Het programma wordt aangekondigd met als ondertitel: Ena piano - Mia foni (Een piano - Een stem) . Maar het zal duidelijk zijn dat het hier niet zomaar over een doorsnee-stem gaat met wat piano-begeleiding.

Het is alweer zes jaar geleden - van in maart 2004 - dat Alkistis Protopsalti in Brussel op de planken stond, en daar haar reputatie van "foní fotiá" (vuurstem) alle eer aandeed. Voor Nederland moeten we nog veel verder terug, naar maart 1999 . In juni 2006 ging ze op World Tour maar toen hield die wereld op aan de Duitse grens, korter in de buurt kwam ze niet.

Nu ziet het er beter uit: haar European Tour doet nu, naast een aantal steden in Duitsland en Zürich in Zwitserland, ook Amsterdam en Brussel aan.

Daarbij wordt ze vergezeld door Στέφανος Κορκολής (Stefanos Korkolis) , de componist en pianist die al enkele jaren het ene succesnummer na het andere uit zijn begaafde mouw schudt. Geen mega-orkest dus, maar een sober concert waarin de stem van Protopsalti en het pianospel van Korkolis allebei goed tot hun recht komen.

In maart dit jaar verscheen het album " Fanera mystika ". De meeste liederen zijn van de hand van Stefanos Korkolis en de teksten van Lina Nikolakopoulou , Rebecca Roussi, Nikos Moraïtis en anderen. Met zowel Lina Nikolakopoulou als Stefanos Korkolis heeft Protopsalti al eerder met succes samengewerkt.

De zaalbezetting bij de twee concerten van Kristi Stassinopoulou en Stathis Kalyviotis in april 2010 was "bevredigend", in de zin dat de bezettingsgraad ergens in buurt van de 80% zat en dat is iets waar de meeste organisatoren alleen maar van kunnen dromen. Maar de Brusselse Art Base gaat daar meestal een heel eind over, dus in die zin had het gerust een ietsje meer mogen zijn. Maar het relatieve gebrek aan kwantiteit werd ruimschoots gecompenseerd door de kwaliteit van het publiek. De muzikale fijnproevers waren van heinde en verre naar Brussel gekomen. De meesten kenden de artiesten van tevoren, minstens van naam, of van hun cd's. Er was zelfs een groepje Griekse jongeren speciaal uit Duitsland overgekomen. Het was de reis waard, vonden ze, want korter in de buurt was Kristi blijkbaar nog niet geweest, of in elk geval niet recent genoeg naar hun zin. Ze zouden na afloop meteen weer terugrijden naar Frankfurt (een rit van drie tot vier uur) maar toch maakten ze nog even tijd voor een praatje met de artiesten. Ze waren niet de enigen, bijna het voltallige publiek bleef nog even napraten. Zo kregen de artiesten meteen ook een indruk van de herkomst van hun toehoorders. Er bleken niet alleen Duitsers te zijn: ook Nederlanders en Belgen waren present, en uiteraard waren er behoorlijk wat Brusselse Grieken op afgekomen. Er was zelfs een Bulgaarse (al woonde die dan wel in België) die al zoveel over Stassinopoulou had gehoord en haar nu wel eens wilde meemaken. Eén ding was wel duidelijk: iedereen had met volle teugen genoten van de avond.

Zoiets smaakt naar meer, natuurlijk, en Kristi en Stathis kregen van de Art Base het verzoek om terug te komen. Na Brussel waren ze nog een concert in Parijs gaan geven en ook daar werden ze teruggevraagd. Vragen is één ding, krijgen een ander, maar blijkbaar waren de artiesten ook tevreden over het publiek en ze aanvaardden de uitnodiging. De afwezigen van toen krijgen nu dus een tweede kans. Tussen haakjes: je hoeft geen rekenwonder te zijn om te begrijpen dat niemand hier rijk van wordt, maar dat is voor geen van de betrokkenen van belang.

Zoals gezegd wisten de meeste aanwezigen op de vorige concerten wel ongeveer wat ze konden verwachten, en daarin werden ze dan ook niet teleurgesteld. Maar er waren er toch een heleboel die aangenaam verrast waren door de kennis van, en vooral het respect voor, de Griekse traditionele muziek waar Kristi en Stathis blijk van geven. Enkele Grieken kwamen hen daar achteraf uitgebreid voor feliciteren en de artiesten waren daar uiteraard blij mee. Ze waren nog meer opgetogen toen ze achteraf hoorden dat die mensen zowat dé onbetwiste specialisten terzake zijn in Brussel. "Het was me inderdaad opgevallen dat ze bijna al onze traditionele liedjes meezongen", reageerde Kristi , "maar nu begrijp ik pas hoe dat kon". Naast eigen werk (dat die Grieken dus niet kenden) hebben Kristi en Stathis inderdaad heel wat traditionele nummers in hun repertoire zitten, maar dat zijn dan niet die overbekende liedjes die je overal hoort. Het zijn integendeel van die "vergeten pareltjes" waar ze toevallig tegenaan liepen en die hun bijzonder aanspraken. Vaak behouden ze de tekst maar maken ze, op hun eigen onnavolgbare manier, een bewerking van de muziek. Enkele nummers beginnen bijvoorbeeld met heel erg psychedelisch klinkende klanken, die toch harmonieus genoeg zijn om de aandacht te capteren. Terwijl je zo aandachtig zit te luisteren komt er heel langzaam - als de zon die opkomt - een melodie doorheen schijnen. Op een gegeven moment begint het je te dagen dat je die ergens van kent - en het volgende moment zit je tot over je oren in een onvervalste Thracische zonaradikos of een Kretenzische pentozalis. Ook in hun zelfgeschreven nummers verweven ze traditionele elementen - niet alleen Griekse - met meer moderne klanken tot een smaakvol geheel.

We kunnen verder alleen maar herhalen wat we al eerder schreven: het werk van Kristi en Stathis is een logische volgende stap in een evolutie die al duizenden jaren lang aan de gang is. Generatie na generatie bouwde verder op de erfenis van hun voorgangers en elke generatie voegde daar iets van zichzelf aan toe. Zo groeide de traditionele muziek, met ontelbare microscopisch kleine stapjes, uit tot datgene wat we nu kennen. Maar wat we nu kennen is in feite de toestand zoals die bestond aan het begin van de vorige eeuw, toen die evolutie bruusk stilgelegd werd, door veranderingen op maatschappelijk vlak. We weten dat die evolutie er was maar bij gebrek aan oude opnamen is ze moeilijk te reconstrueren. Aan de instrumenten is het duidelijker te merken, daar zijn immers oude reisverhalen en afbeeldingen beschikbaar. Onze instrumentenrubriek staat vol met voorbeelden van de voortdurend evoluerende rol van de verschillende muziekinstrumenten: soms werd een instrument verdrongen door een nieuwkomer die meer decibels produceerde, of die moeilijk zelf te maken en dus "exclusiever" was, of om andere redenen. En er is nog een andere reden om niet te veel in stereotiepen te denken: het gebrek aan de "juiste" instrumenten heeft nog geen enkele groep Grieken verhinderd om een feestje te bouwen als ze daar zin in hadden: desnoods slaan ze de maat met lepels en glazen of wasborden of wat er toevallig beschikbaar is. Kristi en Stathis nemen die draad weer op. Ze gebruiken - net als de generaties voor hen - de muziekinstrumenten die ze toevallig bij de hand hebben. Bij hen is dat vooral elektronica - al moet gezegd dat Stathis zich ook meer dan behoorlijk uit de slag trekt met een "voorvaderlijke" outi of saz of akoestische gitaar.

Hier en daar is er wel iemand die daar over valt. Soms is dat kwestie van smaak, en daar kan zoals bekend niet over getwist worden. Maar soms is het ook gewoon uit purisme. Het klinkt niet zoals het moet, dit is geen traditionele muziek meer, enzovoorts enzoverder. Vaak gaat het dan om mensen die zelf enkel een beperkte kennis van de dimotika bezitten, overgehouden van enkele platen in de dansschool, of desnoods van hun kindertijd in dat ene specifieke dorp (waarbij ze dan voor het gemak even over het hoofd zien dat ook daar de synthesizers allang hun intrede hebben gedaan). Blijkbaar hebben Kristi en Stathis uit die hoek al negatieve kritiek gekregen, ook al zeggen ze dat niet expliciet. Misschien is het wel daarom dat ze zich eerder profileren met kreten als "folktronic" en "Greekadelia" en dergelijke. Als dat inderdaad de reden is voor hun terughoudendheid, dan zou dat volkomen onterecht zijn, want diegenen die zich wat diepgaander in de traditionele muziek hebben ingewerkt zijn doorgaans juist heel enthousiast over de aanpak van Kristi en Stathis . De Brusselse Grieken zijn daar een voorbeeld van, maar ook iemand als Lambros Liavas had woorden van lof, en ook hij is toch wel een autoriteit op dit gebied.

Een vaak gehoorde opmerking is dat Kristi en Stathis met hun aanpak een jong publiek bereiken, een publiek dat anders op de "muziek van opa en oma" zou neerkijken, en dat ze op die manier een belangrijke bijdrage leveren aan het in stand houden van het muzikale erfgoed van hun vaderland, en dat soort dingen. Dat is ook wel zo, maar zelf doen Kristi en Stathis daar niet dik over. Ze vinden het natuurlijk prima, want volgens hen is die traditie heel waardevol. Kristi zegt zelfs ronduit dat de traditionele muziek de grootste schat is die Griekenland bezit. Toch is het geen bewuste strategie van hen, ze hebben geen missie of zo. Ze doen gewoon wat ze graag doen. Misschien is het wel daarom dat hun optredens zo'n succes hebben. Het helpt natuurlijk ook wel dat ze heel wat technische bagage hebben, en een gedegen podiumervaring. En er is de veelgeprezen stem van Kristi , en ... en ...

Meer informatie over de rijk gevulde carrière van Kristi en Stathis vindt u in onze biografie over hen.

In de Brusselse Art Base is oktober de maand van de herkansing. In het voorjaar van 2010 programmeerden ze daar al enkele baanbrekende concerten en daar komt nu een soort heruitgave van. Het is een bewijs dat de optredens in de smaak vielen, niet alleen bij het publiek maar ook bij de muzikanten zelf - anders kwamen die gewoon niet terug. De muziekliefhebbers die er toen niet bij konden zijn krijgen nu een tweede kans.

De eerste in het rijtje "recidivisten" waren Kristi Stassinopoulou en Stathis Kalyviotis , zie hoger . De week daarop is Diminuita weer aan de beurt, en verder naar onderen op deze pagina vindt u nog twee "heruitgaven".

Diminuita heet voluit het Diminuita Swing Quartet en de vier leden daarvan zijn:

• Damian Dudu, viool
• Yorgos Papadoyannis, gitaar
• Efi Saranti, gitaar
• Kostas Arsenis, contrabas

In Griekenland treedt deze formatie soms op onder de naam "Diminuita Swing Trio met Damian Dudu" maar dat komt allicht omdat zowel het Swing Trio als Damian Dudu apart, ieder op zijn terrein, behoorlijk wat naamsbekendheid hebben verworven.

In Griekenland kwamen de drie laatstgenoemden al in november 2007 voor het eerst naar buiten onder de naam Diminuita Swing Trio . Dat was het resultaat van hun jarenlang onderzoek naar de Europese jazz die in de jaren '30 van de vorige eeuw ontstond uit de Amerikaanse swing jazz . Deze uiterst dansbare vorm van jazz was daar vooral het terrein van grote orkesten als die van Benny Goodman, Duke Ellington, Glenn Miller en anderen. Deze "big bands" hadden een sterke ritme-sectie, met drums en contrabas, ter ondersteuning van de koper- en houtblazers. In Europa werd die "swingende" stijl opgepikt door de "Zigeuner-Belgisch-Franse" gitarist Django Reinhardt en de Italiaans-Franse violist Stéphane Grappelli , die in 1934 hun beroemde "Quintette du Hot Club de France" oprichtten. Met vijf man was dat niet alleen kleiner dan in Amerika, het bestond ook enkel uit snaarinstrumenten. Dat was gewoon omdat ze geen duur drumstel bezaten, het ritme werd dan maar aangeven door een innovatieve vorm van gitaarspel. Ze gebruikten uitsluitend akoestische instrumenten, de elektrische gitaar was toen nog maar amper uitgevonden en nog helemaal niet ingeburgerd. De nieuwe vorm van swing jazz veroverde op korte tijd heel West-Europa. Vanwege de afkomst van Reinhardt en enkele andere leden van de Hot Club de France werd deze Europese jazz ook wel "zigeunerjazz" of (in het originele Frans) "jazz manouche" genoemd. In Nazi-Duitsland stonden de zigeuners te boek als "Untermenschen", net als de Joden. Daarom viel deze muziek in Duitsland niet in goede aarde, toch niet bij de autoriteiten. Bij de jeugd daarentegen werd ze enthousiast onthaald. Er ontstond zelfs een soort tegencultuur, die de "Swingjugend" genoemd werd, naar analogie met - of in tegenstelling tot - de Hitlerjugend waar jongeren verplicht moesten bij aansluiten. Deze ludieke vorm van verzet werd eerst tegengewerkt en later brutaal onderdrukt. Ook aan het andere eind van het politieke spectrum, in de Sovjet-Unie, werd de swing jazz verboden wegens niet compatibel met "juiste opvattingen". In Griekenland was toen dictator Metaxas aan de macht, en ook in diens visie van een "nieuwe Griekse beschaving" was hoegenaamd geen plaats voor de swing. Na hem kwam de Duitse bezetting en toen die eindigde was ook de jazz manouche van het Europese toneel verdwenen. Geen wonder dus dat er in Griekenland over deze muziek weinig tot niets bekend was - tot Diminuita op de proppen kwam met het resultaat van hun research.

Het trio beperkte zich niet tot reproducties van het origineel maar ze bouwden ook voort op het materiaal van hun voorgangers, met eigen composities. Daarin gebruiken ze ook elementen van de bebop , de opvolger van de swing jazz, die minder dansbaar was door een hoger tempo en meer complexe melodietjes. Ze hebben ook een speciale belangstelling voor de invloeden van de zigeunermuziek en de andere Oost-Europese volksmuziek die in de "jazz manouche" aanwezig zijn - als je ze weet te onderscheiden natuurlijk, maar daarvoor zijn ze als Grieken misschien beter geplaatst dan een modale West-Europeaan.

Dat laatste aspect bracht het trio in contact met de violist Damian Dudu . Die is zelf ook Roma-zigeuner van Roemeense afkomst maar hij woonde en werkte jarenlang in Griekenland. Door zijn virtuositeit heeft hij daar een stevige reputatie opgebouwd. Hij is te horen op een heleboel platen, ook van grote namen in de meest uiteenlopende genres, en hij is regelmatig te zien op de Griekse televisie. Jarenlang begeleidde hij Sokratis Malamas bij diens optredens, zo ook in oktober 2005 in België en Nederland. Daarbij maakte hij een blijvende indruk, en dat niet alleen omdat in Antwerpen de snaren van zijn strijkstok niet opgewassen bleken tegen zijn enthousiasme. Zijn vioolspel getuigt van zó veel emotie dat het publiek er op zijn beurt door wordt geraakt. De muziek zit hem duidelijk in de genen. Langs moeders zijde werden all instrumenten gespeeld, langs vaders zijde enkel houten blaasinstrumenten. Dat laatste leverde hem wellicht zijn bijzondere familienaam op, een verwijzing naar de Armeense duduk ? En zoals zo vaak het geval is bij zigeuners, beschikt ook Damian Dudu over een groot muzikaal inlevingsvermogen. Zij blijven niet vastgeroest zitten in een genre, maar zoeken telkens opnieuw nieuwe horizonten op. Waar ze ook komen, overal lijken zij te kunnen inpikken op alle plaatselijke muziekstijlen en, meer nog, vaak slagen zij er zelfs in om aan die stijlen nieuwe elementen toe te voegen. Zo verbleef zijn vader een tijd in Brussel, waar hij ongetwijfeld in aanraking kwam met de eerder genoemde "jazz manouche". Ook zoon Damian zocht nieuwe oorden op. Tegenwoordig woont Damian Dudu in Duitsland en werkt er samen met een groepje rond Balkan-muziek.

Ook de andere drie hebben een uitstekende staat van dienst, zij het dan vooral in minder zichtbare rollen. Ze hebben er al vijftien jaar ervaring als muzikant en muziekleraar opzitten. Het is dan ook niet voor niets dat ze, in de korte tijd dat ze als trio met Diminuita bezig zijn, toch al een stevige reputatie hebben opgebouwd.

Ongeacht of ze nu als trio of als kwartet optreden, de muzikanten van Diminuita blijven trouw aan de filosofie van de swing jazz: heel veel nadruk op de natuurlijke, akoestische klank van de instrumenten, en heel veel ruimte voor improvisatie - wat toch in feite niets anders is dan de "natuurlijke klank" van de muzikanten zelf.

Opgelet : net als in maart 2010 , gaat ook dit concert nog op andere plaatsen door, maar we hebben hierover geen gegevens doorgekregen.

Een week na dit optreden zitten de twee gitaristen van Diminuita opnieuw op het podium van de Art Base, deze keer dan voor een rembetika -concert .

Een rembetika -concert met enkel twee gitaren ? Het is niet zo raar als het klinkt. De gitaar heeft altijd al een belangrijke rol gespeeld in de rembetika -muziek. Veel bekende componisten waren van oorsprong gitarist en er zijn heel wat uitstekende gitaristen die bekende namen geworden zijn. Wat meer is: in de beginperiode van de rembetika speelde de gitaar zelfs de hoofdrol, pas later heeft ze die moeten afstaan aan de bouzouki . Meer hierover leest u op de gitaar-pagina in onze instrumentenrubriek .

Wie in maart 2010 al naar het concert van Efi Saranti en Yorgos Papadoyannis geweest is zal kunnen beamen dat het een boeiende kennismaking was. Logisch dus dat er een vervolg op komt. Net als in maart komen deze beide getalenteerde musici samen met de andere leden van hun ensemble Diminuita naar België en ook deze keer spelen ze twee concerten: dit "Rebetiko - guitars and voices" concert (want zingen kunnen ze ook) en een week eerder het swing jazz concert met het voltallige ensemble (zie hoger ).

Vorig jaar, in november 2009 , kwamen Savina Yannatou en Evgenía Karláfti al eens naar Brussel overgevlogen voor een reeks intieme concertjes in de Art Base. Die was in een mum van tijd helemaal uitverkocht en het publiek reageerde enthousiast. Maar dat is toch nog altijd maar pakweg 50 man per avond, en voor een artieste als Yannatou , die thuis is op de grootste podia over de hele wereld, is het niet meteen vanzelfsprekend dat ze bereid was om daarvoor haar koffers te pakken. Toch moet het ook hen prima bevallen zijn want ze waren bereid om terug te komen, voor nog twee concerten. Helaas bleek nadien dat die niet konden doorgaan, maar dat lag noch aan de artiesten noch aan de Art Base.

Wat er deze keer precies op het programma had moeten staan was nog niet bekend. We hadden dus wat koffiedik zitten kijken en onderstaand tekstje geschreven. Na bekend worden van de afgelasting hebben we hier en daar een werkwoord in de voorwaardelijke wijs gezet, maar verder hebben we onze bespiegelingen toch maar laten staan. Ons uitgangspunt was de mededeling van de Art Base dat de gedichten van Kostas Karyotakis , op muziek gezet door Lena Plátonos , in elk geval een belangrijke rol zouden gaan spelen.

Als dat klopt, dan had het uiteraard gegaan om het album " Karyotakis - 13 tragoudia " dat al in 1982 verscheen en dat nu al bijna dertig jaar standhoudt als mijlpaal in de recente Griekse muziekgeschiedenis. De "13 liederen" werden toen ook gezongen door Savina Yannatou . Het was zowel voor de componiste als voor de zangeres een debuut. Niet zozeer in de winkelrekken, want daar kon je van hen al in 1981 de plaat "Edo Lilipoupoli" vinden, wat later in datzelfde jaar gevolgd door "Sabotage" (alweer zo'n mijlpaal). Officieel gelden die dus als "eerste persing" van zowel Yannatou als Platonos . Toch waren die "13 tragoudia" al begin 1981 ingeblikt, nog vóór de andere, maar Alekos Patsifás , oprichter en toenmalig directeur van platenmaatschappij Lyra, vond het beter om ze nog even in de lade te laten liggen. Je kan maar één keer een eerste indruk maken, zei hij, en hij was bang dat de poëzie van Karyotakis een beetje te zwaar was om de twee getalenteerde jongedames bij het publiek te introduceren. Patsifas vergiste zich zelden, hij dateert immers uit een tijdperk waarin directeurs van platenfabrieken nog verstand hadden van muziek en niet (alleen) van boekhouding. Dat neemt niet weg dat de "13 tragoudia" nog steeds een vast onderdeel zijn van Yannatou's optredens, en zowat elke Griekse muziekliefhebber heeft wel een paar van die liedjes in zijn of haar hoofd zitten. De plaat werd trouwens meerdere keren opnieuw uitgebracht op cd, in 1996 en recent nog in 2007. Tijdens een tournee in België en Nederland in oktober 2001 vulde Yannatou er de helft.van haar programma mee in. De andere helft was toen voorbehouden voor muziek van Nikos Mamangakis .

Als de "13 tragoudia" inderdaad ook deze keer, in de Art Base, de hoofdmoot hadden moeten worden dan was de vraag natuurlijk wat er verder nog op het programma had kunnen staan. We hebben dus even voor u nagegaan waar Yannatou tegenwoordig zoal mee bezig is. We hebben daarbij speciaal gekeken naar de ingrediënten Karyotakis - Platonos - Karlafti , in de hoop daar een aanknopingspunt te vinden.

Samen met Evgenia Karlafti is Yannatou regelmatig te horen met een programma dat vergelijkbaar is met de "Traditional songs and ballads" die ze in november 2009 al in de Art Base brachten. In Griekenland wordt dat programma meestal aangekondigd als een "dialoog van twee stemmen" en ook het jazzy aspect - handelsmerk van Karlafti - wordt meestal in de verf gezet. Er zit daar altijd wel wat werk van Platonos bij, waaronder één of meer van de "13 tragoudia" , maar een Karyotakis-programma kan je het bezwaarlijk noemen.

Iemand anders waar Yannatou tegenwoordig veel mee samenwerkt is Lena Platonos zelf. Daarmee nemen ze samen de draad van hun beginjaren weer op, en voor Platonos is het zelfs een beetje een comeback. Na haar laatste cd, in 2000, leek die immers van de aardbodem verdwenen. Pas in 2008 kwam ze weer boven water met de cd "Ημερολόγια" ( Imerologia , Dagboek) en later op het jaar werd ze in de bloemetjes gezet met een reeks grote concerten waarin haar eerste album Sabotage centraal stond. Daarvoor had men beroep gedaan op de originele vertolkers. Naast Yannatou was dus ook Yannis Palamidas present, die zelf ook pas terug was van tien jaar weggeweest. Ook Lena Platonos verscheen op het podium en dat was meteen de eerste keer sinds vele jaren dat ze in het openbaar te zien was. Het bleek dat er geen sleet zat, noch op de componiste zelf noch op haar bijna dertig jaar oude muziek. De concerten werden een groot succes en later werden ze uitgebracht op een dubbele live-cd. Platonos had blijkbaar de smaak opnieuw te pakken want ze kondigde meteen aan dat ze werkte aan muziek voor gedichten van Konstantinos Kavafis . Het is één van haar favoriete dichters maar ze had altijd gezegd dat Kavafis onmogelijk op muziek te zetten is - al heeft onder meer de Nederlandse groep Palio-Paréa bewezen dat het wél kan, zie bijvoorbeeld onze juli 2008 pagina. Ook Platonos vertelde nu dat ze ineens een inval gekregen had voor één bepaald gedicht. De muziek daarvoor was "als een komeet" door haar hoofd geschoten, en de muziek voor andere gedichten volgde "als vanzelf". Toch duurde het nog tot in juli 2010 voor ze met het resultaat naar buiten kwam. Het werd aan het publiek voorgesteld tijdens twee concerten in het oude theater van Epidaurus. De zangers waren opnieuw Savina Yannatou en Yannis Palamidas . In de eerste helft brachten die ouder werk van Platonos , in de tweede helft waren dan de gedichten van Kavafis aan de beurt - toevallig of niet waren het er ook dertien. Misschien is dat dan wel materiaal voor de concerten in de Art Base? Karyotakis en Kavafis in plaats van alleen Karyotakis ? Het zou natuurlijk kunnen, maar anderzijds is Platonos van mening dat Kavafis alleen door een man kan gezongen worden (in Epidavros daarom door Palamidas ). Je kan het daar mee eens zijn of niet, maar Yannatou heeft allicht te veel respect voor haar vriendin om dat zomaar naast zich neer te leggen.

Nog een project waar Yannatou in het voorjaar van 2010 aan meewerkte was een reeks concerten met wereldmuziek, samen met Maria Farantouri en Elli Paspalá . Tijdens haar optreden op het Brugges Festival in november 2009 had Farantouri overigens al verrast met een programma waar veel dimotika in verwerkt was, maar bij deze concerten, in Athene en Thessaloniki, werd dit thema nog verder opengetrokken. Eerst passeerde daar de hele geschiedenis van de Griekse muziek de revue, van byzantijns over dimotika en rembetika tot endechna , en vervolgens ging het verder naar de Balkan, naar Italië, Frankrijk, Spanje en Portugal, en daarna de grote plas over naar Noord-Amerika met spiritual en gospel, om te eindigen in de Caraïben en in Latijns-Amerika. Het was de eerste keer in tien jaar dat de drie grote dames weer samen op het podium stonden. Bij zo'n programma voelt Yannatou zich als een vis in het water maar het heeft niets te maken met Karyotakis , en bovendien was Takis Farazis de pianist van dienst, Karlafti werkte hier niet aan mee. Ook hier dus geen aanknopingspunt.

Een blik in Yannatou 's agenda laat nog veel meer activiteiten zien. Het is eigenlijk duizelingwekkend. Op 18 april 2010 vinden we haar in Thessaloniki, voor het hogergenoemde wereldmuziekconcert met Farantouri en Paspala . De dag voordien speelde ze met Karlafti in Agios Stéfanos, een stadje met 12000 inwoners op zowat twintig kilometer van Athene. Op 23 april is ze weer in Athene, voor nog een "jazzy" optreden met Karlafti , deze keer in de Myga, een kleine club in de Psyrrí. De dag daarop gaat het, met enkele leden van haar ensemble Primavera en Salonico , weer naar - jawel - Thessaloniki, waar ze met "haar" Sefardische en Mediterrane liederen voor de omlijsting zorgt van een studiedag over psychische problemen van pasgeboren kinderen. Op 27 april zingt ze Hadjidakis in Wuppertal (Duitsland) en op 30 april is ze alweer in de Myga met Karlafti . Dan "doet" ze enkele Europese festivals met het voltallige Primavera en Salonico ensemble: 6 mei Wenen (Oostenrijk), 8 mei Stockholm (Zweden), 9 mei opnieuw Oostenrijk (bij Innsbruck). Eind mei is ze in het Bimhuis in Amsterdam, voor een "experiment in improvisatie met keelzang en dissonantie", samen met contrabassist Barry Guy (een optreden dat men ons helaas niet gemeld heeft). In juni treedt ze op in Skopje, daarna geeft ze vijf concerten in Spanje en dan nog twee in Duitsland, dat alles met haar wereldmuziek-repertoire. De maand daarop is het dan het hoger genoemde Platonos - Kavafis concert in Epidaurus (9 en 10 juli), maar eerst, op 5 juli, gaat nog ze nog even jazzy met Karlafti , deze keer in de tuin van het Muziekinstrumentenmuseum in de Plaka in Athene (bij de schildpadden). En zo gaat het de hele tijd door, maand in, maand uit.

Kortom, Yannatou is - zacht uitgedrukt - heel flexibel, ze wisselt even gemakkelijk van repertoire als een kameleon van kleur. We konden dus alleen maar in spanning afwachten wat ze in de Art Base had moeten brengen.

Een andere vraag die liefhebbers nog even in spanning hield is de manier waarop Yannatou en Karlafti de orkestratie van het Karyotakis-gedeelte zouden invullen. De muziek van de "13 tragoudia" werd oorspronkelijk geschreven voor een uitgebreide bezetting. Voor de originele opname bestond die uit viool, altviool, contrabas, elektrische basgitaar, cello, gitaar, drums en piano. Tijdens haar tournee in oktober 2001 had Yannatou daar wat in gesnoeid maar ze had toch nog altijd vijf muzikanten mee: viool, contrabas, cello, gitaar en piano. Hoe arrangeer je dat voor "alleen maar" piano? Het lijkt een aartsmoeilijke opgave, maar het is natuurlijk wel Karlafti die de toetsen zal bedienen en die haalt wel wat meer uit haar instrument dan een doordeweekse pianist. Bovendien: zowel zij als Yannatou weten als weinig anderen hoe je de dingen tot de essentie reduceert en dan weer opbouwt. Wie weet "doen" ze de arrangementen wel gewoon even op het vliegtuig van Athene naar Brussel...

Over Savina Yannatou leest u meer in onze biografie van haar. Daar staat ook meer uitleg over haar samenwerking met Lena Platonos aan het begin van haar carrière. Wat achtergrondinformatie over Karyotakis vindt u in onze aankondiging van Yannatou 's tournee van oktober 2001 . Over piano-wonder (en nog veel meer) Evgenia Karlafti schreven we al het een en ander in het stukje waarmee we de concerten van november 2009 in de Art Base aankondigen.

Makis Seviloglou is wat zijn Griekse landgenoten een "tragoudopios" noemen, een liedjesmaker dus, en hij is ook zanger en hij speelt bouzouki . Hij komt naar Nederland met zijn programma "Glykó Methýsi" . Dat is tegelijk ook de titel van zijn eerste eigen cd, "Γλυκό μεθύσι" , letterlijk "zoete dronkenschap" of, minder plechtstatig, "Zoet zat", zoals de organisatoren het vertalen.

Het is te hopen dat de man geen hoogtevrees heeft want de publiciteit rond deze optredens prijst hem regelrecht de hemel in: "dé representant van de nieuwe generatie muzikanten en componisten uit Griekenland", "[behoort] tot het beste dat Griekenland op dit moment muzikaal te bieden heeft", "de nieuwe Zambetas ", ...

Voor zover dat alleen maar op de (glim)lachspieren werkt is dat niet zo erg, maar in het slechtste geval zou je kunnen denken "wat een verwaand opdondertje is die vent". Gelukkig lijkt dat een verkeerde conclusie, we hebben de indruk dat de tekstjes afkomstig zijn uit het toetsenbord van over-enthousiaste organisatoren. Makis Seviloglou zelf lijkt stevig met beide voeten op de grond te staan, in zijn interviews en elders houdt hij zich gewoon aan de feiten. Terecht, want die zijn indrukwekkend genoeg.

Hij begon bescheiden, met wat optredens in Noord-Griekenland. Daar werd hij opgemerkt door Lizeta Kalimeri en die vond hem de moeite waard om hem in cassette-vorm door te sturen naar Charis Alexiou . Die luisterde op haar beurt en daarbij trok vooral één nummertje haar aandacht, "Tha megalonoume mazi" . Dat verscheen dan ook op haar eerstvolgende cd, "Os tin akri tou ouranou sou" (2003). Ze dacht opnieuw aan hem toen ze enkele jaren later een album voor ogen had met een specifiek concept waarin de liedjes van Seviloglou prima zouden passen. Dat werd de cd "Vyssino ke nerantzi" (2006) en Makis Seviloglou leverde tekst en muziek voor de helft van de nummers. Hij mocht dan ook mee aanschuiven toen zes maanden later de mooi ingelijste platina platen voor dit album uitgedeeld werden. Daarna produceerde Alexiou ook de debuut-cd van Seviloglou met haar eigen platenmaatschappij en daar zong ze twee nummers op mee. Ze haalde ook Dimitris Mitropanos over om er een derde nummer op te zingen. Die cd heet "Glyko Methysi" (2008), meteen ook de titel van deze tournee.

Niet niks dus. Of je daarmee behoort tot "het beste dat Griekenland muzikaal te bieden heeft"? Dat hangt er een beetje vanaf wat je je daarbij voorstelt. Als je een soort uitgestrekte, pannekoek-platte prairie voor ogen hebt, met ergens in het midden, eenzaam en verlaten, één enkele hoge boom, dan zit je naar het verkeerde muzieklandschap te kijken. In Griekenland moet je je eerder een dicht regenwoud inbeelden, waar de bomen met elkaar wedijveren om zoveel mogelijk zonlicht te vangen. Het muzikaal aanbod in Griekenland wordt inderdaad zwaar onderschat, en dat niet alleen in het buitenland. Enkele cijfertjes om dat hard te maken. Sinds we met deze site begonnen in 1998 zijn er hier al 120 artiesten komen optreden waar we een biografie aan gewijd hebben. Daarmee zitten we al aan ... 0,8 (nul komma acht) percent van de zowat 13154 artiesten die sinds 1950 hun naam op een platenhoes hebben gezet. Aan dit tempo, tien per jaar, hebben we nog meer dan duizend jaar werk voor de boeg, als er geen bijkomen. En dat zal wel, want elke dag, 365 dagen per jaar, verschijnen er gemiddeld 1,6 platen in Griekenland. Uiteraard zijn die niet allemaal even goed, en smaken verschillen, en we schrijven niet zomaar van iedereen een bio, en statistieken zijn wat ze waard zijn, enzovoorts enzoverder. Maar zelfs met een korreltje zout erbij blijft het een feit dat het talent in Griekenland toch wel vrij dik gezaaid is. Alleen al cijfermatig hou je, zelfs na aftrek van een groot percentage al dan niet ondermaats spul, toch nog altijd een toplaag over met vele tientallen of zelfs honderden namen.

Binnen die context behoort Makis Seviloglou wel degelijk tot "het beste". Dat kan ook niet anders. Als artiesten als Alexiou (of Dalaras , of Mitropanos, of Arvanitaki , of Galani , of Vitali , of één van de vele andere zwaargewichten) een nummer van een beginnende artiest op hun platen opnemen, of er samen mee optreden, dan betekent dat: "Beste mensen, kijk eens wat ik hier gevonden heb, mij lijkt het wel wat, en jullie?". Die sterren hebben verstand van hun muziek (anders waren ze geen ster - toch niet in Griekenland), ze hebben zicht op het aanbod (hun postbodes leveren elke dag misschien wel een volle postzak met demo-cassettes af) en vooral: ze hebben een reputatie te verliezen. Dus het betekent écht wel wat als zo iemand van jou zegt "mij lijkt dit wel wat".

Maar dat betekent daarom nog niet dat je het daarmee helemaal gemaakt hebt. Je bent als het ware door een strenge voorselectie geraakt en je bent in één klap enorm zichtbaar geworden, maar daarna moet je wel alleen verder. Meestal lukt dat ook wel, en na zo'n vliegende start volgt de rest dan doorgaans vrij snel, maar bij Makis Seviloglou lijkt de Grote Doorbraak toch nog even op zich te laten wachten. Daar zijn twee goede redenen voor aan te wijzen.

Een eerste reden is zijn hele aparte stijl. Die was Alexiou meteen opgevallen toen ze die cassette beluisterde. Vooral dat éne nummer sprong er uit vanwege de ongewone muziek, de ongewone manier van spelen. Zowel de recensenten als het publiek staan daar (nog?) wat onwennig tegenover. Niet-Griekse oren zullen daar minder moeite mee hebben. De Nederlandse promo-teksten zeggen het bijvoorbeeld zo: "zijn composities zijn melodieus, harmonieus, en dit alles gecombineerd met de zo typerende Griekse ritmes". De Grieken zeggen ongeveer hetzelfde maar anders: "zijn muziek heeft haar wortels in de dimotikó , de laïkó , de ballade, de rock, het alternatieve lied, ...". Doe daar nog een snuifje latin en jazz bovenop en je hebt ongeveer een beeld van zijn werk. Voor Griekse oren is niet alleen de hoeveelheid ingrediënten maar ook de manier waarop hij dat alles vermengt heel ongewoon, heel ongebruikelijk, heel ... wel ja, "apart", of zelfs bizar. En die aparte stijl werkt in het begin een beetje tegen hem.

Bovendien legt zo'n lancering door iemand als Alexiou de lat wel erg hoog, het schept enorme verwachtingen. Die lost hij ook wel in, minstens gedeeltelijk. De meeste kritieken zijn vrij positief,de beoordelingen van zijn nummers (naar Griekse normen!) variëren van "niet slecht" tot "vrij goed". Zingen kan hij ook wel, hij schakelt zonder moeite van hoog naar laag en hij moet zelfs voor een Klein-Aziatisch lied geen forfait geven. En zijn teksten - o zo belangrijk voor de Grieken - krijgen ook al positieve commentaren, er zijn wel wat negatieve kritieken maar die zijn toch niet al te scherp.

Samengevat komen de meeste commentaren op hetzelfde neer: het is even wennen, en de man is dan misschien wel niet overdonderend goed, maar goed is hij wel degelijk, en zijn muziek is dan misschien wel ongewoon, maar ze is ook verfrissend en vernieuwend.

Op termijn komt dat dus allicht wel dik in orde, maar het is toch nog wat vroeg om hem als "dé representant van de nieuwe generatie" aan te kondigen. Voorlopig vertegenwoordigt hij vooral zichzelf. Dat vindt hij prima, en dat brengt ons dan naar de tweede reden waarom de doorbraak uitblijft. Hij wil eigenlijk helemaal niet doorbreken. Of juister: hij wil dat niet als hij daarvoor naar Athene moet verhuizen, hij gelooft nooit dat hij daar zou kunnen aarden. Toch is dat zowat de enige mogelijkheid om het een beetje vooruit te laten gaan, want daar is de markt. Maar Seviloglou is thuis in Kozani, hij woont daar al bijna zijn hele leven lang en hij heeft het daar prima naar zijn zin, dus waarom zou hij dat allemaal opgeven? In ruil waarvoor? "Succes is vluchtig", zegt hij, "je bent het zo weer kwijt. Wat je niet hebt, kan je ook niet kwijtraken, maar wat ik nu wél heb, dat is mijn gemoedsrust, en die ben ik gegarandeerd kwijt als ik verhuis. Daarom blijf ik hier".

Aparte muziek en een aparte visie, het is niet bepaald de definitie van een meeloper.

Mogelijk is het daarom dat het meteen klikte met de Nederlandse zanger en gitarist Wout Pennings. Die speelt al sinds 1994 in het fado-kwartet Quatro Ventos, maar voordien had hij twaalf jaar Grieks gespeeld en de Griekse muziek is nog altijd zijn grote liefde. Zelfs in Quatro Ventos speelt hij naar eigen zeggen "op z'n Grieks". Ook hij is dus iemand die z'n eigen ding doet. Vijf jaar geleden ontdekten Wout en Makis ineens dat ze onder dezelfde plataan zaten, ergens op Karpathos. Ze raakten aan de praat en al snel merkten ze dat ze niet alleen de plataan boven hun hoofd gemeenschappelijk hadden maar ook hun passie voor de muziek, hun manier van spelen, hun eigenzinnige kijk op de dingen, ...

Terug in Nederland stapte Wout Pennings naar zijn platenmaatschappij en hij kon hen overtuigen om een cd te maken met Makis Seviloglou . Die plaat heet "Ankyres" (Anchors) en zou binnen enkele dagen (eind augustus 2010) moeten klaar zijn. En bij een "Nederlandse" cd hoort natuurlijk een Nederlandse tournee. Het programma daarvan zal bestaan uit nummers van "Ankyres" en van "Glyko Methysi" , en waarschijnlijk nog wel wat ander materiaal ook.

Voor de cd-opname in Nederland had Makis een aantal van zijn vaste begeleiders mee, en Wout Pennings is "special guest". De bezetting, zoals die eerst ook voor deze tournee werd aangekondigd en zoals ze nog steeds op de websites van de zalen te lezen is (op 15.09.2010), zag er als volgt uit:

• Makis Seviloglou : zang, bouzouki
• Thanos Giouletzís: viool
• Kostas Vavalas: gitaar
• Thanos Stavridis: accordeon
• Dimitris Kitsios: contrabas
• Manolis Koutsonanos: drums
• Wout Pennings: gitaar, guitzouk (of gytzouk)

We vernamen echter uit goede bron dat ook de zangeres Maria Papanikolaou zou meekomen naar Nederland. Onlogisch is dat niet, ze zingt één nummertje mee op de nieuwe cd en bovendien hebben zij en Makis net een winterseizoen met gemeenschappelijke optredens achter de rug. Het is wel een raadsel waarom haar aanwezigheid nergens officieel aangekondigd wordt (stand 10.09.2010), want zij is op zichzelf al een goede reden om naar zo'n concert te gaan.

Op flyers en ander promotiemateriaal met beperkte verspreiding werd later (13.09.2010) een andere bezetting aangekondigd, die waarschijnlijk meer actueel is en waarin de zangeres wel vernoemd wordt:

• Makis Seviloglou : zang, bouzouki
• Maria Papanikolaou : zang
• Thanos Giouletzis: viool
• Yorgos Tzoukas: piano
• Thanasis Yannopoulos: gitaar
• Dimitris Kitsios: contrabas
• Wout Pennings: gytzouk

Uiteraard zijn Griekse muzikanten doorgaans erg flexibel, en dus ook erg "omwisselbaar". Het zou best kunnen dat er uiteindelijk toch nog een andere bezetting uit de bus komt.

De contrabassist, Dimitris Kitsios, lijkt een vast onderdeel van de bezetting. Hij werkt inderdaad al jarenlang samen met Seviloglou . Hij schreef de tekst voor één van de liedjes die Charis Alexiou meezong op "Glyko Methysi" , het is meteen ook de enige tekst op die cd die niet van Seviloglou zelf is.

Ook de violist, Thanos Giouletzis (Θάνος Γκιουλετζής) heeft een cv om u tegen te zeggen. Hij is al een aantal jaren de vaste violist van Charis Alexiou , maar ook anderen weten hem te vinden. Hij speelt de eerste viool op albums van grotere en kleinere namen: Petros Gaïtanos , Manolis Mitsias, Notis Sfakianakis , Dimitris Stefanakis, Dimitris Zervoudakis, ... (in alfabetische volgorde!)

Maar u heeft natuurlijk óók die guitzouk (of gytzouk) in het lijstje zien staan, en u vraagt zich nu natuurlijk af wat dat voor een ding is. Het had evengoed bouzoutaar kunnen heten (maar dat klinkt minder goed), het is namelijk een kruising tussen een bouzouki en een gitaar. Het concept is (hoe kon het ook anders?) van Makis Seviloglou himself, en hij heeft het eerste exemplaar voor zichzelf laten bouwen. Wout Pennings heeft (hoe kon het ook anders?) enkele wijzigingen laten aanbrengen en is nu de trotse eigenaar van de eerste guitzouk buiten Griekenland. Het is ons niet bekend of er nog meer exemplaren in omloop zijn, maar Wout gebruikt het in elk geval ook bij de concerten van Quatro Ventos.

Bij die optredens van Quatro Ventos was Makis Seviloglou vorig jaar (2009) overigens al eens gastmuzikant. Naar het schijnt heeft zijn podiumuitstraling daar een diepe indruk gemaakt op het publiek. Het is daarbij mooi meegenomen dat hij zijn tekst en uitleg bij de nummers in het Engels serveert. Zijn presentatie is dus niet alleen sympathiek en ludiek maar ook nog toegankelijk. Dat kan niet van alle Griekse artiesten gezegd worden, die doen hun verhaal nog al eens in het Grieks en dat is dan helaas Chinees voor het grootste deel van de toehoorders.

Als u dus op de websites van de zalen leest dat hij "de nieuwe Zambetas [is], to the point en zonder maniertjes", dan weet u dat u vooral dat laatste moet onthouden. In muzikaal opzicht zijn beide heren immers niet te vergelijken. Dat is dan ook niet wat er met dat zinnetje bedoeld wordt, maar dat had u waarschijnlijk zelf ook al wel begrepen.

Alles wat u nog nooit heeft willen vragen over Makis Seviloglou , maar dat we toch interessant vonden om u te vertellen, vindt u in de biografie die we van hem schreven. U leest daar over zijn jeugd, over het museum van Aianí, over het vluchthuis van Alexiou , over de stoptrein van Kazantzidis, en natuurlijk ook het een en ander over 's mans werk en visie. We hebben het ook over zijn samenwerkingen met grote en kleine namen en op die manier schetst de bio meteen een beeld van de werking van de Griekse muziekwereld vandaag.

Nawoord : Uiteindelijk speelde Makis Seviloglou op dit concert tzouras , een langhalsluit die iets kleiner is dan de bouzouki . Wout Pennings speelde deze keer niet mee, maar Thanos Stavridis was er dan weer wel bij, op accordeon en allerhande percussie.

Deze keer organiseert Terpsichori een stage over de dansen van "Naxos en de andere Cycladen-eilanden". Concreet zal de meeste aandacht gaan naar de meest bekende eilanden en dansen, meer bepaald:

• Naxos (Vlacha, Kotsakia)
• Mykonos (Ballaristos)
• Amorgos (Nikedre, Kitsos, Arapina)
• Paros (Ageranos, Vourgarikos, Maoukas, Apano Ze)

Toch wordt er ook wat aandacht besteed aan dansen van Sifnos, Serifos, Kythnos, Andros, Kymolos en Sikinos .

Het is een flink gevuld programma en de stage is dan ook bedoeld voor dansers die enige ervaring hebben met Griekse dansen.

De dansleraar is Apostolis (Tolis) Psarros , die voor de eerste keer naar België komt. Hij schijnt een autoriteit te zijn die zijn eigen dansgroep heeft in Athene en regelmatig gevraagd wordt voor stages in binnen- en buitenland.

De lessen beginnen telkens om 11u en er is middagpauze van 13 tot 14u. Op zaterdag eindigen de lessen om 18u, 's avonds (van 19 tot 22) is er een feestje met muziek uit heel Griekenland (geen live muziek). Op zondag eindigt men om 16u.

Het is tien jaar, vier maanden en tweeëntwintig dagen geleden dat Lavrendis Machairitsas (Λαυρέντης Μαχαιρίτσας) nog in Brussel op de planken stond. Toen, in juni 2000 , was hij nog vergezeld van Margarita Zorbala en Andonis Mitzelos . Nu komt hij terug en het nieuws veroorzaakte al meteen schokgolven in de Griekse gemeenschap in de Belgische hoofdstad, en dat binnen enkele minuten na het bekendraken van het concert in Brussel.

Dat is geen wonder, want hij is enorm populair en wat meer is, hij heeft een enorme impact gehad op de ontwikkeling van de hedendaagse Griekse muziek.

De man is dan ook niet in een paar woorden te vangen: rocker, zanger, componist, rebel, ... Hij is bekend als mede-oprichter, zanger en gitarist van het rock-groepje Termites , dat in 1982 begon en al vanaf hun tweede album hun rock serveerden met Griekse teksten. Maar zijn muziek staat ook op platen van Charis Alexiou , Melina Aslanidou , Eleftheria Arvanitaki , Yorgos Dalaras , Yannis Kotsiras , Filippos Pliatsikas , Marios Tokas , ... Dan heeft hij nog een stuk of vijftien, zestien eigen platen. Alles bij elkaar heeft hij muziek geleverd voor bijna tachtig platen. Iemand die tachtig platen in zijn bezit heeft, die heet een muziekliefhebber. Een indrukwekkend aantal van die platen zijn goud en platina. Hij heeft concerten gegeven met Vasilis Papakonstantinou , Christos Thyveos, Dionysis Tsaknis , ...

Kortom, hij is de échte naam achter vele succesnummers die vaak met andere grote zangers en zangeressen geassocieerd worden. En hij heeft natuurlijk ook zijn eigen platen waar ook nog een hoop sterke nummers opstaan. Met al die dingen komt hij naar Brussel. Geen wonder dat het nieuws zich daar als een lopend vuurtje verspreidde. Nog maar pas eind 2007 kwam hij met het album " Τόσα χρόνια μια ανάσα " ( Tosa chronia mia anasa ), vrij vertaald "Even op adem komen na al die jaren". Daarop stonden zijn grootste successen van de afgelopen twintig jaar, aangevuld met slechts één nieuw lied en dat is de titelsong. Er waren dan ook twee cd-schijfjes nodig (en nog een dvd) en daar konden toch nog maar 36 liedjes op gehuisvest worden. Je zou dan denken dat niemand zoiets koopt, iedereen heeft de originelen toch allang in huis? Fout gedacht: het album haalde binnen de kortste keren platina. Je zou dan denken dat iedereen naar de pas gekochte cd's luistert en dat wel voldoende vindt? Fout gedacht, Machairitsas werd min of meer gedwongen om twee concerten te geven in Athene en daar kwamen 15.000 liefhebbers op af.

Voor deze mini-tour doet hij daar nog een aantal nummers bovenop die niet van hem zijn maar wel immens populair: successen van Manos Hadjidakis , Mikis Theodorakis , Dionysis Savvopoulos , Sokratis Malamas , Orfeas Peridis en nog enkele andere grote Griekse componisten. Kortom: een overzicht van de Griekse muziekgeschiedenis van de laatste twee of drie decennia.

Hij wordt begeleid door vier "uitstekende muzikanten", zo zegt het persbericht. Dat lijdt geen twijfel, als je niet uitstekend bent mag je gewoon niet met een Machairitsas mee op stap. Maar het is niet voor niets dat Machairitsas kernachtig omscheven wordt als een "elefthero pnevma", een "vrije geest", iemand dus die zich niet gebonden voelt door gangbare normen en waarden. Dat geldt blijkbaar ook voor de muzikanten waar hij zich mee omringt. Dit zijn hun namen:

• Panayotis Márgaris : gitaar
• Fílippos Spyropoulos : drums
• Zina Arvanitidi : keyboards, zang
• Akis Ambrázis : contrabas

Wie enigszins thuis is in de moderne Griekse muziek zal twee of drie van deze vier namen misschien kennen van elders, bijvoorbeeld van hun eigen carrière als componist en/of tekstschrijver, compleet met eigen groepjes en/of eigen cd's. Laten we even het rijtje langsgaan.

Panayotis Márgaris ( Παναγιώτης Μάργαρης ) is een veelbelovende jonge gitarist en componist. Hij was veertien jaar lang in de leer bij, en onder de hoede van, Notis Mavroudis . In 1999 brachten ze samen een cd uit, "Café de l'art", met composities van Margaris. Die verkocht meer dan 20.000 keer. Tegenwoordig zou dat goed zijn voor platina, maar in die tijd had je zelfs voor goud nog 25.000 stuks nodig. Het was in elk geval een record voor een instrumentale plaat en de cd kreeg nog vier keer een vervolg. Tussendoor maakte hij nog enkele andere cd's, waaronder "Δίχως πυξίδα" (Dichos pyxida, Zonder kompas), waarop Fiona Tzavara enkele nummers zingt. Margaris werkte later nog samen met anderen, onder andere met Eleni Peta. Sinds vorig jaar speelt hij mee met Lavrendis Machairitsas , de eerste keer tijdens het winterseizoen 2009-2010 in de Atheense club Metro, in een programma waar ook Anastasia Moutsatsou, Notis Mavroudis en Manos Avrakis aan deelnamen.

Van drummer Filippos Spyropoulos ( Φίλιππος Σπυρόπουλος ) is ons alleen bekend dat hij ... drummer is, maar dan wel een drummer die al meer dan een kwart eeuw lang samen met Machairitsas op het podium staat. Hij was er indertijd bij toen Machairitsas samen met enkele anderen de "P.L.J. Band" omvormde in de "Termites". Dat was in 1983 en sindsdien is hij niet meer van de zijde van Machairitsas geweken. Zijn broer, Yannis "Bach" Spyropoulos, is meer bekend, bijvoorbeeld als tekstschrijver van "Didimoticho Blues" en vele andere successen, maar hij is ook pianist, componist, arrangeur en auteur.

Toetsenbordster Zina Arvanitidi ( Ζίνα Αρβανιτίδη ) heet eigenlijk Zinovía maar in Griekenland noemt iedereen haar Zina. Ook bij haar zit het in de familie: zij is de dochter van Paschalis Arvanitidis. Die treedt nog altijd op in de Atheense nachtclubs maar hij gooide vooral hoge ogen als zanger van het lichte lied in de jaren 1970 tot 1990, eerst bij de groep "Olympians", later solo als "Paschalis". Zijn dochter tokkelde al op de piano toen ze vijf was, ze had haar eerste plaatje in de hitparade op haar vijftiende, ze had haar eerste cd "Λυκαυγές" (Lykavges, Ochtendgloren) vol eigen composities in de winkels toen ze net twintig was (oktober 1996), en ze heeft een conservatoriumdiploma ergens in een lade liggen. Tegenwoordig drukt ze op allerlei manieren haar stempel op de Atheense pop-scène. In 2005 stichtte ze samen met Dimitris Karras en Vangelis Karapetros het groepje "Βωξ" (Vox), dat drie cd's maakte en optrad met onder anderen Yannis Kotsiras , Lakis Lazopoulos, Manos Xydous en Panos Katsimichas. En in 2007 was ze ... producer voor de cd "Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται" (Tipota den ine opos fainete, Niets is wat het lijkt) van het groepje ONAR ( Lefteris Pliatsikas en Penny Ramantani ). Maar heel toepasselijk speelt ze zelf ook mee in het titelnummer. Met Machairitsas werkt ze samen sinds het winterseizoen 2008-2009, toen ze met Dimitris Staróvas en Alkiviádis Konstantopoulos heel Griekenland en Cyprus aandeden. Net als Machairitsas is Starovas een gevestigde waarde, en het publiek wist dus wat te verwachten, maar de twee anderen zijn relatief nieuw, in elk geval nieuw genoeg om in de commentaren als "ontdekkingen" geprezen te worden. Konstantopoulos werd bestempeld als "anthropos orchistra", een éénmansorkest dus, en de zang van Zina Arvanitidi "zorgde voor de magische noot van het programma". Insiders wisten al langer dat ze ook meer dan behoorlijk kan zingen maar tegenwoordig krijgt ze meer en meer kansen om dat in bredere kringen te bewijzen. Recent (juli 2009) zingt ze bijvoorbeeld een nummertje mee op "Καληνύχτα Barney" (Kalinychta Barney, Slaapwel Barney), de derde eigen cd van de jonge maar veelbelovende Kostas Chronopoulos . En in november 2009 debuteerde ze zelfs als actrice in een toneelstuk waar ze ook de muziek voor schreef.

Akis Ambrázis ( Άκης Αμπράζης ) is bassist van dienst. Eigenlijk heet hij Vaïos maar hij is beter bekend onder zijn bijnaam Akis. Zijn carrière begon ergens in 1984, toen hij een advertentie zag van de Griekse punkgroep "Geniá tou Chaous", die een basgitarist zocht. Hij werd meteen aangenomen en zijn manier van spelen bepaalde mee het succes van de groep. Die heette kort tevoren nog "Chaos Generation" (waarmee u meteen de vertaling heeft van "Genia tou Chaous"), en ze was in 1982 opgericht onder de naam "Anti-koultoura" (waarmee u meteen een idee heeft van hun filosofie). In 1986 besloot Akis plotseling om naar Frankrijk te verhuizen, de groep beduusd achterlatend. Maar hij had een goede reden: hij was bezweken voor de charmes van een Française die een reportage kwam maken over de Griekse underground. Hij woonde enkele jaren samen met haar in Lyon en speelde daar bij de Franse hardcore groep "Parkinson Square". Daarna ging hij studeren in de Verenigde Staten, in Los Angeles, en bij zijn terugkeer naar Griekenland stapte hij zelf in het muziekonderwijs. Tussendoor speelt hij nog in een punkgroep met de poëtische naam "WC", die hij deelt met Yorgos Wasor en Amanita. Intussen was "Genia tou Chaous" ermee gestopt, in 1989, naar men zegt omdat ze een lucratief platencontract aangeboden kregen van een grote maatschappij maar "hun ziel niet aan de duivel wilden verkopen". Twintig jaar nadien, in 2009, herrezen ze tijdelijk uit hun as om twee concerten te geven, en weer was Akis Ambrazis van de partij. Toch is Ambrazis niet zomaar een doordeweekse punker, anders was hij niet al jarenlang de vaste basgitarist van Machairitsas . Maar hij is ook nog meer dan een eersteklas bassist. Een voorbeeld: in 2007 schreef Machairitsas de muziek voor een toneelstuk van en voor kinderen. Ambrazis maakte niet alleen de bewerkingen maar hij leerde de kinderen ook de liedjes aan - met veel succes bovendien. Wie ervaring heeft met kinderen zal beamen dat zoiets alles behalve kinderspel is. Het was niet de eerste noch de laatste keer dat Ambrazis op die manier aan theaterstukken meewerkte, en daarbij leidt hij ook volwassen acteurs. Hij speelt daarnaast als bassist ook nog met anderen, bijvoorbeeld met Yannis Kotsiras . Kortom, hij valt niet echt uit de toon als hij op één podium staat met Machairitsas en de rest van diens band.

De biografie van Lavrendis Machairitsas die we in 2000 schreven, werd door ons recent bijgewerkt. U vindt ze in onze Achtergrondrubriek .

Het Theodorakis Ensemble uit Eeklo organiseert een concert om te vieren dat Mikis Theodorakis deze zomer 85 is geworden.

De rode draad doorheen het programma is dan ook de oorlog, de hoop, de helden, het verzet tegen het kwade, en de strijd voor het goede en voor de vrede. Dat is ook in een notendop de rode draad doorheen het leven van de wereldberoemde Griekse componist.

Het Theodorakis Ensemble bestaat uit dertien muzikanten maar deze avond treden ze op in een beperkte bezetting. Die ziet er uit als volgt:

• Marianne Van Eynde : zang
• Tine Peuteman : mandoline
• Herman Cnop : cello
• Erik Taelemans : slagwerk
• Xavier Roels : gitaar en algemene leiding

Dat het ensemble in deze bezetting speelt gaat terug op een vraag van Liesbeth List, drie jaar geleden, om haar te begeleiden tijdens een Vredesconcert in Mechelen. Dat werd later, in juni 2009 , nog eens overgedaan.

Voor dit concert is Liesbeth List er niet bij, zodat alle teksten in het Grieks gezongen worden door Marianne Van Eynde. En daar waar List in Mechelen de volledige Mauthausen-cyclus bracht, werd er nu een selectie gemaakt uit verschillende werken van Theodorakis. Mauthausen is er natuurlijk wel bij, maar er zijn bijvoorbeeld ook liederen uit de "Kleine Cycladen", en (iets meer) uit "To Axion Esti".

Tussendoor draagt classicus Stijn Huylebrouck gedichten voor van Odysseas Elytis, Yorgos Seferis en Yannis Ritsos. Ook deze voordracht is in het originele Grieks, maar er is wel een korte uitleg voorzien zodat iedereen kan volgen.

De vzw Kapa organiseert al jarenlang danscursussen en ook dansstages. Meestal focussen ze op de dansen van één bepaalde streek en dan laten ze telkens een dansleraar uit Griekenland overkomen die specialist ter zake is.

Deze keer komen opnieuw dansen uit Anatoliki Romilia (of Oost-Roemelië) aan bod. We schreven al vaker over dit deel van Thracië dat tegenwoordig in Bulgarije ligt. U kunt bijvoorbeeld ons stukje lezen dat enigszins naar onderen in onze biografie van Thimios Gogidis staat.

Hiervoor laten ze niet één maar twee dansleraars overkomen, namelijk Ioannis en Dimos Prantzidis, vader en zoon. Zij waren in 2008 ook al eens te gast bij Kapa .

Zoals gewoonlijk loopt de stage van zaterdag tot zondag, en op zaterdagavond is er een traditioneel buffet met dans en muziek.

De "Orthodoxe Jeugd in België" is een vereniging die orthodoxe jongeren (15-35 jaar) bijeenbrengt voor allerlei uitstappen in België en daarbuiten. Ze organiseren zomerkampen, weekends, en uiteraard ook feesten.

Deze keer organiseren ze een Grieks feest in het gebouw van de Griekse Gemeenschap in Genk. Er staat heel wat op het programma.

Om te beginnen is er een live optreden van de groep "Wax and Feathers" . De naam is dan wel niet Grieks, maar de muziek wel, en de meeste muzikanten hebben ook Griekse roots - voor zover dat relevant is natuurlijk. Het groepje bestaat uit:

• Achileas Antoniadis : zang en gitaar
• Antonella (Nelly) Ciccarone : zang
• Lefteris Antoniadis : zang en bouzouki
• Antonis (Tony) Antoniadis : bouzouki en outi

Overigens verwijst de Engelse naam van de groep toch nog naar de Griekse mythologie: bijenwas en vogelveren waren de onderdelen van de eerste vliegmachine, gemaakt door Daedalus voor hemzelf en zijn zoon Icarus. Het werd meteen ook de eerste crash door een piloot die de veiligheidsvoorschriften negeerde. Zoon Icarus steeg te hoog en kwam te kort bij de zon, waardoor de was smolt, waardoor de veren van zijn armen loslieten, waardoor de zwaartekracht toch nog het laatste woord kreeg.

Wie het ook warm zullen krijgen - gelukkig met minder desastreuze gevolgen - dat zijn de leden van de dansgroepen Kalitsa (uit Aartselaar) en Evrites (uit Genk) die een optreden zullen geven.

Bovenop dit alles is er nog muziek van DJ Panna.

En, zoals gebruikelijk op dergelijke feesten, is er ook een tombola met een rijkelijk gevulde prijzenpot. De hoofdprijs is een vliegtuigreis Brussel-Athene (heen en terug), maar er is ook een bootreis van Athene naar Paros, meer dan tien diners in verschillende Griekse restaurants, Griekse wijnen, gezichtsverzorgingen, cadeaupakketten, USB-sticks en nog veel meer.

Dit is opnieuw een dansavond van Kamian ken Argos , de Vereniging van Pontiërs in Brussel.

Voor de live muziek zorgt het orkest van Antonis Nikiforidis uit Duitsland. Die speelde al verschillende keren op feesten van deze vereniging.

Zoals gewoonlijk is er ook een demonstratie van Pontische dansen door de dansgroep van de vereniging, uiteraard in de traditionele klederdracht.

Oktober is traditioneel de maand waarin de Griekse najaarsfeesten na de zomer opnieuw op gang komen. In Brussel zijn het meestal de Pontiërs die de spits afbijten, nadien volgen een na een de andere Griekse verenigingen.

Deze keer is het de beurt aan het Centre Hellénique et Interculturel de Bruxelles ( Elliniko Kentro ) met hun halfjaarlijkse Griekse party. Hun vorige feest dateert van mei 2010 en het recept is onveranderd: live muziek, een demonstratie Griekse dansen, Griekse hapjes en dranken, een tombolatrekking,...

Grieken hebben iets met theater, en dat is ook te merken aan het aantal amateurtoneelgezelschappen dat actief is binnen de Griekse gemeenschap in Brussel. Elk jaar zijn er daarom meerdere voorstellingen, die stuk voor stuk ook interessant zijn voor wie Grieks als vreemde taal leert, zoals veel bezoekers van deze site. Maar dit is een muzieksite en daarom kondigen we toch alleen maar die opvoeringen aan waarbij de muziek een belangrijke rol speelt - zoals deze.

De acteurs van het Ελληνικό Θέατρο Βελγίου ( Elliniko Theatro Velgiou ) doen het deze keer anders dan gewoonlijk: zij spelen niet zelf, ze gaan in de zaal zitten en laten het podium over aan Karagiozis.

Karagiozis (Καραγκιόζης) is zowel de naam van het Griekse schimmenspel als van de pop die daar de hoofdrol in speelt. Hij en de vele andere figuren bewegen tussen het doek en een lichtbron, waardoor de toeschouwer alleen hun schaduw te zien krijgt. Heel lang geleden waren dat volle schaduwen, maar later begon men openingen te snijden in de poppen, wat een beetje het effect had van een pentekening. Nog later schakelde men gekleurde en transparante materialen in zodat het meer ging lijken op een (bewegend) stripverhaal.

De Karagiozis-voorstellingen waren enorm populair in Griekenland en ze zijn dat nog steeds. Zelfs de moordende concurrentie van bioscoop en televisie heeft ze niet kunnen uitroeien. Jong en oud genieten nog steeds met overgave van de dolle fratsen van Karagiozis. Af en toe wordt er eens een traantje weggepinkt maar er wordt toch vooral veel en smakelijk gelachen.

Dat Karagiozis zo hardnekkig weigert om de andere dinosaurussen achterna te gaan is des te meer verwonderlijk omdat het beroep van Karagiozis-speler niet bepaald de gemakkelijkste manier is om aan de kost te komen. Diegene die achter de schermen de touwtjes in handen heeft moet inderdaad een veelzijdig kunstenaar zijn, en van alle markten thuis. Hij (want meestal is het een man) speelt alle rollen zelf en moet dus ook alle stemmen kunnen nabootsen , van mannen, vrouwen, en kinderen, maar ook van draken, wolven, slangen en alle andere denkbare sprookjesfiguren die zijn verhalen bevolken. Daarnaast moet hij ook nog een - karikaturale maar herkenbare - versie kunnen neerzetten van alle mogelijke Griekse dialecten, want ook dat is deel van het "entertainment". En als er een Engelse ontdekkingsreiziger in zijn typische tropenpakje ten tonele verschijnt, of een Amerikaanse toerist, een Franse consul of een Duitse nazi-officier, dan horen die ook Grieks te spreken met een zwaar Engels of Frans of Duits accent - of toch wat de Grieken zich daar van voorstellen.

De muziek speelt een belangrijke rol bij Karagiozis-voorstellingen, en er zijn zelfs poppen die min of meer muzikant van beroep zijn. De bekendste is wel Stavrakas, de rembetis, maar al naar gelang het verhaal komen er poppen in beeld die de meest uiteenlopende instrumenten bespelen: van bouzouki tot daouli en zournas . Vaak zie je ook een laterna , want dat was vroeger een vast onderdeel van het straatbeeld in de steden.

Die muziek bij de opvoeringen is soms live, de speler laat zich dan bijstaan door een orkestje, vaak ook met een zanger of zangeres erbij. Heel veel beroemde namen hebben aan Karagiozis meegewerkt. Grigoris Bithikotsis bijvoorbeeld, toen nog als zeventienjarige onbekende, of Alkistis Protopsalti , die sowieso een voorliefde heeft voor theater.

Vroeger was de muziek uiteraard altijd live, bij gebrek aan alternatieven, maar met de opkomst van weergave-apparatuur ging men die ook gebruiken. Ook dan nog - of juist dan - moet de Karagiozis-speler zelf meer dan behoorlijk kunnen zingen , want de teksten van de liedjes zijn vaak onderdeel van het stuk, zoals bij een musical, en dan zijn het zogenaamd de poppen die zingen - en het publiek verwacht dan natuurlijk de juiste stemmen, dialecten en accenten...

De man achter de schermen heeft ook veertien armen nodig, of toch minstens de handigheid van een jongleur , want meestal zijn er twee poppen tegelijk actief, vaak meer. Ze praten natuurlijk nooit tegelijk, en de pop die aan het woord is maakt ook de meeste bewegingen, maar het zijn toch vaak flitsende dialogen en dan moet je achter de schermen ook bliksemsnel kunnen wisselen. Op een zwoele zomeravond, omringd door de sterke lampen die het scherm verlichten, is dat altijd goed voor vele liters zweet.

De speler moet ook tekenaar en schilder zijn, want er bestaan geen Karagiozispoppenwinkels (toch niet voor de spelers, natuurlijk wel voor de toeristen), dus hij moet al zijn poppen en ook de decors zelf maken.

Want decors zijn er inderdaad ook. Het meest voorkomende patroon is het eenvoudige huisje, waarin Karagiozis met zijn vrouw en zijn drie zoontjes woont, aan de linkerkant en het paleis van de sultan aan de rechterkant. Maar het stuk kan evengoed Byzantijnse kerken, Frankische kastelen, Westerse consulaten of tempels uit de Oudheid nodig hebben, of vliegtuigen, treinen, lijkwagens, ezelkarren, stoelen, kanonnen, ... Al die requisieten komen enkel als een schaduw op het scherm, en ze moeten toch onmiddellijk herkenbaar zijn. Dat lijkt eenvoudiger dan het is, en sommigen beschouwen dit dan ook als een aparte en volwaardige kunstvorm - waarin een goede Karagiozis-speler ook al moet uitblinken.

Hij moet zelf ook acteur zijn, natuurlijk, maar ook cabaretier , stand-up comedian , historicus en journalist . Zijn repertoire bestaat voor een deel uit "klassieke" stukken, bekende verhalen die telkens opnieuw gespeeld worden (en die je dus "juist" moet doen, anders protesteert het publiek). Het is een beetje zoals de stukken van Shakespeare of Molière, maar dan naamloos, zoals het volkskunst betaamt. Veel van die stukken spelen in een historische context. Samen bestrijken ze de hele periode vanaf de Oudheid tot heden, maar meestal gaat het over de tijd van de Turkse bezetting, die vier eeuwen duurde, of de periode van de opstand tegen de Turken, die daar in 1821 een eind aan maakte. Die stukken zijn Karagiozis' natuurlijke omgeving. Hij verpersoonlijkt dan de kleine, arme maar geslepen Griek die op allerlei manieren probeert te overleven onder een machtige en rijke sultan. Van die sultan krijg je meestal trouwens alleen de stem te horen, symbolisch voor de autoriteiten die (ook toen al) ver van de gewone burger stonden.

Dergelijke stukken ontstonden al in het begin van de negentiende eeuw, in Patras. Net als nu was deze havenstad ook in die tijd al belangrijk als poort naar het Westen. En net als tegenwoordig kon je daar alle nationaliteiten aantreffen in de meest bizarre verschijningsvormen, en dat heeft zijn sporen nagelaten in de avonturen van Karagiozis. Meestal zijn het komedies maar vaak waren het ook "stichtende stukken", met een patriottische inhoud bijvoorbeeld. Karagiozis heeft op die manier een belangrijke bijdrage geleverd aan de natievorming van het jonge Griekenland.

Dat is in zekere zin merkwaardig, want de Grieken hebben hun Karagiozis overgenomen van de Turken, daar heet hij Karagöz. En de Turken hebben het op hun beurt weer uit het Oosten. Waar het daar dan precies vandaan komt is niet met zekerheid bekend, en men weet dus ook niet pecies hoe en wanneer het in het Ottomaanse Rijk terecht kwam. Er zijn verschillende theorieën over: met de zigeuners meegekomen uit Indië, door de Turkse nomaden opgepikt in China, ... Sommigen houden het korter bij huis: door twee Ottomaanse arbeiders uitgevonden in Bursa in de 14de eeuw, of ontstaan in Egypte in de 16de eeuw. Zeker is wel dat Karagiozis thuis is in vele landen van het vroegere Ottomaanse Rijk, maar anderzijds is het ook duidelijk dat de Grieken er toch wel een heel eigen versie van hebben ontwikkeld. In zekere zin is de figuur van Karagiozis zelfs min of meer de verpersoonlijking van "de Griek" (wat dat dan ook moge wezen).

Geen wonder dus dat heel Griekenland op stelten stond toen het Turkse Directoraat-Generaal voor Pers en Informatie van de daken schreeuwde dat de UNESCO zogenaamd bevestigd had dat Karagiozis/Karagöz "aan de Turken toebehoort en niet aan de Grieken". Dat is op zijn zachtst gezegd een beetje eigenaardig, want de Turkse regering wist heel goed dat dit wel heel erg kort door de bocht was. In werkelijkheid had de UNESCO, op vraag van Turkije, gewoon het schimmenspel erkend als "immaterieel cultureel erfgoed" van Turkije. Maar dat betekent alleen maar dat het nu officieel is dat het daar bestaat (wat een feit is en wat ook door niemand betwist wordt). Sterker nog, de UNESCO legt er uitgebreid de nadruk op dat een bepaald erfgoed in meerdere landen tegelijk kan voorkomen, en dat zoiets zelfs eerder regel dan uitzondering is (de tango is bijvoorbeeld erkend als "immaterieel cultureel erfgoed" van zowel Uruguay als Argentinië), en dat een erkenning dus absoluut geen soort exclusief gebruiksrecht of zoiets inhoudt. De Turkse bewering is dan ook pure nonsens, maar de Grieken liepen wel massaal in de val. De Griekse regering - toch al in nauwe schoentjes wegens de crisis - werd gedwongen om "stappen te ondernemen" om dit "terug te draaien". Ook dat is nonsens, natuurlijk, want dat zou er op neerkomen dat de UNESCO zou zeggen "oeps, sorry, er is inderdaad géén schimmenspel in Turkije". Het enige zinvolle wat de Griekse regering nu kan doen is gewoon zelf een dossier indienen om erkenning te vragen voor hun eigen Karagiozis. Er is geen reden waarom die aanvraag niet zou goedgekeurd worden, zeker als ze daar een overzicht aan toevoegen van het repertoire klassieke stukken die vandaag de dag nog altijd opgevoerd worden.

Onze veelzijdig getalenteerde Karagiozis-speler moet zich trouwens niet beperken tot het bestaande repertoire. Hij kan ook zelf scenario's schrijven en dat wordt zelfs van hem verwacht. Die bouwt hij op rond de typetjes die de wereld van Karagiozis bevolken, want elke pop heeft haar eigen karakter (en haar eigen manier van praten en zingen en bewegen). Voor het scenario kan hij putten uit duizenden jaren geschiedenis of hij kan zich ook laten inspireren door actuele gebeurtenissen.

Toch is het niet altijd goed om al te actueel te willen zijn. Als je 's avonds een parodie brengt op iets wat die dag in de kranten heeft gestaan, dan lacht er bijna niemand. De meeste mensen komen immers rechtstreeks van hun werk en ze hebben het laatste nieuws van de dag nog niet gehoord. Laat er een nachtje overheen gaan en dan kan je naar hartelust inspelen op het (voor)laatste schandaal in Athene. Maar als de dorpspriester overdag van zijn ezeltje valt, of als de burgemeester zopas vader is geworden van een vijfde dochter op rij, dan kan je dat 's avonds rustig gebruiken, want zoiets gaat als een lopend vuurtje het dorp rond. Het is niet iedereen gegeven om daar zo snel een opvoering rond te improviseren, maar dat hoort nu eenmaal bij de vereiste bagage van een goede Karagiozis-speler.

Als je geen passende pop hebt die je de rol van de burgemeester op het lijf kunt schrijven, dan moet je er zelf nog gauw eentje maken. Daarbij komt dan het oog van een karikaturist van pas, zodat je de kenmerkende details van het "slachtoffer" feilloos opmerkt. Die kan je dan uitvergroten, maar dan wel op een manier die past bij je medium, de poppen. De bedoeling is immers dat iedereen al bij de eerste blik die schaduw op het doek herkent als de burgemeester van het dorp. Het is geen bezwaar dat je publiek dan meteen ook al weet wat er gaat komen, wel integendeel. Maar je moet ze dan ook niet teleurstellen. Zij kennen hun burgemeester door en door, je kan dus maar beter maken dat je in geen tijd een beeld van de man en zijn eigenaardigheden krijgt. Zelfs doorgewinterde journalisten krijgen zoiets niet altijd voor elkaar.

Je moet ook oppassen dat het voor iedereen leuk blijft. Plagen mag, graag zelfs, maar kwetsen is niet de bedoeling want dat bederft de sfeer. Daarnaast moet je ook oppassen dat je niet midden in een dorpsvete terechtkomt of je op een andere manier door een informant voor zijn karretje laat spannen. Kortom, een flinke dosis psychologisch doorzicht en mensenkennis zijn ook al onmisbaar.

Bij dat alles moet je bedenken dat je, als rondreizende Karagiozis-speler, 's ochtends - of in het beste geval de dag voordien - in zo'n dorp toekomt om dan 's avonds "in première te gaan". Veel tijd om het allemaal op punt te zetten heb je dus niet. Tussendoor moet je trouwens ook nog je affiches overal in het dorp gaan aanplakken.

Het zal duidelijk zijn dat het vak van Karagiozis-speler niet voor iedereen weggelegd is. Er zijn zo goed als geen opleidingen voor, de meeste technieken kan je trouwens alleen maar in de praktijk leren. Dat betekent meestal dat je net als vroeger jarenlang in de leer gaat bij een oudere meester, die zelf ook het vak op die manier geleerd heeft.

Het publiek kan heel goed het verschil maken tussen een goede en een uitstekende speler, en de besten onder die vaklieden hebben zich een reputatie opgebouwd die generaties lang standhoudt. Het zijn niet toevallig ook zij, de meest getalenteerden, die permanent voor vernieuwing hebben gezorgd. Dat was geen vernieuwing om de vernieuwing, maar gewoon omdat ze feilloos aanvoelden wat de veranderende noden van het publiek waren, en omdat ze het talent hadden om daar op in te spelen zonder te raken aan de essentie. Het is zo goed als zeker aan deze voortdurende verjongingskuur te danken dat de Griekse Karagiozis nog altijd stand houdt.

Iemand die dat goed begrepen heeft is Athos Danellis (Άθως Δανέλλης) , de Karagiozis-speler die door het Elliniko Theatro Velgiou naar Brussel uitgenodigd werd voor twee voorstellingen. Een "oude meester" kan je hem bezwaarlijk noemen, hij is ergens midden in de veertig, maar een vakman is hij wel. In Griekenland wordt hij algemeen aanzien als één van de meest vooraanstaande spelers van de nieuwe generatie.

Hij studeerde economie in Engeland en keerde daarna terug naar Kreta, waar hij ook van afkomstig is. Hij ging bij de staatsradio werken en op zaterdagochtend verzorgde hij een uitzending over Karagiozis. Hij was daar al lang door gefascineerd. Als kleine jongen was hij niet weg te slaan op voorstellingen van de grootste spelers uit die tijd en in Londen had hij, naast economie, ook nog theater en dramaturgie gestudeerd.

Van het een kwam het ander, en van de radio-uitzendingen naar eigen voorstellingen was de stap gauw gezet. Als snel maakte hij er zelfs zijn beroep van.

In het midden van de jaren zeventig was er gezegd dat het publiek van Karagiozis nog enkel bestond uit "kinderen en intellectuelen". Velen zouden dat uitstekend vinden, vooral dat laatste, al was het maar omdat intellectuelen nogal gemakkelijk de neiging hebben om "ouderwetse" dingen bij het huisvuil te zetten. Twintig jaar later was dat nog altijd niet gebeurd. Ondanks de snelle veranderingen in de maatschappij na de val van het Kolonelsregime was Karagiozis nog steeds in trek bij hetzelfde soort publiek, zij het dan dat er intussen één of twee generatiewissels geweest waren. Er was dus continuïteit en het voortbestaan van Karagiozis leek niet echt bedreigd. Maar toch was Danellis daar niet tevreden mee, hij vond dat integendeel een "sombere realiteit". En die wil hij veranderen. Hij wil Karagiozis weer introduceren in zijn natuurlijke omgeving, de plaatsen waar het gewone volk bij elkaar komt. Daarom trok hij met zijn schimmentheater naar de café's, de rembetika-clubs en andere uitgaansgelegenheden. De mensen die hij daar trof kenden Karagiozis alleen maar van horen zeggen, anderen hadden vroeger wel opvoeringen gezien maar dat was heel lang geleden. Onder het genot van een hapje en een drankje keken ze naar de exploten van Karagiozis, geserveerd door Danellis ... en ze applaudisseerden enthousiast.

Danellis had al de oude ingrediënten behouden maar hij had er een ander sausje overheen gedaan. In dat sausje zat heel veel muziek. Een eerste aanzet was al gegeven in 1994, toen hij samen met een vriend, de bekende zanger Yorgos Tzortzís, een voorstelling over Smyrna op touw zette. Hiervoor had hij een Karagiozis gemaakt die even groot was als hij zelf, en arm in arm kwamen ze van achter het scherm vandaan en ze zongen "samen" een liedje.

Een jaar later liet hij Karagiozis gitaarlessen geven aan Fatmé, één van de traditionele figuren van het schimmentheater, die ook bekend staat als de "Vezirópoula", de dochter dus van de (Turkse) vizier. Uiteraard haspelde Karagiozis alles door elkaar maar het meisje bleek een natuurtalent en ze speelde al snel klassieke gitaar als de besten. Geen wonder, want in werkelijkheid was het Georges Zambas die het instrument bediende. Deze Griekse gitarist woont in Londen en het was hij die met het idee kwam. Voor de gelegenheid had Danellis enkele poppen gemaakt die allerlei bekende gitaristen voorstelden. Het stuk ging in première op het ... Festival voor Klassieke Gitaar in Corfu en daar werd het zo goed onthaald dat er opvoeringen kwamen in Engeland, in universiteiten, scholen en schouwburgen.

Op deze manier werkte Danellis verder zijn visie uit op een hedendaagse, actuele, springlevende versie van Karagiozis, maar wel helemaal in het verlengde van de oude traditie van zijn voorgangers. Hij blijft een belangrijke plaats inruimen voor de muziek. In het Griekse schimmenspel - net als in de Griekse samenleving - speelde die altijd al een belangrijke rol, maar het lijkt wel of Danellis ze nog wat meer op de voorgrond schuift.

Een sprekend voorbeeld is het stuk "O Karagiozis sti Eurovision" waar hij mee op de proppen kwam in 2006. Zoals bekend had het Zweeds-Griekse zingende fotomodel Elena Paparizou dat festival in 2005 gewonnen voor Griekenland en de editie van 2006 vond daarom plaats in Athene. Ook in Griekenland zijn er nogal wat mensen die Eurovisie als toppunt van wansmaak en commercie beschouwen. Danellis speelde daarop in met een parodie die aan duidelijkheid niets te wensen overliet. Het decor is de Evrop-Serail, het paleis van Kapital Pasha. Die besluit een wedstrijd te organiseren en de winnaar zal, naast een fikse geldprijs, ook de hand krijgen van zijn dochter Evrop-Chanoum (een chanoumissa is een haremvrouw). De wedstrijd wordt dan ook Eurovision genoemd, naar de dochter. Zo'n goed gevulde prijzenpot is natuurlijk niet te versmaden en zowat de hele collectie Karagiozis-figuren stellen zich kandidaat: van de oude Barba-Yorgis over de charmante maar licht ontvlambare Sior-Dionysios (van het Italiaans-Griekse eiland Zakynthos) tot en met Stavrakas de rembetis. Ook Karagiozis zelf waagt zijn kans, evenals zijn onafscheidelijke vriend Chatziavatis. Uiteraard wordt er flink de draak gestoken met de hele Eurovisie-poppenkast, maar altijd op een ludieke manier. Zo heeft Karagiozis een coach en dat is de bekende presentatrice Xanthoboundaloum-Chanoum (letterlijk zoiets als "blonde-uil-haremdame"). Elke gelijkenis met de Amerikaans-Griekse schoonheidskoningin, actrice en reporter Maria Menounos, die het festival van 2006 presenteerde, is zuiver inbeelding, ze is (of was toen) namelijk helemaal niet blond.

Het thema van een wedstrijd waarbij de winnaar de hand van de dochter van de heerser krijgt is natuurlijk zo oud als de mensheid zelf (denk bijvoorbeeld aan de Thessalische koning Evrytos en zijn dochter Ioli). Ook bij Karagiozis komt het vaak voor.

Wat deze versie extra interessant maakt is dat Danellis hiervoor samenwerkte met de Chaïnides, een bekend groepje dat, net als Danellis, zijn roots op Kreta heeft. Dimitris Apostolakis, mede-oprichter van de Chaïnides, schreef de muziek en de teksten van de liedjes, die - zoals het hoort - deel uitmaken van de satire. De groep bracht die ook uit op cd, hun zevende album sinds hun oprichting in 1990. Naast de liedjes staan er ook enkele dialogen op, samen goed voor 50 minuten "inleiding tot Karagiozis". In mei 2007 waren de Chaïnides en Athos Danellis samen te gast in de populaire uitzending Stin Yia Mas.

Net als zijn voorgangers schuwt ook Danellis de maatschappijkritiek niet. In januari 2009, terwijl de kredietcrisis de hele Westerse economie deed wankelen, kwam hij met een stuk "Het Kerstfeest van Karagiozis" waarin de pasha in feite een gewetenloze politicus is, die beweert dat hij de armen liefheeft maar ze in werkelijkheid schaamteloos uitbuit. Uit politieke berekening geeft hij Karagiozis een mooi cadeau: een beurs met goudstukken. Maar die vliegen uit zichzelf naar de bank van Kyr-Manolis, tevens huisbaas van Karagiozis. Enige gelijkenis met bestaande situaties ...

Het onderwerp is actueel, de formule niet. Karagiozis daagt vaak het gevestigde establishment of het gezag uit. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, in volle Duitse bezetting, werden er patriottische stukken gespeeld waarin nazi-officieren belachelijk gemaakt werden. Dat was uiteraard levensgevaarlijk, niet alleen voor de speler zelf maar ook voor de toeschouwers.

Dat fenomeen is overigens geen exclusiviteit van de Griekse Karagiozis. Zijn Turkse collega Karagöz kreeg het in het begin van de vorige eeuw aan de stok met de autoriteiten van de pas opgerichte Turkse Republiek, en in 1848 verboden de Franse autoriteiten in Algerije de opvoeringen van "Garaguz", omdat er te veel anti-Franse satire in voorkwam naar hun zin. Dat neemt niet weg dat het (in elk geval in Griekenland) toch vooral de bedoeling is om te amuseren en veel minder om te mobiliseren. Dat was ook zo met het "Kerstfeest van Karagiozis".

Athos Danellis speelt niet alleen vernieuwende stukken, hij houdt ook de traditionele stukken in ere. Dat bewijst hij onder meer door het programma waar hij mee naar Brussel komt. Er zijn twee verschillende voorstellingen voorzien, en het eerste is meteen ook één van de oudste bestaande stukken uit het Griekse Karagiozis repertoire, het andere is meer recent maar toch gebaseerd op een oud thema.

Het eerste stuk, opgevoerd op zaterdag 23 oktober, heet "Το καταραμένο Φίδι" (To katarameno Fidi, De vervloekte slang). Een enorme bloeddorstige slang woont in een grot en controleert de bron die daar ontspringt en die meteen de enige watervoorziening is voor de nabijgelegen stad en haar omgeving. De slang eist elk jaar een offer in de vorm van een jong meisje. De bewoners hebben geen keuze, anders zouden ze eerst van dorst omkomen en vervolgens van honger, omdat de velden niet meer besproeid kunnen worden. Elk jaar loten ze wie het volgende slachtoffer wordt, tot het lot op Veziropoula valt, de dochter dus van de vizier. Hij looft een drievoudige beloning uit voor wie het monster kan doden: een beurs met geld, de hand van de (uiteraard beeldschone) dochter, en de belofte dat de winnaar hem mag opvolgen na zijn dood. Zoals gewoonlijk komen alle "vaste gasten" opdraven maar geen enkele slaagt in de opdracht, al was het maar omdat dan het stuk voortijdig zou eindigen. Tenslotte verschijnt de redder in nood, in de persoon van Alexander de Grote. Dat mag raar lijken, maar in het Griekse schimmentheater is hij eigenlijk een verpersoonlijking van Agios Yorgos, een belangrijke heilige in de Orthodoxe Kerk. Maar die is op zijn beurt dan weer dezelfde als Sint Joris, die zoals bekend drakendoder in bijberoep is.

Van dit stuk maakte niemand minder dan Manos Hadjidakis in 1951 een bewerking voor het danstheater van Rallia Manou, de grondlegster van het hedendaags ballet in Griekenland. De bekende Karagiozis-speler Evgenios Spatharis (één van die oude meesters wiens naam met eerbied uitgesproken wordt) hielp met de regie, omdat Manou totaal niets afwist van Karagiozis (hij deed overigens meer: hij speelde ook de slang, wat betekende dat hij in het vijf meter lange ding kroop om het te doen bewegen, gewoon omdat er niemand van het balletgezelschap daartoe bereid gevonden werd).

Dat ballet wordt nog regelmatig opgevoerd, maar het grappige is wel dat deze "bewerking van Karagiozis voor ballet" recent opnieuw bewerkt werd tot een ... stuk voor Karagiozis. Dat initiatief kwam van het gitaar-ensemble Guitarte in samenwerking met - inderdaad - Athos Danellis.

Voor de tweede avond, op zondag 24 oktober, staat dan "Οι αρραβώνες του Καραγκιόζη" (I aravones tou Karagiozi, De verloving van Karagiozis) op het programma. Het verhaal? Mijnheer Dimitrakis organiseert een feestje waarop zijn dochter haar toekomstige echtgenoot zal kiezen. Geholpen door zijn vriend Chatziavatis stelt Karagiozis zich kandidaat, en "na vele komische verwikkelingen volgt er een onverwachte ontknoping" (aldus de aankondiging).

Dit stuk verscheen vorig jaar op dvd, als onderdeel van een reeks met tien klassiekers uit het repertoire. De man achter de schermen was - inderdaad - Athos Danellis, de muziek werd verzorgd door de Chaïnides.

Voor alle duidelijkheid: tijdens de voorstellingen in Brussel zal er geen live-muziek te horen zijn, maar dat mag de pret niet bederven.

De voorstellingen worden uiteraard in het Grieks gespeeld, maar dat mag toch niet overdreven afschrikken. Woordspelingen en (opzettelijk) verkeerd begrepen woorden spelen weliswaar een belangrijke rol bij Karagiozis, maar toch is een perfecte beheersing van het Grieks absoluut geen vereiste om van zo'n voorstelling te kunnen genieten. Het kan nooit kwaad natuurlijk, en helemaal zonder Grieks zal er ook niet veel plezier aan te beleven zijn, maar wie min of meer een gewone conversatie kan volgen hoeft toch van Karagiozis niet bang te zijn.