Yorgos Dalaras komt nog maar eens naar Duitsland, en op het moment dat we dit schrijven (4.6.2019) lijkt Düsseldorf zijn enige concert in de buurt van de Lage Landen te zullen worden.

We geven het toch maar een plaatsje in onze "Agenda", enerzijds omdat Düsseldorf niet zo heel ver over de Duitse grens ligt, en dus goed bereikbaar is vanuit het oosten van Nederland of België. Misschien zelfs gemakkelijker dan Brussel of Amsterdam.

Het is alvast beter bereikbaar dan Parijs, en we weten uit ondervinding dat er, nog maar enkele jaren geleden, bussen ingelegd werden vanuit Nederland om toch maar naar een optreden van Yorgos Dalaras in de Lichtstad te kunnen reizen. Er zijn weinig Griekse artiesten die zo'n trouwe aanhang hebben, en als we die blij kunnen maken met (de aankondiging van) een concert in Düsseldorf, waarom dan niet?

Daar komt bij dat het programma "Dalaras Classics" heet, en dat is precies wat het zou moeten gaan worden: een selectie van de meest populaire liedjes uit zijn enorme repertoire.

Dat is ook precies wat zijn fans van hem willen horen.

Daar moet wel één klein kanttekeningetje bij. Dalaras houdt namelijk van afwisseling en experimenten. Hij heeft ook al een heleboel samenwerkingen achter de rug met collega's uit de meest uiteenlopende muzikale genres. Niet al zijn fans konden hem daarin altijd even goed volgen.

De kanttekening is dan dat hij de selectie van zijn "Classics" zelf gemaakt heeft. Dat betekent dat hij liedjes heeft gekozen die hij zelf ook altijd graag gezongen heeft, en dus niet noodzakelijk de liedjes met de hoogste verkoopcijfers. Anderzijds is hij een professional, en hij weet dus echt wel wat zijn publiek van hem verwacht. Met een discografie als die van hem zou het dan niet zo moeilijk mogen zijn om iedereen tevreden te stellen.

Bovendien heeft hij nog drie bekende gasten mee, namelijk Michalis en Alexandros Tzouganakis en Aspasia Stratigou.

Griekenland heeft toeristen heel wat te bieden en er worden dus om de haverklap allerlei promotionele activiteiten op touw gezet om u daar naartoe te lokken.

Deze "Ikaria Panigyri" heeft in wezen dezelfde bedoeling, maar er zijn twee belangrijke verschillen.

Een eerste verschil is dat dit traditioneel dansfeest niet georganiseerd wordt door een reisbureau of door de één of andere officiële instantie, maar wel "van binnenuit". Een aantal mensen met een hart voor "hun" eiland slaan de handen in elkaar om het publiek te tonen wat "hun" eiland zoal te bieden heeft.

En ze pakken dat grondig aan: op culinair vlak worden er Ikariotische specialiteiten geserveerd, en er is ook veel aandacht voor de bekende wijn van Ikaria, uiteraard zonder de muziek en de dans te vergeten.

Voor die muziek komt "Μάριος και η παρέα του" (Marios ke i parea tou) naar Brussel. De naam van dit ensemble betekent gewoon "Marios en zijn gezelschap" of ook "Marios en zijn vrienden". Zij zijn vaste leveranciers van dansmuziek op de vele panigyria die er op het eiland plaatsvinden.

Voor de dans zorgt Christiana Katsaroú (Χριστιάνα Κατσαρού), een al even ervaren danslerares die al herhaaldelijk dansstages kwam geven op uitnodiging van de verschillende Griekse dansgroepen in België.

Tenslotte komt er een echte kok met al zijn keukenhulpen overgevlogen om u te laten genieten van de plaatselijke specialiteiten.

Maar we hadden het over twee belangrijke verschillen met een "standaard" toeristische promo-activiteit. Het tweede verschil is dat dit eigenlijk een benefiet-avond is.

De opbrengst wordt enerzijds besteed aan blusvoertuigen voor de vrijwillige brandweer op Ikaria, en anderzijds aan het planten van bomen daar. Beide zijn dringend nodig wegens de vele bosbranden en de niet aflatende erosie, alleen ontbreekt het geld om die projecten te realiseren. Daar willen de organisatoren een steentje aan bijdragen.

Het "Le Guess Who?" festival in Utrecht is - naar eigen zeggen - een festival "that is dedicated to boundary-crossing music & culture from all over the world".

Voor de editie van 2019, die loopt van 7 tot 9 november, hebben ze onder (veel) meer ook Xylouris-White uitgenodigd.

Bezoekers van deze site weten allicht al lang dat "Xylouris White" gewoon een ensemble is dat bestaat uit George Xylouris en Jim White . Nu ja, gewoon ... George (alias Yorgis) Xylouris is natuurlijk wel niemand anders dan de laouto -speler Psaroyorgis , de virtuoze zoon van de al even virtuoze Psarantonis . En Jim White is de - op zijn terrein al even legendarische - drummer van de Dirty Three, het Australische trio dat enkele jaren terug internationaal furore maakte met hun instrumentale rock.

Over dit duo valt er eigenlijk niet veel meer te schrijven, onder meer omdat ze al verschillende keren in de Lage Landen op stap waren, zoals in april 2015 , december 2015 , oktober 2016 en november 2018 .

We vertelden u al in april 2015 hoe deze "ongebruikelijke" samenwerking tussen een Kretenzische laouto-speler (Yorgis Xylouris) en een Australische drummer (Jim White) tot stand kwam, en we vertelden u ook elke keer opnieuw dat niemand er in slaagt om een passend etiket te vinden om de muziek te omschrijven die dit duo eigenlijk brengt. Het enige wat een beetje in de buurt komt is "fenomenaal", maar dat is natuurlijk geen muziekstijl.

Verder kunnen we alleen maar herhalen wat we indertijd in onze nieuwsbrief schreven: dit is eigenlijk een concert om op blote voeten naartoe te gaan, dan kunt u nadien - als één van de weinigen - zeggen dat u niet van uw sokken geblazen werd.

De vzw "12 heures pour la Grèce" ("Twaalf uren voor Griekenland") organiseert andermaal een benefietconcert om de (hoge) nood in Griekenland enigszins te lenigen. De opbrengst gaat inderdaad volledig naar het goede doel.

De affiches van hun evenementen spreken telkens weer boekdelen, ook al dekt de vlag eigenlijk al lang de lading niet meer. De naam "12 uren voor Griekenland" dateert immers nog uit de beginperiode van dit initiatief, en toen duurden hun evenementen inderdaad (bijna) twaalf uur. De laatste jaren houden ze het bij een avondconcert, maar in ruil daarvoor halen ze dan telkens wel indrukwekkende namen naar Brussel. Vorig jaar was dat bijvoorbeeld niemand minder dan Alkistis Protopsalti .

Deze keer hebben ze twee "grote kanonnen" bereid gevonden om mee te werken, en eigenlijk zijn het er zelfs vijf. De twee namen die vooral in het oog springen zijn natuurlijk Kostas Chatzis en Eleni Vitali . Zij worden in Griekenland unaniem bij de absolute top ingedeeld, maar ook hun drie begeleiders zijn stuk voor stuk de moeite waard.

Het wordt een dubbelconcert , waarbij Kostas Chatzis het eerste deel voor zijn rekening neemt, met zijn eigen gitaar, met Yorgos Pagiatis op de piano, en met Maria Alexiou die met Chatzis meezingt.

Na de pauze is het dan de beurt aan Eleni Vitali , begeleid door Panayotis Márgaris op gitaar.

Eerst is er nog wel een kort voorprogramma, verzorgd door het "Grieks Koor van Brussel". Zij zouden a capella inzetten met drie traditionele Griekse liedjes. Daarna zingen ze twee liedjes samen met Kostas Chatzis , en vervolgens nog eentje waarbij ze op gitaar begeleid worden door Panayotis Margaris . Dan ruimen ze het veld en is het tijd voor de hoofdmoot van de avond.

Verwacht deze keer geen wervelende shows met veel lichteffecten, rookgordijnen, wild om zich heen meppende drummers en ander visueel spektakel. Daarvoor bent u bij deze mensen aan het verkeerde adres. De twee protagonisten van deze avond hebben hun ijzersterke reputatie te danken aan de expressiviteit en de authenticiteit van hun vertolkingen. Ondanks de eenvoud daarvan - of misschien juist daarom - gaan ze daarmee recht naar het hart. Dat zeggen alvast de muziekliefhebbers in Griekenland. En als die het niet weten, wie dan wel?

Maar laten we beginnen bij het begin, en in het begin was er - zoals bekend - het woord.

Dat woord heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in het werk van Kostas Chatzis ( Κώστας Χατζής ). Hij werd geboren in 1936 en draait dus al een heel tijdje mee. Zijn carrière begon eigenlijk al op zijn zestiende, dat is dus zowat 67 jaar geleden. Maar het is toch "pas" in de jaren 1970 dat hij bekend werd als zanger, gitarist, componist en tekstschrijver. Zijn werk sloot naadloos aan bij de "Neo Kyma" (Nieuwe Golf), een kunststroming die sedert het begin van de jaren '60 haar intrede had gedaan in de Griekse muziek. Ze streefde eenvoud na. Geen uitgebreide orkesten dus, maar gewoon één stem en één gitaar. Meer moest dat niet zijn.

Ook voor Kostas Chatzis was dat voldoende om naam en faam te verwerven. In de meeste van zijn liedjes - of eigenlijk ballades - zat er wel een sociale boodschap verpakt. Dat was niet meteen gebruikelijk in de "Neo Kyma" zoals de anderen die brachten, maar toch werd het hem niet kwalijk genomen. Het publiek accepteerde en apprecieerde zijn eigen stijl. Zijn talent bracht hem op het radarscherm van andere belangrijke componisten als Mikis Theodorakis , Manos Hadjidakis en Stavros Xarchakos . Hij begon ook op te treden met zowat alle zangers en zangeressen die op hetzelfde terrein zaten als hij, namelijk het betere Griekse lied. Dat is altijd zijn werkterrein gebleven, en ook nu nog kan hij hele zalen in zijn ban houden met alleen maar zijn stem en zijn gitaar. Maar er wordt ook ademloos naar hem geluisterd als hij samen met andere collega's op het podium staat. Voor zover ons bekend is het de eerste keer dat hij dat in Brussel zal komen bewijzen.

Met Maria Alexiou ( Μαρία Αλεξίου ), de zangeres die met hem meekomt, kon de Belgische hoofdstad al wel eerder kennismaken, ook al is dat alweer een hele tijd geleden. Zij was daar immers in november 2002 , samen met Marios Tokas , Paschalis Terzis en nog een paar andere imposante namen. Veel eerder al, in 1995, zong zij samen met Dimitris Mitropanos tijdens zijn concerten in Griekenland, en in mei-juni 1996 ging ze met hem op European Tour, waarbij ze ook Brussel aandeden. Een maand of wat eerder, in april 1996, had ze negen liedjes meegezongen op een live opname van optredens in de befaamde "Zoom" in Athene - een dubbel-lp die al meteen goud haalde. En nog vier jaar eerder, in 1991, was haar stem voor het eerst ingeblikt, toen ze nog maar pas 22 was. Dat alles bewijst toch wel dat zij niet zomaar de eerste de beste is.

Dat geldt ook voor de pianist die hen beiden tijdens het eerste deel van de avond zal begeleiden. Yorgos Pagiatis ( Γιώργος Παγιάτης ) is niet alleen een uitstekend pianist, hij is zelf ook componist, met een drietal eigen platen op zijn naam. Daar bovenop heeft hij een enorme ervaring als arrangeur en dirigent. Hij werkt al heel lang samen met Kostas Chatzis , voor wie hij al zijn platen klaarstoomde en al zijn optredens muzikaal in goede banen leidt, zelfs in de grootste zalen. Dat deed hij ook tien jaar lang voor Dimitris Mitropanos , en zoals bekend heeft die opgetreden voor nokvolle stadions met vele duizenden toehoorders. Voor Yorgos Pagiatis is het dan misschien mooi meegenomen dat hij ook een ervaren dirigent is, die al hele grote orkesten heeft geleid, zowel in Griekenland als in het buitenland. In vergelijking daarmee moet dit optreden - met twee stemmen, een gitaar en zijn eigen piano - voor hem een fluitje van een cent zijn. Bovendien is het niet de eerste keer dat hij dit klusje moet klaren, want dergelijke optredens doet hij met Kostas Chatzis in Griekenland zowat aan de lopende band.

Na de pauze is het dan de beurt aan Eleni Vitali ( Ελένη Βιτάλη ) om te bewijzen dat zij haar reputatie niet gestolen heeft. Ook zij is niet bepaald een debutante, wel integendeel.

Zij is bijna twintig jaar jonger dan Kostas Chatzis , maar ze had haar eerste eigen plaat al wel toen ze amper twintig was. Ook zij heeft er dus bijna een halve eeuw ervaring opzitten. In de loop der jaren heeft zij met iedereen samengewerkt die iets of wat naam heeft op het vlak van het "goede Griekse lied". Of misschien is het omgekeerd: de anderen hebben eigenlijk met haar samengewerkt. Want inderdaad: iedereen kijkt naar haar op, niet alleen het publiek maar ook haar collega's. Een goed voorbeeld daarvan is Yorgos Dalaras . Die doet vaak duetten, maar daarbij zingt hij zo goed als nooit de tweede stem. Voor Eleni Vitali deed hij dat wél, uit respect. Als zelfs iemand als Dalaras voor haar een stapje opzij zet, dan is daar allicht verder geen tekeningetje bij nodig.

Haar repertoire overspant verschillende genres, van dimotika over laïka tot endechna . Zolang het maar mooie liedjes zijn, zingt zij ze. Er zullen ongetwijfeld ook enkele nummers op het programma staan die ze zelf schreef, want ook dat doet ze, met succes overigens. En meer dan waarschijnlijk zal ze ook wat liedjes zingen van haar begeleider.

Want inderdaad, ook Panayotis Margaris ( Παναγιώτης Μάργαρης ) is veel meer dan "alleen maar" een virtuoze, klassiek geschoolde gitarist. Hij is ook een zeer productieve componist, met tot nog toe vijftien albums met eigen werk op zijn naam. En het is niet alleen de kwantiteit die indrukwekkend is, maar ook de kwaliteit: zijn albums vallen regelmatig in de prijzen. En ze vallen ook in de smaak van het publiek: er zouden in totaal al meer dan één miljoen exemplaren van verkocht zijn.

En sinds hij op zijn negentiende voor het eerst op een podium stond, zijn er nog maar amper dertig jaren vervlogen, maar toch zou zijn teller al op bijna tweeduizend optredens staan. Dat is gemiddeld meer dan één per week... Veel van die optredens doet hij solo, hij met zijn gitaar. En ook daar lopen de zalen vol. Dan brengt hij niet alleen zijn eigen liedjes, maar ook zijn eigen bewerkingen van de meest uiteenlopende dingen, gaande van Mozart tot Pink Floyd. En natuurlijk ook liedjes van Mikis Theodorakis , Manos Hadjidakis of Lavrendis Machairitsas , want met hen mocht hij ook al samenwerken.

Zijn samenwerking met Eleni Vitali is vrij recent, van in de zomer van 2018. Toen begonnen ze met een reeks recitals voor stem en gitaar op een aantal zorgvuldig geselecteerde podia in Griekenland. Dat beviel enorm, en zij zelf waren er niet minder opgetogen over dan het publiek. Er kwam dus een vervolg tijdens het winterseizoen 2018-2019. Daarna maakte Panayotis Margaris eerst nog even een uitgebreide tournee door het hele land om overal zijn nieuwste album "Guitar Galaxy" voor te stellen, maar dan namen Eleni Vitali en hijzelf de draad weer op. Die draad bracht hen in de zomer van 2019 zelfs helemaal naar Cyprus. En nu leidt hij hen dus naar Brussel.

Voor haar is dat dan (bij ons weten) de eerste keer dat zij naar Brussel komt, maar hij was al vaker in de buurt. In oktober 2010 vergezelde hij Lavrendis Machairitsas naar Brussel, Aartselaar en Luxemburg, en in mei 2015 begeleidde hij Alexandra Gravas toen die in Luik een muzikale hulde kwam brengen aan Mikis Theodorakis , die toen negentig werd. En tussen haakjes: ook dat laatste concert was in het kader van de "Twaalf Uren". Waarmee de cirkel dus rond is - en ons artikeltje uit.

Ze wordt omschreven als "vocalist, performer, researcher, producer, lead singer, sound experimentalist, mixed-media practitioner and vocal educator" , maar u mag ook gewoon " Aggeliki Toubanaki " zeggen.

Wij zouden het liever anders schrijven, namelijk als " Angelikí Toumbanáki " ( Αγγελική Τουμπανάκη ), maar ze lijkt internationaal wat deining te gaan veroorzaken, en dus respecteren wij de transliteratie die zij zelf heeft gekozen.

Wie is dan deze Aggeliki Toubanaki ?

Voor ons is dat vrij eenvoudig, want we konden gewoon verwijzen naar de website van de zaal . Daar stond immers een vrij goede en volledige bio van haar. We willen daar enkel nog wat extra accenten aan toevoegen, die (hopelijk) interessant zijn voor liefhebbers van Griekse muziek - de bezoekers van deze site dus.

Eerst even in een notendop: Aggeliki Toubanaki studeerde zowel muziek als moleculaire biologie. In dat laatste haalde zij zelfs een doctoraat aan de Universiteit van Athene, maar ze koos dan toch voor de muziek. Ze is gefascineerd door de menselijke stem, die volgens haar één van de meest complexe muziekinstrumenten is. Iemand als Savina Yannatou zou goedkeurend knikken.

Aggeliki Toubanaki houdt duidelijk niet van half werk, want ze verdiepte zich in (bijna) alle mogelijke zangtechnieken: jazz, flamenco, Indisch, Perzisch, Ottomaans, ... Ook de Bulgaarse zang en de Epirotische polyfonie ontsnapten niet aan haar muzikale verzamelwoede. En uiteraard ging ook zij langs bij het Labyrinth van Ross Daly . Met al die bagage op zak doceert zij nu ook allerlei zangtechnieken aan verschillende opleidingsinstituten in Griekenland.

En zoals gebruikelijk bij artiesten met een passie als die van haar: ook zij heeft een hele reeks projecten op stapel staan, vaak gelijktijdig. Enkele daarvan verdienen een aparte vermelding.

Met haar project " Toubanaki & the Buzz Bastardz" bijvoorbeeld verkent zij sinds 2007 de grenzen tussen jazz en traditionele muziek, specifiek dan die van de Balkan. Bij de "Buzz Bastardz" vinden we bekende namen als Pandelis Stoïkos (trompet en kaval ), en dat is iemand die toch wel het een en ander afweet van Balkan-dingen. En een andere "Bastard" is de bassist Paraskevas Kitsos, die niemand minder dan Yannis Kotsiras begeleidde tijdens zijn "European Tour" in maart 2018, en die bijvoorbeeld ook al samenwerkte met Georgia Dagaki tijdens haar optredens in de "Stavros tou Notou" in 2008. Daar speelde trouwens ook de gitarist van de "Bastardz" mee, en dat is Vasilis Ketentzoglou. Echte bastaards zijn ze daarom nog niet, want allebei de dames - zowel Aggeliki Toubanaki als Georgia Dagaki - kleuren vrolijk buiten de gevestigde lijntjes.

Een andere aparte vermelding gaat naar haar samenwerking met "Maria Christina & the 7 pedals", waarmee ze een duet voor harp en stem presenteerde. Die vermelding heeft ze dan wel vooral te danken aan het feit dat die zelfde Maria-Christina Harper in oktober 2019 doorheen Nederland en België tourde, waardoor deze samenwerking misschien een belletje zal doen rinkelen. Er zijn immers nog minstens een tiental andere projecten van Aggeliki Toubanaki waarmee het publiek hier (nog) geen kennis kon maken. Hoop doet leven, zegt men.

Voor deze "Crossover tour" (die naast Amsterdam ook nog Londen aandoet, een dag eerder), bestaat het reisgezelschap uit de volgende muzikanten:

• Aggeliki Toubanaki : zang, looper
• Vasilis Ketentzoglou : gitaar
• Apostolos Kaltsas : bas
• Thanos Stavridis : accordeon
• Ilias Doumanis : drums

De gitarist Vasilis Ketentzoglou kwamen we hoger al tegen, als lid van de "Bastardz", en de accordeonist Thanos Stavridis zal misschien bekend zijn als vaste begeleider van Makis Seviloglou of als gepassioneerde medewerker van Matoula Zamani .

Het programma van dit "Crossover" concert zal allicht veel gelijkenissen vertonen met haar project "Συνδέσεις" (Syndesies, Connecties), dat zij al in 2017 op touw zette en waarmee zij een jaar later, in de zomer van 2018, Griekenland veroverde.

Veel van de liedjes van toen zal zij ongetwijfeld mee naar Amsterdam brengen, want, zegt zij, "ik kies die liedjes niet, de liedjes kiezen mij". Enkele van de liedjes die voor haar stem gestemd hadden zijn heel bekend. Dat liet haar toe om "connecties" te leggen tussen liedjes van Manos Hadjidakis , Mikis Theodorakis , Loukianos Kilaïonis, Miles Davis en Marcus Miller. Maar ze vond ook verbanden tussen de polyfonie van de Balkan en liedjes van Fivos Delivorias, van Mariza Koch of van Cesaria Evora. Een heel concreet voorbeeld was een "cross-over" tussen het bekende "Anna" van Dionysis Savvopoulos en het zigeunerliedje "Celem gelem".

Het klinkt misschien als een bont allegaartje, maar het project kende wel veel succes in Griekenland. Eén journalist schreef zelfs in zijn verslag "Dit moet je gezien hebben!". Dat succes zal misschien wel voor een deel te maken gehad hebben met de gasten die Aggeliki Toubanaki had uitgenodigd. Onder hen bijvoorbeeld Maria Farantouri , Thanasis Vasilopoulos of Notis Mavroudis . Als dergelijke gevestigde waarden haar en haar project goed genoeg vonden om er aan mee te werken, dan had die journalist misschien wel (overschot van) gelijk...

Drie jonge muzikanten brengen een eerbetoon aan Manos Hadjidakis . Aan deze invloedrijke componist moeten we tekst noch uitleg besteden, hij is overbekend. Dat neemt niet weg dat de drie muzikale musketiers van hun kant toch wat aandacht zullen besteden aan enkele onderbelichte kantjes uit zijn carrière.

Hun namen zijn:

• Catherine Clambaneva : zang
• Anastasis Sarakatsanos : piano
• Pavlos Carvalho : cello, bouzouki

Om hen voor te stellen beginnen we best bij de pianist, Anastasis Sarakatsanos . Hij is overigens niet alleen pianist, maar ook componist (voor theater en film) en muziekleraar. Hij werd in 1983 geboren in Athene, volgde al heel jong lessen in klassieke muziek, en behaalde zijn eerste diploma op universitair niveau aan de afdeling traditionele muziek van het befaamde TEI in Arta. Daarna trok hij naar Engeland, waar hij zich aan de universiteit van Sussex specialiseerde in compositie voor theater en ander visuele kunsten. Dat rondde hij af met een diploma van de Royal Holloway universiteit in Londen.

Vanaf 2006 gaf hij zelf les in die technieken, en daarnaast hij had hij de muzikale leiding over een aantal theaterproducties, zowel in Engeland als in Griekenland. Bij andere producties nam hij de taak van wetenschappelijk adviseur op zich.

In 2015 verhuisde hij dan naar Amsterdam, en sindsdien is hij daar actief als muzikant, componist en "storyteller". In die laatste hoedanigheid is hij kind aan huis bij Mezrab.

In zijn "Londense tijd" had hij kennis gemaakt met Catherine Clambaneva , de zangeres van deze avond. Zij werd geboren in San Francisco (US) maar groeide op in Athene. Daar volgde ze les aan het "St Lawrence College", een Engelstalige privé-school die de leerlingen voorbereidt op hogere studies in Engeland. Zij maakte eerst nog wel een ommetje langs de University of Berkeley in Californië, waar ze klassieke beschavingen studeerde. Pas daarna ging ze naar Londen om daar een master in "Mediterranean and Middle-Eastern Music" te behalen. In Californië had ze gewerkt als marketing manager voor een bekend dansgezelschap, en in Londen ging ze aan de slag als tour manager bij een internationaal bedrijf dat grote tournees organiseert voor grote en (voorlopig) minder grote artiesten en gezelschappen.

Toch vond ze nog ruimschoots de tijd om te zingen in een hele reeks groepen, groepjes en andere projecten. Of ze maakte daar tijd voor, want ze was inderdaad gepassioneerd geraakt door wereldmuziek in het algemeen, en door de Griekse rembetika en endechna in het bijzonder. In Californië raakte ze dan ook in geen tijd verzeild in de Griekse gemeenschap daar, en in 2003 werd ze bijvoorbeeld zangeres bij een plaatselijk Grieks orkest dat "Kymata" heet.

De geschiedenis herhaalde zich ook voor haar toen ze in 2009 in Londen arriveerde. Eén van de vele projecten waar ze als zangeres aan meewerkte was een ... hulde aan Manos Hadjidakis , samen met - jawel - Anastasis Sarakatsanos. Onder dezelfde titel als nu treden ze daar al minstens sinds 2013 regelmatig samen op met dat programma.

Voor de Amsterdamse aflevering van dit project worden ze versterkt door de cellist Pavlos Carvalho . Die cello is trouwens ook zijn beroep, maar dan speelt hij er wel klassieke muziek op. Daar geeft hij zelfs les in. Hij is een Londenaar van Braziliaanse en Griekse afkomst, maar hij bracht een deel van zijn jeugd door in Griekenland. Uiteraard kwam ook hij bij zijn terugkeer naar Londen al snel terecht in het Griekse milieu daar. En uiteraard werd hij daar ook actief als muzikant. Voor de gelegenheid vulde hij de cello aan met de bouzouki , en inmiddels kan hij ook met dat instrument al meer dan behoorlijk overweg. Maar dat vertelden we u eigenlijk al in ons artikeltje over het optreden van "Rebetiki Serenata", die in juni 2019 vanuit Londen naar Brussel reisden om te daar bewijzen dat rembetika niet altijd uit Griekenland hoeft te komen.

Tussen haakjes: Manos Hadjidakis is - hoeft het gezegd - wereldberoemd geworden met zijn "Never on Sunday", maar toch vindt het concert in Amsterdam wel degelijk plaats op een zondag. Dat betekent ook dat het wat vroeger begint dan gewoonlijk.

De Griekse componist Mikis Theodorakis mag zonder twijfel één van de grootste componisten van de Twintigste Eeuw genoemd worden. Heel wat van zijn muziek heeft wereldwijd ontelbare luisteraars gevonden. Onder hen zijn er veel mensen die verder eigenlijk weinig of geen affiniteit hebben met Griekse muziek. Dat is een beetje paradoxaal, omdat veel van zijn bekendste werken toch wel degelijk stevig geworteld zijn in het Griekenland van de jaren 1960 en 1970. Voor Theodorakis was muziek namelijk geen doel op zich, maar gewoon een middel - een middel om het lot van zijn volk te (helpen) verbeteren.

De reden voor deze paradox is niet ver te zoeken. De esthetische kwaliteit en de expressieve kracht van zijn muziek is zo immens dat ze ook op zichzelf kan staan.

De "Canto General" is daar een goed voorbeeld van - en tegelijk ook weer niet.

Dit werk werd al ontelbare keren uitgevoerd door grote en minder grote ensembles, en dat vaak voor uitverkochte zalen. Voor de situering wordt meestal verwezen naar de teksten, ontleend aan de gelijknamige gedichtenbundel van Pablo Neruda, die trouwens ook een meesterwerk in zijn genre is. Deze gedichten waren bedoeld als een soort geschiedenis van Zuid-Amerika, maar dan gezien met de ogen van de plaatselijke bewoners zelf. Die ogen zagen vooral uitbuiting en onderdrukking, en de verontwaardiging daarover klinkt dan ook sterk door in de verzen. Dat raakte dan weer een gevoelige snaar bij Mikis Theodorakis , die in zijn eigen land immers hetzelfde zag - en daar ook persoonlijk de gevolgen van had ondergaan: gevangenschap, marteling, ballingschap, ...

Bij het publiek van vandaag zijn de contouren van deze context allicht wel bekend, maar de gore details van zowel de Zuid-Amerikaanse als de Griekse dictatoriale regimes zijn bij de meeste mensen toch wel wat vervaagd. En toch maakt de "Canto General" nog steeds een enorme indruk, precies vanwege de geladenheid en de gebalde kracht die er van uitgaat. In die zin is het dus een goed voorbeeld van een werk dat een eigen leven is gaan leiden.

Anderzijds is het misschien ook een slecht voorbeeld, want de "Canto General" is precies bekend geworden vanwege die context. Dat kwam omdat Mikis Theodorakis in de jaren 1970 gold als hét symbool bij uitstek van het verzet tegen dat Griekse Kolonelsregime , en bij uitbreiding tot alle dictatoriale regimes in die tijd. De naschokken van "mei '68" deden West-Europa toen nog altijd op haar grondvesten daveren. De concerten van Theodorakis werden dus gretig bijgewoond door ontelbare jongeren uit die periode. Die kenden toen wel degelijk de context van het werk, en ze konden zich daar ook zonder moeite mee identificeren. Vandaar dat ook de "Canto General" wereldwijd bekend werd - en dus niet meer onbemind.

Die bekendheid is inmiddels uitgedeind naar zeer ruime muziekminnende kringen. En als het vandaag uitgevoerd wordt, dan is het doorgaans niet meer bedoeld als een politiek statement, zoals veertig jaar geleden, maar wel "gewoon" omwille van de hoge muzikale kwaliteit.

De kwaliteit van het werk stelt natuurlijk wel wat eisen aan de uitvoerders, maar de mensen die zich hieraan wagen, weten doorgaans wel waar ze mee bezig zijn. En dat lijkt ook voor deze uitvoering het geval te gaan zijn.

In zijn originele versie (op plaat uitgegeven in 1975) is de "Canto General" een oratorium voor twee stemmen, gemengd koor en orkest. Dat is meteen ook het boodschappenlijstje waar je als organisator mee op pad gaat. En in dit geval is duidelijk dat het "winkelkarretje" langs de beste rekken met Vlaams muzikaal talent is gepasseerd.

De twee stemmen bijvoorbeeld zijn die van de Turks-Vlaamse zangeres, Germaniste en psychotherapeute Melike Tarhan en van de Vlaamse tenor, opera-zanger en musicoloog Thomas Blondelle ,

Het gemengd koor is deCHORALE , een koor met 120 zangers en zangeressen en een geschiedenis die teruggaat tot in 1916. Onder leiding van Paul Dinneweth brachten ze recent de symfonie nr. 2 van Mahler, de "Negende" van Beethoven, de Carmina Burana van Carl Orff en nu dus de Canto General van Mikis Theodorakis . In de lente van volgend jaar (2020) is dan de Matthäus-Passion van Bach aan de beurt. En tussen haakjes: dit lijstje is meteen ook een treffende illustratie van de opmerking over de plaats, die Theodorakis inneemt onder de componisten van wereldfaam, waar we dit artikeltje mee openden.

Om af te sluiten zouden we dan eigenlijk nog iets moeten zeggen over het orkest , want zonder orkest is er ook geen Canto General. Maar van hen weten we alleen dat het bestaat uit professionele muzikanten die speciaal hiervoor uitgekozen werden door de Vlaamse contrabassist, jazz-muzikant en dirigent Frank De Wolf, die hen ook zal leiden.

Voor zo'n project heb je natuurlijk nog iemand nodig die het initiatief neemt, en in dit geval werd het voortouw genomen (of aan de winkelkar geduwd) door "Paul, Marc en Dirk", Dit (niet zo) naamloze trio is naar eigen zeggen "al jaren bezig met het organiseren van alle mogelijke concerten", en dit zonder commerciële bedoelingen.

Het zal dan ook niet echt de bedoeling geweest om met dit project zo'n grote opkomst te genereren dat de twee oorspronkelijk geplande concerten in geen tijd bijna helemaal uitverkocht waren. Er werd dan een derde concert aan toegevoegd en ook dat raakte in geen tijd alweer flink vol. Da's niet niks, want de Blauwe Zaal van De Singel, waar deze concerten plaatsvinden, heeft zowat negenhonderd zitplaatsen te bieden...

Een concert met traditionele muziek onder de titel ''From the Islands to the Highlands of Greece" is wel erg veelomvattend. Die omschrijving dekt immers zowat heel Griekenland. Het blijft ook veelomvattend met de toevoeging dat het zal gaan over "Two different sides of Greece and the music trip between them".

Toch is dit een kolfje naar de hand van de twee muzikanten, die speciaal hiervoor naar België komen. Dat zijn:

• Glafkos Smarianakis : viool , zang
• Maria Ploumí : laouto , zang

Misschien doen hun namen wel een belletje rinkelen, want ze waren al eerder in de Lage Landen. Maar vooraleer we uw geheugen opfrissen, eerst nog even iets anders.

Tot enkele decennia geleden zou zo'n veelomvattend concert waarschijnlijk als "onmogelijk" bestempeld geweest zijn. De Griekse traditionele muziek verschilt namelijk grondig van streek tot streek, en vroeger werd die op ambachtelijke wijze doorgegeven. Je ging in de leer bij een plaatselijke meester, en die bracht je de knepen van het vak bij op de oude manier: hij of zij deed het voor, en jij probeerde het na te doen. Een goed muzikaal gehoor en flink wat talent waren basisvereisten, en daar moest je dan nog een heleboel inspanning en volharding bovenop doen. Later mocht je mee het podium op, als begeleider, en na verloop van tijd had je voldoende kennis en ervaring om eindelijk zelf aan de slag te kunnen.

Dat leerproces kan je geen tientallen keren doorlopen, voor elke streek apart, al was het maar omdat een mensenleven daar sowieso veel te kort voor is.

Maar de laatste jaren komt daar verandering in. Jonge, getalenteerde én gepassioneerde muzikanten gaan vaak al als kleuter naar een muziekschool. Daarna gaan ze naar de muziekhumaniora en vervolgens naar het conservatorium of de universiteit, of soms allebei. Met die stevige kennis van muziektheorie komen ze al meteen met een flinke voorsprong aan de start. Zij pikken de finesses veel sneller op dan iemand die louter op zijn of haar gehoor moet afgaan. En op die manier zijn ze dan wél in staat om de muziek van al die verschillende streken goed te leren spelen.

Het zijn twee van dergelijke rasmuzikanten die naar België komen om het publiek hier te laten kennismaken met de onmetelijke rijkdom van de Griekse traditionele muziek.

Bovendien zijn ze allebei virtuoos op hun respectievelijke elementen, de viool en de laouto.

En dan is er nog iets dat opmerkelijk is: die twee instrumenten spelen in heel Griekenland een belangrijke rol in de traditionele muziek, maar die rol is in elke streek anders. En toevallig of niet is dat nu precies wat deze muzikanten zo boeit. Ze doen daar al jarenlang onderzoek naar, en het is duidelijk de bedoeling om die veelzijdigheid en verscheidenheid ook aan het publiek te laten zien en horen. En ze hebben allebei heel wat ervaring met buitenlandse optredens, dus dit worden alleszins geen concerten die alleen maar voor musicologen toegankelijk zouden zijn - al kunnen die er allicht toch ook wel heel wat van opsteken.

Het minste wat je dan kan zeggen is dat dit zeer interessante en leerrijke concerten zullen worden. Bovendien is het leeuwendeel van de traditionele muziek ook feestmuziek. Het wordt dan "feesten om te leren". Meer moet dat niet zijn. Of wel?

Aan de kennis en kunde van de twee muzikanten hoeft alleszins niet getwijfeld te worden. In Griekenland zelf wordt dat alvast niet gedaan, wel integendeel. Dat blijkt ook als je even nagaat wie er straks voor u op het podium zal zitten.

Glafkos Smarianakis

Met de violist Glafkos Smarianakis ( Γλαύκος Σμαριανάκης ) konden liefhebbers van Griekse muziek in Brussel, Leuven en Gent al kennismaken in december 2017 , want toen trad hij daar op als lid van het "Meraki Trio" rond Semeli Papavasiliou.

In oktober 2018 was hij opnieuw in België (maar toen enkel in Brussel) met het trio "To Bam", waar ook Theodora Athanasiou en Charoula Tsalpará deel van uitmaken.

"To Bam" speelde traditionele feestmuziek, en met het "Meraki Trio" was het rembetika .

Twee heel uiteenlopende dingen dus. Maar Glafkos Smarianakis (°1990) bestudeert dan ook al vele decennia lang al deze verschillende speelstijlen, en bovendien is hij er al die tijd ook actief mee bezig geweest.

Dat zal al snel blijken als u "even" in onze biografie van hem gaat grasduinen. Daar vertellen we u niet alleen waar hij zijn muziektechnische kennis vandaan heeft, maar we geven ook enkele voorbeelden van de vele ensembles waarin hij meespeelt, Met elkaar zouden die een goed beeld moeten geven van zijn veelzijdigheid, en natuurlijk ook van zijn passie voor de muziek.

Maria Ploumi

Ook met Maria Ploumí ( Μαρία Πλουμή ) en haar talent kon het Brusselse publiek al kennismaken in oktober 2012 , toen ze daar met het Smyrna-kwartet op het podium zat. Die brachten toen een nogal ongebruikelijke mix van liederen uit Smyrna, Constantinopel, de eilanden van de Egeïsche Zee, Piraeus en Klein-Azië. Op het eerste zicht (en ook volgens "common wisdom" ) zijn dat totaal verschillende stijlen, maar er waren indertijd wel degelijk allerlei muzikale kruisbestuivingen tussen die stijlen en het was daarnaar dat dit viertal op zoek ging.

Nog geen maand later, in november 2012 , was Maria Ploumí er weer, maar dan samen met het "Merak Quartet". Die brachten een programma met muziek van Thracië, de Griekse eilanden en Klein-Azië.

En in juni 2013 kwam Maria Ploumí , samen met de gitariste Theodora Athanasiou , in Brussel hun project voorstellen dat "Xappy" gedoopt werd. Ze waren gefascineerd geraakt door de vaststelling dat hun beide instrumenten, dus gitaar en laouto , de ene keer als solo-instrument gebruikt werden en de andere keer voor de begeleiding zorgden, afhankelijk van de muziek. Het waren de grenzen van die veelzijdigheid die ze met dat project wilden aftasten.

En dat is nog lang niet alles. In oktober 2014 kwam Maria Ploumí mee naar Brussel (en in februari 2015 naar Nederland) toen de Cypriotische violist Michalis Kouloumis daar zijn eerste eigen album kwam voorstellen. Met de traditionele muziek van Cyprus als uitgangspunt probeerde hij aan te tonen hoeveel raakvlakken die eigenlijk wel heeft met de muziek van Klein-Azië. Maria Ploumi had ook meegewerkt aan het album zelf.

Dat is dan nog maar een kleine greep uit haar indrukwekkende staat van dienst. Wie er even onze biografie over haar op naslaat zal al snel merken dat ze nog heel wat andere pijlen op haar boog heeft ook.

Maar de rode draad is toch wel de drang om op zoek te gaan naar gemeenschappelijke elementen tussen allerlei verschillende muziekstijlen en -vormen. Dat vereist natuurlijk in de eerste plaats een grondige kennis van al die stijlen zelf, maar die bagage heeft Maria Ploumí inmiddels wel op zak. Ze geeft er nota bene zelf les in, al tien jaar lang, en dat zelfs op conservatoriumniveau.