Een kamerbrede glimlach, een diepe warme stem, een uitzonderlijke podiumprésence en bakken vol talent, dat is hoe we Natasa Theodoridou ( Νατάσα Θεοδωρίδου , °1970) aankondigden toen ze in juni 2014 voor de eerste keer naar de Lage Landen kwam.

We vertelden u toen ook dat dit voldoende was om in geen tijd de "talk of the town" te worden toen ze in 1996 verhuisde van haar geboortestad Thessaloniki naar Athene. Kort voordien was ze nog gewoon een journaliste geweest die wat bijkluste als zangeres, een jaar nadien had ze een platencontract op zak van één van de grote platenfabrieken.

Haar eerste cd heette gewoon " Natasa Theodoridou " en die verkocht zo goed dat ze enkele weken later een platina exemplaar mocht gaan afhalen. Inmiddels heeft ze zeventien eigen albums op haar naam staan, of misschien wel meer. Iedereen lijkt namelijk een beetje de tel kwijt, ook al omdat er een aantal live opnames, "best of" en cd-singles uitgebracht werden. Moet je die dan meetellen of niet? In elk geval: als je alleen kijkt naar de "eigen albums" volgens de klassieke formule, dan zijn er minstens vijf daarvan die goed waren voor goud, en de andere gingen zelfs voor platina.

Alles wat u verder nog over haar zou willen weten is te vinden in de biografie die we in 2014 over haar schreven. We vonden het niet echt nodig om die bij te werken, want aan de essentie is er al die tijd eigenlijk niets veranderd.

Ook tijdens dat optreden in Brussel - inmiddels dus alweer tien jaar geleden - maakte ze heel wat indruk. Sindsdien was ze al een paar keer in Duitsland, maar het is pas nu dat ze opnieuw de Lage Landen zal aandoen. Deze keer komt ze naar Rotterdam, en voor zover ons bekend was ze nog nooit eerder in Nederland.

Onder de titel "Chansons grecques d'Asie Mineure" brengen twee gereputeerde muzikanten - wel ja - allerlei Griekse liedjes die ooit in Klein-Azië gezongen werden.

Meer is er (ons) niet bekend over het programma, maar dat hoeft eigenlijk ook niet, want de twee muzikanten zijn:

• Asimina Karamperopoulou : zang
• Periklis Papapetropoulos : lafta

De eerste is al minstens twee decennia lang een bekende naam binnen het Brussels-Griekse muzieklandschap. Voor zover nodig kunt u in onze biografie van Asimina Karamperopoulou onder meer lezen dat ze al vaker indruk maakte met dergelijke projecten, en dat ze tegenwoordig de leiding heeft over het zangkoor van de nieuwe "School voor Griekse Traditionele Muziek", waar ze trouwens ook les geeft.

En onze bio van Periklis Papapetropoulos vertelt u dan weer dat deze als een virtuoos op de lafta (of politiko laouto ) beschouwd wordt, maar hij zal allicht ook wel bekend zijn van zijn vele optredens met specialisten als Sokratis Sinopoulos of Stelios Petrakis .

Meer uitleg is daar dan niet echt bij nodig, vonden wij.

Het "Athens Collective" ensemble komt naar de Matrix met een programma dat in het teken staat van de bekende componist en tekstschrijver Stavros Kouyoumtzis (Σταύρος Κουγιουμτζής, 1932-2005). Die schreef ontelbare succesnummers, onder meer voor grote sterren als Yorgos Dalaras , Charis Alexiou , Yannis Parios , Anna Vissi , Eleftheria Arvanitaki en vele anderen.

Veel van zijn liedjes zullen dus bekend zijn van de grote concerten die deze mega-sterren in de Lage Landen kwamen geven, maar ze staan (of stonden) ook steevast op het programma van Griekse zangkoren in Nederland, zoals het Grieks Ensemble Omonia of het Grieks koor "Filomila".

Deze keer zullen ze worden vertolkt door het vijf man/vrouw sterke "Athens Collective".

Dat bestaat uit:

• Demis Iossifidis : bouzouki en zang
• Bart Kondikis : bouzouki
• Katerina Chatzivasileiou Psarikoglou : zang
• Dimitris Cheil (of Cheilakis) : gitaar, piano
• Christos Tsonis : gitaar, zang

De "harde kern" van dit ensemble zijn de twee bouzouki -spelers, Zij zullen misschien bekend zijn als lid van "Difono", een andere ensemble waar ook zij mee aan de wieg stonden. We hadden het uitgebreid over hen toen ze in oktober 2023 optraden, toen dus onder de naam "Difono" en in een andere samenstelling.

Het "Athens Collective" zou ook rond die tijd ontstaan zijn, dus in oktober of november of zo, met alweer andere muzikanten. Dat hoeft niet te verbazen, want de muziek die zij brengen is in essentie de alomgekende muziek van de laatste decennia van de vorige eeuw. Tot dan hadden de componisten meestal verder gebouwd op de populaire muziek, die al eeuwenlang uit min of meer vaste bouwstenen bestond. Net als de letters van een alfabet kan je daar oneindig veel dingen mee doen, en als je als muzikant dat "alfabet" eenmaal kent, kan je vrij snel een nieuw liedje meespelen - soms zelfs zonder te hoeven repeteren.

Bij de "nieuwe" muziek van de jaren 1970 en later ging het meer de kant op van de westerse muziek, en het resultaat werd door sommigen als "hybride" bestempeld. Voor de muzikanten was dat niet altijd even eenvoudig, want het betekende wel dat ze soms vaak en veel moesten repeteren om die nieuwe nummers onder de knie te krijgen. Maar het had wel succes bij het publiek, en de platenmaatschappijen speelden daar maar al te graag op in.

Het is dus deze muziek die het "Athens Collective" nu gaat spelen.

Een opvallend gegeven is wel dat ze in de aankondigingen van hun concerten meestal alleen maar hun voornamen prijsgeven. Voor dit optreden in de Matrix worden ze gewoon opgesomd als "Demis, Bart, Dimitris, Katerina en Christos". De familienamen hebben wij zelf opgezocht, want we vinden dat toch wel een belangrijk gegeven.

Anders zou je bijvoorbeeld niet kunnen weten dat "Demis" dezelfde persoon is als de solo bouzouki van het Theodorakis-Ensemble , dat nog maar pas in maart 2024 een uitverkocht optreden gaf in Eeklo (B), waar "Demis" trouwens ook mocht zingen als solist.

Omgekeerd zouden sommige mensen misschien aan een andere "Katerina" kunnen denken: er zijn bijvoorbeeld al heel wat optredens geweest van Katerina Tsiridou of Katerina Papadopoulou , om alleen maar de meest bekende te noemen - maar die zijn het dus niet. Dit is wel degelijk een andere Katerina.

Tot slot is het misschien ook goed om te vermelden dat wij niet alle optredens van "Difono" en/of "Athens Collective" en/of nog andere combinaties op deze site publiceren. Om te beginnen treden ze blijkbaar nog regelmatig op in restaurants, en dergelijke optredens nemen wij niet op in onze "Agenda", die in wezen een concertagenda is. In andere gevallen organiseren ze optredens in eigen beheer (en in minstens één geval was hun zaal trouwens in geen tijd uitverkocht). Als ze ons zo'n optreden zelf melden (zoals ze dat deden in oktober 2023 met "Difono"), dan zijn we zeker dat het voor iedereen toegankelijk is, en dan willen we hen met plezier helpen om wat meer bekendheid te verwerven bij een ruimer publiek.

We volgen wel een aantal zalen die zelf af en toe iets Grieks programmeren - zoals in dit geval de Matrix. Vandaar ook dat we dit specifieke concert - uiteraard - wél opnemen. De Matrix is tussen haakjes nog één van de weinige zalen waar men het aandurft om jonge, onbekende artiesten een podium te geven, en uiteraard willen wij dat met plezier ondersteunen (voor zover we kunnen).

Het bekende (en befaamde) Brasschaats Mandoline-Orkest slaat de handen in elkaar met het (al even bekende en befaamde) ensemble BelGriego .

Samen met leerlingen van de muziekacademies van Wijnegem, Lier en Ma’GO! spelen ze een uniek concert onder de titel "Echo's van Griekenland".

Het is (ons) niet bekend welke liedjes er precies op het programma van deze "Griekse avond" zullen staan, maar dat zal er ook niet veel toe doen.

Zoals bekend maakte het ensemble "BelGriego" zijn debuut in mei 2017 in Antwerpen, waar de leden - Belgen, Grieken en Spanjaarden - toen allemaal bezig waren met masterstudies aan het Koninklijk Conservatorium van de Scheldestad. Twee spilfiguren van het ensemble zijn de Kretenzische zussen Maria en Elina Markatatou, die naar Antwerpen gekomen waren om er mandoline te studeren bij Gerda Abts.

Ze hadden op Kreta al heel goed mandoline leren spelen, maar nu stelden vast dat ze dat in Antwerpen bijna allemaal weer moesten afleren. De manier van spelen was totaal anders.

Dat zette hen aan het denken, want behalve op Kreta werd (en wordt) de mandoline nog in andere streken van Griekenland gebruikt, en dat vaak al eeuwenlang. Ze komt voor in de Atheense stadsmuziek en in de traditionele muziek van de Ionische Eilanden en in die van Smyrna. En inderdaad: het bleken telkens andere speelstijlen te zijn.

Van het een kwam het ander, en inmiddels hebben ze niet alleen hun master-diploma behaald met een thesis over "The Four Traditions of Mandolin in Greece", maar daarna doctoreerden ze ook nog eens over hetzelfde onderwerp. De verschillen tussen die stijlen waren vaak miniem, of soms wat groter, maar in hun onderzoek brachten ze dat allemaal nauwgezet in kaart.

Wie daar meer over wil weten kan eventueel onze artikeltjes van maart 2018 en december 2019 (nog) eens te lezen, omdat we daar al wat dieper ingingen op elk van die vier tradities.

Maar in het kader van dit samenwerkingsconcert is vooral van belang dat het allicht weer allemaal "zonnige" liedjes zullen worden, en dat dan gebracht door muzikanten die weten hoe ze die zuiderse zon kunnen laten schijnen vanuit de snaren van hun geliefkoosde instrument.

Over de "Kosmokrators" is (bijna) alles al gezegd en geschreven, onder meer door ons op onze maart 2017 maandpagina .

Daar leest u bijvoorbeeld dat ze al in de zomer van 2016 enige deining veroorzaakten in Griekenland, waar ze hun eerste cd "Frenetika" mochten gaan voorstellen. Die kreeg toen heel wat aandacht in de Griekse media, en dat was niet in de laatste plaats te danken aan hun repertoire, dat bestaat uit bekende liedjes uit de rembetika , waarop ze dan zelfgeschreven teksten hebben gemonteerd in het Nederlands, Frans of Engels.

Zelf omschrijven ze dat zo:

Zoals bekend wil de bezetting van de Kosmokrators nogal eens wijzigen, maar de harde kern is lange tijd dezelfde gebleven. Soms wordt die aangevuld met andere goede muzikanten, in functie van hun beschikbaarheid.

Vorige keer, in april 2024 , hadden ze een jong en (toen) (nog) onbekend talent uitgenodigd: de zangeres Sofia Tserepa . Het bijzondere is dat zij al een hele tijd deelneemt aan de reeksen workshops die Vanessa Kourtesi regelmatig geeft in de Art Base. Het is dan niet zonder betekenis dat die workshops vooral focussen op de rembetika. En "focussen" is dan nog zwak uitgedrukt: in elke reeks legt Vanessa Kourtesi bijvoorbeeld één bekende rembetika-zangeres onder de muzikale microscoop, en de deelnemers bestuderen dan tot in de kleinste details de techniek en de stijl die de zangeres in kwestie zo beroemd gemaakt heeft.

Die aanpak werkt uitstekend. De deelnemers zijn laaiend enthousiast en hun niveau gaat met sprongen omhoog. Dat was blijkbaar ook het geval bij Sofia Tserepa, die sowieso al met een goede stem aan de workshops was begonnen. Dat was de Kosmokrators niet ontgaan, en ze hadden goed gehoord. Het eerste optreden met haar als gastzangeres beviel zo goed dat er nu een tweede komt. En mocht u dat missen, dan staat er in juli 2024 zelfs al een derde gepland.

De bezetting zou er dan als volgt uit gaan zien:

• Frans De Clercq : zang en bouzouki
• Karsten De Vilder : zang en gitaar
• Dimi Dumo : zang en percussie
• Sofia Tserepa : zang

Het "Asia Minor Ensemble" werd begin 2023 opgericht en het speelde al verschillende keren in Brussel.

Zoals hun naam het al aangeeft spelen zij "muziek van Klein-Azië", maar dat moet dan wel gelezen worden als "muziek die daar haar roots heeft". Want inderdaad, de oorspronkelijke liedjes, ritmes en melodietjes, die pakweg een eeuw geleden samen met de Klein-Aziatische vluchtelingen naar Griekenland kwamen, hebben een enorme impact gehad op de ontwikkeling van de Griekse muziek zoals we die vandaag kennen.

Er zijn wel vaker concerten rond dit thema, maar die kijken dan vaak terug in de geschiedenis. Die groepen spelen dan - bijvoorbeeld - de oude stadsmuziek van Constantinopel en Smyrna, zoals die daar vóór 1922 te horen was. Ze proberen die zo goed mogelijk te reconstrueren, en dat is zeker een waardevolle benadering.

Maar de aanpak van dit "Asia Minor Ensemble" is minstens even boeiend. Zij kijken namelijk (ook) naar het vervolg, naar de weg die deze muziek aflegde nadat ze - samen met anderhalf miljoen vluchtelingen - een eeuw geleden naar Griekenland overkwam. En dat was een lange weg, want precies vanwege die enorme impact zijn er echo's van die muziek aanwezig in allerlei verschillende muzieksoorten. Soms is dat overduidelijk, maar soms is het ook wat meer discreet - tot je zo'n liedje hoort binnen de juiste context. Dan lijkt het alsof er een licht opgaat.

Dat is ook min of meer wat de leden van dit ensemble overkwam toen ze enkele jaren geleden aan dit project begonnen. Met elkaar kenden ze heel veel liedjes, en ze hadden die altijd al gespeeld en gezongen zonder er eigenlijk bij na te denken. Nu stelden ze keer op keer - een beetje tot hun eigen verbazing - vast dat een bepaald liedje inderdaad naadloos paste in hun nieuwe project. Die "aha-erlebnis" delen ze nu ook met hun publiek, dat allerlei bekende en minder bekende pareltjes te horen krijgt - en dat dan pas na enkele noten gaat beseffen waarom het eigenlijk op het programma staat van een concert met "muziek van Klein-Azië".

Anders gezegd: dit ensemble sprokkelt zijn repertoire bij elkaar vanuit de meest uiteenlopende muziekstijlen. Dat levert nogal wat verrassingen op, en toch maken ze er een samenhangend geheel van. Op die manier bewijzen ze meteen ook dat "alles aan alles hangt", en dat muziek niet in hokjes en vakjes kan gestopt worden.

Deze keer doen ze daar nog een schepje bovenop, door Emre Gültekin uit te nodigen om met hen mee te spelen. Hij is van Turkse afkomst en het is ook daarom dat dit concert nu aangekondigd wordt als "liederen van Klein-Azië in het Grieks en Turks".

Dat geeft dan de volgende bezetting:

• Marilena Chrysochoidi : santouri , zang
• Dimitris Rossidis : gitaar, zang
• Nicolas Hauzeur : viool
• Emre Gültekin : saz , baglamas , zang

Onder meer in ons artikeltje van januari 2023 hadden we het uitgebreid over Marilena Chrysochoidi ( Μαριλένα Χρυσοχοΐδη ). Die informatie hebben we inmiddels ondergebracht in een aparte biografie van haar . We vertellen u daar dat zij in dit ensemble dan wel santouri speelt, maar dat ze ook pianiste, actrice, operazangeres en lerares is. En dat zijn niet zomaar visitekaartjes: bij elk daarvan horen diploma's, optredens en allerlei samenwerkingen, telkens meer dan voldoende om er een normaal cv mee te vullen.

Van een klassiek geschoolde sopraan mag je natuurlijk wel verwachten dat ze een behoorlijke stem heeft, en dat ze ook weet hoe ze die moet gebruiken, maar het is toch minder vanzelfsprekend dat ze kennelijk geen enkele moeite heeft met de typische wendingen van de Klein-Aziatische muziek. Die zangtechniek is tijdens haar opleiding niet aan bod gekomen, zegt ze, dus zingt ze "gewoon zoals zij het aanvoelt". En zingen met gevoel, meer moet dat niet zijn. Het helpt dan wel dat ze deze muziek al kent van in haar kinderjaren.

Ook Dimitris Rossidis is niet zomaar een uitstekende gitarist. Hij heeft ook nog een goede stem en hij weet perfect hoe hij die moet gebruiken voor de Klein-Aziatische amanedes .

Hij werd in 1971 geboren in Athene, maar zijn eerste tien levensjaren bracht hij door in Toronto (Canada). Daarna keerde hij met zijn ouders terug naar de Griekse hoofdstad, waar hij in het begin van de jaren '90 - als autodidact - begon met optredens als gitarist en zanger van zowel rembetika en smyrneïka als laïka. Hij werkte samen met verschillende ensembles en met hen trad hij op in heel Griekenland, maar ook op enkele buitenlandse festivals. In 2019 verhuisde hij naar België en ook daar werkte hij mee aan allerlei projecten - onder meer dus dit "Asia Minor Ensemble".

De naam van Nicolas Hauzeur is sowieso een begrip binnen het bruisende Brusselse Balkan-wereldje, want daar heeft hij zijn sporen natuurlijk al lang verdiend.

Zijn encyclopedische kennis van de Balkan-muziek maakte ook dat hij zich naadloos kon integreren in het ensemble. Tijdens hun optreden in juli 2023 ging hij gewoon mee met de anderen op het podium zitten en hij speelde met grote vanzelfsprekendheid alle nummers mee. Toch hadden ze helemaal niet samen gerepeteerd, en ook aan de playlist - die ze voor zichzelf hadden opgesteld - werd niet gesleuteld. Gewoon even afstemmen tijdens de soundcheck en weg waren ze.

Dat zegt ook iets over het niveau van de anderen. Nicolas Hauzeur wist blijkbaar dat hij met hen geen enkel risico nam.

Iets dergelijks kan gezegd worden over Emre Gültekin . Hij werd geboren in La Louvière (B), en als telg van een muzikale familie leerde hij al snel saz spelen. Dat intrigerende instrument wordt gebruikt in zowal alle muzikale tradities van het Midden-Oosten, en het vond natuurlijk ook zijn weg in de muziek van Klein-Azië. En Emre Gültekin vond al even snel zijn weg in Brussel, waar zijn talent met open armen ontvangen werd.

Net als de anderen heeft ook hij een hekel aan hokjes en vakjes binnen de muziek, en hij heeft al helemaal geen boodschap aan de huidige staatsgrenzen en de bijbehorende nationalistische tendensen. Muziek kent nu eenmaal geen grenzen. Zo bracht hij bijvoorbeeld in 2018 een tweede album uit samen met de Armeense duduk -speler Vardan Hovanissian. De naam van het album was "Karin", de oude Armeense naam van de stad Erzurum (Turkije). De grootvader van Hovanissian was daar geboren en die was één van de 200 overlevenden van de 40.000 Armeniërs die er gedeporteerd werden tijdens de Armeense genocide - een genocide die (zoals bekend) volgens het "officiële Turkije" nooit heeft plaatsgevonden...

In dat opzicht is een samenwerking van Emre Gültekin met een Grieks (of Grieks/Belgisch) ensemble dan eigenlijk een vanzelfsprekendheid.