Yorgos Dalaras (°1949) pakt opnieuw zijn koffers voor een optreden in Duitsland.

Dat vindt plaats in Düsseldorf, en dat ligt niet zo heel ver van de Belgisch/Nederlandse grens vandaan. Daarom geven wij het maar een plaatsje op onze site over "Griekse muziek in België en Nederland".

We doen dat wel vaker voor "grote sterren", met "groot" minstens in de zin dat ze hier een groot aantal fans hebben voor wie zo'n optreden wel een verplaatsing waard is.

Dat is dan zeker het geval voor Yorgos Dalaras . Ooit werden er zelfs bussen georganiseerd om Nederlandse fans naar een optreden in Parijs te brengen.

Er is ook nog een concert in München maar dat vonden we toch echt wat te ver.

Het programma van deze Duitse concerten wordt aangekondigd als een "diepgaande reis door de wereld van de rembetika " en daarmee is dan eigenlijk alles gezegd. Yorgos Dalaras heeft al vaker bewezen dat hij daar de weg weet, daar in die wereld.

Dat was soms niet helemaal naar de zin van zijn "trouwste" fans, die van hun idool eigenlijk alleen maar zijn "greatest hits" wilden horen, telkens weer opnieuw. En dat was nu precies wat Dalaras zelf eigenlijk niet wilde: hij probeert graag af en toe eens wat nieuws uit. Uiteindelijk kwam het allemaal wel goed: de "trouwe" fans haakten af maar de anderen bleven luisteren en hoorden dat het goed was. Uiteraard, want Dalaras hoort niet voor niets tot de absolute top, en daar zou hij niet blijven zitten als hij niet wist wat hij deed. En precies dank zij zijn "uitstapjes" wordt zijn schare fans alleen maar groter,

Over de bezetting van dit concert hebben we geen informatie, maar dat hoeft ook niet. Als Yorgos Dalaras op stap gaat, dan is dat met een groot orkest, en hij kan daarbij kiezen uit de beste muzikanten die er te vinden zijn. Voor iemand van zijn kaliber staan die bij wijze van spreken in de rij om mee te mogen doen.

Vijf dagen vóór zijn optreden in Duitsland geeft hij eerst nog even een concert in het Herodes Atticus Theater in Athene. Op zich niks bijzonders, hij doet dat wel vaker, maar dit wordt daar echt wel een éénmalig concert. Die dag, 29 september 2024, viert hij namelijk zijn vijfenzeventigste verjaardag ...

Het concert in Düsseldorf publiceerden we hier op deze site op 28 februari 2024. Er waren toen geen aanwijzingen dat hij naar Nederland of België zou komen , maar op 2 april bleek dat er dan toch een optreden in de Carré in Amsterdam in de pijplijn zou zitten. Op 9 april werd dat inderdaad bevestigd, maar de kaartverkoop zou pas op 12 april beginnen.

Op dit moment (9.4.2024) zijn er geen aanwijzingen dat hij ook naar België zou komen ...

De Utrechtse groep "Rebetiko Against the Machine" komt naar "De X" in Leiden.

Ze kwamen voor het eerst in beeld toen ze in december 2023 het voorprogramma speelden voor het optreden van Makis Seviloglou in Mezrab (Amsterdam). Blijkbaar is dat daar goed bevallen want in maart 2024 kwamen ze daar weer terug, toen in een dubbelconcert met een ander trio uit Utrecht.

Deze keer krijgen ze in Leiden de hele namiddag voor zich alleen.

Vermits deze "Rebetiko Against The Machine" uit Utrecht stammen, zal het ook duidelijk zijn dat ze niet mogen verward worden met hun (bijna-)naamgenoten, "Rebet Against The Machine". Die laatste groep, ook bekend als "Rebet ATM", werd al in 2002 in Griekenland opgericht en kende daar nogal wat succes. Zij hadden zich laten inspireren door de Amerikaanse indie-rock band "Rage Against The Machine" die in de jaren 1990 furore maakte. Net als die Amerikaanse "Rage ATM" rebelleert ook de Griekse "Rebet ATM" op een ludieke manier tegen de commercialisering, bij hen dan de commercialisering van de rembetika .

De Utrechtse groep heeft vooral oog voor de historische context van deze muziek en ze proberen dus ook om de sfeer van de originele opnamen van de jaren 1930 tot 1950 op te roepen.

Zij ontmoetten elkaar in 2018 of zo, tijdens hun studies aan het Utrechts Conservatorium.

Het trio "Rebetiko Against the Machine" bestaat uit:

• Ilias Konstantinidis : gitaar, zang
• Argiris Papadimitriou : baglamas , bouzouki , zang
• Giannis Leloudas : bouzouki , zang

Kostantis Pistiolis ( Κωσταντής Πιστιόλης ) kan zonder enige twijfel omschreven worden als een bijzonder veelzijdige muzikant. Hij bespeelt een onwaarschijnlijk groot aantal muziekinstrumenten en hij is thuis in allerlei verschillende muziekstijlen. Daarnaast is hij ook zanger en componist en - als het zo uitkomt - ook nog danser.

Hij komt nu voor het eerst solo naar Nederland, met "alleen maar" een aantal van die instrumenten en een loop station, maar het is zeker niet de eerste keer dat hij in de Lage Landen op een podium staat. Wel integendeel.

Misschien heeft u hem al aan het werk gezien tijdens de optredens van Thanasis Papakonstantinou in maart 2024 (in Brussel en Amsterdam), want hij was lid van het ensemble waarmee die op "European Tour 2024" ging.

Pistiolis was er ook al bij toen Giannis Haroulis in maart 2017 op "European Tour" ging en onderweg ook Amsterdam aandeed.

En natuurlijk is Kostantis Pistiolis ook een vast lid van de "Villagers of Ioannina City", die al een paar keer in de Lage Landen te horen waren. Meer nog: hij was zelfs de trigger voor de andere bandleden (die toen nog een "gewone" rock band vormden) om zich te gaan toeleggen op de succesformule "Griekse rock met Epirotische klarinet". Dat verhaal kunt u desgewenst nalezen op onze juni 2016 maandpagina .

En dat is nog lang niet alles. Hij werkte ook al samen met de Chaïnides, met Matoula Zamani en met nog een paar andere grootheden, waaronder Yorgos Manolakis en Yiagos Hairetis (meer over die laatste op onze oktober 2019 maandpagina ),

Dat is belangrijk, niet alleen omdat het prima referenties zijn op zich, maar ook omdat al deze mensen op de één of andere manier allerlei elementen uit de Griekse traditionele muziek verwerken in hun eigen repertoire, en dat repertoire varieert van endechna tot rock. Dat zegt iets over het "werkterrein" van Kostantís Pistiolis .

Het is ook interessant om te kijken welke rol hij daarin speelt, of juister, met welke instrumenten hij een bijdrage levert. Meestal gaat het dan om klarinet , kaval en gaida , maar hij heeft nog veel meer in zijn arsenaal zitten: tsambouna , flogera , askavlos, melodica , trompet, fluit en didgeridoo - en dat zijn alleen maar de blaasinstrumenten. Daar mag je nog gitaar , laouto , tambouras en viool aan toevoegen, plus een hele reeks percussie-instrumenten, zoals bendir , handpan, kachon en konga. En misschien zijn het er nog wel meer, want van hem zul je geen overzicht krijgen: aan marketing heeft hij een broertje dood.

Het zal alleszins duidelijk zijn dat Kostantis Pistiolis een brede belangstelling heeft. Hij staat open voor (bijna) alles. Het project moet wel een beetje passen binnen zijn visie op de muziek, maar die visie is nogal breed.

Wat die visie dan precies inhoudt? De Griekse muziekjournalisten zouden dat dolgraag van hemzelf vernemen, maar tot hun grote wanhoop wil hij geen interviews geven. "Ik heb niks speciaals te vertellen", zegt hij telkens. En als ze aandringen, dan antwoordt hij dat ze gewoon maar naar zijn muziek moeten luisteren.

Je kan ook gewoon naar het lijstje met zijn instrumenten kijken. Dan zijn er een paar dingen die meteen opvallen.

Ten eerste zijn het allemaal instrumenten uit de traditionele volksmuziek, en dan meestal uit één van de Griekse vormen daarvan. Zoals bekend verschilt die eeuwenoude volksmuziek, de dimotika , grondig van streek tot streek, en in elke streek zijn er welbepaalde instrumenten die daar een hoofdrol spelen, terwijl andere er bijna niet gebruikt worden. Met zijn "arsenaal" bestrijkt Pistiolis een flink aantal van die regionale vormen.

Ten tweede kan er uit die lijst ook afgeleid worden dat hij de dingen grondig aanpakt. Hij speelt bijvoorbeeld zowel gaida als tsambouna . Dat zijn allebei doedelzakken, maar de eerste is van het vasteland en de andere is van de eilanden. De verschillen lijken klein - zeker voor een leek - maar ze zijn wel significant. In de loop der eeuwen werd die muziek immers steeds verder verfijnd en verbeterd, en ook de instrumenten werden - letterlijk en figuurlijk - afgestemd op het repertoire dat er op gespeeld werd. Je kan natuurlijk één instrument voor beide vormen gebruiken als je dat wil, of desnoods zelfs die muziek spelen met een klarinet. Voor het grote publiek zou het misschien niet zo heel veel verschil maken, maar iemand als Kostantis Pistiolis heeft te veel respect voor de traditie om daar genoegen mee te nemen. Het helpt natuurlijk ook dat hij over de kennis en kunde beschikt om al die instrumenten te bedienen "zoals het hoort". Hij hecht wel degelijk belang aan de verschillen - die zijn er immers niet zonder reden gekomen.

De traditionele muziek van Epirus neemt een prominente plaats in binnen zijn "klankbeeld". Dat is logisch, want hij werd weliswaar geboren in Athene (op 3 mei 1990) en hij groeide daar ook op, maar hij heeft zijn roots in Konitsa, zowat 60 km ten noorden van Ioannina en dus vlak bij de Albanese grens, omringd door de imposante toppen van het Pindos-gebergte. Die klanken zitten ook bij hem in zijn DNA.

Hij deed zijn middelbare studies aan het "Piramatikó Mousiko Gymnasio-Lykio" (Experimenteel Muziek-Gymnasium en Lyceum) van Pallini, een voorstad van Athene. Die onderwijsinstelling opende haar deuren in 1988, als eerste van een aantal " muziekhumaniora's " waar de jongeren, naast de gewone lessen, een extra lessenpakket krijgen dat geheel gewijd is aan muziek. In Pallini bijvoorbeeld wordt er 27 uur per week besteed aan algemene vakken en 15 uur aan muziek. De leraars zijn vaak zelf actieve en gerenommeerde muzikanten, en de formule levert indrukwekkende resultaten op.

Het was daar dus dat zijn belangstelling voor de Epirotische muziek - en voor de klarinet die daar onlosmakelijk mee verbonden is - uitgediept werd en van een stevige theoretische onderbouw voorzien werd. Niet alleen de muziek van Epirus trouwens, want hij leerde ook andere stijlen kennen. En naast klarinet leerde hij ook flogera , laouto en tambouras spelen - het begin van een lange reeks.

Hij voltooide zijn studies in Pallini ergens in 2008 of 2009, en al vrijwel meteen kwam hij in contact met enkele oude vrienden waarmee hij dus de "Villagers of Ioannina City" oprichtte. Daarnaast werkte hij mee aan allerlei dansvoorstellingen en feesten.

Het was trouwens tijdens zo'n geïmproviseerd feestje, in een café ergens in Epirus, dat Yannis Charoulis hem toevallig bezig hoorde. Hij was meteen onder de indruk van het talent en de deskundigheid van Pistiolis, vandaar de vraag om samen te werken. Het zijn ook die kennis en kunde die maken dat zijn naam via mond-aan-mond reclame doorgegeven wordt tussen muzikanten onderling, en dat levert dan weer nieuwe samenwerkingen op.

Na verloop van tijd begon hij - uiteraard - ook zelf muziek te schrijven, onder meer voor kortfilms en documentaires.

Maar ergens aan het begin van 2019 ontstond er een nieuw, heel eigen project. Hij begon te experimenteren met een loop station. Simpel gezegd komt het er op neer dat hij live speelt op één instrument en daar fragmenten doorheen mengt van opnames met andere instrumenten. Hij begint bijvoorbeeld met het ritme van een liedje, dat hij speelt op een defi . Die korte opname wordt dan telkens herhaald terwijl hij de melodie speelt op zijn klarinet. Dat zelfde recept kan je toepassen op meerdere instrumenten, en op die manier kan je een heel ensemble simuleren.

Meestal doet hij dit met traditionele liedjes, en wat daarbij opvalt is dat hij in de regel heel dicht aansluit bij het origineel. De "vernieuwing" zit hem dus eigenlijk vooral in de speeltechniek en minder in de muziek zelf.

Sommige commentatoren vinden dat hij wel degelijk aan het experimenteren slaat, want ze horen hoe hij in één liedje twee of drie verschillende ritmes in elkaar laat overlopen. De vraag is dan of ze eigenlijk wel weten dat deze ritme-veranderingen vrij vaak voorkomen in de "authentieke" traditie zelf...

Wat er ook van zij: dit project kwam een jaar later in een stroomversnelling terecht tijdens de lockdowns als gevolg van de Covid-19 epidemie. Iedereen zat toen thuis opgesloten, maar voor deze techniek was dat geen bezwaar. Kostantis Pistiolis organiseerde in de loop van 2020 een hele reeks concerten die hij live streamde vanuit zijn huiskamer - met nogal wat succes bij het dankbare publiek.

In het begin waren het meestal Epirotische liedjes die hij op deze manier "bewerkte", maar gaandeweg ging hij ook putten uit andere tradities, zoals die van Klein-Azië, Thracië, Macedonië of zelfs Ikaria. Later breidde hij dat nog uit tot de (vroege) rembetika .

Parallel daarmee werkte hij aan alweer een ander project, dat recent (in december 2023) resulteerde in zijn eerste eigen album "Ξενιτεμένα" ("Ksenitemena", te vertalen als "Ballingschap"). Opnieuw baseert hij zich op Epirotische traditionele liedjes, maar nu maakt hij arrangementen voor een heel andere bezetting, met elektrische gitaren, contrabas en trompet. Voor het album zaten de muzikanten niet bij elkaar in één studio of zo. Ze zaten integendeel verspreid over allerlei locaties, en hun bijdragen werden apart opgenomen en later tot één geheel samengemixt. Dat kon natuurlijk niet toen het resultaat aan het publiek voorgesteld werd in januari 2024: toen was het een "gewoon" concert met vier muzikanten: Pistiolis zelf plus een elektrische gitaar, slagwerk en contrabas. Nu ja, "gewoon concert": voor de première in Thessaloniki was er eerst één sessie voorzien maar die was al meteen uitverkocht, dus werd er nog een extra concert ingelast. Dat scenario herhaalde zich enkele dagen later in Athene, maar daar werden het drie extra sessies - en dat was eigenlijk nog altijd niet voldoende.

Het album werd uitgegeven bij "Arbor Cultus", en dat zou een pseudoniem zijn voor ... Kostantis Pistiolis himself. Onder die naam verschenen trouwens al een paar jaar lang allerlei video-clipjes van hem op sociale media, waaronder ook YouTube .

En toen hij dan toch bezig was met zijn eigen "platenlabel", deed hij er meteen ook maar een tweede album bovenop. Dat heet "Κύκλος" ("Kyklos", "Cirkel" of "Kring") en het bevat een compilatie van elf nummers die hij solo speelt met zijn loop station.

Het is trouwens ook met deze formule dat hij nu naar Nederland komt.

Dan nog even een haartje klieven: de voornaam van Kostantis Pistiolis wordt ook vaak met een tussen-n geschreven, dus "Konstantis". Dat ligt deze keer niet aan de transliteratie, want ook Griekse bronnen schrijven frequent "Κωνσταντής". Die naam is inderdaad meer gangbaar dan de versie zonder -n-, maar voor een buitenbeentje als Pistiolis lijkt dat misschien toch een beetje te gewoontjes ...

Aanvulling: op 13 september werden de concerten allebei afgelast.

Tijdens het eerste weekend van oktober wordt de Sint-Paulusplaats in Antwerpen ondergedompeld in Griekse muziek en dans. Het wordt "een ode aan de muzikanten die ooit leven brachten in het Schipperskwartier".

Om het met de woorden van de organisator te zeggen:

Op zaterdag staan er de volgende groepen op het programma:

• 14u : "Smyrnability" : Marilena Chrysochoidi ( santouri , zang), Marios Papantonis (viool, zang), Jonathan Dupont (gitaar), Eleftherios Antoniadis ( bouzouki , zang); Antonis Antoniadis ( bouzouki , baglama)
• 16u : "To Schima" : Nikos Tsouvalas (lyra, gaida , ukelele, fluit, zang), Michaël Braeckman ( laouto , zang), Niels De Jongh (percussie)
• 18u : "Trio Karma" : Kostis Papasideris ( bouzouki ), Dimitris Rossidis (zang, gitaar), Nicolas Hauzeur (viool, baglama)
• 20u : "Georgia & Ioannis" : Georgia Dourountoudaki (zang), Ioannis Manthopoulos ( bouzouki )

Op zondag ziet het er als volgt uit:

• 12u30 : De "Kosmokrators" : Dimi Dumo (zang, percussie), Karsten de Vilder (zang, gitaar), Frans De Clercq (zang, bouzouki , baglama)
• 14u15 : "The Koumioti Tribute Band" : Polis Efthimiadis (zang), Stavros Tarlizos (zang), Georgia Dourountoudaki (zang), Dimitris Gounakis (zang), Stratos Stabourlos ( bouzouki , zang), Michael Stabourlos (basgitaar), Dimitris Rossidis (gitaar, zang), Yorgos Babanis (accordeon), Michalis Tarlizos (drum)

Daarnaast zijn er doorlopend dansvoorstellingen en dansinitiaties voorzien door drie Antwerpse verenigingen, namelijk Dansgroep Kalitsa , Chirapsia en Zorbades .

Dit evenement is het (voorlopige) hoogtepunt van een project dat op zoek gaat naar de sporen van de Griekse zeelui die in de jaren na de Tweede Wereldoorlog massaal naar Antwerpen kwamen, aan boord van de Griekse handelsschepen. Het laden en lossen van zo'n schip nam toen nog meerdere weken in beslag, en in die tussentijd gingen de zeelui natuurlijk de stad verkennen, op zoek naar verpozing.

Daar hoorde uiteraard ook muziek en dans bij, want die zijn nooit ver weg als er Grieken in de buurt zijn. Ook de handelsgeest zit hen in het bloed, en er waren dus nogal wat Grieken die zich permanent in Antwerpen vestigden om op de vraag in te spelen met een aanbod van restaurantjes en nachtclubs. Op die manier ontstond al snel een volledige Griekse uitgaanswijk, pal in het Schipperskwartier.

Inmiddels zijn we enkele decennia verder. De tijden zijn grondig veranderd en van de "gouden Griekse periode" blijven (bijna) enkel nog herinneringen over. Dat is jammer, want op die manier dreigt er natuurlijk wel een belangrijk stuk Antwerps erfgoed verloren te gaan.

Het project "In ΣkipperΣtreet" wil daar wat aan doen. Met onderzoek in archieven, met interviews en met allerlei andere methoden proberen ze de sporen en restanten van dit verleden weer in elkaar te puzzelen. Het resultaat stellen ze voor met lezingen, tentoonstellingen, stadswandelingen en nog veel meer.

Dit " bouzoukia feest" is er slechts één van die initiatieven, en als u dan toch op de Sint-Paulusplaats bent, dan kunt u vlak om het hoek, in het Stadsmagazijn, een kleine tentoonstelling bezoeken over het "roemruchte muzikale wijkverleden". De inkom is ook daar gratis.

De initiatiefnemers, Poli Roumeliotis en Kris Kaerts, zijn niet aan hun proefstuk toe. Enkele jaren geleden maakten ze al een film over "La Rose Blanche", het laatste Griekse café in de Brusselse deelgemeente Molenbeek (meer hierover op onze januari 2020 maandpagina ).

Sindsdien hebben ze hun speurwerk verlegd naar Antwerpen, en daarbij krijgen ze de steun van een aantal indrukwekkende partners, zoals het "Centrum voor Stadsgeschiedenis" van de Universiteit Antwerpen, het "Erfgoedlab Antwerpen" en verschillende Antwerpse musea. Ze werden ook al opgemerkt door de "Werkplaats Immaterieel Erfgoed" van het Vlaamse ministerie van cultuur.

De bekende zangeres Kaiti Koulliá ( Καίτη Κουλλιά ) komt opnieuw naar Brussel, en er worden meteen maar twee concerten geprogrammeerd. Dat is wel nodig, want ze heeft daar inmiddels een talrijk en enthousiast publiek opgebouwd.

Er zal dus allicht ook heel wat belangstelling zijn voor de workshop "zang en dans" die zij geeft, 's namiddags vóór de concerten (zie wat verder naar onderen op deze pagina). Op haar concerten gaan de stoelen vrijwel meteen aan de kant en er wordt ook enthousiast meegezongen.

Zoals altijd heeft ze opnieuw een programma samengesteld met allerlei liedjes die te maken hebben met de Egeïsche Zee. Dit repertoire is haast onuitputtelijk, en haar selectie is elke keer weer een beetje anders. Dat houdt het boeiend - niet in de laatste plaats voor haar zelf. Want zij zingt omdat ze dat graag doet - of juister, omdat ze het niet kan laten - en ze is pas tevreden als het publiek tevreden is.

De vorige keer dat ze in Brussel was - nog maar pas in februari 2024 - keek ze vanuit Kalymnos (waar ze in 1971 geboren werd) naar het oosten (naar Smyrna, Aivali en naar Klein-Azië in het algemeen) en naar het westen (onder meer naar de Cycladen en de Dodecanesos).

Deze keer richt ze haar blik (ook) in zuidelijke richting, meer bepaald naar Kreta.

Dat mag een beetje raar klinken, want Kreta heeft een heel eigen, specifieke traditie en daarom wordt het eiland meestal als een "geval apart" beschouwd, maar het ligt wel degelijk in de Egeïsche Zee en er zijn heel wat gemeenschappelijke elementen met de andere eilanden. Dat hoeft niet te verbazen, want die zee wordt al duizenden jaren lang in alle richtingen doorkruist door allerlei schepen, en die hadden niet alleen koopwaar aan boord, maar ze transporteerden ook de cultuur van hun bemanningen.

De bezetting van deze concerten ziet er dan ook een beetje anders uit dan de vorige keren. Concreet is dat:

• Kaiti Koulliá : zang
• Nikos Venetakis : laouto en zang
• Nikos Tsouvalas : lyra

Over Kaiti Koulliá zelf leest u (bijna) alles in onze biografie van haar .

Nikos Tsouvalas zal inmiddels bekend zijn van zijn ensemble "To Schima". Hij is al van jongs af aan bezig met muziek, en daarbij focuste hij op lyra en gaida - omdat hij zijn roots heeft op Kreta en op Chios. Over hem en zijn roots leest u meer in ons artikeltje over een ander project van hem, "Ouranos", dat hij in maart 2024 voor het eerst aan het publiek kwam voorstellen.

Hij vervangt Georgios Liviakis, die eerst aangekondigd werd als lyra-speler van dienst.

Nikos Venetakis zit helemaal op dezelfde golflengte als de anderen, en hij en Kaiti Koulliá werken trouwens al meer dan tien jaar regelmatig samen. Hij werd op Kreta zelf geboren, in Iraklion, en ook hij legt zich al sinds 2000 toe op de traditionele muziek van het eiland, maar dan wel met oog voor de bredere context daarvan. Daarvoor trok hij zelfs helemaal naar het noorden van de Egeïsche Zee, onder meer naar Komotini, Kavala en Alexandroupolis. Daar nam hij deel aan seminaries en optredens, zowel met zijn laouto als met zijn outi .

Hij zag Kaiti Koulliá voor het eerst op tv, toen hij nog student was, en hij was meteen onder de indruk. Twee jaar later zat hij al samen met haar op een podium, als zanger en laouto -speler. Dat zou later nog vaak gebeuren. Rond die tijd, in 2010, had hij zich namelijk in Athene gevestigd en daar trad hij op in allerlei clubs en andere kleinschalige concerten. Bij dat publiek maakte hij niet alleen indruk als laouto -speler, maar ook als zanger.

Het was trouwens als zanger dat Nikos Venetakis in 2016 zijn platendebuut maakte, met "Άγνωστη Πορεία" ("Agnosti Poria", "Onbekende Trektocht"). Het album wordt doorgaans ingedeeld bij " endechna met traditionele invloeden" en het bevat tien nieuwe liedjes, op tekst van Markos Kritikós en op muziek gezet door Apostólis Armágos, allebei jong en (nog) relatief onbekend buiten het Atheense kunstenaarsmilieu. Nikos Venetakis zingt alle liedjes zelf, maar voor de voorstelling van het album, in de bekende "Stavros tou Notou Club", had hij toch een paar vrienden uitgenodigd om te komen helpen, waaronder Thodorís Kotoniás en ... Kaiti Koulliá .

Eerder al hadden Nikos Venetakis en Kaiti Koulliá meegewerkt aan een album van singer-songwriter Vasilis Saltagiannis , waarop ze elk één liedje zingen, maar in deze context is het misschien belangrijker om even stil te staan bij een album dat heel recent, in juni 2024, verscheen in digitale vorm.

Dat album heet "Καθρέφτης Ονείρων" ("Kathreftis Oniron", "Spiegel der Dromen") en het bevat negen nieuwe liedjes. De teksten zijn van de dichter Yorgos Besias en de muziek is van gitarist en componist Stavros Agianniotis. Mensen met een fotografisch geheugen zullen die laatste misschien nog kennen van de concerten van Nena Venetsanou op het Brugges Festival in november 2011 (en op het "Festival Voix de Femmes" in Antwerpen, Brussel en Luik in dezelfde maand ). Hij speelde daar immers klassieke gitaar. Verder waren er toen ook nog o.a. Vivi Geka op mandoline en Solis Barkis op percussie, en toevallig of niet is dat ook (bijna) de bezetting van het nieuwe album. Je moet daar alleen nog Thodoris Kouelis (contrabas) aan toevoegen.

Die bezetting geeft meteen een beetje aan wat de inhoud van het album is: endechna vermengd met traditionele klanken, inderdaad.

Het is de eerste keer dat Besias en Agianniotis samenwerken, maar ze gaan er meteen stevig tegenaan. Agianniotis zingt zelf één van de negen liedjes, maar voor de andere acht deden ze beroep op een paar grote namen. Vasilis Gisdakis en Kaiti Koulliá zingen er elk drie, en Nikos Venetakis neemt de twee overige voor zijn rekening. Daarmee verkeert hij toch wel in illuster gezelschap. Kaiti Koulliá is sowieso een gevestigde waarde, maar Vasilis Gisdakis is ook niet bepaald van de minsten. Hij wordt namelijk "de laatste zanger van Manos Hadjidakis " genoemd, omdat de grote componist hem in 1989 ontdekte en hem vanaf toen mee liet zingen op al zijn concerten, tot in 1993, kort voor zijn overlijden. Sindsdien heeft Gisdakis uiteraard niet stilgezeten, en het zegt dan toch wel iets over de capaciteiten van Nikos Venetakis dat hij toch nog bijna één derde van het nieuwe album toebedeeld krijgt.

We hebben wat extra aandacht besteed aan dit kersverse album omdat de liedjes, die Kaiti Koulliá en Nikos Venetakis hier aan bijdragen, eigenlijk prima zouden passen in het concept van hun concerten in Brussel. Het is dan niet uitgesloten dat zij daar ook te horen zullen zijn. Daarmee bent u alvast voorbereid.

Behalve de optredens in Brussel (hieronder) komt zij ook naar Antwerpen, maar dat is een klassiek "restaurant-optreden": eten onder begeleiding van live-muziek, en dergelijke optredens nemen wij helaas niet op in onze "concert-agenda".

Zoals bij vorige gelegenheden geeft Kaiti Koulliá ook nu weer een tweedaagse workshop naar aanleiding van haar concerten in Brussel (zie hoger ).

De aanpak is wel enigszins anders dan gebruikelijk: deze keer wordt het een workshop "zang en dans". Dat is zeker niet onlogisch, want in de Griekse traditionele muziek zijn zingen en dansen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Op de dorpsfeesten zingen de dansers vaak vrolijk mee met het orkest - en dat was trouwens niet anders tijdens eerdere concerten van Kaiti Koulliá in Brussel.

Uiteraard zal zij tijdens deze workshops zelf het deel "zang" voor haar rekening nemen.

Voor de bijbehorende dansen wordt er beroep gedaan op Christiana Katsarou .

Die geeft al jarenlang dansstages bij allerlei dansgroepen, ook in België. In oktober 2015 organiseerde de v.z.w. Kapa met haar bijvoorbeeld een dansstage met dansen van de Noord-Egeïsche eilanden en de Cycladen. Het was ook Christiana Katsarou die in maart 2013 voor de Brusselse vereniging " Tradidanse " de stage "Karnaval op de Egeïsche eilanden" verzorgde.

Het was trouwens naar aanleiding van een eerdere dansstage die ze gaf bij " Tradidanse " dat we een korte bio van haar schreven. Die is nog altijd na te lezen op onze november 2003 maandpagina .

Ze is dus uitstekend geschikt om, samen met Kaiti Koulliá , een stage te verzorgen waarbij de deelnemers als het ware voorbereid worden op de concerten van 's avonds.

Er zijn inderdaad twee sessies van de workshop voorzien (op zaterdag en zondag) en deze kunnen eventueel apart gevolgd worden.

De voertaal is Grieks en Engels, en het aantal deelnemers is beperkt tot 35 personen per sessie.

Nogal wat ensembles komen en gaan, maar het Brusselse rembetika -groepje "Cabaretiko" blijft nu toch al lang bestaan.

Dat is in een notendop het verhaal van deze gevestigde waarde binnen het Griekse muzieklandschap, niet alleen in Brussel maar ook daarbuiten.

Het ensemble met die naam ontstond ergens in 2014 of 2015. Ze verschenen voor het eerst op deze site in het kader van het "Nous sommes Grecs" festival. In april 2015 was er daar een namiddag met als thema "Greeks in Belgium". Het - toen - kersverse "Cabaretiko" was één van de drie groepjes die er een rembetika programma voorstelde.

Maar de voorgeschiedenis van "Cabaretiko" gaat nog veel verder terug dan dat. Het ensemble werd immers gevormd rond de zangeres Maria Spyróglou , die voordien bij "Vinylio" zong, en nog eerder bij de voorganger daarvan, die "Laos kai Kolonaki" heette en die in mei 2009 van wal stak. De afzonderlijke leden van al die groepjes speelden zelfs al eerder in restaurants en dergelijke.

Het repertoire van "Vinylio" bevatte veel liedjes uit de Piraeus-traditie, die zoals bekend nogal rauw klinkt. Bij "Cabaretiko" verschoof de klemtoon naar varianten waarin de bijzondere stem van Maria Spyroglou (nog) beter tot haar recht kwam.

Ze begonnen als trio, met de obligate samenstelling van zang, bouzouki en gitaar, maar ergens in het begin van 2018 ruilden ze die bouzouki in voor een tweede gitaar.

Die werd bediend door Nikos Prosilias. Eigenlijk is hij klassieke gitarist van opleiding, maar hij speelt ook andere genres met evenveel gemak. Hij is ook nog perfectionist, en voor zijn "job" bij "Cabaretiko" vond hij zo meteen geen geschikte gitaar, dus bouwde hij die gewoon zelf.

Hij zorgde ook nog op een andere manier voor vernieuwing. Hij haalde een klarinettist en een pianiste mee aan boord, en hij maakte arrangementen op maat van deze bezetting. Het resultaat was een verrassend fris aandoende klank, die ze voor de eerste keer aan het publiek kwamen voorstellen in juni 2018 . Dat maakte dat we er op onze januari 2019 maandpagina uitgebreid aandacht konden aan besteden. Toen gaf "Cabaretiko" namelijk een tweede concert met hun nieuwe sound. Het nieuws had inmiddels al wel de ronde gedaan in Brussel en omgeving, en de zaal zat afgeladen vol. Na afloop kregen ze net geen staande ovatie.

Dan werd het weer even stil, tot er in november 2020 opnieuw een optreden op touw gezet werd. Dat ging niet door - om de bekende redenen - maar er was wel iets dat opviel in de aankondiging: Nikos Prosilias had zijn gitaar namelijk ingewisseld voor ... een bouzouki . Daarmee waren ze weer terug bij het klassieke trio zang - bouzouki - gitaar. De twee anderen waren natuurlijk Maria Spyroglou zelf, plus Christos Sarantidis, de gitarist die mee aan de wieg van "Cabaretiko" had gestaan.

Die mix van continuïteit en variatie vinden we ook terug in de huidige bezetting. Toen ze in februari 2023 weer boven water kwamen, bleek inderdaad dat ze in die tussentijd niet hadden stilgezeten. Ze waren nu opnieuw met z'n vijven. Areti Prosilia was er weer bij met haar piano, maar de klarinet werd vervangen door een accordeon. En in december 2023 plooiden ze weer terug op een kwartet, nu zonder accordeon maar wel met een andere pianist.

De bezetting, zoals die er toen uitzag en zoals ze nu aangekondigd wordt, ziet er dan als volgt uit;

• Maria Spyroglou : zang
• Christos Sarantidis : gitaar
• Nikos Prosilias : bouzouki
• Andreas Mantzaris : piano

De "nieuwe" pianist, Andreas Mantzaris (Ανδρέας Μάντζαρης), speelde in november 2023 ook al mee tijdens de optredens van Kostas Theocharis in de Art Base.

Naschrift: Maria Spyroglou was er dan toch niet bij. Amper twee dagen vóór het concert (op woensdag) bleek dat ze te ziek was om te kunnen zingen. De anderen moesten dus in allerijl het programma ombouwen zodat Christos Sarantidis de hoofdrol van haar zou kunnen overnemen. Ook Yorgos Babanis werd opgetrommeld om met zijn accordeon het gat te (helpen) vullen. Afgaande op de reacties van het publiek zijn ze daar zeer goed in geslaagd.

De "Mavra Moura" (alias de "Zwarte Bessen") pakken weer hun koffers, hun instrumenten en het vliegtuig om nu al voor de derde keer naar Rotterdam en voor de vijfde keer naar Brussel te komen.

Dat bewijst toch wel dat ze ook hier in de smaak vallen.

Voor ons is dat (ook) wel handig, want we kunnen gewoon verwijzen naar het stukje dat we in oktober 2022 over hen schreven, naar aanleiding van hun tweede reeks optredens in de Lage Landen.

Dat was toen een lichtjes aangepaste versie van ons eerste tekstje van november 2021 , maar er is geen reden om dat nu opnieuw te gaan herwerken.

Zelfs de bezetting van het trio is nog altijd dezelfde gebleven. De "Mavra Moura", dat zijn:

• Eirini Sgouridou : dwarsfluit, zang
• Yorgos Goudousakis : bouzouki , zang
• Yorgís Karrás : gitaar , zang

Het zal meteen duidelijk zijn dat dit geen "standaard" rembetika -trio is. Bouzouki en gitaar , dat is nog tot daar aan toe, maar een dwarsfluit was in die periode alleszins niet gebruikelijk in de taverna 's en muziekclubs van de Griekse steden. In de dorpsmuziek vind je dan weer wel allerlei andere soorten blaasinstrumenten: flogera , zournas en klarinet bijvoorbeeld. Een dwarsfluit is voor dit repertoire dus niet helemaal een vreemde eend in de bijt, maar het klinkt toch verrassend anders dan wat je gewend bent.

Of "gewend was", want inmiddels zijn de "Mavra Moura" hier al zo vaak geweest dat de verwachtingen misschien al wat bijgesteld zijn. Hoe dan ook: het trio blijft gewoon doen wat ze graag doen, en het publiek lust daar nog wel een extra portie van. Meer moet dat niet zijn, of wel?

De Brussels-Griekse groep "PasaTempo" ontstond in het begin van 2015, toen enkele vrienden samen rembetika gingen spelen in Brussel, eerst onder elkaar, daarna af en toe in een restaurant en dergelijke. Hun eerste min of meer formele optreden was - voor zover wij weten - tijdens het "Nous sommes grecs" festival in april 2015 , toen ze in de hall van de Senghor voor de gepaste omkadering zorgden.

De samenstelling van de groep is al die jaren vrij constant gebleven, toch wat de "harde kern" betreft. Tegenwoordig bestaan ze uit :

• Chrysa Karageorgiou : zang
• Michel Karakatsanis : bouzouki en zang
• Chrisostomos Papagiannis : baglamas en zang
• Christos Sarantidis : gitaar en zang

Hun naam wordt ook wel geschreven als "PassaTempo", met dubbele -s- dus, en soms staat er een hoofdletter in het midden, en soms ook niet. De laatste tijd lijken ze te kiezen voor "Pasatempo Rebetiko", allicht om verwarring te vermijden. What's in a name?

Hun specialiteit is alleszins de rembetika in de rauwe Piraeus stijl, zoals die in deze grote havenstad ontstond in de jaren dertig van de vorige eeuw in de marge van de samenleving. Ze breiden dat uit tot de jaren vijftig, de periode na de Tweede Wereldoorlog waarin deze "marginale" muziek ietwat "opgepoetst" werd door mensen als Vasilis Tsitsanis . Nog wat later verzeil je dan in de laïka en de endechna , maar dat is eigenlijk iets heel anders en daarvoor moet je niet bij PasaTempo zijn.

Met andere woorden: ze spelen wat ze zelf graag horen, en in de muziek is dat zeker geen slechte zaak.

Zangeres Cybèle Castoriadis en gitarist Orestis Kalampalikis komen voor de eerste keer naar Brussel met "Comme un galet d'or" ("Als een gouden kiezelsteen"), een "concert met Griekse poëzie".

Dat zijn dan natuurlijk liederen waarvan de tekst ontsproten is aan de pen van een dichter.

Ze hebben een uitgebreid aanbod bij elkaar gesprokkeld. Het bevat uiteraard werk van grote namen als Odysseas Elytis , Yannis Ritsos en Nikos Kavvadias , op muziek gezet door wereldberoemde componisten als Manos Hadjidakis en Mikis Theodorakis . Maar daarnaast kijken ze ook naar de traditionele Griekse muziek, de dimotika , want de - vaak naamloze - volkse dichters verstaan ook de kunst om hun gevoelens onder woorden te brengen op een manier waar je stil van wordt. Ze zouden bovendien een paar eigen nummers binnensmokkelen.

Het geheel moet een ode worden aan de schoonheid van de Griekse taal.

Cybèle Castoriadis werd geboren in Parijs en daar groeide ze ook op. Haar ouders waren Grieken. Haar vader, de filosoof Cornelius Castoriadis, was in 1945 uit Griekenland weggevlucht, samen met meer dan honderd andere jongeren: studenten, kunstenaars, ingenieurs, architecten, dokters en andere intellectuelen. De Duitse bezetting was nog maar net afgelopen maar ze hadden begrepen dat er een wrede Burgeroorlog stond aan te komen en dat het voor hen daar niet veilig meer was. De meesten hoopten snel weer terug te kunnen, maar vaak bleek dat ijdele hoop. De ouders van Cybèle hadden zich daar alleszins bij neergelegd en ze hadden zich volledig ingeschreven in de Franse cultuur.

Als klein meisje bracht zij uren door in de enorme bibliotheek van haar vader, en zij verslond alles wat ze te pakken kreeg: van poëzie en theater tot avonturenromans. Ze studeerde later dan ook klassieke letterkunde, dus Frans, Latijn en Oud-Grieks, en daarna begon ze theaterstudies.

Ze hadden thuis ook een piano en ze volgde al heel jong pianoles en westerse klassieke muziek. Maar ze wist toen al wel wat ze wilde worden als ze groot was: zangeres. Dus volgde ze ook lessen klassieke zang.

Toch was dat niet helemaal haar ding, begreep ze. Maar wat dan wel? Haar zomervakanties bracht ze door in Griekenland en dat bleef niet zonder gevolgen. Maar het zou nog wel een poosje duren voor de zaadjes begonnen te kiemen.

In Parijs had ze de Griekse gitarist Orestis Kalampalikis leren kennen, via hun gemeenschappelijke belangstelling voor de blues - één van de vele stijlen waar Kalampalikis zich op toelegt. Op onze februari 2012 maandpagina - toen hij met Katerina Fotinaki naar Brussel kwam - leest u dat hij in Athene geboren werd en later naar Parijs verhuisd was om daar in 2009 af te studeren als klassieke gitarist aan het "Conservatoire National Supérieur de Musique". Maar in het internationale milieu van Parijs deinde zijn belangstelling steeds verder uit - bijvoorbeeld naar de tango - en later kwamen ook bij hem de Griekse klanken uit zijn jeugd bovendrijven, langzaam maar zeker.

Hoe dan ook, Castoriadis en Kalampalikis gingen samenwerken en in december 2015 brachten ze een eerste album uit. Dat heette "Sous le ciel de Paris" en het bevatte een bloemlezing van het Franse chanson uit de jaren 1930 tot 1960. Het album werd uitgebracht bij het kleine Griekse label "Mikri Arktos" en ze mochten het dan ook in Athene aan de pers voorstellen.

Iets meer dan een jaar later, in februari 2017, volgde er bij dat zelfde label een tweede gezamenlijke album onder de titel "Songs for a Blue Cloud". Daarop zingt zij in vijf talen, waaronder het Grieks. De titel is natuurlijk geïnspireerd door de blues, maar de inhoud van het album reflecteert de brede belangstelling van beide protagonisten. Er staan bijvoorbeeld liedjes op van Serge Gainsbourg, Leonard Cohen, Manos Hadjidakis en Yannis Angelakas .

Dan gaat Cybèle Castoriadis zelf aan het schrijven: ze begint met poëtische liedjesteksten maar dan doet ze er af en toe ook de melodie bij. Het resultaat is een (digitaal) album dat in februari 2023 verschijnt onder de titel "La Fille de la Lune". Haar inspiratie haalt ze uit haar twee vaderlanden, maar vooral Griekenland is toch sterk aanwezig: het blauw van de Middellandse Zee, de nacht die valt over Athene, ... Elf van haar twaalf teksten zijn in het Frans, de andere is in het Grieks.

Uiteraard is het opnieuw Orestis Kalampalikis die de gitaar bedient, maar er zijn nog een paar andere vaste medewerkers van haar, onder andere de pianist Stéphane Tsapis (wiens vader eveneens uit Griekenland wegvluchtte voor de Burgeroorlog). Zij schreven ook elk een deel van de muziek.

Misschien zijn de "eigen nummers", die ze voor hun concert in Brussel aankondigen, afkomstig van dit laatste album? Of van één van de twee andere? Er is maar één manier om dat te weten te komen: gewoon gaan luisteren.

Onder de titel "Khandan" komen zangeres Teti Kassioni en klassieke gitarist Yorgos Athanasiou samen naar Brussel en Den Haag, met een programma dat ze zelf bij elkaar sprokkelden uit het beste wat de wereldpoëzie te bieden heeft. Op muziek gezette poëzie, wel te verstaan, want dat zou precies de betekenis zijn van "khandan": poëzie zingen. Vandaar ook de ondertitel "Poëzie en Muziek" of "Poésie mise en musique".

En poëzie zingen, dat is inderdaad wat ze gaan doen.

Ze kozen gedichten van zes verschillende dichters: Charles Baudelaire, Nâzim Hikmet , Jacques Brel, Odysseas Elytis , Lina Nikolakopoulou en Ilias Papakonstantinou .

Die werden op muziek gezet door Jacques Brel, Manos Hadjidakis , Mikis Theodorakis , Thanos Mikroutsikos , Manos Loizos , Dimitris Lagios, Ilias Andriopoulos, Nikos Doukas en - last but not least - door Teti Kassioni zelf.

Teti Kassioni zal de gedichten zingen in het Frans en het Grieks, op gitaar begeleid door Yorgos Athanasiou .

Als toemaatje zou die laatste er ook nog wat instrumentale intermezzo's aan toevoegen, zoals een deel van het monumentale "Nocturnal" van Benjamin Britten, één van de meest invloedrijke werken voor klassieke gitaar van de vorige eeuw.

Het is een ambitieus project, maar dat is deze mensen wel toevertrouwd. Het duo maakte in Brussel al een paar keer indruk, niet alleen met een eerste editie van dit zelfde programma in maart 2024 , maar eerder al met vergelijkbare projecten.

In januari 2019 kwamen ze met "Dans le port d'Amsterdam", een programma dat gewijd was aan het Franse chanson, maar ze hadden wel allemaal liedjes gekozen die op de één of andere manier een link hadden met Griekenland.

In april 2020 hadden ze een nieuw programma samengesteld rond "The Sound of Greek Cinema", met alweer verrassende en originele keuzes uit een enorm aanbod. Helaas strandde dat project op de klippen van de corona-pandemie.

De selectie, die ze nu maakten, stelt natuurlijk wel hoge eisen aan de vertolkers, maar als u er de biografieën op naleest die we van elk van hen schreven (en waar u met één klik op hun naam terecht komt), dan zal blijken dat er aan die voorwaarde ruimschoots voldaan is.

In de biografie van Teti Kassioni leest u trouwens ook dat ze van de gedwongen lock-down tijdens corona gebruik maakte om haar tweede album af te werken. Hiervoor zette zij zelf negen gedichten van Ilias Papakonstantinou op muziek. De sporen daarvan zullen uiteraard ook terug te vinden zijn in het programma van dit concert.