De leden van het "Merem" ensemble ontmoetten elkaar aan de Codarts universiteit in Rotterdam, en dat staat eigenlijk op zich al garant voor kwaliteit.

Op hun programma hebben ze allerlei liedjes staan, de meeste met een Griekse insteek. Ze putten uit de "traditionele" bronnen - maar in Griekenland kan zo'n vlag allerlei ladingen dekken, van dorpsmuziek tot rembetika en nog veel meer.

Daar voegen ze wat meer recente composities aan toe ("die bij ons aangewaaid kwamen met de noord- en zuidenwinden", zeggen ze zelf), en het geheel brengen ze op smaak met wat invloeden uit jazz en andere stijlen. Uiteraard is er ook veel ruimte voor improvisatie.

Bij de namen van de muzikanten zijn er verschillende "oude" bekenden:

• Vanessa Kourtesi : zang
• Yiannis Vagianos : contrabas
• Dimitra Metzaki : outi
• Ektoras Remsak : percussie
• Yiorgos Bereris : piano

Nog maar pas in november 2021 kwamen ze in die zelfde samenstelling naar Brussel, maar dan als het "KouVa MeRemBe" ensemble, en de aandachtige lezer kan dan zelf wel ontcijferen waar ze die naam vandaan gehaald hebben.

Hun optredens in Brussel en Gent, in januari 2022 , was bij ons weten de eerste keer dat ze onder hun nieuwe naam "Merem" naar buiten kwamen. In de zomer van dit zelfde jaar waren ze ook in Rotterdam, maar dat optreden konden wij niet tijdig meer bij ons op de site krijgen. Het zal allicht niet daarom zijn dat ze in november 2022 opnieuw in de Matrix gevraagd werden, maar het is wel goed dat we u nu iets kunnen vertellen over hun eerste "echte" single.

Die heet "Yiasemi" (Γιασεμί, Jasmijn) en het is meteen ook een mooie illustratie van hun aanpak. Vanessa Kourtesi schreef de muziek, waarin ze inderdaad een heleboel verschillende invloeden verwerkte. De tekst van het liedje is eveneens van haar zelf, maar ook hier heeft ze er een "extern" element aan toegevoegd: één strofe komt namelijk uit de tekst van een traditioneel liedje, "Manes tis avgis" (Μανές της αυγής, Manés van de dageraad). Het is afkomstig uit Klein-Azië, waarschijnlijk zelfs uit Smyrna, en het werd voor het eerst op plaat gezet door Antonis Dalgás in 1931.

Deze single is alleszins een mooi visitekaartje geworden - voor zover deze mensen nog zo'n introductie nodig hebben.

Tussen haakjes: vóór het concert in Brussel, meer bepaald van 11u tot 16u, geeft Vanessa Kourtesi nog een aflevering van haar reeks workshops onder de titel "Voices of Rebetiko". We schreven daar al over toen de reeks in oktober 2022 van start ging, maar we waren niet van plan om elke aflevering apart op te nemen (ook al kan er apart ingeschreven worden). Dat neemt niet weg dat we het hier toch wel willen vermelden.

Nogal wat ensembles komen en gaan, maar het Brusselse rembetika -groepje "Cabaretiko" blijft nu toch al lang bestaan.

Dat is in een notendop het verhaal van deze gevestigde waarde binnen het Griekse muzieklandschap, niet alleen in Brussel maar ook daarbuiten.

Naschrift: dat verhaal hadden wij hier wat verder uitgediept, met een terugblik op de ontstaansgeschiedenis van "Cabaretiko" en wat uitleg over hun huidige samenstelling. Die tekst hebben we nu verhuisd naar onze december 2023 maandpagina, omdat ze toen weer terugkwamen voor twee optredens.

Over de "Kosmokrators" is (bijna) alles al gezegd en geschreven, onder meer door ons op onze maart 2017 maandpagina .

Daar leest u bijvoorbeeld dat ze al in de zomer van 2016 enige deining veroorzaakten in Griekenland, waar ze hun eerste cd "Frenetika" mochten gaan voorstellen. Die kreeg toen heel wat aandacht in de Griekse media, en dat was niet in de laatste plaats te danken aan hun repertoire, dat bestaat uit bekende liedjes uit de rembetika , waarop ze dan zelfgeschreven teksten hebben gemonteerd in het Nederlands, Frans of Engels.

Zelf omschrijven ze dat zo:

Zoals bekend wil de bezetting van de Kosmokrators nogal eens wijzigen. Zoals elke goede kok richten ook zij zich naar het aanbod van het moment. De harde kern is lange tijd dezelfde gebleven, en die wordt aangevuld met andere goede muzikanten, in functie van hun beschikbaarheid.

Voor dit concert worden de "Kosmokrators" als volgt aangekondigd:

• Frans De Clercq : zang en bouzouki
• Karsten De Vilder : zang en gitaar
• Dimi Dumo : zang en percussie

De titel van dit concert, "There is no end… 15 (+1) years", heeft niets te maken met een minimumleeftijd om er naartoe te mogen of zo.

De reden is gewoon dat het vorig jaar, in 2022, precies vijftien jaar geleden was dat de stem van Panos Gourgiotis ( Πάνος Γουργιώτης ) voor het eerst op een cd werd ingeblikt. Dat was in 2007, nadat hij had deelgenomen aan het "Festival Tragoudiou" in Thessaloniki.

Doe daar eentje bij, want we zijn tenslotte al 2023, en "there is no end" want Panos Gourgiotis (°Athene 1984) is inderdaad nog niet van plan om er mee op te houden.

Hij komt nu naar de Art Base om een soort van tussentijdse balans op te maken. Het programma bestaat uit liedjes van hemzelf, zowel van zijn eigen cd's als van andere artiesten die zijn werk zongen. Het geheel wordt op smaak gebracht met wat onuitgegeven werk van hem.

Zijn mede-dader is Yuli Asimakopoúlou ( Γιούλη Ασημακοπούλου ), oftewel gewoon "Giouli" voor de vrienden.

En dat zijn er veel, want ze zijn al lang geen onbekenden meer, niet in Griekenland en al evenmin in Brussel. Panos Gourgiotis pendelt trouwens al sinds 2009 heen en weer tussen Athene en Brussel, en hij stond al ettelijke keren op het podium van de Art Base.

Voor zover dat (nog) nodig zou zijn vindt u meer informatie in onze biografie van Panos Gourgiotis en/of die van Yuli Asimakopoulou .

De achtste editie van het "Fiddlers on the Move" festival brengt ook dit jaar weer een heleboel violisten vanuit heel Europa naar Gent. Vijf dagen lang zijn er workshops en concerten, allemaal rond het thema "viool".

Dit jaar is er één vreemde eend in de bijt: de kementzes oftewel de Pontische lyra. Nu ja, zo "vreemd" is ze toch ook weer niet, het is tenslotte een vedel.

De fiddler in dit geval is Polis Efraimidis, voor het concert bijgestaan door zangeres Natasa Tsakiridou.

De "officiële" bio van Polis Efraimidis verklapt dat hij geboren werd in Erevan (Armenië) maar dat hij opgroeide in een klein dorpje in de buurt van Thessaloniki. Dat klinkt erg "internationaal", maar eigenlijk verhuisde hij (en zijn familie) "gewoon" van de ene Pontische gemeenschap naar de andere.

Zoals bekend is de Pontos de naam van het gebied aan de zuidelijke oever van de Zwarte Zee, in het noorden van het huidige Turkije. Het was duizenden jaren lang bewoond door afstammelingen van Griekse kolonisten uit de Oudheid - tot ook zij daar weg moesten, in de nasleep van de Megali Katastrofi en de "bevolkingsuitwisseling" die geregeld werd door het Verdrag van Lausanne (1923).

De meesten van hen vluchtten naar Griekenland, maar een aantal gingen de andere kant op en belandden op die manier in Oekraïne, Rusland, Georgië, ... en dus ook Armenië. Meestal was dat omdat ze daar terecht konden bij familie of vrienden, want ook in die regio hadden zich al eeuwenlang vele Grieken gevestigd, onder hen heel wat Pontiërs. Na de instorting van de Sowjet-Unie in 1991 emigreerden er velen van daaruit naar het Westen, ook weer vooral naar Griekenland. Iets dergelijks is er dan misschien gebeurd met de familie Efraimidis.

In elk geval is Polis Efraimidis een geboren en getogen Pontiër, en hij werd bovendien ook nog geboren in een muzikale familie, dus hij kreeg de Pontische muziek met de moedermelk mee binnen - zoals dat dan heet. En niet alleen de muziek, maar ook de hele cultuur.

Die cultuur is het resultaat van al die millennia dat ze eigenlijk afgesneden was van haar Griekse roots uit de Oudheid, waardoor ze zich zelfstandig ontwikkelde. De Pontische taal bijvoorbeeld is officieel een dialect van het Grieks, maar iemand met een kennis van Nieuw-Grieks staat toch met de mond vol tanden. Beide talen gaan uiteraard terug op het Oud-Grieks, maar ze hebben elk een afzonderlijk parcours gereden, zonder veel wederzijdse invloeden. En ook de Pontische cultuur is dus heel erg typisch, anders dan anders om het zo te zeggen.

Het is misschien omdat de Pontiërs zo brutaal afgesneden werden van hun roots dat ze al snel gingen beseffen dat hun cultureel erfgoed erg waardevol was, en dat ze dus erg hun best deden (en doen) om dat in stand te houden. Uiteraard moeten ook zij opboksen tegen de pletwals van de moderne mono-cultuur, en bijvoorbeeld de taal staat onder zware druk. Maar anderzijds is er overal, waar enkele Pontiërs bij elkaar wonen, toch wel een Pontische vereniging waar de cultuur, de dansen en de muziek aangeleerd worden. Vroeger gebeurde dat in de dorpen, van generatie op generatie, maar nu pakken ze het wat meer georganiseerd aan.

Het is ook op die manier dat Polis Efraimidis de kementzes leerde spelen. De lessen waren inderdaad georganiseerd door de plaatselijke Pontische vereniging. Hij was toen veertien en had al zes jaar klassieke gitaarles achter de kiezen. Met zijn kennis van muziektheorie - en vooral door het technisch inzicht dat daarmee gepaard gaat - vond hij ook vlot zijn weg in de Pontische muziek, niet alleen als lyraris maar ook als zanger. Hij begon al snel met optredens, eerst op de plaatselijke feesten, maar amper enkele jaren later speelde hij al in de grote Pontische clubs in Thessaloniki. Niet slecht voor een jongeman van amper 21. Van daar ging het snel verder: hij werd gevraagd door Pontische gemeenschappen in het buitenland, vooral in Duitsland maar ook in Zwitserland, Cyprus en elders.

Bij ons weten is het de eerste keer dat hij naar België komt, en dat is dan te danken aan Wouter Vandenabeele, zoals bekend de drijvende kracht achter het "Fiddlers on the Move" festival (en nog veel meer).

In de zomer van 2022 trok hij met enkele geestesgenoten doorheen Zuid-Europa, op zoek naar melancholie in de muziek van de plaatselijke culturen. Op die manier kwam hij ook in Thessaloniki terecht, waar hij dan Polis Efraimidis ontmoette, en de rest is geschiedenis.

Een deel van die geschiedenis is de zangeres Natasa Tsakiridou .

Wouter Vandenabeele en zijn compagnons waren niet de eersten die haar opmerkten, maar daarvoor moeten we tien jaar terug in de geschiedenis. Dat brengt ons naar 2013, eveneens naar een Pontische club in Thessaloniki. Dergelijke clubs zijn - behalve in de zomermaanden - elk weekend open, en er is altijd live muziek, doorgaans van een vast ensemble. Dat moet dan wel goed zijn, anders trekt het geen publiek, en dan krijgt het natuurlijk geen podium. Maar goed: in 2013 zat daar dus de Pontische zanger en lyra-speler Kostas Siamidis (°1960). Hij is misschien niet wereldberoemd, maar hij heeft toch wel een stevige reputatie (anders zat hij daar niet op het podium) en hij was toen ook al meer dan dertig jaar professioneel muzikant.

Die avond in 2013 verliep op het eerste zicht zoals alle andere avonden: het publiek genoot van de muziek en zong mee met de liedjes die ze kennen - bijna allemaal dus. Maar Kostas Siamidis hoorde ineens een vrouwenstem die zijn aandacht trok omdat ze zo helder en zuiver was. Ongeacht wat hij speelde, de stem volgde feilloos, melodieus en trefzeker.

Hij zocht waar die stem vandaan kwam en vond ... Natasa Tsakiridou (maar dat had u al lang geraden natuurlijk). Na afloop ging hij met haar praten en op het einde van het gesprek stelde hij haar voor om de rest van het seizoen samen met hem op te treden.

Zij was lichtjes overdonderd, wegens totaal onverwacht, en ze aarzelde dus, ook omdat de Pontische muziek eigenlijk vooral een mannenzaak is. Uiteindelijk stemde ze toe, vooral omdat ze enorm veel respect had voor Kostas Siamidis. Ze zong dus elk weekend met hem mee in die club, maar nu dus vanaf het podium.

Later sloot ze zich nog aan bij enkele ander ensembles die Pontische muziek brengen. Toch blijft ze tien jaar later nog altijd de uitzondering die de regel bevestigt dat Pontische zangers allemaal mannen zijn. Ze is dan wel niet de enige uitzondering, maar het mochten er naar haar gevoel toch wel een ietsje meer zijn.

Het is niet daarom dat ze ook nog andere dingen zingt, zoals Thracische traditionele muziek en liedjes van het Café Aman. Ze werd (in 1990) geboren in Thessaloniki, als dochter van een Pontische vader en een moeder met roots in Macedonië en Thracië. Haar ouders waren dan wel geen muzikanten, maar ze hielden van muziek en het meisje groeide op met de klanken van allerlei cassettes die in die tijd populair waren. Daar was ook veel Pontische muziek bij. Zelfs spreekt ze de taal niet (haar vader kent ze ook niet meer) maar ze verstaat ze wel, en in elk geval probeert ze de tekst van de liedjes te begrijpen. Ze zingt al actief vanaf haar zeventiende, maar dan wel in een koor, of gewoon als lid van het publiek op feesten en dergelijke. Ze zong dus allerlei verschillende dingen, en het was duidelijk dat ze in de muziek zou verder gaan, maar gaandeweg begreep ze wel dat de Pontische liedjes haar toch het best liggen van allemaal.

Dat neemt niet weg dat haar belangstelling veel breder is dan dat, en ze zingt ook in een paar andere ensembles. Daar heeft ze ook een stevige basis voor. Ze studeerde traditionele (Griekse) muziek aan de universiteit van Thessaloniki, en later ging ze in het kader van het Erasmus-programma naar de Eke Universiteit in Izmir (Turkije), waar ze cursussen Turkse traditionele muziek en kaval volgde. Ze studeerde ook nog zangtechnieken bij Spyros Sakkas . Geen wonder dus dat ze "in het oor" viel van een oude rot in het vak als Kostas Siamidis - en van een kenner als Wouter Vandenabeele.

Zanger en lyraris Polis Efraimidis speelt niet alleen een concert met Pontische muziek op de achtste editie van het "Fiddlers on the Move" festival in Gent (zie hoger op deze pagina), hij is ook één van de vijftien docenten die daar een workshop komen geven.

Hij geeft zijn workshop zelfs twee keer, zie onder.

De titel van deze workshops is "Pontic Greek Music" en ze richten zich tot "fiddlers with intermediate instrument skills", .

Meer details geven ze niet, maar zoals bekend is Wouter Vandenabeele de drijvende kracht achter FOTM en die weet echt wel wat hij doet.

Polis Efraimidis van zijn kant beschikt alleszins over een ietsje meer dan "intermediate skills" als het op lesgeven aankomt: hij heeft een jarenlange ervaring met het aanleren van Pontische lyra, en dat aan verschillende conservatoria en muziekscholen.

Elke workshop begint om 10u. Er is een lunchpauze van 12u30 tot 14u en het einde is voorzien om 17u.

De Matrix in Rotterdam opent zijn deuren voor een ongewoon dubbelconcert.

Het eerste deel wordt gespeeld door Johannes Fend (contrabas). De "Journey" vindt plaats in uw hoofd, want "het is de soundtrack van een film. Een film die alleen jij ziet als je je ogen sluit en de muziek hoort".

Dan komt "Roots Revisited" aan de beurt. Twee Griekse muzikanten kijken "vanuit een nieuw perspectief" naar de diversiteit en de enorme verscheidenheid die er in de muziek van hun thuisland te vinden is.

Het duo bestaat uit :

• Jota Papadopoulou : piano
• Thodoris Ziarkas : contrabas

De pianiste Jota Papadopoulou (Γιώτα Παπαδοπούλου) werd in 1984 geboren in Thessaloniki en ze speelt al piano van toen ze acht jaar jong was. Later ging ze (uiteraard) naar het conservatorium, en ze koos voor het "Mousiko Collegio" (Ωδείο Μουσικό Κολλέγιο) in Thessaloniki, het "Music College" dus. Achter de weinig bombastische naam gaat een instituut schuil met een stevige reputatie.

Jota Papadopoulou vermeldt in haar cv ook nog dat ze piano studeerde bij Inessa Symonidou (Ινέσα Συμονίδου), en ze is niet de enige die daar toch wel een beetje trots op is. Heel wat ex-studenten zijn vol lof over de didactische kwaliteiten van deze internationaal vermaarde pianiste. Ze werd in 1955 in Armenië geboren en in 1993 verhuisde ze naar Thessaloniki, met in haar bagage een heleboel diploma's van onder andere het gerenommeerde Tchaikovsky Conservatorium in Yerevan. Ze kon meteen aan de slag bij het "Music College", en sindsdien focust ze daar vooral op de pianomuziek van de grote Russische componisten. Ze heeft inmiddels een honderdtal jonge musici klaargestoomd voor een internationale carrière op hoog niveau. Velen van hen gaan trouwens verder studeren in het buitenland, en ze worden daar met open armen ontvangen.

Ook Jota Papadopoulou, die in Thessaloniki haar diploma klassieke piano behaalde in 2009, kreeg meteen een uitnodiging van de "Hochschule für Musik Detmold" (gelegen in de gelijknamige stad in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen). Daar studeerde ze een jaar lang muziekpedagogie, ze diepte haar kennis van klassieke piano nog wat verder uit, en ze deed daar ook nog jazzpiano bovenop.

In 2011 kwam ze dan naar Rotterdam, waar ze aan afdeling Wereldmuziek van de Codarts Universiteit latin en jazz studeerde. Dat rondde ze in 2016 af met een bachelor-diploma, maar ze bleef in Rotterdam, want ze was letterlijk en figuurlijk geboeid door de vele fascinerende mogelijkheden van het internationale muziekmilieu daar. Ze speelt dus in de meest uiteenlopende settings, vaak als duo met een stem, een blaasinstrument of een contrabas (zoals met de Spaanse jazz-contrabassiste Patricia Mancheño), maar je vindt haar even goed in een latin-jazzkwartet of een salsaband. Vorig jaar (in 2022) zat ze in het negen man (m/v) sterke ensemble van de Cubaanse componist en pianist Ramón Valle, waar zij de keyboards voor haar rekening nam - want dat doet ze dus ook al.

Ze geeft daar trouwens ook les in, in die keyboards dus, en uiteraard geeft ze zelf pianoles, zowel aan beginners als aan gevorderden. En ze componeert natuurlijk ook zelf, vooral in de richting van latin-jazz.

In dat internationale wereldje in Rotterdam zijn - zoals bekend - heel wat Griekse creatieve muzikanten te vinden, en het was dan haast onvermijdelijk dat Jota Papadopoulou zich vroeg of laat zou gaan bezinnen over haar eigen muzikale roots.

Het project met de Griekse contrabassist Thodoris Ziarkas is daar een eerste resultaat van.

Bij ons weten woont en werkt Thodoris Ziarkas (Θοδωρής Ζιάρκας) nog altijd in Londen, maar hij pendelt al jarenlang heen en weer tussen de Britse hoofdstad en Rotterdam. Aan beide zijden van het kanaal is hij actief in talloze groepen en projecten.

In Engeland is hij bijvoorbeeld sessiemuzikant van Daemonia Nymphe , de groep die zich door de Griekse Oudheid laat inspireren, en hij is lid van Bonnendis, die traditionele muziek van de Griekse eilanden brengen. Dat laatste is niet zo heel verwonderlijk, want Thodoris Ziarkas werd geboren op Rodos en hij groeide op met de klanken van die muziek. Maar via zijn vader heeft hij roots in Yannina en de Vlachische traditie, en zijn moeder is van Karpathos, waar ze vaak naar de dorpsfeesten gingen. Bij Bonnendis (in april 2019 op stap in de Lage Landen) speelt hij trouwens lyra, want lyra en tsambouna waren de eerste instrumenten die hij als kleine jongen leerde spelen. Daarna ging hij naar de muziekhumaniora, waar hij koos voor de contrabas.

Het was ook in Londen dat Thodoris Ziarkas in contact kwam met de Cypriotische violist Michalis Kouloumis , die hem opnam in zijn " Michalis Kouloumis Trio". Zoals bekend geeft Kouloumis sinds 2013 vioolles aan de Codarts in Rotterdam, en misschien is het op die manier dat Ziarkas aan zijn "pendelcarrière" begon. Feit is wel dat hij al regelmatig in Rotterdam te horen was, onder meer met Vanessa Kourtesi , waar hij dan meestal meewerkt aan een rembetika programma van haar, zoals het "Rebetiko Quartet" in december 2022 en de "Greek Rebetiko Night" in januari 2023 - om maar twee recente voorbeelden te noemen.

Naast die veelzijdigheid heeft Thodoris Ziarkas ook aanleg voor improvisatie en het zal bovendien duidelijk zijn dat hij open staat voor allerlei muzikale experimenten. De geknipte kandidaat dus om, samen met Jota Papadopoulou, vanuit een persoonlijk perspectief te kijken naar hun gemeenschappelijke roots en naar de diversiteit die daar sowieso al te vinden is - en om daar allicht samen op verder te borduren.