Twee ensembles, namelijk " En Chordais " uit Thessaloniki (Griekenland) en "Constantinople" uit Montreal (Canada), bundelen hun krachten om, samen met enkele gasten, hun project "The Musical Voyages of Marco Polo" voor te stellen aan het Nederlandse publiek.

De titel verwijst natuurlijk naar de legendarische Venetiaanse reiziger Marco Polo (1254-1324), die in 1271 met zijn vader en zijn oom langs de Zijderoute naar China vertrok en pas 24 jaar later, in 1295, weer terugkeerde. Met dit project willen de twee ensembles een beeld geven van de muziek die deze reizigers onderweg zouden kunnen gehoord hebben.

Dat vraagt misschien een woordje uitleg.

Over " En Chordais " schreven we al uitgebreid op onze april 2012 maandpagina , en wie het liever wat korter heeft, kan voor een samenvatting terecht op onze mei 2024 maandpagina . Dat laatste artikel gaat weliswaar vooral over een ander project van hen, maar dat deel kan u gewoon overslaan.

In het kader van dit project willen we toch wel een paar relevante "details" herhalen.

Om te beginnen is " En Chordais " in feite een hele vereniging, een vzw met die naam, die zich sinds 1993 bezig houdt met muzikaal onderzoek, die ook een gerenommeerde muziekschool heeft en die bovendien boeken en platen uitgeeft met het resultaat van hun research. Het ensemble zelf heeft dan "alleen maar" tot taak om dat resultaat tot bij een breder publiek te brengen.

In hun onderzoek speelt de visie van hun oprichter en bezieler Kyriakos Kalaïtzidis een cruciale rol. Die visie is even helder als eenvoudig: de wortels van de Griekse muziek moeten in het oosten gezocht worden, en dat is dan ook precies waar het onderzoek van " En Chordais " zich op toespitst.

Dat onderzoek levert heel wat materiaal op dat ook voor specialisten erg interessant is. Mede hierdoor wordt Kyriakos Kalaïtzidis zelfs internationaal beschouwd als één van de grootste autoriteiten binnen zijn vakgebied. Het spreekt trouwens boekdelen dat een boek van hem over oosterse muziektheorie in het ... Arabisch vertaald zou zijn.

Voor hun projecten laten ze zich in hun onderzoek bijstaan door andere specialisten uit de Arabische wereld, uit Turkije, uit Iran of elders. Het gaat dan in de regel om mensen die zelf ook muzikant zijn en die zich bovendien zelf ook bezighouden met research op hun eigen vakgebied. Op die manier fungeert " En Chordais " als een soort "trans-culturele draaischijf" tussen de verschillende muzikale tradities van het Middellandse-Zeegebied.

Het is ook op die manier dat de samenwerking met "Constantinople" tot stand kwam. Dat ensemble werd in 2001 opgericht door de Iranese componist, zanger en sitar-speler Kiya Tabasian (°Teheran 1976), die in 1990 als tiener naar Canada emigreerde en zich daar verder specialiseerde in onder andere Perzische muziek. Met "Constantinople" - genoemd naar de eeuwenoude stad op het kruispunt tussen Oost en West - wil hij nieuw werk brengen dat elementen bevat van allerlei muzikale tradities.

Het was dus bij hem dat Kyriakos Kalaïtzidis ging aankloppen toen hij aan het "Marco Polo" project begon. Hij had zich laten inspireren door het boek dat de herinneringen van Marco Polo bevatte. Die waren neergeschreven door een tijdgenoot aan wie Polo vertelde over zijn reizen en over alles wat hij onderweg had gezien. Het boek werd niet voor niets populair onder titels als "Le livre des merveilles" of "Book of the marvels of the world". Het was immers de eerste Europese beschrijving van de onbekende maar fascinerende Oosterse wereld: China, Perzië, Indië, Japan, Mongolië enzovoorts.

Maar Marco Polo was natuurlijk wel een handelaar, en zijn verhalen bevatten uiteraard veel details die voor hem (en zijn vakgenoten) belangrijk waren. Kyriakos Kalaïtzidis vroeg zich echter af wat er zou kunnen ingestaan hebben als Marco Polo een muzikant was geweest. Tijdens zijn reizen moet hij onvermijdelijk in contact zijn gekomen met de muzikale cultuur van al die volkeren, maar daar vertelt hij dus zo goed als niets over.

Dat is meteen ook het uitgangspunt van het project "The Musical Voyages of Marco Polo". Wat zou de man zoal kunnen gehoord hebben? Daarmee had Kyriakos Kalaïtzidis meteen een nieuw thema om te onderzoeken. Op basis van de resultaten componeerde hij muziek "in de stijl van", en daarbij putte hij niet alleen uit zijn eigen kennis, maar ook uit die van Kiya Tabasian, die trouwens zelf ook enkele composities bijdroeg. En ook de leden van beide ensembles deden uiteraard hun deskundige duit in het zakje. Daarnaast kregen ze nog de versterking van enkele gespecialiseerde gast-muzikanten.

Het project ging in oktober 2009 in première ... in Hong Kong (!) en in 2014 verscheen het ook op een gelijknamige cd.

De vraag, of een modale Chinees uit de Dertiende Eeuw dit allemaal zou herkennen, is dan minder relevant. De deskundigheid van de projectmedewerkers staat er alleszins garant voor dat het beslist geen pure fantasie is, maar dat het wel degelijk gebaseerd is op de huidige kennis van de muziek van toen. En verder is het vooral van belang hoe het overkomt op de hedendaagse luisteraar.

Wat dat betreft waren de recensenten, die het album ter bespreking voorgelegd kregen, alvast unaniem positief. Ze prezen om te beginnen de afwisseling tussen de verschillende tracks. De ene keer klinkt het inderdaad Chinees, stelden ze vast, maar het volgende nummer heeft dan eerder een Byzantijns tintje, en vervolgens zit je ineens weer in Venetië. Maar het waren toch vooral de arrangementen die indruk maakten. Kyriakos Kalaïtzidis had een uitstekend evenwicht gevonden tussen Westerse instrumenten als blokfluit, viool en viola da gamba enerzijds, en de Oosterse instrumenten als outi , sitar, kanonaki , darbuka en bendir anderzijds.

Dat zal voor deze concerten zeker niet anders zijn. De uitvoerders zijn dan misschien niet allemaal dezelfden als tien jaar geleden, maar ze moeten beslist niet onderdoen voor hun voorgangers - en bovendien heeft het project tijd genoeg gehad om te rijpen en door te groeien.

Voor dit concert zou het podium ingenomen worden door de volgende muzikanten:

• Lingling Yu : pipa (China / Zwitserland)
• Marco Rosa Salva : blokfluit (Italië)
• Kiya Tabassian : setar, zang (Iran / Canada)
• Thanasis Koulentianos : kanonaki (Griekenland)
• Dalaijargal Daansuren : morin khuur, keelzang (Mongolië / Frankrijk)
• Hamin Honari : tombak, daf (Iran / Canada)
• Mathilde Gomas : viola da gamba (Frankrijk / Zwitserland)
• Kyriakos Petras : viool (Griekenland)
• Kyriakos Kalaïtzidis : outi , zang (Griekenland)
• Nikos Andrikos : zang (Griekenland)
• Petros Papageorgiou : darbuka , bendir (Griekenland)

Tussen haakjes en voor zover dienstig: volgens sommige (niet bevestigde) bronnen zou het kanonaki niet bediend worden door Thanasis Koulentianos, maar wel door Didem Başar, een Turkse die tegenwoordig in Montreal woont.

De muzikale leiding is alleszins in handen van Kyriakos Kalaïtzidis zelf, en uit de bezetting blijkt duidelijk dat hij zijn huiswerk wel degelijk grondig gemaakt heeft.

Het lag voor de hand dat hij "oosterse" instrumenten zou gebruiken die in Griekenland ingeburgerd zijn, zoals kanonaki en outi bijvoorbeeld. Maar er zullen weinig niet-ingewijden zijn die weten dat een "pipa" niet is wat u misschien denkt, maar wel een viersnarige Chinese luit met een geschiedenis die tweeduizend jaar teruggaat. Marco Polo moet het dus gehoord hebben tijdens zijn verblijf aan het hof van de keizer. Het instrument zou erg moeilijk te bespelen zijn, maar het zal niet alleen daarom zijn dat er voor dit project beroep gedaan werd op de virtuoze pipa-speelster Lingling Yu , want ze is toevallig ook een specialiste inzake oude traditionele Chinese muziek.

En wat te denken van de "morin khuur"? Ook dat is een eeuwenoud instrument, deze keer uit Mongolië, dat zijn naam "paardenviool" niet zozeer te danken heeft aan de twee snaren die bestaan uit haren uit een paardenstaart, maar wel aan de kop in de vorm van een paardenhoofd. Het zal niet verbazen dat het ontstond bij de nomadische ruiter-volkeren van de Gobi-woestijn in Mongolië. Het is wat minder vanzelfsprekend dat gastmuzikant Dalaijargal Daansuren daar ook geboren werd, en dat hij de "morin khuur" al bespeelde toen hij amper drie jaar oud was. Na conservatoriumstudies in Mongolië kwam hij in 2017 in Parijs terecht, en van daaruit veroverde hij de rest van Europa en omstreken als specialist, niet alleen van het instrument zelf maar ook inzake de bijbehorende cultuur.

Mathilde Gomas dan. Die is niet alleen een virtuoze op de (westerse) viola da gamba, maar ook zij heeft een internationale reputatie als specialiste, deze keer inzake de uitvoeringspraktijk van vroege middeleeuwse muziek. Voor meer info over haar kunt u opnieuw terecht op onze mei 2024 maandpagina, want zij was er ook al bij toen "En Chordais" hun project "Exoria" in Brussel kwamen voorstellen.

En als u daar dan toch aan het lezen bent, dan kunt u er misschien ook even onze toelichting bij Nikos Andrikos op nalezen, want hij misstaat geenzins in dit selecte kringetje van internationale specialisten ter zake.

En zoals meestal bij optredens van "En Chordais" reist ook deze keer hun vaste klankman met hen mee, en dat is Leonidas Palaskas (Λεωνίδας Παλάσκας). Deze man kent de muziek als zijn broekzak, en samen met de technici van de zalen is dat een extra garantie voor een perfecte uitvoering van deze concerten.

Praktische gegevens
Zaterdag 30 november 2024, 20u15, TivoliVredenburg, Vredenburgkade 11, 3511 WC Utrecht (NL) Tickets: € 44,75 en € 36,- (incl. servicekosten). Dit concert is voorbij.
Zondag 1 december 2024, 20u15, Muziekgebouw, Piet Heinkade 1, 1019 BR Amsterdam (NL) Tickets: € 45 en € 35 (kortingen voor CJP, Stadspas en jongeren). Dit concert is voorbij.

 

Ergens in 2021 vormden drie "Nederlandse Grieken" samen de groep "Orea Parea", letterlijk zoiets als "het mooie gezelschap".

Nu komen ze naar Rotterdam om daar een "Greek Folk Night" op touw te zetten.

Bij die "folk" moet dan wel de gebruikelijke kanttekening gemaakt worden: het gaat hier niet echt (of toch niet in de eerste plaats) over de traditionele dorpsmuziek, de dimotika , maar wel (vooral) over zowat alle andere vormen van populaire Griekse muziek: van rembetika en laïka tot endechna - ook al zijn de grenzen tussen al die genres vaak flinterdun. Hoe dan ook is de omschrijving "meeslepende Mediterrane klanken" zeer zeker van toepassing op het repertoire van deze groep.

Het "mooie gezelschap" bestaat uit:

• Yiannis Ikonomou : gitaar en zang
• Michalis Zarmakoupis : bouzouki en zang
• Pelagia Tsiachri Renta : zang

De gitarist en zanger Yiannis Ikonomou (Γιάννης Οικονόμου) werd geboren in Griekenland maar hij groeide op in Duitsland. Later vestigde hij zich in Nederland, waar hij samen met zijn broer een Grieks restaurant opende. Hij is echter ook een gepassioneerd muzikant en hij werd dus al snel een gevestigde waarde binnen het Griekse muzieklandschap in Nederland. Dat betekent dan vooral optredens in restaurants en dergelijke, maar af en toe kan er toch een "regulier" concertje van af (waar de mensen dus in de eerste plaats naartoe komen voor de muziek zelf).

Zijn repertoire is dan ook erg uitgebreid. met een voorliefde voor liedjes die bekend zijn van grote zangers als Yorgos Dalaras , Yannis Parios , Dimitris Mitropanos , Paschalis Terzis , Antonis Remos , Nikos Vertis , Stelios Rokkos , Yannis Kotsiras en vele anderen.

Hij is actief in verschillende ensembles, onder meer in "Difono" - en dus ook in "Orea Parea".

Daarnaast schrijft hij zelf ook liedjes, dus je zou hem met recht en reden een singer-songwriter kunnen noemen, maar daarnaast is hij ook nog producer. Hij heeft zelfs een eigen label dat heel toepasselijk "YannisMusic" heet. Langs die weg bracht hij zijn eerste eigen album uit. Dat heet "The steps of the heart" en het verscheen in 2021. Het bevat tien nummers waarvan hij zowel tekst als muziek schreef.

Allicht volgen er nog albums, want hij blijft liedjes schrijven, onder meer voor "Orea Parea".

De bouzouki van de groep komt voor rekening van Michalis Zarmakoupis (Μιχάλης Ζαρμακούπης), en hij levert ook de tweede stem bij vele liedjes. Hij is al even gepassioneerd als de twee anderen, en als je naar hen zit te luisteren en de smaak ook te pakken krijgt, dan hoef je niet te wanhopen want je kan bij Michalis gewoon bouzouki -les gaan volgen. Voorkennis is niet vereist, en hij heeft daarvoor zelfs een eigen methode ontwikkeld.

En als hij niet met muziek bezig is, dan zit hij waarschijnlijk op zijn werk, want "om den brode" is hij software ingenieur.

Dat is dan - naast de muziek - een kenmerk dat hij gemeen heeft met Pelagia Tsiachri Renta (Πελαγία Τσιάχρη Ρέντα), de lead-zangeres van "Orea Parea", want zij heeft een master in elektrotechniek en computertechniek van de Technische Universiteit van Kreta. Dat diploma ligt nu wel stof te vergaren in een lade, samen met haar publicaties in wetenschappelijke tijdschriften die ze in dat kader schreef over cloud computing, smart homes, het "Internet Of Things" en andere (min of meer) baanbrekende technologieën.

Ze besefte immers dat computers toch niet meteen haar ding waren, en ze greep terug naar haar eerste passie: de muziek. Ze werd geboren in een klein dorpje in Noord-Griekenland, een regio met een hele rijke muzikale traditie, en die klanken zitten haar nu natuurlijk in het bloed. Als er dus toch dimotika -liedjes binnensluipen in het repertoire van "Orea Parea", dan is het niet moeilijk om de dader te vinden.

Dat moet haar dan wel vergeven worden, want er zijn verzachtende omstandigheden. Ze was immers al heel vroeg met muziek bezig, en ze stond zelfs voor de eerste keer op een podium toen ze amper vijf jaar oud was.

Het was ook die liefde voor de muziek die haar naar Rotterdam dreef. Daar behaalde ze vorig jaar haar diploma zang aan de afdeling Ottomaanse Muziek van de Codarts Universiteit.

Ze bleef in Rotterdam en ze geeft daar nu zangles. Je kan bij haar alles te weten komen over notenleer, makam -technieken, improvisatie enzovoorts, maar ze besteedt ook aandacht aan de juiste uitspraak van de Griekse teksten en aan de culturele context van de liederen.

En daarnaast is ze natuurlijk actief als zangeres in verschillende ensembles in Nederland, waaronder het "Trio Harmani", de "Mediterraneo band" - en dus ook in "Orea Parea".

In die context focust zij vooral op liedjes die bekend zijn van zangeressen als Charis Alexiou , Vicky Moscholiou, Glykeria , Eleftheria Arvanitaki , Marinella, Eleni Tsaligopoulou , Anna Vissi en andere vergelijkbare sterren.

Samengevat zal duidelijk zijn dat liefhebbers van Griekse muziek met "Orea Parea" in goed gezelschap zijn ...

Praktische gegevens
Zaterdag 7 december 2024, 20u00, Lab Grounds, 's-Gravendijkwal 58 b, 3014 EE Rotterdam (NL) Tickets: € 13,50 (Early Bird) of € 16,00 (normale prijs) in voorverkoop (€ 1 kosten inbegrepen), of € 17,50 aan de kassa. Dit optreden is voorbij.

 

Het rembetika trio "Atharmas Perna" (Αχταρμάς Περνά) werd gevormd in het Brusselse. Het bestaat uit:

• Pericles Makris : bouzouki , zang
• Kelly De Brabanter : gitaar, zang
• Nicolas Van Belle : baglamas , tzouras , zang

Deze laatste, Nicolas Van Belle, is (onder meer) bekend van het rembetiko duo "Yarès" uit het Gentse, dat in september 2021 voor het eerst op ons radarscherm verscheen. Ze waren al vlak vóór de corona-pandemie begonnen, en ze moesten zich dus noodgedwongen thuis opwarmen, met repetities via het Internet en dergelijke. Na de quarantaine konden ze dan wel in de zomer van 2021 een vliegende start nemen, onder meer met enkele optredens in Griekenland zelf. Enkele maanden na hun eerste "Belgische" optredens in september 2021 waren ze er weer, in januari 2022 en maart 2022 om precies te zijn, maar daarna werd het stil - toch wat "reguliere" concerten betreft, want restaurant-optredens nemen wij niet op in onze "Agenda" .

Nu komt hij dus weer boven water in een nieuw groepje. Hun werkterrein (of speelterrein) blijft ongeveer hetzelfde: de Griekse stadsmuziek van de jaren 1920 tot 1950, specifiek de rembetika uit die periode.

Over de twee andere leden van "Atharmas Perna" hebben we geen (betrouwbare) informatie.

En wat betreft een eventuele betekenis van hun naam is het al evenzeer tasten in het duister.

Het woord "αχταρμάς" (achtarmas) is alleszins afkomstig uit het Turks, waar het verwijst naar iets dat overgebracht of verplaatst wordt: dat kan een citaat zijn, een (bloed)transfusie of gewoon een vracht die uit- of ingeladen wordt.

Het Griekse leenwoord heeft dan wel een lichte betekenisverschuiving ondergaan. Daar betekent het iets in de zin van "mengelmoes" of "allegaartje". Dat woord is minder gangbaar maar het kwam recent wel veelvuldig in het nieuws naar aanleiding van de Eurovisie-deelname van Marina Satti. Zij vertegenwoordigde Griekenland met het liedje "Pali", dat veel kritiek kreeg omdat het een "chaotisch samenraapsel" zou zijn van allerlei verschillende stijlen. Ze had er met andere woorden een zootje van gemaakt - volgens de talrijke kritikasters dan toch.

Maar wat dan met de combinatie van de twee woorden die de naam van de groep vormt? Het doet natuurlijk onwillekeurig denken aan "arabás perná", een koets of een wagen die voorbijrijdt. Dat is namelijk de titel van een traditioneel Grieks liedje dat oorspronkelijk afkomstig is uit Klein-Azië. En er is nog een andere kandidaat. In 1948 schreef Vasilis Tsitsanis namelijk het liedje "Σατράπισσα" (Satrapissa). Dat gaat over een - per definitie welvarende - heerseres waarop de zanger verliefd is en die hij aan het begin van elke strofe ongenaakbaar ziet voorbijrijden in haar koets. Elke strofe begint inderdaad met "Αραμπάς περνά" en dat is dan ook de officieuze titel van dit liedje geworden.

Zo'n liedje van Tsitsanis past alleszins beter in het repertoire van "Atharmas Perna" dan de traditional uit Klein-Azië, maar of dat dan de verklaring is voor de naam van de groep?

Misschien wel, maar misschien zit er helemaal geen betekenis achter, en hebben ze de naam gewoon gekozen omwille van de klank. Dat was bij "Yarès" ook min of meer het geval. En tenslotte hebben ze gelijk: een naam dient immers in de eerste plaats om dingen aan te duiden. De betekenis is dan minder relevant, en vaak soms helemaal niet.

Het is dan belangrijker wat de aankondiging van het Muzikantenhuis zegt over het concert zelf:

Deze kleurrijke reis door een oud en nieuw Griekenland neemt je ongetwijfeld mee op een onvergetelijke ervaring.

Dat zal dan in de eerste plaats gelden voor wie de rembetika nog niet zou kennen. Het zou inderdaad niet de eerste keer zijn dat zo'n kennismaking het begin was van een levenslange verslaving. En de anderen, die dus al min of meer een beetje "verslaafd" zijn aan deze muziek, lusten altijd wel een extra portie.

Misschien zijn er nog andere optredens van deze groep. Als we daar informatie over hebben, en als het geen restaurant-optredens zijn, dan zullen we die met plezier toevoegen, maar we gaan er wel niet actief achteraan. Dat doen we enkel voor buitenlandse groepen, omdat we er niet mogen van uitgaan dat die onze website kennen.

Praktische gegevens
Donderdag 5 december 2024, 20u30, Muzikantenhuis, Dampoortstraat 50, 9000 Gent (B) Gratis inkom. Dit optreden is voorbij.

 

Het kersverse "Gaia Duo" komt naar Mechelen, Antwerpen en Brussel met concerten die gewijd zijn aan de muziek van de Griekse Oudheid.

Dat is geen slechte zaak, want die Oudheid is in feite de bakermat van onze Westerse beschaving. Klassieke theaterstukken uit die tijd worden nog regelmatig opgevoerd, maar de muziek blijft onderbelicht.

Het duo, dat daar wat wil aan doen, bestaat uit:

• Marilena Chrysochoidi : zang
• Giorgos Tabakis : antieke lier , zang

We hebben over allebei een aparte biografie beschikbaar. U komt daar terecht met één klik op hun naam.

Marilena Chrysochoidi zal allicht bekend zijn omdat ze, vanuit haar huidige thuisbasis in Antwerpen, al vrij vaak in België te horen was. Van opleiding is ze een klassiek geschoolde sopraan maar met haar santouri zingt en speelt ze evengoed rembetika , smyrneïka , neo kyma en nog andere stijlen.

Ook Giorgos Tabakis is bijzonder veelzijdig. Tot nog toe was hij vooral actief als gitarist, maar hij gebruikt niet alleen de "standaardvorm" met zes snaren. Hij kan even vlot overweg met zeven of acht snaren, en de laatste tijd viel hij op met ... opvouwbare gitaren. De overstap naar de zevensnarige antieke lier zal dan misschien niet zo moeilijk geweest zijn - toch niet voor iemand met zijn capaciteiten. Bovendien kon hij beschikken over een goed leerboek en een kersverse universitaire opleiding die hem officieel tot één van de eerste specialisten antieke lier wereldwijd maakte.

De samenwerking tussen deze beide topmuzikanten is recent, en voor zover bekend waren ze nog nooit eerder actief bezig met de Oud-Griekse muziek. Maar het is wel duidelijk dat ze de smaak goed te pakken hebben en dat ze enthousiast zijn over hun nieuwe project.

Het geschenk van de Muzen

Over de muziek van de Oude Grieken is niet zo heel veel met zekerheid geweten, en dus werd en wordt er heel veel over gezegd en geschreven.

Het staat wel vast dat muziek in de Oudheid een zeer belangrijke rol speelde in het dagelijkse leven, zo belangrijk zelfs dat het ontstaan van zowel de muziek als van de instrumenten aan de goden werd toegeschreven. De muziek komt van de Muzen, zo simpel is dat. Jammer genoeg hebben die er geen meertalige handleidingen bijgeleverd - ofwel hebben de Oude Grieken die meteen bij het oud papier(us) gekieperd. Daarom weet men niet precies hoe die muziek dan wel zou kunnen geklonken hebben. Er zijn wel een aantal partituren bewaard gebleven, maar ten eerste zijn dat vaak kleine fragmenten en ten tweede is het niet eenvoudig om de notatie te ontcijferen. De klanken worden aangeduid met letters maar niemand weet eigenlijk waarvoor die staan. Het helpt dan niet veel dat er ook enkele "musicologische" teksten overgeleverd zijn, want die benaderen de muziek vaak uit een filosofische of een wiskundige invalshoek. Ze waren zeker niet bedoeld als een soort leerboek. Dat was ook niet nodig, want de muziek werd op het gehoor aangeleerd. Dat is duidelijk te zien op talloze afbeeldingen, maar helaas geven die alleen maar beeld en geen klank.

Moderne onderzoekers hebben bovendien een ander esthetisch referentiekader dan de Oude Grieken, wat de interpretatie er ook al niet eenvoudiger op maakt. En per saldo gaat het hier om een periode van een paar duizend jaar, en in die tijd is ook de muziek uiteraard grondig geëvolueerd. Dat blijkt trouwens uit de overgeleverde teksten, maar opnieuw is de interpretatie niet eenvoudig.

Eén onderzoeker vergeleek de situatie heel treffend met de taak van toekomstige collega's die binnen 2500 jaar zouden willen achterhalen hoe een opera van Mozart of Verdi heeft geklonken, of een liedje van de Beatles, als er daar tegen die tijd alleen maar de tekst van over zou blijven.

Er zijn onderzoekers die het langs een indirecte weg proberen. Er zijn inderdaad talrijke afbeeldingen bewaard gebleven van muziekinstrumenten, op vazen, mozaïeken, muntstukken en dergelijke, en er zijn ook enkele (fragmenten) van instrumenten gevonden. Aan de hand van de bouwwijze proberen ze dan de klank te reconstrueren. Bij een avlos bijvoorbeeld is er de afstand tussen de gaten, en die bepaalt natuurlijk welke tonen er kunnen op gespeeld worden - min of meer dan toch. De vraag is dan hoe accuraat zo'n afbeelding eigenlijk wel is. De kunstenaar die ze maakte had allicht vooral oog voor de esthetische waarde ervan.

Kortom: er zijn de laatste twee eeuwen al honderden boeken en publicaties over dit onderwerp geschreven en het laatste woord is zeker nog altijd niet gezegd.

De vraag is natuurlijk of dit écht allemaal zo belangrijk is. Men weet ook niet hoe de Oudgriekse taal precies uitgesproken werd, maar is dat dan een beletsel om ze aan te leren?

En willen we eigenlijk wel weten hoe de muziek in de Oudheid precies heeft geklonken? Sommige onderzoekers beweren dat die voor moderne oren volstrekt ongenietbaar zou zijn, precies vanwege de verschuiving van het esthetische referentiekader. Het zou gewoonweg vals hebben geklonken, zeggen die. Ze onderbouwen die stelling met stevige argumenten – die dan prompt door anderen worden weerlegd.

Sommige muzikanten laten zich daar niet door afschrikken. Zij gaan zelf op zoek in de oude bronnen en proberen dan - vanuit hun eigen invalshoek - die muziek te reconstrueren. Denk bijvoorbeeld aan Panayotis Stefos die met zijn LyrAvlos ensemble al een paar keer optrad in de Lage Landen, o.a. in mei 2003 (toen met Nena Venetsanou ) en in mei 2012 . In Frankrijk is er het "Ensemble Kérylos", dat eveneens probeert om de oude teksten te "ontcijferen", en er komen er steeds meer.

Nikos Xanthoulis

Daarmee zijn we dan aangeland bij de "onzichtbare derde man" van dit concert van het Gaia Duo.

Hij is "onzichtbaar" want hij komt niet mee naar België, maar hij is wel degelijk een "derde man" want zonder hem waren deze concerten er nooit gekomen.

Hij is niet onder één hoedje te vangen want hij heeft verschillende petten op: hij is trompettist, componist, schrijver, musicoloog, onderzoeker, professor en archeoloog.

Zijn naam is Nikos Xanthoulis ( Νίκος Ξανθούλης ) en hij werd in 1962 geboren in Larissa (Centraal Griekenland).

Omdat hij zo veelzijdig is hebben we aan hem een aparte biografie gewijd. Daaruit onthouden we een paar belangrijke elementen.

Hij heeft een indrukwekkende carrière opgebouwd binnen de Westerse klassieke muziek, maar in dit kader zijn zijn activiteiten rond de Oud-Griekse muziek toch wel meer relevant.

Hij begon al tijdens zijn conservatoriumstudies, in het begin van de jaren 1980, met het vrijwillig bestuderen van de originele teksten die bewaard gebleven zijn. Daaruit distilleerde hij een eigen visie, die hij mocht gaan toelichten met lezingen aan allerlei universiteiten over de hele wereld, en waarover hij ook artikels en boeken publiceerde.

Het is een heel pragmatische visie: we zullen nooit weten hoe de muziek in de Oudheid precies heeft geklonken, laat staan hoe de Oude Grieken – binnen hun eigen esthetische referentiekader – die muziek hebben ervaren. Daarom is het beter om ze uit te voeren op zo'n manier dat de hedendaagse luisteraar ze kan waarderen, want ze verdient het om beter bekend te worden.

Dat principe past hij ook toe op muziek die geschreven wordt voor opvoeringen van antieke toneelstukken: die moet natuurlijk wel zoveel mogelijk gebaseerd zijn op de muziektheorie uit de Oudheid, maar ze moet toch vooral aansluiten bij de manier waarop die toneelstukken tegenwoordig uitgevoerd worden.

Min of meer bij toeval ging hij zich ook toeleggen op de antieke lier , Hij moest dan wel grotendeels zelf uitzoeken hoe je die moet bespelen – en met die ervaring op zak ontwikkelde hij een eigen leermethode voor het instrument, die hij meteen maar in boekvorm publiceerde.

Een andere toevallige gebeurtenis - deze keer nota bene in China - zette hem aan het denken. Hij had ondervonden dat de belangstelling voor de Oud-Griekse muziek in het algemeen de laatste jaren wereldwijd in de lift zit, en dan specifiek met toenemende aandacht voor de antieke lier . Dat is namelijk hét iconische instrument bij uitstek, onder meer omdat het in de Oudheid kennelijk vaker gebruikt werd dan bijvoorbeeld de forminks, de barbiton, de kithára, de krotala, de avlos of de tamboerijn. Het is trouwens opmerkelijk dat deze lier al 1600 jaar geleden in onbruik raakte maar dat ze in het Westen toch nog altijd het symbool is voor "muziek". Iedereen kent allicht wel de afbeelding van "de lier van Apollo". Als je je dus op de muziek uit de Oudheid wil gaan toeleggen, dan is deze lier een prima toegangspoort.

Maar als de belangstelling dan toch aan het toenemen is, bedacht Nikos Xanthoulis , waarom zou het moderne Griekenland dan niet het voortouw kunnen nemen om een regelrechte revival van de antieke lier op gang te trekken?

De vraag stellen is ze beantwoorden, en hij zette zich aan het werk. In zijn bio doen we dat uitgebreid uit de doeken, maar het punt is dat hij het Griekse Ministerie van Cultuur kon overtuigen om de antieke lier te erkennen op dezelfde manier als westerse instrumenten. Dat effende het pad voor formele opleidingen, wat in juni 2021 resulteerde in het allereerste officiële doctoraatsdiploma antieke lier - een wereldpremière.

Maar voor een revival is dat natuurlijk niet voldoende. Als de belangstelling toeneemt, dan heb je ook docenten nodig om aan de vraag te voldoen. Daarom regelde hij vervolgens een internationaal studieprogramma onder de titel "The Ancient Greek Lyre in Education" dat leidt tot een officieel erkend "Certificate of Specialized Training" .

In juli 2024 studeerden de eerste specialisten af. Onder hen ook Giorgos Tabakis , dezelfde die nu naar België komt als helft van het "Gaia Duo".

Het is duidelijk dat ze op deze manier hun steentje willen bijdragen aan de wereldwijde revival die Nikos Xanthoulis voor ogen heeft.

Het programma van dit concert

De volgende vraag is dan natuurlijk wat er tijdens deze concerten precies op het programma zal staan.

We hebben daar geen specifieke informatie over gekregen, dus ook wij hebben daar het raden naar – en dat doen we dan ook.

Het ligt voor de hand dat er een aantal composities van Nikos Xanthoulis zelf zullen uitgevoerd worden. Dat was ook het geval tijdens de concerten die de afgestudeerde specialisten gaven in Griekenland. Giorgos Tabakis speelde toen bijvoorbeeld een sonate van de hand van zijn leermeester.

Maar natuurlijk was het toen de bedoeling om de mogelijkheden van de antieke lier in de verf te zetten. Dat deden ze enerzijds met instrumentale muziek, maar anderzijds ook met verrassende bewerkingen van hedendaagse nummers van componisten als Manos Hadjidakis – en zelfs “Yesterday” van de Beatles was te horen in een versie voor antieke lier .

Bij het "Gaia Duo" ligt de bedoeling helemaal anders. Zij zien het eerder esthetisch dan technisch: het is vooral de schoonheid van de Oud-Griekse muziek die ze willen laten horen, om aan te tonen dat die beslist de belangstelling verdient van de hedendaagse muziekliefhebber.

Een voor de hand liggende kandidaat is dan het befaamde "Seikilos-lied". Het wordt ook wel de "Epitafios van Seikilos" genoemd, naar de man die het grafschrift op een marmeren kolom liet beitelen, vermoedelijk in de eerste eeuw na Christus. Het ding is amper 40 cm hoog maar het is uitermate belangrijk omdat er, naast de tekst, ook een vorm van muzieknotatie op staat. De steen werd in 1883 gevonden in Aydin (Turkije), toen er daar een spoorweg aangelegd werd door de Franse onderneming "Chemins de fer Orientaux" . De directeur-generaal van die firma nam het mee naar huis voor zijn privé-collectie, maar zijn vrouw vond het zuiltje prima geschikt om er een bloempot op te zetten. Later gaf zij het aan haar schoonzoon die in Smyrna woonde. Toen er daar in 1922 onlusten uitbraken (die zoals bekend zouden uitmonden in de grote brand en later de bevolkingsuitwisseling) werd het door de Nederlandse consul in veiligheid gebracht en het eindigde tenslotte in een museum in Kopenhagen (Denemarken). Tijdens al die omzwervingen raakte de steen beschadigd en een deel van de inscriptie ontbreekt, maar dat belet niet dat het Seikolos-lied toch nog altijd een zeer expressieve kracht heeft.

Andere kandidaten voor de playlist zijn gedichten van Sappho of delen van antieke toneelstukken en hymnes, allemaal teksten uit de Oudheid die door Nikos Xanthoulis en enkele collega's vertaald en op muziek gezet werden.

Hoe dan ook worden dit zonder twijfel concerten met een hoge educatieve waarde, en ze zijn zeker niet alleen interessant voor oudheidkundigen of mensen die ooit Oudgrieks geleerd hebben. Los daarvan zijn dit in feite luisterliederen en dan zal een indrukwekkende stem als die van Marilena Chrysochoidi heel wat liefhebbers van het "betere lied" kunnen overtuigen.

In afwachting kunt u op YouTube terecht voor een eerste indruk, te beginnen bij https://youtu.be/0bBnmaxoInQ?si=TTNlznM67G7eynZW .

Praktische gegevens
Op "De Warmste Nacht van het Talent" Woensdag 11 december 2024, 19u00, Sint-Pieter-en-Paulkerk, Keizerstraat 1, 2800 Mechelen (B) Gratis inkom. Let wel: er zijn vier verschillende ensembles die kort hun project komen voorstellen. Het "Gaia Duo" doet dat van 19u50 tot 20u10. Het is dan misschien wel relevant dat deze vier projecten - waaronder dus ook dat van het "Gaia Duo" - door het "Festival van Vlaanderen" geselecteerd werden uit niet minder dan 41 inzendingen ... Dit evenement is voorbij.
Vrijdag 13 december 2024, 20u00, Wouter De Bruycker Fine Arts & Gallery, Lange Koepoortstraat 64, 2000 Antwerpen (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 15 (of € 10 voor studenten), te betalen aan de ingang. Reserveren per e-mail naar [aanvragen e-mail adres] . Meer info over de locatie (maar dus geen voorverkoop) is te vinden op https://www.wdb-finearts.be . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?]  
Zaterdag 14 december 2024, 20u00, Art Base, Zandstraat (Rue des Sables) 29, 1000 Brussel (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 15,- (normaal tarief), € 10,- (reductietarief voor werklozen en studenten < 26 j.). Meer informatie en reserveringen: https://www.art-base.be . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?] &nbsp;

 

Onder de titel "Khandan" komen zangeres Teti Kassioni en klassieke gitarist Yorgos Athanasiou opnieuw in Brussel hun meest recente project voorstellen.

Het is een programma dat ze zelf bij elkaar sprokkelden uit het beste wat de wereldpoëzie te bieden heeft. Op muziek gezette poëzie, wel te verstaan, want dat zou precies de betekenis zijn van "khandan": poëzie zingen. Vandaar ook de ondertitel "Poëzie en Muziek" of "Poésie mise en musique".

En poëzie zingen, dat is inderdaad wat ze gaan doen.

Het repertoire is onmetelijk groot, en ze breiden hun selectie steeds verder uit. Enkele vaste waarden komen regelmatig terug, maar er zijn toch altijd weer andere pareltjes die ze u willen laten ontdekken.

Voor deze editie kozen ze gedichten van - minstens - zeven verschillende dichters: Charles Baudelaire, Nâzim Hikmet , Jacques Brel, Odysseas Elytis , Kostas Varnalis, Lina Nikolakopoulou , Violetta Parra en Ilias Papakonstantinou .

Hun teksten werden op muziek gezet door onder meer: Jacques Brel, Manos Hadjidakis , Mikis Theodorakis , Thanos Mikroutsikos , Nikos Xylouris , Manos Loizos , Dimitris Lagios, Ilias Andriopoulos, Nikos Doukas, en - last but not least - door Teti Kassioni zelf.

Teti Kassioni zal de gedichten zingen in het Frans en het Grieks, op gitaar begeleid door Yorgos Athanasiou .

Als toemaatje zou die laatste er ook nog wat instrumentale intermezzo's aan toevoegen, zoals een deel van het monumentale "Nocturnal" van Benjamin Britten, één van de meest invloedrijke werken voor klassieke gitaar van de vorige eeuw.

Het is een ambitieus project, maar dat is deze mensen wel toevertrouwd. Het duo maakte in Brussel al een paar keer indruk, niet alleen met de twee eerste edities van dit zelfde programma in maart 2024 en oktober 2024 , maar ook eerder al met vergelijkbare projecten.

In januari 2019 kwamen ze bijvoorbeeld met "Dans le port d'Amsterdam", een programma dat gewijd was aan het Franse chanson, maar ze hadden wel allemaal liedjes gekozen die op de één of andere manier een link hadden met Griekenland.

En in april 2020 hadden ze een nieuw programma samengesteld rond "The Sound of Greek Cinema", met alweer verrassende en originele keuzes uit een enorm aanbod. Helaas strandde dat project op de klippen van de corona-pandemie.

De selectie, die ze nu maakten, stelt natuurlijk wel hoge eisen aan de vertolkers, maar als u er de biografieën op naleest die we van elk van hen schreven (en waar u met één klik op hun naam terecht komt), dan zal blijken dat er aan die voorwaarde ruimschoots voldaan is.

In de biografie van Teti Kassioni leest u trouwens ook dat ze van de gedwongen lock-down tijdens corona gebruik maakte om haar tweede album af te werken. Hiervoor zette zij zelf negen gedichten van Ilias Papakonstantinou op muziek. De sporen daarvan zijn inderdaad ook terug te vinden in het programma van dit concert.

En dan nog een toemaatje: goed drie weken na het concert van "Khandan", op zaterdag 21 december, is er in dezelfde Art Base een optreden van "Nostos Tarantella Power", een groep die - onder meer - een hedendaagse visie brengt op deze beroemde en fascinerende dans van Zuid-Italië. De gitarist van het ensemble is ... Yorgos Athanasiou , en ze doen vaak beroep op Teti Kassioni als "special guest". Dat zegt iets over de veelzijdigheid van deze twee. We nemen dit concert niet op in onze Agenda, ook al zullen er allicht wel wat "Grekanika" liedjes van de grote Griekse gemeenschap van "Kato Italia" in het aanbod zitten. Maar we kunnen het natuurlijk wel langs onze muis weg vermelden. Bij deze dus.

Praktische gegevens
Zondag 1 december 2024, 19u00, Art Base, Zandstraat (Rue des Sables) 29, 1000 Brussel (B) Tickets: € 15,- (normaal tarief), € 10,- (reductietarief voor werklozen en studenten < 26 j.). Dit concert is voorbij.

 

Nogal wat ensembles komen en gaan, maar het Brusselse rembetika -groepje "Cabaretiko" blijft nu toch al lang bestaan.

Dat is in een notendop het verhaal van deze gevestigde waarde binnen het Griekse muzieklandschap, niet alleen in Brussel maar ook daarbuiten.

Het ensemble met die naam ontstond ergens in 2014 of 2015. Ze verschenen voor het eerst op deze site in het kader van het "Nous sommes Grecs" festival. In april 2015 was er daar een namiddag met als thema "Greeks in Belgium". Het - toen - kersverse "Cabaretiko" was één van de drie groepjes die er een rembetika programma voorstelde.

Maar de voorgeschiedenis van "Cabaretiko" gaat nog veel verder terug dan dat. Het ensemble werd immers gevormd rond de zangeres Maria Spyróglou , die voordien bij "Vinylio" zong, en nog eerder bij de voorganger daarvan, die "Laos kai Kolonaki" heette en die in mei 2009 van wal stak. De afzonderlijke leden van al die groepjes speelden zelfs al eerder in restaurants en dergelijke.

Het repertoire van "Vinylio" bevatte veel liedjes uit de Piraeus-traditie, die zoals bekend nogal rauw klinkt. Bij "Cabaretiko" verschoof de klemtoon naar varianten waarin de bijzondere stem van Maria Spyroglou (nog) beter tot haar recht kwam.

Ze begonnen als trio, met de obligate samenstelling van zang, bouzouki en gitaar, maar ergens in het begin van 2018 ruilden ze die bouzouki in voor een tweede gitaar.

Die werd bediend door Nikos Prosilias. Eigenlijk is hij klassieke gitarist van opleiding, maar hij speelt ook andere genres met evenveel gemak. Hij is ook nog perfectionist, en voor zijn "job" bij "Cabaretiko" vond hij zo meteen geen geschikte gitaar, dus bouwde hij die gewoon zelf.

Hij zorgde ook nog op een andere manier voor vernieuwing. Hij haalde een klarinettist en een pianiste mee aan boord, en hij maakte arrangementen op maat van deze bezetting. Het resultaat was een verrassend fris aandoende klank, die ze voor de eerste keer aan het publiek kwamen voorstellen in juni 2018 . Dat maakte dat we er op onze januari 2019 maandpagina uitgebreid aandacht konden aan besteden. Toen gaf "Cabaretiko" namelijk een tweede concert met hun nieuwe sound. Het nieuws had inmiddels al wel de ronde gedaan in Brussel en omgeving, en de zaal zat afgeladen vol. Na afloop kregen ze net geen staande ovatie.

Dan werd het weer even stil, tot er in november 2020 opnieuw een optreden op touw gezet werd. Dat ging niet door - om de bekende redenen - maar er was wel iets dat opviel in de aankondiging: Nikos Prosilias had zijn gitaar namelijk ingewisseld voor ... een bouzouki . Daarmee waren ze weer terug bij het klassieke trio zang - bouzouki - gitaar. De twee anderen waren natuurlijk Maria Spyroglou zelf, plus Christos Sarantidis, de gitarist die mee aan de wieg van "Cabaretiko" had gestaan.

Die mix van continuïteit en variatie vinden we ook terug in de huidige bezetting. Toen ze in februari 2023 weer boven water kwamen, bleek inderdaad dat ze in die tussentijd niet hadden stilgezeten. Ze waren nu opnieuw met z'n vijven. Areti Prosilia was er weer bij met haar piano, maar de klarinet werd vervangen door een accordeon. En in december 2023 plooiden ze weer terug op een kwartet, nu zonder accordeon maar wel met een andere pianist.

De bezetting, zoals die er toen uitzag en zoals ze nu aangekondigd wordt, ziet er dan als volgt uit;

• Maria Spyroglou : zang
• Christos Sarantidis : gitaar
• Nikos Prosilias : bouzouki
• Andreas Mantzaris : piano

De "nieuwe" pianist, Andreas Mantzaris (Ανδρέας Μάντζαρης), speelde in november 2023 ook al mee tijdens de optredens van Kostas Theocharis in de Art Base.

Praktische gegevens
Vrijdag 6 december 2024, 20u00, Art Base, Zandstraat (Rue des Sables) 29, 1000 Brussel (B) Tickets: € 15,- (normaal tarief), € 10,- (reductietarief voor werklozen en studenten < 26 j.). Dit concert is voorbij.

 

De Griekse zangeres Eirini Tornesaki - wereldwijd bekend onder haar artiestennaam Erini - komt vanuit New York naar Vlaanderen om er haar debuut-album voor te stellen.

Dat album is verkrijgbaar via de gebruikelijke digitale kanalen, maar volgens onze informatie zou het ook in fysieke vorm te koop zijn tijdens de concerten, op cd en op vinyl. Dat is een goede zaak, want na afloop zou er telkens een "meet and greet" sessie voorzien zijn met de artiesten zelf, en het is nogal moeilijk om een digitaal album te laten signeren ...

Het album in kwestie heet "Fos" en het bevat bewerkingen van een aantal liedjes waar Eirini Tornesaki mee opgroeide, traditionele liedjes dus van de Griekse vluchtelingen die in 1922 uit Klein-Azië verjaagd werden. Ze wordt alom geprezen omwille van haar brede kijk op die traditie: respectvol maar tegelijk toch ook vernieuwend. Belangrijk is wel dat ze op zo'n discrete manier vernieuwt dat zelfs de grootste purist er geen aanstoot kan aan nemen.

Die vernieuwing blijkt ook uit de muzikanten die haar zullen begeleiden. Dat zijn Georgios Kontogiannis ( Kretenzische lyra ) en Sofia-Pavlina Efklidou (cello). Lyra en cello zijn niet meteen de instrumenten die met deze muziek geassocieerd worden - en toch klinken haar bewerkingen heel erg vanzelfsprekend, ook als je zo'n liedje al tientallen keren van anderen gehoord hebt.

Met deze aanpak maakt ze de schoonheid en innerlijke kracht van deze liedjes toegankelijk voor een breder publiek, en op die manier levert ze een belangrijke bijdrage aan het behoud van dit waardevolle erfgoed. Dat leverde haar al ettelijke prijzen op, in de Verenigde Staten maar ook elders. Ze werd bijvoorbeeld geselecteerd als "Showcase Artist" voor en door Womex 2023. Daar werd ze trouwens begeleid door dezelfde muzikanten die nu mee naar Vlaanderen komen.

Het album bevat dertien nummers, en dat is uiteraard te weinig voor een avondvullend concert. Dat mag geen probleem zijn, want bij de mikrasiatika zijn er nog heel wat andere sterke liedjes te vinden. En soms smokkelt Eirini ook Griekse elementen binnen in andere stijlen, zoals latin en jazz. Daarmee doet ze dan in feite hetzelfde als wat er indertijd ook in het Ottomaanse Rijk gebeurde: wederzijdse kruisbestuivingen tussen de diverse muzikale culturen die daar vreedzaam samenleefden.

Maar vergis u niet: dit is dan misschien wel een debuut-album, maar toch is deze "Erini" beslist geen debutantje. Met haar heldere en goed geschoolde stem maakte ze wereldwijd indruk op ettelijke miljoenen luisteraars. Dat is onder meer te danken aan haar rol bij het gerenommeerde "Cirque du Soleil" , waar ze drie jaar lang de enige zangeres was in één van hun producties.

En Eirini Tornesaki weet écht wel wat ze doet. Ze is bijvoorbeeld ook professor, en ze doceert aan verschillende prestigieuze Amerikaanse instellingen, zoals het Berklee College of Music . Ze heeft daar trouwens ook haar master-diploma behaald - met een thesis over de Klein-Aziatische traditionele muziek nog wel.

Opvallend is ook dat ze van heel veel verschillende soorten muziek houdt, en dat ze daar ook de bijbehorende kennis van heeft, waardoor het al bij al vrij lang heeft geduurd voor ze uiteindelijk besliste om voluit voor haar eigen culturele roots te gaan.

Een heel verhaal dus. Maar laten we beginnen bij het begin.

Eerst moeten we toch nog even meegeven dat we haar voornaam "Ειρήνη" overal translitereren als "Eirini" . Normaal hanteren wij op onze site een fonetische transliteratie, en dan zou het "Irini" moeten worden. Maar we maken een uitzondering als de artiest in het buitenland actief is en daar een eigen schrijfwijze gebruikt, die we dan uiteraard volgen. Vandaar "Eirini". Haar artiestennaam "Erini" gebruiken we enkel als dat toepasselijk is.

Eirini op Kreta

Eirini Tornesaki ( Ειρήνη Τορνεσάκη ) werd in 1991 geboren in Iraklion (Kreta).

Ze kwam daar meteen terecht in een artistieke familie, en ze groeide op met veel muziek. Zowel haar grootmoeder als haar moeder zongen mee in het koor van een plaatselijke vereniging van vluchtelingen uit Klein-Azië, en haar moeder speelde daar ook accordeon. Haar vader was lid van het toneelgezelschap van de vereniging.

De kleine Eirini ging mee naar de repetities van het koor en in geen tijd kende ze alle liedjes uit het hoofd. Ze zong die thuis de hele dag door, en natuurlijk deden de ouderen enthousiast mee. Eirini was ook dol op de koutalakia en de zilia en ze was gefascineerd door de traditionele klederdracht en de dansen.

Het koor (en de vereniging) werd opgericht door vluchtelingen uit Alátsata, indertijd een Griekse stad bij Çeşme, niet zo heel ver van Smyrna vandaan. De stad en de tragische gebeurtenissen van 1922 kwamen dus vaak ter sprake, maar Eirini was nog te klein om dat te kunnen plaatsen. Voor haar was Smyrna een soort droomstad uit een sprookje.

Pas later zou ze begrijpen dat er daar in september 1922 een verwoestende brand geweest was, die niet alleen een groot deel van de stad in as gelegd had, maar die ook een abrupt einde had gemaakt aan duizenden jaren Griekse aanwezigheid in Klein-Azië.

Ze vernam ook dat haar overgrootouders, samen met anderhalf miljoen andere Grieken, daar weggejaagd waren in het kader van de grote "bevolkingsuitwisseling" tussen Turkije en Griekenland, en dat ze, met de weinige bezittingen die ze hadden kunnen redden, op Kreta terechtkwamen waar ze een heel nieuw bestaan moesten opbouwen. Maar ook dat was in het begin een beetje al te abstract voor zo'n klein hoofdje. Voorlopig was ze in de ban van de traditionele liedjes, en die klonken meestal erg vrolijk omdat ze lang vóór de Grote Katastrofe ontstaan waren, in een tijd toen het leven daar nog vrij rooskleurig was. In latere liedjes klonk dan vooral de heimwee door, maar zelden of nooit was er bitterheid in te bespeuren.

Het meisje zong dus onbekommerd en enthousiast verder, dag in, dag uit.

Haar eerste publieke optreden was in het restaurant van haar vader. Ze was toen al vier jaar oud.

Dat was misschien wel vertederend, maar dat neemt niet weg dat iedereen het er toch over eens was dat het meisje talent had. Vanaf haar zesde jaar lieten haar ouders haar muziekles volgen: klassieke piano, notenleer en cello. Later leerde ze zichzelf ook nog gitaar spelen.

Ze zong en speelde in zowat alle koren en orkesten die er in Iraklion te vinden waren, en dat was vooral klassieke muziek.

Als jong meisje dweepte ze met Pantelis Thalassinos . Later raakte ze, net als andere tieners, in de ban van de westerse rock. Toch waren er nog heel wat andere dingen die ze mooi vond, zoals latin en jazz, en natuurlijk ook de Kretenzische traditionele muziek.

Ze wist al heel jong dat ze zangeres wilde worden als ze groot was. Haar familie probeerde wel om haar enthousiasme wat te temperen - onzekere toekomst, hard werk, misschien zelfs honger moeten lijden en dat soort dingen. Haar oudere zus Anastasia lijkt die raad wél ter harte te hebben genomen want zij werd burgerlijk ingenieur.

Maar Eirini liet zich niet ompraten en ze hield voet bij stuk. Toen dat eenmaal duidelijk was, kreeg ze ook de volle steun van haar omgeving.

Eirini in Engeland

Er was maar één probleempje. Als je professioneel gaat zingen, wist ze, dan moet je dat ook goed doen. De mensen komen naar jou luisteren, en dan kan je daar niet onderuit met flauwe excuses als een nachtje slecht geslapen, een griepje of een keelontstekingetje. The show must go on . Maar dat vereist wel dat je je stem volkomen beheerst, net zoals ook andere muzikanten de anatomie van hun eigen muziekinstrument moeten kennen om het goed te kunnen bedienen.

Daarom ging ze op haar achttiende naar Engeland om daar moderne zang te gaan studeren aan het BIMM , voluit het British and Irish Institute of Modern Music .

Het was wel even een koude douche toen ze in Brighton arriveerde. Om te beginnen was het klimaat een hele verandering voor iemand die haar hele jonge leven op het zonnige Kreta gewoond had. Maar ook de taal was een probleem. Op school had ze natuurlijk wel Engels geleerd, maar ze was toch niet meteen voorbereid op manier waarop de Britten die taal uitspreken. En ze kende er ook niemand ...

Maar ze paste zich snel aan, ze maakte nieuwe vrienden en ze deed een heleboel interessante ervaringen op.

Drie jaar later, in 2012, behaalde ze haar Bachelor in Vocal Performance , of meer officieel: Bachelor of Arts – Professional Music.

Ze had niet op haar diploma gewacht om aan de slag te gaan. Al in haar tweede jaar was ze actief als professionele zangeres in heel Engeland, en ze zag dat heel breed. Met de groep "Classico Latino" bijvoorbeeld zong ze op een album van hen en ze mocht mee naar Bogotá (Columbië) om het daar te gaan voorstellen.

Ze was ook begonnen met audities. Hier was ze al evenmin kieskeurig, want ze hield nu eenmaal van heel wat verschillende soorten muziek en ze had nog niet uitgemaakt in welke richting ze haar carrière zou uitbouwen. En als zo'n auditie dan niets opleverde, dan vond ze dat niet erg, Ook solliciteren moet je leren, wist ze.

Eirini in het circus

Op een keer kreeg ze een mailtje van een vriendin. Er was alweer een auditie in Londen, deze keer van een gezelschap dat "Cirque du Soleil" heette, of toch zoiets. Eirini had er wel van gehoord, maar heel precies wist ze het toch niet.

En misschien was dat maar goed ook. Het "Cirque du Soleil" wordt namelijk algemeen erkend als de allerbeste ter wereld op dit vlak. Hun shows zijn altijd goed voor spektakel en ze zijn steevast van zeer hoge kwaliteit. Alles is tot in de perfectie afgewerkt en ze hebben dan ook overal succes. In die tijd hadden ze 17 verschillende shows parallel lopen (later zouden het er nog meer worden) en ze hadden bijna 4000 medewerkers in 40 landen in dienst.

Als Eirini dat allemaal had geweten, dan had ze het misschien zo gelaten, in de veronderstelling dat ze toch geen kans zou maken. Het was trouwens sowieso niet meteen haar ding, begreep ze, maar ze zou alleszins alweer een waardevolle ervaring rijker zijn.

Ze schreef zich dus in voor de auditie.

Daarna deed ze wat opzoekingen en ze moest wel even slikken. Maar ze was er nu alleszins op voorbereid dat het een rigoureuze selectieprocedure zou worden. De eerste stap was online: ze moest enkele video-clipjes insturen van haar eigen werk en van liedjes die ze zelf mocht kiezen uit een lijst die ze haar toestuurden. Dat werd gekeurd en kennelijk goed bevonden, want ze mocht door naar de tweede ronde: een live auditie. Ze houden die op verschillende locaties over de hele wereld, maar Eirini werd uitgenodigd voor een sessie in Londen.

Daar kreeg ze na afloop te horen dat ze inderdaad het niveau had dat ze zochten, dat ze dus in aanmerking kwam voor een rol in één van hun toekomstige producties en dat ze haar naam hadden opgenomen in hun database. Ze zouden haar contacteren als ze haar nodig hadden.

Zal best, dacht Eirini. Ze wist ondertussen dat er permanent zowat duizend kandidaten in die database zitten. Ze maakte zich dus geen illusies. Ze ging gewoon door met haar leven als student en freelance zangeres, en na afloop van haar studies verhuisde ze van Brighton naar Londen.

Bijna een jaar later, in december 2013, rinkelde haar telefoon.

Ze moest wel eerst nog wat extra clipjes insturen en vervolgens even naar Montreal komen voor een laatste auditie, maar daar kreeg ze dan toch haar contract als zangeres in een nieuw stuk.

Dat heet "Kurios - Cabinet of curiosities" en het gaat in essentie over een excentrieke negentiende-eeuwse uitvinder die er van overtuigd is dat hij met zijn nieuwe machine de wetten van tijd en ruimte kan hertekenen. De werkelijkheid is niet wat ze lijkt, is zijn credo. Dat blijkt ook tijdens de voorstelling, waarin de toeschouwer meegenomen wordt in een fantastische wereld waarin alles letterlijk en figuurlijk op z'n kop wordt gezet. Niemand is meer verbaasd dan de uitvinder zelf als hij merkt dat hij bezoek krijgt van allerlei wezens uit zijn parallelle universum - wezens die gelukkig erg goedaardig blijken te zijn en zelfs gevoel voor humor hebben. De moraal van het verhaal: alles is relatief, en de kracht van de verbeelding maakt (bijna) alles mogelijk.

De acrobatische hoogstandjes, het werken aan de trapeze en het ondersteboven fietsen horen er natuurlijk bij, want dit is tenslotte een circusvoorstelling, maar dat liet Eirini Tornesaki over aan de andere medewerkers van de show. Haar eigen bijdrage was er daarom niet minder om. De muziek speelt een belangrijke rol in het stuk en die is bijna allemaal vocaal. Maar Eirini was wel de enige zangeres, wat betekent dat ze zowat twee uur lang aan één stuk door moest zingen. Bovendien moest ze er voortdurend haar aandacht bij houden, want met al die acrobatische toestanden was elke show telkens weer een beetje anders dan de vorige.

Haar personage heet officieel de "Chanteuse de la rue" (straatzangeres) en om dat visueel duidelijk te maken heeft ze een hoorn van een ouderwetse grammofoon op haar hoofd. Dat is een knipoogje naar de draadloze microfoon die zo'n zangeres tegenwoordig zou gebruiken. De verbeelding enzovoorts ...

Toch heeft die verbeelding zijn grenzen, en daarom werd Eirini in de publiciteit aangekondigd als "Erini". Dat was kennelijk een poging om de nietsvermoedende Amerikaanse lezer in de richting te leiden van de "ie-" van "erase" . Het meer voor de hand liggende "Irini" zou dan misschien eerder hebben doen denken aan de "aai-" van "iron" en dat was niet meteen de bedoeling. Hoe dan ook werd "Erini" vanaf toen haar internationale artiestennaam.

De "Kurios" show ging in april 2014 in première, na twee jaar voorbereiding. Eirini kwam pas in januari 2014 aan boord en het werden dus een hectische drie maanden, met zowat elke dag repetities, van 's ochtends tot 's avonds. Daar bovenop kreeg ze dagelijks nog eens twee uur training van een stemcoach.

Het werd er niet rustiger op toen de show eenmaal van start ging. Er waren vaak meerdere voorstellingen per dag, in totaal zowat negen of tien per week, enkel op maandag hadden ze vrij. Ze reisden doorheen heel Noord-Amerika en meestal bleven ze telkens zo'n twee maanden in dezelfde stad. Ze hadden weliswaar een jaarlijkse vakantie, maar dat was amper twee of drie weken. Voor Eirini was dat te weinig om tussendoor even "naar huis" te gaan, wat betekende dat ze maandenlang bijna non-stop op de baan was. Daarom sjouwde ze de hele tijd drie grote koffers mee, met daarin zomerkleren, winterkleren en alles wat daar tussenin lag. Het gevolg was wel dat ze haar familie niet meer zo vaak zag als ze zou willen, maar dat was zowat het enige minpunt. Voor het overige vond ze het een zeer verrijkende ervaring.

Zij bleef drie jaar lang meewerken, tot ze in maart 2017 uitstapte. "Kurios" had toen 1074 voorstellingen op de teller staan, met in totaal zowat één miljoen toeschouwers.

De volgende stap

In de loop van haar tournee met het "Cirque du Soleil" groeide bij haar het verlangen om haar eigen muziek te gaan schrijven.

Zoals alles wat ze doet wilde ze ook dat grondig aanpakken, wat betekent: les gaan volgen. Maar hoe doe je dat als je de hele tijd op verplaatsing bent?

Het antwoord was het Berklee College of Music . Ze hebben daar een afdeling die "Berklee Online" heet en dat was precies wat ze nodig had. Studenten kunnen van overal ter wereld de lessen volgen en ze kunnen ook diploma's en certificaten behalen. Eirini schreef zich eerst in voor de cursus "Commercial Songwriting Techniques" . Daarna volgde ze de "Songwriting Melodies" cursus en dan ging ze voor het "Specialist Songwriting Certificate".

Online of niet, je moet natuurlijk nog wel tijd kunnen vrijmaken voor de studie. Gelukkig is het inherent aan het concept van Berklee Online dat er geen strak tijdschema wordt opgelegd. De studenten kunnen zelf hun eigen tempo bepalen. Het enige wat telt is dat ze op het eind van de rit kunnen bewijzen dat ze de vereiste kennis hebben geabsorbeerd.

Eirini benutte zowat al haar vrije tijd om de cursussen te volgen, en in 2017, kort nadat ze vertrok bij "Kurios", kon ze ook die studies met succes afsluiten.

Eirini in Amerika

Ze was nu afgestudeerd en ze werkte niet meer bij het "Cirque du Soleil" . Veel mensen in haar plaats zouden nu eens flink vakantie hebben genomen. Dat deed Eirini eigenlijk ook, maar voor haar is dat niet aan een zwembad liggen maar wel op een podium gaan staan en zingen.

Amper enkele dagen na haar vertrek bij het "Cirque du Soleil" was Eirini Tornesaki een "special guest" tijdens een concert van Marios Frangoulis in het Sanders Theatre in Cambridge (Massachusets). Dat was op 25 maart 2017, niet toevallig op de Griekse nationale feestdag.

Enkele maanden later, in juni 2017, stond ze op het podium van de prestigieuze Carnegie Hall in New York voor de "Gabby Awards" . Onder die titel organiseert de Greek America Foundation om de twee jaar een gala-concert om fondsen te werven voor hun filantropische en culturele werking. In 2017 was het evenement opgezet als een muzikale reis door de tijd. Voor een select gezelschap van sponsors mochten Eirini Tornesaki en Nikos Kouroupakis de aftrap geven. Samen met een aantal acteurs en video-fragmenten van getuigenissen brachten zij een ontroerende evocatie van de aankomst van Griekse migranten op Ellis Island. Later op de avond zongen ook Glykeria , Anna Vissi en nog enkele anderen.

Rond die zelfde tijd vormde Eirini haar eigen orkestje, het "Pharos Ensemble". De andere leden waren Vasilis Kostas ( laouto ), Panayotis Aïvazidis ( kanonaki ) en Yorgos Lernis (slagwerk), allemaal alumni van Berklee. Ze legden zich toe op de traditionele muziek van Klein-Azië en ze gaven natuurlijk heel wat concerten, maar ook voordrachten en workshops aan allerlei universiteiten.

Veel van hun concerten waren op uitnodiging van Griekse gemeenschappen in de Verenigde Staten, want daar was ze natuurlijk op het radarscherm verschenen van zodra ze met "Kurios" begon. Een landgenote van hen die een hoofdrol krijgt bij het gerenommeerde "Cirque du Soleil" , dat kon hen onmogelijk ontgaan zijn. Dat was dus niet het geval, en de imposante concerten waar ze vervolgens mocht aan meewerken vormen het bewijs dat men daar gezien had dat "onze Erini" toch wel heel wat in haar mars had.

Professor Eirini

Dat hadden ze ook bij Berklee Online gemerkt. Toen ze haar online studies afgerond had kreeg ze meteen een beurs voor een éénjarige opleiding tot Master of Music aan het Berklee Global Jazz Institute .

Ze verhuisde naar Boston en ze begon aan iets wat (zelfs) zij een "intensief jaar" noemt, en een unieke gelegenheid om te studeren onder het toeziend oog van bekende artiesten.

Bij een master diploma hoort natuurlijk een thesis, en ze besloot om die te wijden aan haar eigen erfgoed, de muziek dus van de Grieken van Klein-Azië. Om daar (nog) meer over te weten ging ze in december 2017 naar Athene voor een intensieve cursus van één week bij Christos Zotos (°1937 ), Deze bekende laouto -speler had het vak nog op de oude manier geleerd, door mondelinge overlevering van vader op zoon, en het was ook op die manier dat hij (een deel van) zijn kennis overdroeg aan Eirini. Voor de achterliggende theorie ging ze vervolgens aankloppen bij Martha Mavroidi , Irini Derebei , Aretí Ketimé en Katerina Papadopoulou . Die legden haar - onder veel meer - haarfijn de structuur uit van een amanes . Enkele delen liggen strikt vast volgens de plaatselijke gebruiken, vertelden ze, en andere onderdelen kan en moet de zanger(es) dan zelf invullen naar eigen inzicht en – vooral – eigen aanvoelen.

Eirini legde meteen de link met de jazz, waar dergelijke technieken ook gebruikt worden. Dat inzicht had enerzijds te maken met haar eigen belangstelling, maar anderzijds ook met de filosofie van het Berkee Global Jazz Institute . Ondanks de "jazz" in de naam leggen ze daar heel veel nadruk op de wisselwerking en de overeenkomsten tussen verschillende muzikale culturen.

In september 2018 stelde Eirini haar eindwerk voor. Onder de titel "Phos Project: Refugee and Migrant Journeys of Hope" bracht ze een eerbetoon aan haar eigen overgrootouders maar ze legde ook het verband met de hedendaagse vluchtelingencrisis. Ze toonde foto's uit 1922 die ze naadloos liet overvloeien in actuele beelden van vluchtelingen in 2018.

Inhoudelijk ging ze natuurlijk bruggen verkennen tussen traditie en jazz. Zo had ze bijvoorbeeld het overbekende liedje " Σ'το ‘πα και σ'το ξαναλέω" ("S'to eipa ke s'to ksanaleo", "Ik heb het je gezegd en ik herhaal het") bewerkt voor een westerse instrumentatie: trompet , piano, contrabas en drums, Ook dit liedje heeft een duidelijke link met emigratie. De tekst waarschuwt namelijk om ver van de zee vandaan te blijven, want die is gevaarlijk en zal je meesleuren. Maar die tekst is natuurlijk wel in het Grieks. Daarom sleutelde Eirini wat aan de makams waar het liedje op gebaseerd is, en ze bouwde er ook een stukje met een latijns-amerikaans ritme in. Op die manier probeerde ze om ook voor een breder publiek minstens de sfeer van de zee op te roepen. Ze deed ongeveer hetzelfde met andere liedjes, waarvan ze de structuur overnam en die invulde met haar eigen muziek. Ze deed dat allemaal dan wel heel discreet en - vooral - heel deskundig. Dat was ook wel nodig, want tenslotte was ze hier bezig om haar master-thesis te verdedigen.

Met dit eindwerk zat ze - niet toevallig - volledig op dezelfde golflengte als het Berklee Global Jazz Institute zelf. Ze behaalde dus met glans haar diploma van Master of Music , met specialiteit "Contemporary Performance – Global Jazz" .

Daar kreeg ze meteen ook een aanstelling als professor bovenop. Vanaf 2018 doceert ze onder meer traditionele Griekse muziek aan deze prestigieuze instelling.

Een deel van de lessen wordt online gegeven en het is op die manier dat rebetika-zangeres Ronia Topalidou (alias Fevronia ) de cursus in 2020 kon volgen vanuit haar thuisbasis in Keulen (Duitsland).

Later mocht Eirini Tornesaki nog meer cursussen doceren aan het Berklee College of Music , Momenteel (najaar 2024) geeft ze daar zes vakken. Drie daarvan hebben te maken met pop, rock en jazz (met de brede invulling die Berklee daar aan geeft). Daarnaast helpt ze de studenten om een eigen identiteit te ontwikkelen, zowel met een cursus "recital preparation" als met "private instruction" , individuele begeleiding dus. Dat laatste is een verplicht onderdeel van de opleiding, en Eirini neemt aankomende zangers en zangeressen onder haar hoede. Een andere - en opvallende - cursus is "Building your career" , waarin ze focust op de zakelijke kant van een zangcarrière.

Ook andere prestigieuze universiteiten stelden haar aan als professor, onder meer Princeton, Harvard en Tufts.

Misschien is het daarom dat ze later van Boston naar New York verhuisde. Daar woont ze nu nog altijd.

Terug naar de roots

Al die academische aandacht is natuurlijk wel mooi, maar het blijft al bij al toch beperkt tot een kleine groep specialisten. En Eirini wilde meer, want ze was intussen vastbesloten om deze muziek beter bekend te maken bij een breder publiek. Maar hoe pak je dat aan?

Dan rijst natuurlijk ook meteen de vraag hoe dat eigenlijk kwam. Zoals gezegd houdt ze van heel veel soorten muziek en ze wist lange tijd niet meteen welke kant ze uit wou. Hoe kwam ze dan zo ineens bij haar roots terecht?

Het antwoord zit misschien vervat in een liedje dat ze in 2014 voor het eerst hoorde en dat in 2018 ook haar eerste doorbraak betekende bij het grote publiek.

Dat liedje heet "Κοράσιον ετραγούδαγε" ("Korasion etragoudage") . Het is een traditional uit Klein-Azië, meer bepaald van de Propontis (de oude naam voor de Zee van Marmara, de binnenzee die de Middellandse Zee verbindt met de Zwarte Zee). Het is één van de vele liedjes die Domna Samiou ontdekt had en die ze voor het nageslacht bewaard heeft. Het gaat ongeveer als volgt: er was eens een meisje ( korásion ) dat boven in een hoge toren zat, en ze zong ( tragoudage ). Haar stem droeg ver over het water en het liedje was zó droevig dat de voorbijvarende schepen meteen de zeilen streken. Ze riepen het meisje toe dat ze daarmee moest ophouden en dat ze iets anders moest zingen, maar zij antwoordde dat ze niet anders kon dan droevige liedjes zingen, want "mijn man zit in den vreemde" (έχω άντρα στην ξενιτιά ).

Het lijkt misschien wat onwaarschijnlijk dat een liedje zo'n effect kan hebben, maar de pijn van de ballingschap en de emigratie is iets waar heel wat Grieken kunnen van meespreken en voor hen is de beeldspraak dan helemaal niet vergezocht.

Eirini had het door Domna Samiou zelf horen zingen, ergens in 2014. Ze was toen al een tijdje op pad met het "Cirque du Soleil" en ze wist inmiddels zelf ook wel een paar dingen over "het verblijf in den vreemde", Die ervaring had haar geconfronteerd met haar roots. Haar overgrootouders hadden het allemaal al eens meegemaakt, maar dat wist ze in feite alleen van horen zeggen. Nu zat ze er zelf middenin en dat was toch wel heel wat anders. Daarom ging ze op zoek naar haar eigenheid, zowel persoonlijk als muzikaal.

Uitgerekend op dat moment hoorde ze de opname van Domna Samiou . Eirini kende natuurlijk zowat alle populaire traditionele liedjes uit haar kindertijd, maar dat ene liedje hoorde ze nu voor het eerst. Het kwam dus hard binnen en ze zegt dat ze er totaal ondersteboven van was. Tussen de optredens van "Kurios" door leerde ze het zelf zingen. en daarna zong ze het op bijna al haar concerten.

Enkele jaren later was het "deel van mezelf geworden" (zoals ze zelf zegt) en ze vond dat het liedje het verdiende om beter bekend te worden. Dus maakte ze er in 2018 een eigen bewerking van, met een sobere bezetting: stem en cello. Die bewerking verpakte ze in een videoclipje en dat zette ze op het web.

Het clipje ging meteen viraal, met meer dan een miljoen views.

Voor de cello had ze een beroep gedaan op de Palestijnse cellist Naseem Alatrash. Ook hij was afgestudeerd aan Berklee en ze kende hem bovendien als gastmuzikant van haar "Pharos Ensemble". Met zijn discrete begeleiding zorgde hij nu voor een hedendaags tintje, maar toch niet te veel, en de stem van Eirini doet dan weer af en toe denken aan aloude Byzantijnse muziek. Het lijkt een delicate evenwichtsoefening, maar anderzijds zijn ze allebei natuurlijk even goed thuis in de achterliggende muziektheorie, die per saldo voor een flink deel gemeenschappelijk erfgoed is in het hele Midden-Oosten.

Die aanpak zou zowat haar handelsmerk gaan worden. De westerse instrumentatie brengt deze liedjes binnen het bereik van ensembles die niet over de traditionele instrumenten beschikken, en de aanpassingen in de muziek maakt ze beter toegankelijk voor mensen die wat minder vertrouwd zijn met oosterse klanken.

Eirini doet dat wel zo subtiel dat het niet stoort - en misschien niet eens opvalt - voor iemand die het liedje al tientallen keren gehoord heeft. Deze liedjes zijn niet voor niets zo immens populair, dus door de drempel te verlagen kunnen ze ook indruk maken op een veel breder publiek. En dat is precies het doel dat Eirini voor ogen heeft.

Eirini valt in de prijzen

Haar aanpak begon te werken en dat bleef niet onopgemerkt.

In 2022 werd ze opgenomen in de "Greek America's Forty Under 40" van dat jaar. Met deze onderscheidingen wil de Greek America Foundation om de twee jaar een aantal (40) jonge Amerikanen van Griekse afkomst in de bloemetjes zetten die enerzijds uitblinken in hun professionele carrière en die anderzijds ook aandacht hebben voor de wereld om zich heen, en die zich inzetten om die wereld te verbeteren. De twee sleutelwoorden zijn dan ook “excellence” en “philantrophy” . Eirini werd uiteraard geprezen voor haar inzet om de Klein-Aziatische traditie te bewaren en door te geven, maar ook omwille van haar inzet om de aandacht te vestigen op de wereldwijde vluchtelingencrisis van vandaag.

Ze is (of was) trouwens al enkele jaren betrokken bij een project in Griekenland dat les geeft aan vluchtelingenkinderen, inclusief zang- en muziekles, en ze probeerde die kinderen – met al die verschillende culturele achtergronden – te betrekken bij een zangkoor.

Minstens even belangrijk is dat Eirini Tornesaki ook buiten "Griekse kringen" erkenning krijgt. In dat zelfde jaar 2022 kreeg ze namelijk een Traditional Arts Fellowship van de Mass Cultural Council in Boston. Die geeft om de twee jaar een aantal prijzen aan individuele artiesten uit Massachusets (vandaar ook de "Mass" in de naam) die zich bijzonder verdienstelijk maakten in een bepaalde categorie, en die dus volgens de Council verdienen om ondersteund te worden. In de categorie "Traditional Arts" waren er dat jaar 27 inzendingen. Eirini Tornesaki werd geselecteerd omwille van "de manier waarop ze de Griekse traditionele liedjes van Klein-Azië zingt".

Een jaar later was ze "Official Showcase Selection Artist" op Womex 2023, wat natuurlijk heel wat anders is dan zelf je diensten aanbieden op deze "beurs voor wereldmuziek". Dat laatste kan iedereen, maar de "Official Showcase Selection" is precies wat de naam zegt: een internationale jury kiest uit meer dan duizend inzendingen een aantal artiesten - vaak nieuwkomers - die ze speciaal in de kijker wil zetten tijdens de eerstvolgende editie. Eirini mocht samen met een twintigtal anderen naar Spanje om zichzelf daar voor te stellen.

In de zomer van 2024 werd ze uitgenodigd om te gaan zingen in een programma "Music In Joy" in ... China. Dat programma wordt daar live uitgezonden op televisie en het heeft vele miljoenen kijkers. Samen met de één miljoen toeschouwers van "Kurios" en de één miljoen viewers van het "Korasion etragoudage" clipje gingen haar kijkcijfers nu echt wel helemaal door het dak. Bovendien was dat deze keer in één klap, niet beetje bij beetje zoals de vorige keren. Ze was wel een beetje zenuwachtig want ze had nog nooit voor een miljoenen-publiek gezongen, laat staan live. Maar alles verliep prima en ze werd weer teruggevraagd.

Eirini's debuutalbum "Fos"

De volgende stap ligt dan voor de hand: een eigen album.

Daar was al lang sprake van, zelfs al van toen ze in 2017 begon met haar "Pharos Ensemble", maar in die hoek bewoog er niets. De geruchten werden luider in 2022, toen de honderdste verjaardag van de Katastrofi er stond aan te komen, maar uiteindelijk verscheen het album pas in de lente van 2024.

Het werd uitgegeven bij het onafhankelijke Amerikaanse label "Ropeadope" en het heet "Fos" (met Latijnse letters, maar het is natuurlijk het Griekse woord "φως", "licht"), en zij gebruikt hier uiteraard haar artiestennaam "Erini".

Met de selectie van de dertien liedjes op het nieuwe album zal Eirini allicht niet veel potten breken - of misschien juist wel. Het zijn bijna allemaal populaire nummers, de "greatest hits" van het genre zeg maar. De liefhebbers lusten daar altijd wel een extra portie van, en omdat die liedjes niet voor niets zo populair zijn, zouden ze inderdaad ook weleens indruk kunnen maken op het nieuwe publiek dat Eirini voor ogen heeft.

Ze opent het album alvast met "Μενεξέδες Και Ζουμπούλια" ("Menexedes kai zoumboulia", "Viooltjes en hyacinten") en dat is in feite ... een vrolijk walsje. Dat helpt allicht om een eventuele perceptie te doorbreken dat liedjes uit Klein-Azië per definitie oosters zouden moeten zijn. In werkelijkheid was het daar natuurlijk een multiculturele maatschappij, waar de mensen niet alleen naast elkaar, maar ook mét elkaar leefden - tot de tragische gebeurtenissen van 1922 daar brutaal een einde aan maakten.

Achter elk van de liedjes op het album zit uiteraard een heel verhaal, maar het lijkt niet aangewezen om daar hier en nu overal de tekst en de uitleg van te gaan geven.

Het is dan misschien interessanter om eens te kijken naar de instrumentatie en naar de mensen die aan dit album meewerkten. Dat zijn er heel wat,

Een eerste verrassing zit al meteen in de tweede track, "Ύπνε Που Παίρνεις Τα Παιδιά" ("Ipne pou perneis ta pedia", lett. "Slaap die de kinderen (mee)neemt"). Het is een wiegeliedje dat misschien (ook) bekend is van het album "Nanourismata" van Savina Yannatou . Op "Fos" zingt Eirini het a capella, maar als je goed luistert hoor je een tweede stem, en dat is die van Dimitra Kleinaki - haar moeder.

Voor de laatste track, het overbekende "Τι Σε μέλλει Εσένανε" ("Ti se mellei esenane", "Wat kan het jou schelen"), heeft ze zelfs de hele familie opgetrommeld. Vader Yannis, moeder Dimitra en haar twee zussen Anastasia en Eleni zingen enthousiast mee. Ze bespelen ook allemaal een instrument. Eirini zelf speelt laouto (!), vader speelt toumbeleki , moeder defi , Anastasia gebruikt koutalakia en Eleni haar viool.

Die laatste lijkt tussen haakjes goed op weg om zelf ook een eigen muzikale carrière op te bouwen. Zo werd ze bijvoorbeeld al gesignaleerd (meestal met stem en gitaar) aan de zijde van grote namen Loudovikos ton Anogeion en Vasilis Skoulas.

Maar dat is een ander verhaal, we hadden het hier over haar zus Eirini en haar album "Fos".

De lijst van de andere muzikanten die daar aan meewerkten leest als een "who is who" van de traditionele Griekse muziek: Charis Lambrakis ( ney ), Chrysanthi Gkika ( politiki lyra ), Vangelis Karipis (percussie), Taxiarchis Georgoulis ( outi ) en Tasos Poulios ( kanonaki ) bijvoorbeeld spelen allemaal mee op één of meerdere tracks.

Opvallend is ook dat Eirini enerzijds heel wat traditionele instrumenten inzet, maar dat ze anderzijds toch ook alweer westerse instrumenten gebruikt, zoals een akoestische basgitaar (Panayotis Andreou) of een cello (Sofia Efkleidou).

Kortom: als Eirini Tornesaki met dit album had willen aantonen dat er in Griekenland heel wat muzikanten van topkwaliteit te vinden zijn, dan had zij het niet beter kunnen doen...

Tot slot

Voor (nog) meer informatie kunt u terecht op haar eigen (Engelstalige) website en die zit op https://www.erinimusic.com . En natuurlijk heeft ze ook een eigen kanaal op YouTube waar u terecht kunt voor een voorsmaakje. Daarvoor stemt u af op https://www.youtube.com/@Erinimusic .

Ook interessant is misschien de presentatie die ze gaf in 2018 in Berklee. Die staat nog altijd op het kanaal van het Berklee College of Music Graduate Studies : https://www.youtube.com/watch?v=onuCdxkthXQ .

Op bovenstaande tekst (en eigenlijk alles op deze site) claimen we natuurlijk wel ons eigen copyright .

Praktische gegevens
Woensdag 11 december 2024, 20u00, CC Ter Vesten, Gravenplein 2, 9120 Beveren (B) Tickets: € 20 (of € 19 voor 65+ of groepen, € 17 met abonnement, € 12 voor jongeren < 26 j, en € 4 voor Uitpas met kansentarief). Dit concert is voorbij.
Donderdag 12 december 2024, 20u00, CC Ter Dilft, Sint-Amandsesteenweg 41, 2880 Bornem (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 18 (of € 16 met Vriendenpas, € 9 voor jongeren < 19j, of € 3,60 met kansentarief). Let op: dit optreden zou niet plaatsvinden in het CC zelf, maar wel in de kerk van Bornem, en die ligt aan het Kardinaal Cardijnplein. Meer info en voorverkoop: https://www.terdilft.be Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?] &nbsp;
Woensdag 15 januari 2025, 20u30, CC Het Bolwerk, Bolwerkstraat 17, 1800 Vilvoorde (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 17 (€ 16 voor -26 en 65+ en € 3,40 voor houders van een Uitpas met kansentarief). Er zijn ook abonnementsformules met kortingen. Zoals meestal serveert het CC ook bij dit concert een aangepaste maaltijd. Die kost € 14 extra en moet minstens drie dagen van tevoren gereserveerd worden. En dan moet u natuurlijk de avond zelf ook wat vroeger ter plaatse zijn om hem op te eten. Meer info en voorverkoop: https://www.hetbolwerk.be . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?] &nbsp;
Donderdag 16 januari 2025, 20u00, CC Zwaneberg, Cultuurplein 1, 2220 Heist-op-den-Berg (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 20 (of € 16,50 voor "Vrienden" en € 4 met vrijetijdskaart). Meer info en voorverkoop : https://www.zwaneberg.be . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?] &nbsp;
Vrijdag 17 januari 2025, 20u00, CC CasinoKoksijde, Casinoplein 10/11, 8670 Koksijde (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 20 (of € 17 voor jongeren < 26j en € 10 voor < 13j). Er zijn ook speciale prijzen voor houders van een abonnement, en er is een groepstarief (€ 18,50, min. 15 personen). Meer info en voorverkoop : https://www.casinokoksijde.be . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?] &nbsp;
Zaterdag 18 januari 2025, 20u00, 30CC/Schouwburg, Bondgenotenlaan 21, 3000 Leuven (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 24 (rang 1) of € 22 (rang 2). Let op: dit is een dubbelconcert. Het tweede deel wordt ingevuld door het ensemble "Dareyn", met muziek uit Istanboel en de Zijderoute. Meer info en voorverkoop: https://www.30cc.be . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?] &nbsp;
Zondag 19 januari 2025, 20u00, CC De Schakel, Schakelstraat 8, 8790 Waregem (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 20 (of € 11 voor jongeren <20j, of € 4 met kansentarief). Meer info en voorverkoop : https://www.ccdeschakel.be . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?] &nbsp;

 

De populaire Griekse zanger Dimitris Bassis ( Δημήτρης Μπάσης ) hoeft al lang niet meer voorgesteld te worden.

We nemen dit concert trouwens vooral op in onze "Agenda" omdat het in Neuss (bij Düsseldorf) plaatsvindt. Dat ligt weliswaar in Duitsland, maar het is niet zo ver van de grens vandaan en vanuit het oosten van België of Nederland ben je daar sneller dan in Brussel of Amsterdam.

Dat neemt niet weg dat hij vergezeld wordt door Vicky Karatzoglou, een zangeres van de jongere generatie die in Griekenland al heel wat indruk maakte, en die dus een kennismaking waard is.

Ook enkele van de muzikanten, die hem voor dit concert zullen begeleiden, zijn op zichzelf al een bijkomend argument om eventueel een verplaatsing te overwegen.

Dat zijn namelijk:

• Yannis Sinanis : bouzouki
• Manos Achalinotopoulos : klarinet
• Stavros Kavalieratos : bas
• Tasos Athanasias : accordeon, keyboards
• Yorgos Vartsakis : gitaar
• Yannis Tsoumbris : slagwerk

En niet te vergeten: de klankman van dienst is Manolis Ollandezos.

Praktische gegevens

Zaterdag 14 december 2024, 20u30, Stadthalle-Neuss, Selikumerstrasse 25, 41460 Neuss (Düsseldorf) (D) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 46, € 42, € 35 of € 25 al naargelang de categorie. Meer info en voorverkoop : https://www.greece-on-tour.eu/dimitris-mpasis/ . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?]  

 

Drie Griekse muzikanten ontmoetten elkaar tijdens een jamsessie in Nederland, waar ze tegenwoordig wonen, en zo ontdekten ze dat ze met elkaar een levendige belangstelling gemeen hebben voor de rembetika uit de jaren 1930 tot 1950.

Ze vormden dus een trio, en dat bestaat uit:

• Orestis Strymponis : bouzouki , zang
• Panos Tsamouras : gitaar, zang
• Kostas Patsis : bouzouki , zang

Ze willen enerzijds de sfeer van de authentieke opnames uit die tijd behouden, maar anderzijds toch hun eigen accenten leggen.

Over Panos Tsamouras schreven we al een paar dingen toen hij in september 2024 naar Brussel kwam als lid van een ensemble rond Eirini Zogali .

Over de twee anderen hebben we (nog) geen (betrouwbare) informatie, maar met deze soort muziek zal dat ook niet echt nodig zijn, dachten wij.

Praktische gegevens
Zaterdag 7 december 2024, 20u00, Art Base, Zandstraat (Rue des Sables) 29, 1000 Brussel (B) Tickets: € 15,- (normaal tarief), € 10,- (reductietarief voor werklozen en studenten < 26 j.). Dit concert is voorbij.

 

Een traditionele panigyri vindt in principe plaats op de feestdag van de patroonheilige van het dorp in kwestie, en die datum ligt dus onwrikbaar vast. Elk jaar is het dezelfde.

De Art Base is natuurlijk geen dorp, dus die regel gaat hier niet op. Maar ze hebben daar wel een goed gevulde concert-agenda, en wat doe je dan als er daar plotsklaps een datum vrijkomt? Juist: enkele muzikanten contacteren om te kijken of ze niet willen invallen.

Aldus geschiedde - en de drie invallers zijn:

• Sergio Dimopoulos : accordeon
• Alexandros Papageorgopoulos : klarinet
• Eirini Zogali : outi

Eirini Zogali is een vaste "leverancier" van de Art Base, ze zat daar al vaak op het podium. Zoals bekend heeft zij tegenwoordig Rotterdam als thuisbasis, vanwege haar studies aan de Codarts. Het is zij die de twee anderen optrommelde, en die zitten doorgaans in Parijs.

Een datum voor een concert is één ding, maar je hebt ook een programma nodig. Wat ga je daar spelen?

Ook dat was vrij snel beklonken. Waarom niet gewoon een feestje bouwen? Zo gezegd, zo gedaan.

Dat heeft er natuurlijk ook mee te maken dat ze dit repertoire kennen als hun broekzak, zodat er niet echt veel voorbereiding nodig is.

Anderzijds hebben zij al vaker samengewerkt, dus ook in dat opzicht zit het alleszins goed. Eirini Zogali was bijvoorbeeld al in januari 2024 en mei 2024 samen met Sergio(s) Dimopoulos te horen in de Art Base.

En, ook niet onbelangrijk: op zo'n traditioneel dorpsfeest wordt er vooral veel gedanst. Veel kans dus dat de stoelen snel aan de kant zullen gaan.

Praktische gegevens

Donderdag 12 december 2024, 20u00, Art Base, Zandstraat (Rue des Sables) 29, 1000 Brussel (B) Toevoegen aan uw agenda Tickets: € 15,- (normaal tarief), € 10,- (reductietarief voor werklozen en studenten < 26 j.). Meer informatie en reserveringen: https://www.art-base.be . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?] &nbsp;

 

Drie jonge Griekse muzikanten, momenteel met Rotterdam als thuisbasis, brengen samen een concert met rembetika in zijn meest bekende en populaire vorm: liedjes zoals die aan het begin van de vorige eeuw te horen waren in Piraeus en Smyrna.

Ook de namen van de muzikanten zullen bekend zijn. Het zijn namelijk:

• Eirini Zogali : bouzouki , zang
• Yvonne Melissa : viool, zang
• Panos Tsamouras : gitaar, zang

Meer hoeft daar dan niet over gezegd te worden, vonden wij.

Praktische gegevens
Zaterdag 14 december 2024, 20u00, Joe's Garage, Pretoriusstraat 43, 1092 EZ Amsterdam (NL) Toevoegen aan uw agenda Inkom: vrije bijdrage (men suggereert € 5). Meer info over het concert is te vinden op https://radar.squat.net/en/event/aman-molli/2024-12-14/aman-molli-concert-rebetiko-piraeus-and-smyrna . Meer info over de locatie : https://joesgarage.nl . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?]  
Zondag 15 december 2024, 20u30, Touchstone Atelier, Oudegracht aan de Werf 427, 3512 JE Utrecht (NL) Toevoegen aan uw agenda Inkom: € 10,- Meer info : https://www.touchstoneatelier.com . Een computer-gegenereerde routeplanning is beschikbaar. (opent in nieuw venster) Toon deze locatie op de kaart [?] Kaart niet meer tonen [?] Afstand tot uw woonplaats: onbekend. [?]