat was in 1963. Vanaf dan ging het snel: in 1966 kwam haar eerste plaat uit, het gekende "Mauthausen". Kort daarop kwam het Kolonelsregime aan de macht, en de meest onwaarschijnlijke dingen werden verboden, dus uiteraard ook de politiek getinte muziek van Theodorakis. Farantouri vluchtte naar Parijs en Theodorakis werd eerst in een concentratiekamp gestopt. Onder druk van de internationale gemeenschap kwam hij vrij en ging ook in ballingschap in Parijs. Na de val van de Kolonels in 1974 gaf hij met Farantouri, Petros Pandis en anderen een historisch optreden in een stadion in Athene voor een uitgelaten publiek van 50.000 man. Op het programma stond het "Canto General", en het werd nadien nog op verschillende andere plaatsen en Griekenland opgevoerd, met telkens afgeladen volle stadions tot gevolg.

In 1976 richt Maria Farantouri haar eigen gezelschap op. Ze trekt de wereld rond met de muziek van Theodorakis en Hadjidakis, maar ook andere groten der aarde staan op haar repertorium. Ze maakt een plaat samen met de Turkse componist Zülfü Livaneli (die prompt een jaar lang aan de top staat in Griekenland) en ze brengt werk van Berthold Brecht. In 1975 verschijnt ook een album van haar met werk van de Griekse componiste Eleni Karaïndrou , die toen aan het begin van haar carrière stond. Een liveopname in het Odeion Iródou Attikoú (Herodes Atticus Theater) uit 1988 met werk van diezelfde Eleni Karaïndrou , waarop Yorgos Dalaras en Maria Farantouri elk één lied vertolken, behaalt goud. Dan wordt het wat stiller.

Na een periode van een jaar of tien, waarin ze zich minder met muziek en meer met de opvoeding van haar zoon Stefanos en met politiek bezighoudt (ze was parlementslid voor de Griekse socialistische partij PaSoK van 1989 tot 1993), begint ze eind 1993 aan wat ze zelf een "tweede carrière" noemt. Ze brengt nu bij voorkeur nieuwere liederen van bekende componisten, onder andere nieuw werk van Theodorakis.

In 1996 vertolkt Maria Farantouri liederen opgedragen aan de Spaanse dichter-schrijver Federico García Lorca. Er wordt een live-cd van opgenomen die pas in 2002 verschijnt. De titel is: Tou Fengarioú ta Páthi (De hartstochten van de maan) en Farantouri wordt er begeleid door het Symfonisch Orkest van Cordoba. Dit album bevat "Canciones Populares", Spaanse volksliederen, "o Matoménos Gámos" (Bebloede bruiloft), getoonzet door Manos Hadjidakis en op Griekse teksten uit het Spaans vertaald door Nikos Gatsos, en "Romancero Gitano" van Mikis Theodorakis op teksten van Lorca vertaald door Odysseas Elytis. Federico García Lorca (1898-1936) was een somber en dramatisch modernist met een getormenteerde geest. Hij werd gedood door de Nationalisten aan het begin van de Spaanse burgeroorlog, waarschijnlijk vanwege zijn linkse reputatie als schrijver van romantische werken met een sociale weerklank, maar ook vanwege zijn homoseksualiteit, iets wat in die tijd meer dan taboe was. We vinden fragmenten van zijn werk eveneens terug bij Stavros Xarchakos .

Farantouri komt regelmatig naar België, de laatste tijd zelfs jaarlijks, en soms doet ze ook Nederland aan. Op haar Tour in 2000 trad zij met een trio op. Haar tournee droeg toen als titel "New Songs and Greatest Hits", waarmee de platenmaatschappij EMI de omvangrijke Farantouri-catalogus opnieuw onder de aandacht wou brengen en ter ondersteuning een nieuwe verzamel-cd op de Belgische markt gooide met als titel "Nostalgia". En blijkbaar is dat een geslaagde formule want ook in 2001 bracht Maria Farantouri ons "New Songs and Greatest Hits".

In november 2002 zou zij traditiegetrouw opnieuw een tour aanvatten doorheen Europa, nadat zij die zomer optredens ten beste gaf in gans Griekenland en ook nog in Duitsland, Spanje en Luxemburg. In oktober ging zij op tournee door de Verenigde Staten, maar tot bij ons is zij dat najaar dan toch niet geraakt. Haar Europese Tour werd uitgesteld naar de lente van 2003. (Zie onze mei 2003 pagina .)

Begin 2004 bracht de grote diva van het Griekse (kunst)lied een cd uit met wereldmuziek. Aan dit project met als titel "Mosaic" heeft zij jaren gewerkt. Het resultaat is een echte mozaïek van uitgelezen muziekstukjes uit diverse hoeken van de wereld. Er staan bijvoorbeeld liederen op van de Israëlische zangeres Ahuva Ozeri, van de Armeense Kora Michaelian, de Britse Sandy Denny en de Turkse zanger Fuat Saka. Bovendien bevat de cd nog twee (anonieme) traditionals en liederen van Mákis Ablianítis. Zelfs Ross Daly , de Ier die verknocht raakte aan de Oosterse en Kretenzische muziek, heeft voor de gelegenheid één en ander gecomponeerd, iets wat we van hem overigens niet gewend zijn. De muzikanten die aan dit project hun medewerking verleenden hebben internationale faam, zoals de Amerikaanse percussionist Glen Velez en de Indische fluitspeler Hariprasad Chaurasia. Verder speelt Yorgos Mangláras viool, Christos Papadópoulos bouzouki en baglamas, Nikos Sidirokastrítis percussie en Manos Achalinotópoulos klarinet. De Armeniër Tigran Sarkissian bespeelt verschillende traditionele Armeense muziekinstrumenten.

In deze cd zien we opnieuw de basiskenmerken van Farantouri's succes opduiken. Kernbegrippen voor haar werk zijn ontroering, emotie, tijdloosheid en sociale en politieke bewogenheid. Indrukwekkend en imposant als zij is, en met haar warme, diepe stem met de kracht van een muziekinstrument, probeert Maria Farantouri het wezenlijke en authentieke van deze wereld bloot te leggen. De teksten zijn in haar vertolkingen van cruciaal belang. Een kunstenaar heeft volgens haar een voortrekkersrol in deze maatschappij. Die rol gaat veel verder dan alleen maar "entertainment". Opkomen voor een mening, een doel, een levensvisie, en de wantoestanden van deze wereld aanklagen, dát is volgens haar de taak van de betere kunstenaar, die geestelijke voldoening moet nastreven in plaats van materiële welstand. Zo is Maria Farantouri steeds een pleitbezorgster geweest voor een humanere wereld en engageert zij zich via haar muziek voor meer verdraagzaamheid, gelijkheid en vrede.

Op haar Europese Tours in 2005 en in 2006 laat Maria Farantouri zich enkel begeleiden door de Duitse componist, pianist en arrangeur Henning Schmiedt. Ze is inmiddels van platenmaatschappij veranderd en brengt haar platen voortaan uit via een kleine, onafhankelijke platenmaatschappij: Legend. De grote platenmaatschappijen zijn blijkbaar de mening toegedaan dat de generatie muzikanten uit de jaren '60 - die toch voor een regelrechte omwenteling zorgde in de Griekse muziek - afgedaan heeft en beter met pensioen zou gaan. Maar dat is buiten de waard gerekend, de "oude sokken" laten zich niet zomaar op stal zetten. In 2006 bundelen niemand minder dan Mikis Theodorakis, Lefteris Papadopoulos, Stavros Xarchakos , Maria Farantouri en Manolis Mitsias hun krachten en brengen de cd "Erimia" op de markt. Erimiá betekent eenzaamheid, verlatenheid, woestijn. De cd verschijnt bij Legend, een klein label dat kwaliteit nog voorop plaatst. Het hoesje is in zwart-wit. Met deze cd wil Mikis Theodorakis aantonen dat hij, de tachtig voorbij, en vijfenenveertig jaar na zijn liederencyclus "Epitafios", nog steeds met verve Griekse laïka-liederen kan schrijven. Het is zijn zevenenzeventigste cyclus en - naar eigen zeggen - misschien wel zijn laatste. Lefteris Papadopoulos, die instaat voor de teksten, schrijft nog iedere dag en zijn tijdloze teksten hebben nog niets aan kracht en tegelijk dichterlijkheid verloren. Stavros Xarchakos , gekend om zijn degelijke aanpak, sloot zich voor deze cd van mei tot oktober op in de studio om de orkestratie op punt te krijgen en de tien muzikanten van het Staatsorkest voor Helleense muziek geven het beste van zichzelf. Sterke vertolkingen ook van Maria Farantouri en Manolis Mitsias, die niet alleen technisch van hoog niveau zijn, maar tegelijk ontroerend, zoals we dat van hen gewend zijn.

Voor alle duidelijkheid: de liederencyclus "Erimiá" is geen baanbrekend werk, maar de twaalf liederen van deze cd zijn stuk voor stuk geschoeid op de leest van het betere Griekse lied, to éndechno laïkó . Laïko (volks), omdat het liederen zijn voor iedereen; endechno (kunstliederen), omdat het mooie melodieën betreft, met stevig gefundeerde teksten. Daarbij ontbreekt ook het Griekse element niet. Dat is iets wat Theodorakis van groot belang vindt. Volgens hem is de muziek het beste wat Griekenland ooit voortgebracht heeft. Daarom zou hij in deze cd elementen verwerkt hebben van de kantada , over rembetiko tot laiko .

Blijkbaar is er voor dit soort producties geen ruimte meer in de huidige consumptiemaatschappij waar alles om geld draait, zelfs niet als de producties van de hand zijn van de groten in het genre, zoals in dit geval. De auteurs van deze plaat zijn er echter van overtuigd dat er nog muziekliefhebbers zijn die bereid zijn te luisteren. De hamvraag is nu: zal deze cd de nodige media-aandacht krijgen en gedraaid worden op de radio en bijgevolg bekend raken? Indien niet, dan staat Legend alvast met een antwoord klaar dat haar door sommigen niet in dank zal worden afgenomen: de volgende stap is haar producties aan de man brengen via het Internet.

Discografie :

De discografie van Maria Farantouri in kaart brengen zou ons, gezien de omvang ervan, veel te ver drijven. We beperken ons daarom bewust tot haar meest recente albums, wegens de diversiteit ervan en omwille van het feit dat die misschien minder gekend zijn.

2001 - 'Ενας Αιώνας Ελληνικό Τραγούδι - Énas Eónas Ellinikó Tragoúdi (Een eeuw Griekse Liederen). Met liveopnamen van een optreden in het Odeon Herodes Atticus (Herodeion) met het "Orchístra ton Chromáton". Dit album omvat fragmenten van de geschiedenis van het Griekse lied.

2002 - Του Φεγγαριού τα Πάθη - Tou Fengarioú ta Páthi (De hartstochten van de maan). Deze live-cd werd volledig gewijd aan de Spaanse modernist, dichter en schrijver Federico García Lorca. Het is een opname van een concert in het Megaron Mousikis (de Atheense Concert Hall) uit 1996, opgenomen met het Symfonisch Orkest van Cordoba onder leiding van Leo Brower. (Zie onze beschrijving in de tekst).

januari 2004 - Mosaic . Reeks ethnic -getinte liederen. (Zie onze beschrijving in de tekst). De producent van deze cd is Alkis Vafias, de orkestratie staat op naam van Makis Ablianitis (die er ook muziek voor componeerde, evenals Ross Daly ) en de teksten zijn van Magda Papadaki.

februari 2004 - Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδά Μίκη Θεοδωράκη - I Maria Farantouri Tragouda Miki Theodoraki (Maria Farantouri zingt Mikis Theodorakis). De cd bevat composities op teksten/gedichten van Odysseas Elytis, Yannis Theodorakis (broer van Mikis), Iakovos Kambanellis, Yannis Ritsos, Manolis Anagnostakis, F(r)ederico Garcia Lorca, Yorgos Seferis en Mikis Theodorakis zelf.

2004 - Μ. Φαραντούρη-Γ. Βακαρέλης σε τραγούδια Θεοδωράκη-Χατζιδάκι - M. Farantouri-Y. Vakarelis se tragoudia Theodoraki-Chatzidaki (M. Farantouri-Y. Vakarelis met liederen van Theodorakis-Hadjidakis). In mei 2005 bracht Maria Farantouri samen met de Griekse klassieke pianist Yannis Vakarelis twee concerten in Athene met liederen van Mikis Theodorakis en Manos Hadjidakis. De arrangementen waren respectievelijk van Henning Schmiedt wat Theodorakis' muziek betreft en Nikos Kypourgos stond in voor de arrangementen van Hadjidakis' liederen.

2005 - Η Μνήμη του Νερού - I Mními tou Neroú (The Memory of the Water) . Deze cd bevat composities van de Turkse componist Zülfü Livaneli. Drieëntwintig jaar na hun eerste samenwerking voelen beiden zich nog steeds zielsgenoten die communiceren via de Egeïsche Zee. De teksten zijn van Agathi Dimitrouka, met uitzondering van drie liederen die uit de vorige productie van 1982 werden overgenomen en die van de hand zijn van Lefteris Papadopoulos. Voor de orkestratie tekent Henning Schmiedt.

2006 - Ερημιά - Erimiá (Eenzaamheid, verlatenheid, woestijn). Een cd met alleen maar ronkende namen op de hoes: muziek van Mikis Theodorakis, teksten van Lefteris Papadopoulos, orkestratie van Stavros Xarchakos , zangers: Maria Farantouri en Manolis Mitsias, uitvoerders: muzikanten van het KOEM (Kratiki Orchistra Ellinikis Mousikis - Staatsorkest voor Helleense Muziek) onder leiding van Stavros Xarchakos . De cd wil een oase zijn in de woestijn, een anker waaraan al wie van goede Griekse liederen houdt, zich kan vastklampen.

Opgelet : de discografie en bio werden niet meer recent bijgewerkt. Voor actuelere informatie verwijzen we naar onze maandpagina's met de concertbeschrijvingen.