|
|
|
||||||
|
||||||||
|
Al de informatie op deze site is beschermd door het auteursrecht.
|
|
Overzicht Griekse Muziek in Mei 2024
De Ballade van MauthausenNiki Jacobs in concert De Nederlandse zangeres Niki Jacobs reist het hele land rond met een voorstelling van de "Ballade van Mauthausen" die gerust "buitengewoon" mag genoemd worden, zowel letterlijk als figuurlijk. Om te beginnen brengt zij de liederen van de Mauthausen-Cyclus niet in het originele Grieks maar wel in het Jiddisch, en bovendien omkadert ze die met traditionele Jiddische liedjes en met (vertalingen van) bekende liedjes van Joodse singer-songwriters. Daarnaast is de bezetting bewust sober gehouden. De vijf uitvoerders zijn:
De commentaren van iedereen, die deze opvoering al meemaakte, liegen er niet om: "indrukwekkend", "adembenemend", "beklijvend", ... Ook de recensenten rapporteren over volle zalen, over een geboeid publiek dat muisstil zit te luisteren, van begin tot eind in opperste concentratie, over een daverend applaus op het einde ... en in veel verslagen klinkt de ontroering zelfs nog na. Een ander terugkerend thema is het zorgvuldig uitgebalanceerde samenspel van de verschillende muzikanten, en om dat te beschrijven komen ook ervaren en deskundige journalisten kennelijk superlatieven te kort. Dat was niet alleen het geval in Nederland, waar er al een paar eerdere opvoeringen waren, maar ook in de Verenigde Staten, waar ze in het voorjaar van 2023 uitgebreid doorheen reisden, maakten ze overal indruk. Hoe komt dat zo allemaal? Er misschien eerst even aan herinneren dat het hier gaat om de gedichten van de Griekse schrijver Iakovos Kambanellis ( Ιάκωβος Καμπανέλλης ). Van 1943 tot 1945 zat hij opgesloten in het beruchte nazi-vernietigingskamp Mauthausen. Hij overleefde het, maar het duurde tot in de jaren zestig voor hij de gruwelen van zich af kon schrijven, eerst in boekvorm, later gevolgd door vier gedichten. Mikis Theodorakis zette die gedichten op muziek en het resultaat is de wereldberoemde "Mauthausen Cyclus", die door zijn gebalde kracht steevast een diepe indruk maakt op iedereen die ze hoort. Dat is nu al decennia lang zo, en er zit nog altijd geen sleet op. Niki Jacobs benadert ze nu vanuit een ander perspectief, en dat heeft er natuurlijk alles mee te maken dat zij een vurig pleitbezorgster is van het Jiddisch, de Germaanse taal die zowat duizend jaar geleden ontstond in het Rijnland en zich later verspreidde richting Oost-Europa en verder. In de Middeleeuwen werd ze ook wel "Judendeutsch" genoemd, gewoon omdat het de taal was die gesproken werd door de Asjkenazim, oftewel de Asjkenazische joden. Om allerlei redenen kwam het Jiddisch later onder druk te staan, onder (veel) meer omdat haar grote "concurrent", het Hebreeuws, door Israël als officiële taal werd aangenomen. In Antwerpen zou er nog een vrij grote groep sprekers zijn, maar in Nederland is het Jiddisch bijna verdwenen - ironisch genoeg (ook) omdat de Joden in Nederland vrij veel contact hadden met hun buren en dus langzamerhand Nederlandse woorden gingen adopteren en later gewoon overschakelden. Het verhaal is natuurlijk een ietsje complexer dan dat, maar het punt hier is dat er een aantal mensen zijn die het niet alleen jammer vinden dat er op die manier een waardevol stuk cultuur dreigt verloren te gaan, maar die ook proberen om daar iets aan te doen. Niki Jacobs is één van die mensen. Zij zingt nu al (meer dan) twintig jaar lang in het Jiddisch, zowel traditionele liedjes - die ze vaak door eigen onderzoek weer boven water haalt - als zelfgeschreven nummers. Inmiddels geldt ze wereldwijd als één van de belangrijkste vertolkers van de Jiddische liedkunst, niet in de laatste plaats omdat ze ook nog een uitstekende stem heeft. Ze heeft trouwens een opleiding klassieke zang achter de rug, en van daaruit ging ze op zoek naar de verbinding tussen de Jiddische traditie en het hedendaagse leven. Op zoek naar zichzelf, zou je kunnen zeggen, want zij heeft zelf Jiddische roots en als Joodse muzikant staat ze met beide voeten op de hedendaagse podia. Vanuit haar opleiding legde ze zich eerst toe op Gypsy Jazz, maar al snel veranderde ze het geweer van schouder. Ze begon met het schrijven van eigen nummers, en ze bracht ook eigen interpretaties van traditionele Jiddische nummers - of van alom bekende popsongs in een Jiddische vertaling. In het voorjaar van 2020 was er dan een gedwongen pauze, "dank zij" het coronavirus en de lockdown die daarmee gepaard ging. Tijd dus voor bezinning, en tijd om aan een nieuw project te gaan werken. Dat werd dan de "Ballade van Mauthausen". Eigenlijk is het logisch dat ze daar terechtkwam, maar het is dan wel een macabere logica: een groot deel van de tienduizenden slachtoffers van deze moordmachine zullen het Jiddisch als moedertaal gehad hebben ... Niki Jacobs kon terugvallen op een Jiddische vertaling van de gedichten van Kambanellis . Die was gemaakt door Willy Brill (1926-2017). Ook deze Nederlandse actrice had zich ingezet voor het behoud van het Jiddisch, onder meer door taalles te geven, en dus ook door vertalingen te maken. Gewapend met die vertaling en omringd door een aantal vaste medewerkers ging ze aan de slag. Het resultaat was een cd "The Ballad of Mauthausen", in eigen beheer (!) uitgebracht in januari 2021. Mikis Theodorakis overleed in september 2021 en naar het schijnt was hij niet alleen op de hoogte van dit project, hij had er ook uitdrukkelijk zijn goedkeuring aan gehecht. Niet verwonderlijk, want voor hem was muziek sowieso nooit een doel op zich, maar "enkel" een middel om een boodschap over te brengen. En het is duidelijk wat de "boodschap" van "Mauthausen" eigenlijk is. Niki Jacobs en haar muzikanten bouwden die boodschap verder uit op hun cd en ze maakten er een soort drieluik van. Het eerste deel vertelt het verhaal van de vele miljoenen Joden die rond de vorige eeuwwisseling vanuit Europa naar Amerika emigreerden. Het tweede - centrale - deel zijn dan natuurlijk de vier liederen van "Mauthausen", die het lot verhalen van diegenen die achtergebleven waren, en die nu massaal uitgeroeid werden wegens "ongewenst" in een maatschappij zoals de nazi's die voor ogen hadden. Het derde deel van het album vertelt hoe het de Joden verging nadat ze in de Verenigde Staten aankwamen. De liedjes op de cd laten zien - of horen - dat ze daar niet alleen voet aan wal kregen, maar dat ze ook heel wat invloed hadden op de ontwikkeling van de Amerikaanse muziek. Op die manier eindigt het album dan toch op een optimistische noot. Tegen de tijd dat, na de lockdown, de podia beetje bij beetje weer opengingen was het project voldoende uitgerijpt om het aan het publiek voor te stellen. Het materiaal van de cd volstond natuurlijk niet om er een avondvullend programma mee te maken, en dus deden ze er nog een paar passende nummers bovenop. Ze zorgden er wel voor om geen afbreuk te doen aan de gebalde kracht van "Mauthausen" zelf. Die blijft centraal staan, en met de "inleiding" en het "slot" dat zij er aan toevoegen, accentueren ze het verhaal dat er in vervat zit in plaats van het te laten ondersneeuwen. In het eerste deel stopten ze bijvoorbeeld enkele treurige traditionele wiegeliedjes, die al meteen de toon zetten en die voor een niet-Joods publiek minstens als kennismaking interessant zullen zijn. Het derde deel zal bij die mensen allicht enkele schokken van herkenning teweegbrengen, want hiervoor hadden ze keuze te over. Er zijn namelijk heel wat wereldberoemde Amerikaanse artiesten met Joodse roots: Neil Diamond, Lenny Kravitz, Barbara Streisand of Bob Dylan bijvoorbeeld - om er maar een paar te noemen (overigens zonder garantie dat er nummers van hen op het programma van deze concerten zullen staan). Er is blijkbaar wel één bepaald liedje dat Niki Jacobs bewaart voor het einde van zo'n concert. Als toegift zingt zij vaak "Lib Mikh Tsartlekh" - en ook zonder de muziek te horen is die titel misschien toch te ontcijferen als de vertaling van "Love Me Tender" . Geen lukrake keuze, want ook Elvis Presley zou via zijn moeder Joodse roots gehad hebben. En dan nog een "weetje", als toegift van ons. Tijdens één van de eerste uitvoeringen van het project in Nederland, eind 2021, zaten er in de zaal ook twee dames die al jarenlang samen zongen in een Alkmaars koor dat wereldmuziek brengt. Minstens één van hen had al lang affiniteiten met de Griekse muziek en de cultuur, en allebei waren ze speciaal voor "Mauthausen" gekomen. Ook zij waren danig onder de indruk van de Jiddische versie van Niki Jacobs. Zodanig zelfs dat ze besloten om een oude droom van onder het stof vandaan te halen, namelijk om ooit zelf eens de "Ballade van Mauthausen" te gaan zingen. Dat was dus de trigger voor de recente opvoeringen van het projectkoor MaZí in maart 2023 op verschillende plaatsen in Nederland. Om maar te zeggen dat het luisteren naar Niki Jacobs en haar "Ballade van Mauthausen" verstrekkende gevolgen kan hebben ... Dan nog een opmerking: in het lijstje met "Praktische gegevens" hieronder geven we in principe een doorverwijzing naar de "home page" van de websites van de verschillende zalen, en dus niet rechtstreeks naar hun pagina over dit project. U moet op die site dan wel nog even zoeken (op "Jacobs" of "Mauthausen"), maar dat is nog altijd beter dan dat we u via een verouderde link in 404-land doen terechtkomen. Op die zaalpagina's zijn er eveneens goede beschrijvingen te vinden van het project, vaak met eigen accenten, toegesneden op het specifieke publiek van de desbetreffende zaal. En uiteraard is er ook (veel meer) informatie te vinden op de website van Niki Jacobs zelf : https://www.nikijacobs.nl/ . Om snel te zien of er een concert bij u in de buurt is, en zo ja waar, is het misschien handig om even door te klikken naar de "Agenda" pagina van onze website. Rechts bovenaan de lijst met concerten staat een knopje waarmee u een landkaart kunt openklappen, en daar zijn alle evenementen met een speldje aangegeven.
Op de site sinds: 12/09/2023 Terug naar het begin van deze pagina. |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
Toevoegen aan uw agenda
