De Griekse band "Maiandros" (of "Meandros") begon in de lente van 2018 met een reeks optredens in het "Verhalenhuis Belvédère" in Rotterdam. Ze hadden toen al goed tien jaar op de teller staan, en ze speelden en spelen nog altijd op verschillende andere locaties.

Maar sindsdien zijn ze met de regelmaat van een klok te horen in het "Verhalenhuis": om de twee maanden, en in principe telkens op de tweede zondagmiddag van de maand. Ze hebben daar inmiddels hun vast publiek opgebouwd, dus nemen we al die optredens niet apart op in onze "Agenda" .

Toch kan een herinnering af en toe geen kwaad, en hun (geplande) concert van zondag 25 juli is dan een goede aanleiding. Daarmee wilden ze namelijk het seizoen 2020-2021 afsluiten - en dat was een zeer ongebruikelijk seizoen "dank zij" de corona-pandemie. Eigenlijk viel er sowieso niet veel af te sluiten, want ook het Verhalenhuis heeft heel wat activiteiten noodgedwongen moeten afblazen. Het is dus meer "de draad weer opnemen" wat Maiandros doet.

Of wilde doen, want de draad zal nog even moeten blijven liggen. Door het toenemende aantal nieuwe besmettingen moesten ook de plannen voor 25 juli op de schop.

Na de zomervakantie, op zondag 5 september, plannen ze een nieuwe poging, uiteraard in de hoop dat het tegen die tijd allemaal opnieuw heel erg "gebruikelijk" zal zijn, en dat ze hun draad vanaf dan verder kunnen spinnen à rato van één optreden om de twee maanden.

Ter opfrissing van uw geheugen kunt u er misschien ons artikel van april 2018 (nog eens) op nalezen. Daar vertelden we uitgebreid het verhaal van het "Verhalenhuis Belvédère", over de verhalen die daar zoal verteld worden, over de link met de Griekse gemeenschap in Rotterdam, en natuurlijk ook iets over Maiandros zelf.

De "vaste kern" van Maiandros is nog steeds (bijna) dezelfde, namelijk:

• Isabella Spaans : zang
• Frans Poortman : bouzouki
• Frans Smit : accordeon, piano, zang
• Nico Spaans : (bas)gitaar, zang
• Cor Lieverst : bouzouki , tzouras , baglamas , zang

Let op: afhankelijk van de situatie kan de formule van deze optredens misschien wat anders zijn dat anders. Zo staat het zo goed als vast dat er zal moeten gereserveerd worden. Mogelijk vindt het optreden ook niet plaats binnen in het Verhalenhuis zelf, maar (bij mooi weer) in het parkje tegenover het gebouw.

Het programma van de "Kosmokrators" wordt kort en kernachtig omschreven als "Rembetiko FR-EN-NL-GR" en daarmee is meteen alles gezegd.

Zij brengen inderdaad bekende rembetika -liedjes waarop ze hun eigen teksten hebben gemonteerd, onder andere in het Frans, het Engels en het Nederlands. Soms zijn het min of meer letterlijke vertalingen van het Griekse origineel, maar vaak zijn het ook nieuwe teksten, aangepast aan de tijd van nu, maar altijd in de sfeer van toen.

De "echte" rembetes hadden bijvoorbeeld geen tv, en dus ook geen afstandsbediening, maar als ze die wel hadden gehad, en als die stuk zou zijn gegaan, dan hadden ze uiteraard hun miserie van zich afgezongen in een liedje, en de tekst daarvan zou dan precies even wanhopig geklonken hebben als die van de Kosmokrators.

Ook de bezetting van de Kosmokrators vertoont een vergelijkbare continuïteit. De harde kern van de groep bestaat uit:

• Frans De Clercq : zang en bouzouki
• Michel (Michalis) Karakatsanis : zang en bouzouki
• Karsten De Vilder : zang en gitaar
• Dimi Dumo : zang en percussie

Soms doen zij beroep op gastmuzikanten en/of een gastzangeres, maar voor deze optredens zou dat niet het geval zijn.

"Exodus" is een onderdeel van het tweede "Yuste Gent Flamenco Festival" . Tijdens de voorstelling, die ongeveer een uur zal duren, komen er ook een paar rembetika liedjes aan bod.

Is dat dan voldoende voor een vermelding op deze website, die tenslotte over Griekse muziek gaat? Toen het "Exodus" project in het najaar van 2017 in première ging en doorheen Vlaanderen trok, vonden wij het Griekse aandeel in cijfermatig opzicht alvast te klein. En die voorstellingen waren dan nog avondvullend. Maar in die periode waren er ook heel wat "zuiver Griekse" concerten in het aanbod.

Nu, vier jaar later, is de situatie helemaal anders, en een half vol glas lijkt nu eenmaal minder leeg als er niet veel anders is om te drinken. Daarom serveren we "Exodus" toch maar, en dan is het aan u om te beslissen of pakweg een kwartiertje of zo rembetika voor u voldoende is om er naartoe te gaan.

Het project op zich is anders wel interessant genoeg. Zoals de titel "Exodus" al aangeeft is het opgezet rond de vluchtelingen-problematiek. Die is helaas vandaag nog even actueel als vier jaar geleden - of vierhonderd of vierduizend jaar geleden. Mensen zijn altijd al gedwongen geweest om te vluchten, voor iets of voor iemand.

Zo'n ingrijpende gebeurtenis gooit uiteraard je hele leven overhoop, en dat laat een mens natuurlijk niet onberoerd. De vluchtelingen zochten vaak een uitlaatklep in hun muziek. De gebalde miserie, die daarin opgesloten zit, komt recht uit de ziel, en ze raakt dan ook meteen de ziel van de luisteraar, los door alle taalbarrières heen.

Daar komt bij dat de vluchtelingenstromen zorgden voor een kruisbestuiving tussen allerlei culturen, en die kwam meestal bovenop allerlei invloeden die al eerder aan de gang waren.

In "Exodus" komen er drie genres aan bod die enerzijds een associatie hebben met vluchtelingen, en waarin anderzijds ook gemeenschappelijke elementen te ontdekken zijn. Zoals ze het zelf zeggen deden ze beroep op:

Die "keurige" bezetting ziet er in Gent als volgt uit:

• Wouter Vandenabeele : viool en artistieke leiding
• Osama Abdulrasol : qanun
• Tarek Al Sayed : oed
• François Taillefer : percussie
• Carmen Fernandez : flamencozang
• Úrsula Moreno : flamencodans
• Alexander Gavilán : flamencogitaar
• Frans De Clercq : zang en bouzouki
• Michel Karakatsanis : zang en bouzouki
• Karsten de Vilder : zang en gitaar
• Dimi Dumortier : zang en percussie

De vier laatsten in het rijtje zijn meteen herkenbaar als de vaste kern van de "Kosmokrators", de Brusselse rembetika -groep die bestaande liedjes voorziet van zelfgemaakte teksten. En in de andere namen zie je duidelijk ook de andere componenten van de ondertitel van het project zitten: "flamenco, rebetiko ... Bagdad, Aleppo". Ze zijn inderdaad allemaal vertegenwoordigd.

De naam van Alexander Gavilán valt (bijna) niet op in de lijst. Toch speelt hij niet alleen flamencogitaar, hij speelt ook zo'n beetje de rol van de butler in een detectiveroman. Die valt al evenmin op maar hij is wel (bijna) altijd de dader. In het "boek Exodus" is het Alexander Gavilán die met het idee voor het project kwam.

Hij had echter een medeplichtige, en dat is Guido Declercq. Die staat wel degelijk mee op de affiche maar je ziet hem niet. Hij is namelijk de man achter "La Barraca". Hij richtte deze vzw op in 2004 om de flamenco beter aan bod te laten komen in het Belgische concertcircuit, en "La Barraca" heeft intussen al heel wat producties op de teller staan - waaronder "Exodus".

Tijdens een "verhoor" wijzen beide "daders" snel naar elkaar. Laten we het er dan maar op houden dat ze het samen bedacht hebben.

Met z'n beiden hebben ze meer dan voldoende kennis in huis om zo'n project uit te werken met "enkel maar" flamenco. Maar in dit concept speelden de gemeenschappelijke elementen in verschillende muziekstijlen een cruciale rol. Dus moest er iemand gevonden worden die thuis is in al die genres.

In Vlaanderen kom je dan al snel uit bij Wouter Vandenabeele. Hij kreeg de artistieke leiding toevertrouwd. "Heel tof en leerrijk", zei hij daarover tijdens een "verhoor" op Radio 1. "Ik stel mij eerst bescheiden op en op een bepaald moment doe ik mijn ding". Zijn naam staat dan ook terecht als eerste in de bezetting.

Letterlijk en figuurlijk op de centrale plaats in de lijst staat de flamenco-danseres Úrsula Moreno.

Zij is tussen haakjes de enige wijziging ten opzichte van de ploeg van 2017. Toen zorgde Inés de Inés voor de dans. Om "familiale redenen" kon die eventjes niet meewerken aan het "Yuste Gent Flamenco Festival". Zij woont in Almería (Spanje) en ze wil graag thuis zijn als de ooievaar rond die tijd het bestelde pakje komt leveren. Die werkeloosheid is tijdelijk, want ze zou wel weer meedoen aan de volgende opvoering van "Exodus". Die is gepland voor maart 2022 in Oostende, deze keer opnieuw avondvullend. Maar Gent lukte dus niet.

Zij heeft een stevige reputatie als flamenco-danseres en er moest nu een waardig alternatief gevonden worden. Flamenco zonder dans is immers zoiets als een café zonder bier.

Gelukkig hoefden ze niet ver te zoeken: danseres Úrsula Moreno had al een jaar eerder, in 2016, een aantal optredens gegeven in België, en ook dat was op initiatief van "La Barraca". De contacten waren dus al gelegd. En wat meer is: zij had al eerder samengewerkt met gitarist Alexander Gavilán en zangeres Carmen Fernandez. Ze waren dus letterlijk en figuurlijk al op elkaar ingespeeld.

Ook Úrsula Moreno woont in Spanje en het was eigenlijk niet echt vanzelfsprekend dat ze hieraan zou willen meewerken. Ze moet speciaal hiervoor vanuit Malaga naar Gent overkomen. Ook als je de reis niet meerekent betekent dat toch nog een hap van drie dagen uit haar goedgevulde agenda. Twee dagen repeteren zijn inderdaad echt wel nodig, want half werk is voor deze mensen geen optie - en dat allemaal voor één optreden van amper één uurtje. In feite minder, want de andere genres zijn er ook nog. Zelfs iemand aan het begin van een carrière zou hier twee keer moeten over nadenken, en dat stadium is Úrsula Moreno al lang voorbij. Ze treedt vaak op in het buitenland, waar ze aangekondigd wordt als "sterdanseres" of als "fenomeen". Maar ze is ook "sant in eigen land", en wel over de hele lijn. Aan de ene kant zet de toeristische dienst van Madrid haar prominent in de etalage als "leading flamenco figure" , en aan de andere kant zeggen de plaatselijke afficionado's toch ook dat zij "nieuwe hoop brengt" voor de flamenco en dat zij "een waardige ambassadrice" is van het genre. Als zo iemand dan toch niet te beroerd is om naar Gent te komen, dan zegt dat misschien iets over haar zelf, of over "La Barraca" en de medewerkers daar, of over beide.

De elf man (m/v) sterke bezetting van "Exodus" heeft in elk geval alles aan boord om de drie muziekstijlen op overtuigende manier te laten horen, en om dan samen met het publiek "te dromen van een wereld waarin niemand vluchten moet".

Bij de muziek van Aleppo en Bagdad zal wel geen tekening nodig zijn om de associatie met "vluchtelingen" te vatten. En op het podium zitten trouwens een paar bewijzen dat die heel recent is: Osama Abdulrasol vluchtte in 1997 uit Irak naar Gent, en Tarek Al Sayed moest in 2013 weg uit Syrië wegens de burgeroorlog daar.

Voor de flamenco is het op het eerste zicht minder duidelijk wat die met vluchtelingen te maken heeft. Daarvoor moeten we wat verder terug in de geschiedenis. En dan stoten we op heel wat blanco bladzijden. Zoals bij de meeste volkse genres werd ook de eeuwenlange evolutie van de flamenco niet minutieus bijgehouden, en dan moet men achteraf proberen te achterhalen welke invloeden er allemaal meegespeeld hebben.

Daar kwamen uiteraard heel wat rondreizende muzikanten aan te pas, maar voor de associatie met vluchtelingenstromen kijkt men toch vooral naar de herkomst van de naam "flamenco". Ook daar is er niemand die exact weet waar die vandaan komt, maar toch (of "dus") heeft (bijna) iedereen daar een eigen theorie over.

Een opvallende theorie begint met de vaststelling dat het Spaanse woord "flamenco" niet alleen op de kunstvorm slaat, maar dat het ook zowel "Vlaming" als "Vlaams" betekent. Zou de flamenco-dans en -muziek dan een Vlaams export-product geweest zijn? Het klinkt weinig overtuigend, en de voorstanders van deze theorie halen er dan ook Keizer Karel bij, officieel ook wel Karel V geheten.

Hij was alleszins "un flamenco", wegens in 1500 geboren in Gent. Hij is de man die de Gentse notabelen in 1540 letterlijk in hun hemd zette en ze door de stad liet paraderen met een strop rond hun nek, omdat ze geweigerd hadden om hun belastingen te betalen. Bij die gelegenheid liet hij ook grote delen van de Sint-Baafsabdij afbreken, dezelfde abdij waar nu de "Exodus" opgevoerd wordt in het kader van het "Yuste Gent Flamenco Festival". Op de vrijgekomen plaats bouwde hij zijn enorme en intimiderende Spanjaardenkasteel.

Het festival heeft zijn naam trouwens ook al aan Karel te danken. Op het eind van zijn leven trok hij zich namelijk terug in een Spaanse abdij, en dat was die van San Gerónimo de Yuste, in Extremadura.

Hij zou boos zijn als hij wist dat we dit alles onder "petite histoire" catalogeren, want hij vond zichzelf een Groot Keizer. Niet al zijn tijdgenoten waren het daar mee eens, maar zijn "Spaanse Rijk" was wel degelijk het grootste wereldrijk van de vroegmoderne tijd.

Het is op die manier dat we dan uiteindelijk bij de flamenco als muziekstijl uitkomen. Rond de tijd van Keizer Karel doken namelijk de Zigeuners (of Roma) voor het eerst op in Spanje. Men neemt aan dat ze al vele eeuwen eerder waren weggetrokken uit India, hun bakermat. Mogelijk waren ze op de vlucht geslagen voor de invasies van Turkse stammen die vanuit Perzië begonnen op te rukken. In elk geval waren ze in 855 al in Byzantium te vinden en vanaf de twaalfde eeuw bereikten ze Oost-Europa en de Balkan. Nog een drietal eeuwen later waren ze verder naar het westen beginnen trekken. Deze rondreizende muzikanten speelden overal een belangrijke rol in de ontwikkeling van de plaatselijke volksmuziek, en ze zouden dat ook gedaan hebben met de flamenco die ze in het zuiden van Spanje aantroffen.

Als professionele entertainers hadden ze al snel door waar ze gefortuneerde klanten konden vinden. De Spaanse bevolking zag hen vaak voor het eerst opduiken telkens wanneer de "Vlaamse" keizer Karel met zijn hofhouding in de buurt was. Ze dachten dat deze muzikanten met hem meegekomen waren uit Vlaanderen, vandaar "Vlaamse muziek" oftewel "flamenco".

Dat is alvast één theorie. Als u niet overtuigd bent, geen nood, want er zijn er nog genoeg andere.

Het zou bijvoorbeeld ook de muziek geweest kunnen zijn van de "fellah min gueir ard", wat in het Arabisch zoiets zou betekenen als "landbouwer(s) zonder land". Die uitdrukking zou dan later verbasterd zijn tot "flamenco". Een alternatieve verklaring leidt het af van het Arabische "fellah-mangu", oftewel "liederen van de boeren". De eenvoudige boeren, waar het hier over gaat, waren de afstammelingen van de moslims die rond 700 n.C. vanuit Noord-Afrika het Iberische schiereiland hadden veroverd en daar eeuwenlang waren blijven wonen. Pas in 1492 konden deze Moren definitief verslagen worden. Ze moesten zich tot het Katholieke geloof bekeren en hun taal en tradities opgeven. Als ze dat deden werden ze Moriscos genoemd, en enkelen van hen duiken op in kinderliedjes rond Sinterklaas. Voor de anderen liep het iets minder ludiek af. Wie weigerde werd in het beste geval uit Spanje verdreven tijdens de Inquisitie - samen met de Joden trouwens.

Deze verklaring van het woord "flamenco" is misschien ook niet echt overtuigend, maar ze heeft alvast het voordeel dat er een duidelijke link is met invasies, migraties, emigraties, etnische zuiveringen en expulsies - en dus ook met het "Exodus" project.

Bij de rembetika moet je het niet zo ver gaan zoeken. Of misschien toch een beetje?

Via de naam lukt het alvast niet om die link te leggen, en al evenmin om de oorsprong van het genre te verklaren. Niemand weet trouwens exact waar het woord "rembetika" vandaan komt, maar behalve enkele taalkundigen ligt niemand daar echt van wakker. Die muziek ís er gewoon, en je vraagt je toch ook niet af waar de woorden voor lucht, aarde, water en vuur vandaan komen?

Dat hoeft ook niet. Het kleinste (Griekse) kind weet dat de rembetika als muziekstijl in feite ontstond na de Megali Katastrofi, de "Grote Katastrofe" van 1921, en dan meer bepaald na de massale bevolkingsuitwisseling tussen Turkije en Griekenland die daar het gevolg van was. Zowat 1,3 miljoen Grieken, die vele generaties lang in Klein-Azië hadden gewoond, werden nu weggejaagd en moesten in Griekenland proberen een nieuw leven op te bouwen. Onder hen waren ook veel professionele muzikanten.

Een aantal van die muzikanten bleven min of meer hun gewone ding doen, want hun publiek was per saldo meegekomen. Die rembetika -stijl wordt de smyrneïka genoemd, naar de kosmopolitische handelsstad Smyrna (het huidige Izmir in Turkije) waar de Grieken een substantieel deel van de bevolking waren geweest. Die stijl klinkt heel erg oosters, zeker in westerse oren.

Andere vluchteling-muzikanten zochten en vonden werk in de volkse taverna 's in de grote steden als Piraeus, Athene en Thessaloniki. Daar werd ook veel muziek gemaakt en gezongen, maar het waren doorgaans amateurs die dat deden. De instroom van professionele, goed geschoolde muzikanten uit Klein-Azië tilde die muziek meteen op een hoger niveau. Die nieuwe vorm staat bekend als de Piraeus-stijl. Hij klinkt wat rauwer dan de meer verfijnde Smyrna-stijl.

Er is nog een derde component die interessant is als het over vluchtelingen en muzikale invloeden gaat, en dat is de Griekse stadsmuziek zoals die bestond rond de vorige eeuwwisseling, of misschien nog eerder, maar in elk geval lang vóór de Katastrofi. Die muziek wordt vaak over het hoofd gezien, allicht omdat er niet veel over geweten is. Ze heeft niet eens een naam. Men weet uiteraard wél dat die steden pas na de Griekse Onafhankelijkheid van 1830 begonnen te groeien, als gevolg van de plattelandsvlucht. Het leven in de dorpen werd steeds moeilijker, met een massale emigratie als gevolg, naar Amerika of Australië of elders. Alweer een exodus, inderdaad. Maar veel dorpelingen trokken gewoon naar de stad om daar werk te zoeken. Het zijn deze "economische vluchtelingen" die al lang vóór de bevolkingsuitwisseling in de taverna 's zaten. Ook zij hadden hun heimwee en hun muziek met zich meegebracht, vandaar dat je in de rembetika allerlei melodietjes en ritmes uit de dimotika (dorpsmuziek) vindt. Maar ook de vier eeuwen durende Turkokratie (1453 - 1830) had sporen nagelaten in de dimotika . Allerlei oosterse instrumenten als de outi en de kanonaki waren er goed ingeburgerd - dezelfde instrumenten die bij het "Exodus" project op het podium zitten als vertegenwoordigers van de Irakese en Syrische muziek. De meer gegoede bovenlaag van de bevolking in de Griekse steden luisterde dan weer naar westerse opera's en operettes, en flarden daarvan vonden eveneens hun weg naar de muziek van de volkse taverna 's.

Een gelijkaardig verschijnsel had je trouwens ook in Klein-Azië gehad, ook al was de invloed van de Ottomaanse muziek daar wat sterker geweest. Vandaar dat de smyrneïka zo oosters klinkt. Veel van de vluchtelingen hadden oosterse instrumenten gespeeld, maar ze brachten toch ook hun westerse mandolines en gitaren met zich mee. Het is tussen haakjes een misvatting dat zij de bouzouki in Griekenland zouden geïntroduceerd hebben, maar dat doet er even niet toe.

Het is daarentegen wel van belang dat de rembetika , zoals de Kosmokrators ze aanbrengen binnen het "Exodus" project, het resultaat is van heel veel verschillende invloeden en stijlen. Hetzelfde kan uiteraard gezegd worden van de flamenco. En zelfs de muziek van het Midden-Oosten, die toch een flinke bijdrage leverde aan de twee andere stijlen, is niet kant-en-klaar uit de lucht komen vallen, maar ze is zelf het voorlopige eindpunt van een eeuwenlange kruisbestuiving.

Het is die "rijkdom van de versmelting", die "eenheid in veelheid" waar "Exodus" naar op zoek gaat.

De versmelting gaat overigens nog steeds door. Dat is onvermijdelijk, want zowel de flamenco als de rembetika zijn springlevende genres. Ze werden trouwens allebei door de UNESCO erkend als "immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid" (respectievelijk in 2010 en 2017). En één belangrijk criterium voor erkenning is precies dat het levend erfgoed moet zijn. Maar alles wat leeft, evolueert. Eeuwenlang hebben getalenteerde muzikanten verder gebouwd op de grondvesten die ze van de vorige generaties erfden. Het beste werd behouden en daar voegden ze elementen van zichzelf aan toe.

Als goede vaklieden herkennen ze natuurlijk ook interessante elementen in andere soorten muziek als die toevallig hun oren binnenwaait. Een muzikale kruisbestuiving is dan haast onontkoombaar. En zo gaat het steeds maar door.

Op het podium van "Exodus" is die evolutie min of meer live mee te maken.

Úrsula Moreno bijvoorbeeld heeft onmiskenbaar talent, zoveel is duidelijk, en kenners wijzen in dat verband op haar enorm expressieve lichaamshouding en dito gelaatsuitdrukkingen. Maar dat is niet alles. Wie een beetje vertrouwd is met het genre ziet meteen dat ze enerzijds vernieuwend bezig is en verrassende eigen accenten legt, maar dat ze tegelijk toch de traditionele elementen niet overboord gooit.

Ook Alexander Gavilán staat hierom bekend. Het is niet voor niets dat de prestigieuze CODARTS universiteit in Rotterdam hem aanstelde als docent flamencogitaar. Die instelling heeft ook internationaal een stevige reputatie op het vlak van wereldmuziek, en ze hechten daar heel veel belang aan eigen inbreng.

Hetzelfde kan eigenlijk gezegd worden van alle artiesten die aan "Exodus" meewerken. En bij de "Kosmokrators" valt er gewoon niet naast te kijken - of te horen: een rembetika -liedje met een Nederlandse tekst is misschien wel lekkers voor de oren van de brave kinderen, maar het komt beslist niet elk jaar met de stoomboot uit Piraeus weer aan.

Vanessa Kourtesi is goed op weg om een vaste waarde te worden op allerlei podia in België en Nederland. Deze keer komt ze met het "November Quartet" in september naar Amsterdam en in oktober naar Rotterdam.

Eén zangeres plus één kwartet maakt samen vijf, en dat zijn dan:

• Vanessa Kourtesi : zang
• Yiannis Vagianos : contrabas
• Yazdan Dadbeh : percussie
• Sébastien Wrincq : elektrische gitaar
• Nikos Avgoustidis : outi , akoestische gitaar

Uit de instrumentatie valt al enigszins af te leiden welke kant het zal opgaan. Griekse muziek, uiteraard, maar geput uit verschillende populaire genres, en met heel veel ruimte voor eigen inbreng van de muzikanten. Toch wordt het beslist geen bont allegaartje, want dit zijn allemaal studenten (of ex-studenten) van de Codarts Universiteit van Rotterdam. Die weten dus echt wel wat ze doen.

Vanessa Kourtesi (Βανέσσα Κουρτέση), een rasechte Atheense, weet trouwens al heel lang wat ze doet. Ze zingt al van toen ze nog een klein meisje was: op haar tiende was ze al lid van een polyfonisch zangkoor. Als groot meisje studeerde ze moderne zangtechnieken aan het conservatorium van Athene, waarbij de aandacht voor de menselijke stem als muziekinstrument centraal stond. Dat impliceert het aftasten van de mogelijkheden van dit "instrument", en het hoeft dan niet te verbazen dat zij zich ook ging toeleggen op fado, gospel en andere zangstijlen waar de stem een grote rol speelt. Ze volgde seminaries improvisatie bij Savina Yannatou en nam deel aan allerlei cursussen en workshops, onder meer over Bulgaarse polyfonische zang en over de makams van Konstantinopel. Het zal misschien wat meer verbazen - of misschien toch niet - dat zij tussendoor ook nog een diploma rechten behaalde aan de Universiteit van Athene. Daarna - ergens rond 2017 - kwam ze naar Rotterdam om daar aan de Codarts verder te studeren. Van daaruit was en is ze actief in een hele reeks ensembles. Het meest bekende is misschien wel het zeven man (m/v) sterke "Circle Orchestra", maar ze zingt ook nog in het "Serenade Ensemble", het "Bracera Trio" of het "Rebetiko Trio".

Over de contrabassist Yiannis Vagianos (Γιάννης Βαγιανός) valt een gelijkaardig verhaal te vertellen. Ook hij is geboren en getogen in Athene, en ook hij is gepassioneerd door muziek, wat niet wegneemt dat hij een ingenieursdiploma op zak heeft. Hij begon op zijn vijftiende met basgitaar en schakelde enkele jaren later over op contrabas. Hij speelde met verschillende ensembles, onder meer in de prestigeuze Stavrós tou Nótou club in Athene. Later kwam hij naar de Codarts in Rotterdam om er een bachelor te behalen. Momenteel gaat hij voor een master in "Jazz Performance". Onderweg speelde hij verschillende muziekstijlen in allerlei ensembles. Het meest tot de verbeelding sprekend is misschien wel het "Chi Quartet", in Rotterdam gevormd rond en door de pianiste en componiste Siu Tin Chi, afkomstig uit Hong Kong. In 2019 en 2020 bassist was hij bassist bij het kwartet en met hen trad hij zelfs in China op.

Ook de Iranese percussionist Yazdan Dadbeh is van vele markten thuis. Als de helft van het duo "Sounds of Iran" verdiept hij zich in de mystieke aard van Iraanse muziek. Met "Karisma" proberen ze dan weer elementen van jazz en flamenco samen te brengen, en met het "Bridge Ensemble" slaan ze bruggen tussen flamenco en Perzische muziek. En dan is er nog "Lokum", met het traditionele repertoire van Anatolië en van de klassieke Ottomaanse muziek, allebei uiteraard gebaseerd op dezelfde makams die ook de fundamenten leveren voor veel Griekse muziek.

De Belgische jazz-gitarist Sébastien (Seb) Wrincq is zo'n beetje de benjamin van het "November Quartet". Nog maar pas in 2020 behaalde hij zijn bachelor-diploma jazz-gitaar aan de Codarts, maar daar heeft hij uiteraard niet op gewacht om met allerlei andere muzikanten een heleboel verschillende stijlen te verkennen. In de zomer van 2018 bijvoorbeeld reisde hij met twee Cypriotische medestudenten naar Limassol om daar mee te doen aan een vijfdaags jazzfestival. Daarnaast heeft hij inmiddels ook zijn eigen "Seb Wrincq Trio". Samen met een Italiaanse bassist en een Nederlandse drummer komen daar de meest uiteenlopende vormen van jazz aan bod, met inbegrip van eigen composities van hem.

Last but not least hebben we dan nog Nikos (Nick) Avgoustidis (Νίκος Αυγουστίδης) met zijn outi . Hij speelde al vaker met de andere leden van het ensemble: met Yazdan Dadbeh bijvoorbeeld in "Lokum", of met Vanessa Kourtesi in het "Bracera Trio"en natuurlijk ook het "Serenade Ensemble". Veel anders is er over hem (nog) niet te vertellen, maar uiteraard vinden we ook bij hem de passie voor de muziek in combinatie met talent en kennis.

Het zal duidelijk zijn dat deze muzikanten met elkaar zowat het hele spectrum van de wereldmuziek bestrijken, van oost tot west, en van oud tot nieuw. Afwachten dus wat het "November Quartet" uit die smeltkroes te voorschijn zal toveren.

"Yarès" is een nieuw rembetika duo uit het Gentse.

Hun werkterrein (of: speelterrein) is de Griekse stadsmuziek van de jaren 1920 tot 1950, specifiek de rembetika uit die periode. Naar eigen zeggen brengen ze "bekende en minder bekende" nummers van componisten als Kostas Skarvélis, Vasilis Tsitsanis , Yorgos Mitsakis , Markos Vamvakaris , Kostas Roúkounas , "A. Kostís" (alias Kostas Bezos ), Yorgos Katsaros en nog vele anderen.

De samenstelling van het duo geven ze als volgt door:

• Fotis Drakopoulos - stem & accordeon
• Nicolas Van Belle - stem, bouzouki & gitaar

In feite zijn ze al een tijdje geleden begonnen, vlak vóór het begin van de corona-pandemie. Daardoor hebben ze zich noodgedwongen moeten beperken tot het maken van video's bij hen thuis. Ze zijn intussen dus al wel opgewarmd, en helemaal klaar om een vliegende start te nemen. En ze hebben toch al enkele optredens kunnen geven, onder meer deze zomer (2021) in Griekenland zelf.

Het is verleidelijk om je af te vragen waar de naam "Yarès" vandaan komt. Zelf liggen ze daar niet meteen van wakker. Terecht misschien, een naam dient immers in de eerste plaats om dingen aan te duiden. De betekenis is dan minder relevant, en vaak zelfs helemaal niet.

Het is wel een Turks woord, zeggen ze. In de woordenboeken staat er alvast een geschikte kandidaat, en dat is "yara" . Dat zou steek- of schotwonde betekenen, en het zou dan volgens de regels van de Griekse grammatica van een meervoudsvorm voorzien kunnen zijn. Voor leenwoorden is het niet uitzonderlijk dat ze zich moeten voegen naar de voorschriften van de gasttaal. Ook in het Nederlands geven de mensen elkaar cadeaus, ze surfen en ze downloaden, ze sitten op baby's enzovoorts. En de Griekse vluchtelingen hebben in de jaren 1920 inderdaad heel wat Turkse woorden meegebracht vanuit Klein-Azië. Die hebben niet allemaal hun weg gevonden naar de "officiële" Griekse woordenboeken, maar ze waren wel in courant gebruik bij "het gewone volk", dezelfde mensen dus die naar rembetika luisterden. In dat opzicht zou het woord dan prima aansluiten bij de amanedes (die trouwens ook in Klein-Azië hun oorsprong hebben).

Zelfs als de veronderstelling van "steek- of schotwonden" juist zou zijn, dan betekent dat daarom nog niet dat u uw kogelvrije vest moet aantrekken om naar een optreden van "Yarès" te gaan. Zo'n ding helpt toch niet tegen de diepe indruk die rembetika -liedjes nogal eens willen maken op onvoorbereide luisteraars.

Het Trio Tatavla brengt Griekse muziek uit Tatávla, de oude volkswijk van Constantinopel, het huidige Istanbul. Eeuwenlang was dit min of meer een Griekse wijk, in feite tot aan de onlusten van 1955 die een soort "etnische zuivering" teweegbrachten.

Het ensemble is één van de vele projecten van de virtuoze Belgische muzikant Tcha Limberger. Zoals bekend speelt Tcha viool in tal van ensembles die zich vooral toeleggen op zigeunermuziek, zoals het Budapest Gypsy Orchestra, het Kalotaszeg Trio, Les violons de Bruxelles en veel meer. Hij heeft een grote voorliefde voor de zigeunermuziek van Hongarije en Transsylvanië, en hij wil die muziek zo authentiek mogelijk overbrengen. Speciaal daarvoor is hij een hele tijd ter plaatse gaan wonen en hij heeft dan meteen ook maar Hongaars geleerd.

Op een gegeven moment werd "zijn oor getroffen" door de intrigerende klanken en ritmes van de Griekse traditionele muziek, niet in het minst vanwege de vele oosterse elementen die daar inzitten. Daar wilde hij meer van weten.

Zijn gids op die reis werd de al even virtuoze Griekse accordeonist Dimos Vougioukas . Rond die tijd woonde die een tijdje in Brussel, en ook hij heeft belangstelling voor - en een encyclopedische kennis van - heel veel verschillende muzieksoorten en stijlen. Daar zijn ook zigeuner- en Balkan-muziek bij, en die twee getalenteerde muzikanten hadden dus sowieso heel wat om over te praten.

Op die manier ging Tcha Limberger zich steeds verder verdiepen in de Griekse muziek. En hij heeft dan meteen ook maar Grieks geleerd.

Het vervolg laat zich raden: dergelijke rasmuzikanten zijn geen kamergeleerden, ze voelen zich integendeel pas op hun gemak als ze op een podium zitten. Het "Trio Tatavla" was geboren. Dat moet ergens in 2015 geweest zijn.

Voor een trio moet je natuurlijk met drie zijn, en in dit geval zijn dat:

• Tcha Limberger: viool
• Dimos Vougioukas : accordeon
• Benjamin Clement: gitaar

Die samenstelling is al die tijd dezelfde gebleven.

De derde man in het rijtje, de gitarist Benjamin Clement, is autodidact en legt zich al jaren toe op zigeunermuziek, jazz manouche en Balkanmuziek. Hij speelt in meerdere ensembles en geeft stages over de speelstijl en -technieken voor het gebruik van de gitaar in al deze genres.

Op onze maart 2016-pagina leggen we uit waar de naam Tatavla vandaan komt en nog veel meer. Dat artikel is daar nog altijd na te lezen.