Filia is een project dat langzaam is gegroeid uit de jarenlange samenwerking van Kretenzische en Vlaamse muzikanten met een zeer ruime kijk op muziek.

Op het Dranouter zomerfestival treedt nu al een aantal jaren op rij een trio op uit Kreta. Het is een traditioneel Kretenzische formatie met twee luitspelers en een lyra -speler. Deze muzikanten komen uit Kalyves, een dorp op West-Kreta waar 's zomers naar aloude traditie ook veel gefeest en gemusiceerd wordt.

In 2009 werd het trio op Dranouter plots aangekondigd als "The Kalives Music Project", een naam waar duidelijk meer achter zat. Na een aantal maanden werd het project concreter en in het voorjaar van 2010 werd er in Dranouter druk geoefend, gemusiceerd en uitgeprobeerd samen met de Kretenzers en een aantal Vlaamse muzikanten. Die samenwerking resulteerde uiteindelijk in een nieuwe naam: Filia (vriendschap) en het project kreeg stilaan vorm.

In de zomer van 2010 , trad Filia voor het eerst op in Dranouter en de Vlamingen trokken diezelfde zomer ook naar Kreta om er samen met de Kretenzers op te treden.

Dranouter profileert zich al een tijdje niet meer louter als een folkfestival, maar als een ruimdenkend festival in "The New Tradition". Traditionele volksmuziek, folk of roots gaan er samen met avant-gardistische muziek, waarbij alles kan en mag met elkaar versmolten worden.

Dit project past perfect in deze filosofie, want veel ruimer kan het niet echt meer.

Filia versmelt West-Vlaamse klanken met Kretenzische liederen. De instrumentatie is al even divers en gaat van de typische Kretenzische lyra en laouto , over accordeon, viool, piano, fluiten... naar de didgeridoo, tot en met percussie, drums en samplers. En een chalumeau. Dit laatste instrument leek ons nog het meest gedurfd, maar bij nazicht blijkt het toch niet zo avant-gardistisch te zijn als het in deze context op het eerste zicht wellicht klinkt. Een chalumeau is een houten blaasinstrument met een enkel riet, een soort voorloper van de klarinet. De naam komt van het Grieks: "kálamos" of "kalámi", wat riet betekent. Het ensemble Filia bestaat inmiddels uit acht muzikanten, vier Grieken en vier Belgen.

De stijlen die Filia verweeft zijn traditionele Kretenzische muziek met muziek uit Vlaanderen: wat jazz, invloeden van het chanson en de kleinkunst, en experimentele genres. Ze zouden zo een eigen nieuwe taal vormen.

Wie de Kretenzers ook eens louter tradtioneel wil meemaken, die kan op zaterdag 30 april in Brussel terecht op het feest van de Vereniging van Kretenzers in België.

Praktische gegevens
Vrijdag 29 april 2011, 20u30, WCC Zuiderpershuis, Antwerpen (B) Tickets: € 10,- in voorverkoop en € 12,- de avond zelf aan de kassa. Dit concert is voorbij.
Zondag 1 mei 2011, 18u00, Dranouter aan Zee, clubtent op het strand, 8660 De Panne (B) Dranouter aan Zee is een festival dat loopt van zaterdag 30 april t/m zondag 1 mei 2011 op het strand van De Panne. Dagtickets kosten: € 35,- in voorverkoop en € 40,- aan de kassa. Weekendtickets kosten respectievelijk: € 55,- en € 65,-. Kinderen t/m 11 jaar: gratis toegang. Dit festival is voorbij.

 

Terpsichori Greek Dance Circle is in het najaar van 2009 van start gegaan met het verzamelen van allerhande informatie over Griekse dansen op het web. Maar al snel werden de danskriebels hen te machtig en precies een jaar geleden zijn zij zelf begonnen met het organiseren van dansstages. Dit is reeds hun vierde stage en deze keer werd Vassilis Dimitropoulos uitgenodigd.

Vassilis Dimitropoulos is geen onbekende meer bij de talrijke dansliefhebbers. Hij houdt zich al sinds 1973 in met traditionele Griekse dansen. Hij is niet alleen een professioneel danser, maar hij heeft ook etnologie gestudeerd in Parijs en deed onder meer vijf jaar onderzoek naar de danstradities van de regio rond Florina. Hij is de oprichter van het Grieks Centrum voor Folklorestudies in Athene (EL.KE.LA.M.). Het centrum werd in 1982 opgericht om de Griekse culturele tradities, en meer specifiek de traditionele dansen, muziek en klederdracht, op een professionele manier te bestuderen, in stand te houden en kenbaar te maken in en buiten Griekenland. Het EL.KE.LA.M. heeft een eigen dansgroep onder leiding van Vassilis Dimitropoulos.

Deze dansstage bestaat in feite uit twee afzonderlijke workshops, netjes gespreid over twee dagen, zodat u kan intekenen voor beide workshops of kiezen voor slechts één ervan. Beide programma's richten zich tot een publiek met reeds enige voorkennis van Griekse dansen. Van Vassilis Dimitropoulos is geweten dat hij zich toespitst op minder bekende maar wel authentieke dansen van een bepaalde regio.

Programma :

Workshop van zaterdag 21 mei: Dansen van de regio van Florina (West-Macedonië)

• 11u - 13u: Dansles
• 13u - 14u: Middagpauze
• 14u - 18u: Dansles, met nadien herhalingen en opname van een dvd
• 19u - 22u: Avondfeestje (facultatief) met muziek uit alle streken van Griekenland (geen livemuziek)

Workshop van zondag 22 mei : Dansen uit alle streken van Griekenland

• 11u - 13u: Dansles
• 13u - 14u: Middagpauze
• 14u - 16u: Dansles

Praktische gegevens
Dansen van Florina (West-Macedonië) Zaterdag 21 mei 2011, 11u00, Quo Vadis, Roodebeeklaan 269, 1030 Schaarbeek (B) Enkel dansles op zaterdag (6 uur les): € 35,-. Een combi-ticket voor zaterdag en zondag (10 uur les): € 50,- (Abonnees van Terpsichori: € 45,-). Deze stage is voorbij.
Dansen uit alle streken van Griekenland Zondag 22 mei 2011, 11u00, Quo Vadis, Roodebeeklaan 269, 1030 Schaarbeek (B) Enkel dansles op zondag (4 uur les): € 25,-. Een combi-ticket voor zaterdag en zondag (10 uur les): € 50,- (Abonnees van Terpsichori: € 45,-). (Avondfeest op zaterdag: € 17,-). Deze stage is voorbij.

 

Dansleraar Fanouris Trikilis en zijn dansgroep Acanthe zijn actief in de regio van Charleroi en zij organiseren jaarlijks een grote Griekse avond bestaande uit een diner met dansvoorstellingen, gevolgd door een dansavond.

Voor de dansvoorstelling en het bijhorende diner dient u op voorhand te reserveren. De daaropvolgende dansavond is zonder reservatie toegankelijk, ook al was u niet op de dansvoorstelling.

De dansgroep van Fanouris Trikilis nodigt voor deze gelegenheid de dansgroep van Verviers uit zodat u een dansvoorstelling krijgt met meer dan 50 dansers .

Fanouris Trikilis zal ondertussen mede bekend zijn door zijn optredens op Balkan Trafik 2010 , zowel bij het optreden van Stelios Vamvakaris als in het Rembetiko Kafé. Maar het zal duidelijk zijn dat hij meer in petto heeft dan "enkel" de typische rembetiko -dansen. Wie hem al eerder aan het werk zag weet dat hij vooral de traditionele dansen van de Griekse eilanden letterlijk onder (of in) de knie(ën) heeft.

Voor de dansavond , vanaf 22 uur, werden Aris en Yannis uitgenodigd. Dit Griekse duo, vermoedelijk ook uit Charleroi, speelt populaire Griekse dansmuziek op bouzouki en synthesizer.

Praktische gegevens
Diner met dansvoorstellingen Zaterdag 7 mei 2011, 19u00, Hôtel de Ville, Place Albert 1er, 6061 Montignies-sur-Sambre (Charleroi) (B) Inkom (menu inbegrepen): € 25,-. Deze avond is voorbij.
Dansavond Zaterdag 7 mei 2011, 22u00, Hôtel de Ville, Place Albert 1er, 6061 Montignies-sur-Sambre (Charleroi) (B) De dansavond start na de dansvoorstellingen en het diner, omstreeks 22 uur. Komt u alleen voor de dansavond, dan betaalt u € 5,-. Deze dansavond is voorbij.

 

De vzw Kapa organiseert opnieuw een dansstage en deze keer komen de dansen van Epirus aan bod.

Hiervoor deed de vereniging een beroep op Yorgos Kapsalis uit Thessaloniki. Hij is zelf afkomstig uit Epirus, meer bepaald uit de buurt van Ioannina. Hij studeerde aan de Aristotelis Universiteit van Thessaloniki, aan het Departement voor Lichamelijke Opleiding en Sportwetenschap ( Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού , een hele mondvol, en iedereen houdt het dan ook bij "de TEFAA "). In Griekenland valt niet alleen zwemmen, volleybal en judo onder die noemer, ook de traditionele dans hoort er bij. Alle studenten moeten dan ook verplicht enkele basismodules "didactiek van de traditionele dans" volgen. Maar je kan daar ook in specialiseren en dat is precies wat Kapsalis deed.

Met zijn diploma op zak begon hij vanaf 1986 dansles te geven bij verschillende verenigingen in Thessaloniki en hij startte ook met eigen onderzoek.

Praktische gegevens

Van zaterdag 14 tot en met zondag 15 mei 2011, Parochiezaal Sint-Albertus, St.-Albertusstraat, 2812 Muizen (B) Op zaterdag loopt de stage van 14u30 tot 19u, nadien is er een feestje met buffet en dans. Op zondag verwacht men u terug om 11u en de stage eindigt dan om 17u. Deelname aan de stage kost € 46 (€ 25 voor leden van Kapa). Daarin zijn begrepen: drie koffiebreaks met cake, het buffet op zaterdag en een lunch op zondag. Deze stage is voorbij.

 

Het Grieks ensemble "Skordaliá" werd al ergens in 2006 opgericht rond Rob Scholten en Willem van Leeuwen, in de marge van een cursus Nieuwgrieks die beide heren samen volgden. Willem verhuisde later naar Griekenland maar Rob - inmiddels ook gepensioneerd - verzamelde enkele andere liefhebbers van Griekse muziek om zich heen en zo bleef het groepje al die tijd overeind.

Dit is de huidige bezetting:

• Isabella Spaans: zang
• Adriaan Wouters: zang
• Suzette Ronteltap: accordeon
• Cor Lieverst: baglamas , bouzouki
• Ton Koekkoek: gitaar
• Nico Spaans: basgitaar
• Rob Scholten: bouzouki , gitaar

Hun thuisbasis is Den Haag en hun vaste stek daar is De Regentenkamer, waar ze regelmatig optreden. Ze hebben zich daar overigens ook een vast en trouw publiek opgebouwd.

Het programma bestaat vooral uit de alom bekende en geliefde liedjes van Mikis Theodorakis , Vasilis Tsitsánis , Markos Vamvakaris en Yannis Papaioannou.

Praktische gegevens
Donderdag 12 mei 2011, 20u00, De Regentenkamer, Noord West Buitensingel 20, 2518 PA Den Haag (NL) Inkom: € 10,- Dit concert is voorbij.

 

Een geslaagd optreden van het Griekse ensemble Lamazi, in april 2011 , in de kakelverse Amsterdamse muziekclub "CC Muziekcafé" zorgde ervoor dat de uitbaters nog meer Grieks op het programma gaan zetten.

Een eerste resultaat daarvan is een optreden van "Kapses". Deze groep wordt door het Muziekcafé aangekondigd als "Greek Funky Pop Rock", zelf houden ze het bij "Griekse endechno-rock". Wie wat meer thuis is in hedendaagse Griekse muziek weet allicht dat het etiket "rock" nogal gemakkelijk gebruikt wordt voor alles waar een elektrische gitaar aan te pas komt en dat niet al te oosters klinkt. Een blik op het repertoire van Kapses zal veel duidelijk maken: Lavrendis Machairitsas , Vangelis Germanos , Filippos Pliatsikas , Sokratis Malamas , Orfeas Peridis , Pavlos Sidiropoulos , C:Real, ... Ook het nummer "Den ime politis" van de onlangs overleden Nikos Papazoglou staat er bij. Veel ballades, dus, en vooral: prettig luisteren.

Op hun programma staan steevast ook enkele eigen nummers van Alexandros Kyrkos. Dat is niet zo verwonderlijk want behalve oprichter en bezieler van Lamazi is ook Kapses een groepje van hem. Hij richtte het samen op met de gitarist Kostas Giannakopoulos, toen nog onder de naam Kapsoures. Dat was in 2009 en toen waren ze nog een duo. Nog in datzelfde jaar kwamen Pit Hermans ( sandouri , baglamas ) en Renee (percussie) mee aan boord. Dan werd het een tijdje stil maar recent herrees Kapsoures uit zijn as, met een nieuwe naam "Kapses".

In zijn vernieuwde bezetting bestaat Kapses uit:

• Alexandros Kyrkos: gitaar en zang
• Katerina Georgopoulou: zang
• Yannis Lazaridis: sax en keyboards
• Jonas van Nijnatten: basgitaar
• Diamantis Petropoulos: drums

Het optreden in CC Muziekcafé is meteen ook hun eerste optreden in deze nieuwe vorm. Ze hebben er dus alle reden voor om er iets goeds van te maken, zodat zij - en daarmee ook deze muziek - vaker een podium krijgen.

Praktische gegevens
Vrijdag 6 mei 2011, 20u00, CC Muziekcafé, Rustenburgerstraat 384, 1072 HG Amsterdam (NL) Inkom: € 3,- Dit optreden is voorbij.

 

Bijna 7 jaar na de avant-première van Theo Angelopoulos ' film " Eleni ", besteedt Flagey opnieuw aandacht aan deze Griekse filmregisseur en aan de Griekse componiste Eleni Karaïndrou . Muziek en beeld gaan in Angelopoulos ' films hand in hand en Karaïndrou is nu al bijna dertig jaar de vaste componiste van zijn filmmuziek. Over het ontstaan van zo'n film en de bijhorende muziek en het wordingsproces van het geheel, waarin de beelden en de muziek elkaar zo perfect aanvoelen en aanvullen, leest u meer in de biografie die we over Eleni Karaïndrou schreven. Daarin leest u ook dat er twee personen zijn die een belangrijke invloed hebben gehad op haar carrière als componiste. Dat zijn uiteraard haar land- en streekgenoot Theo Angelopoulos en de Duitser Manfred Eicher , oprichter van het Duitse label ECM . Alle drie delen zij eenzelfde inzet, een haast maniakale passie voor wat ze doen, het streven naar perfectie en een opperste concentratie en inlevingsvermogen tijdens het werk, soms in totale afzondering. Het resultaat is er dan ook naar. De muziek van Eleni Karaïndrou is zelfs los van de films een eigen leven gaan leiden.

Een eerste luik van deze focus is de onuitgegeven documentaire " Sounds and silence " , van Peter Guyer & Norbert Wiedmer (CH, 2009). De makers van deze documentaire volgen Manfred Eicher en laten zien hoe hij te werk gaat. De film toont een aantal werksessies, maar laat ook musici en componisten aan het woord, waaronder Eleni Karaïndrou . De documentaire is meermaals te zien in Flagey, op verschillende tijdstippen tussen 25 mei en 18 juni 2011.

In dezelfde periode lopen er in Flagey twee films van Theo Angelopoulos met filmmuziek van Eleni Karaïndrou . Beklijvende films, voor al wie de resultaten wil zien en horen van de bijzondere samenwerking tussen Karaïndrou en Angelopoulos . Het betreft de volgende films:

Eternity and a day / L' éternité et un jour / Mia eoniotita kai mia mera (1998) . Deze film won de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes in 1998. Te zien in Flagey van 22 mei tot 20 juni 2011.

Eleni / The weeping meadow / To livadi pou dakryzei (Trilogia 1/3) (2004) . Op de affiche van Flagey van 16 mei tot 5 juni 2011.

Praktische gegevens
Vanaf maandag 16 mei tot en met maandag 20 juni 2011 , Studio 5, Flagey, Heilig-Kruisplein, 1050 Brussel (Elsene) (B) Tickets: € 7,- per filmvoorstelling (reductietarief: € 5,50). Er zijn verschillende voorstellingen van zowel de documentaire als de twee films. Dit evenement is voorbij.

 

Als alles volgens plan verloopt zou er elke laatste maandag van de maand Griekse muziek te horen zijn in het Amsterdamse "CC Muziekcafé".

De aftrap wordt gegeven door het rembetika -ensemble "Dervisia", dat bestaat uit Jan Verdonk en Alexandros Kyrkos. Zij hebben met elkaar een afkeer voor de "pseudo-rembetika" gemeen, het afkooksel van deze authentieke muziek dat gebruikt werd ter ondersteuning van wat ze zo treffend "gestructureerd amusement" noemen. Vandaar dat zij de rembetika proberen te spelen op de authentieke manier, dus met een uitgesproken oosterse klank. Een heel contrast met het optreden van "Kapses" eerder deze maand (waar Alexandros ook al bij betrokken is) en meteen ook een mooie illustratie van de veelzijdigheid van het "fenomeen" Griekse muziek.

Nawoord : Alles is uiteindelijk niet volgens plan verlopen... Jan Verdonk bleek op 23 mei in Griekenland te zitten en het optreden van "Dervisia" werd verschoven naar 27 juni . Toch werd het op 23 mei toch nog een Griekse muziekavond in het CC Muziekcafé, met muziek van het Westorkest en het trio Lamazi . Het Westorkest is een leerorkest en geesteskind van Michiel Koperdraat en over Lamazi leest u meer op onze april 2011-pagina .

Praktische gegevens
Maandag 23 mei 2011, 20u30, CC Muziekcafé, Rustenburgerstraat 384, 1072 HG Amsterdam (NL) Meestal bedraagt de inkomprijs € 3. Dit optreden is voorbij.

 

Voor de derde keer op rij neemt de Brusselse Art Base, onder het motto "Greek Blues Night", deel aan de Brusselse Jazz Marathon. Daarvoor zetten ze opnieuw hun beide "huisorkestjes" in, namelijk Skafari en Vinylio.

Het groepje "Skafari" brengt Nederbetika, en wat dat voor een ding is vertelden we u al ter gelegenheid van hun vorige deelname aan de Jazz Marathon, in mei 2010 . Dat was toen meteen ook hun première en deze keer mogen ze dus één kaarsje uitblazen. Moet lukken, denken wij zo.

De naam Vinylio zal intussen wel bekend zijn, maar voor zover nodig kunt u nog altijd onze januari 2010 pagina raadplegen.

De bezetting van deze Greek Blues Night ziet er als volgt uit:

Skafari (om 20u30):

• Dimi Dumo, zang, mondharmonica en percussie
• Karsten de Vilder, zang en gitaar
• Frans De Clercq, zang en bouzouki

Vinylio (om 21u30):

• Yannis Sarris, zang en bouzouki
• Maria Spyroglou, zang en defi
• Christos Sarantidis, zang en gitaar

Ook deze keer heeft de "Jazz Marathon" zijn naam niet gestolen. Drie dagen lang, van vrijdag 27 tot zondag 29 mei, kunt u 700 van de beste muzikanten uit de Belgische hoofdstad aan het werk zien. Daarvoor moet u dan wel 200 concerten meepikken, maar voor de prijs hoeft u het niet te laten: alles is gratis. Er zijn zelfs gratis pendelbussen voorzien om de slijtage aan uw schoeisel en/of uw voetzolen binnen de perken te houden.

Praktische gegevens
Zaterdag 28 mei 2011, 20u00, Art Base, Zandstraat (Rue des Sables) 29, 1000 Brussel (B) Inkom gratis. Er worden dranken en mezedes voorzien (tegen betaling). Dit festival is voorbij.

 

Het "Centre Hellénique & Interculturel Agora " organiseert een evenement dat ze aankondigen als een " Grande soirée musicale grecque ", dus een "Grote Griekse muzikale avond". Dat is niet overdreven, want de avond bestaat uit drie delen. Hij kreeg als titel mee " Entre Sud et Orient " (Tussen het Zuiden en het Oosten).

Het eerste deel is een optreden van Photis Ionatos , met als thema "Van Theodorakis tot Tsitsanis". Ionatos wordt begeleid door zijn vaste medewerkers Stelios Manousakis ( bouzouki ) en Nikos (Nicolas) Kondalis ( baglamas ).

Daarna gaan ze nog verder terug in de tijd met een optreden dat gewijd is aan de rembetika van Piraeus. Een orkestje van vijf man zal nummers brengen van Markos Vamvakaris , Anestis Deliás, Yovan Tsaoús en andere grote namen uit die periode.

In een derde deel komt dan de opvolger van de rembetika , de laïka , aan bod en dan mag er natuurlijk ook gedanst worden. Wie niet zou weten hoe dat precies moet kan zich laten inspireren door de dansoptredens van de groep “Terpsichore“ en NIcolas Tanidis, die ook in dit onderdeel geprogrammeerd staan.

Voor de inwendige mens zijn er brochetjes (met frieten en tzatziki, tarama e.d.) en Griekse wijn te verkrijgen.

Praktische gegevens
Zaterdag 7 mei 2011, 20u00, Centre Hellénique et Interculturel Agora, Rue Vivegnis 73, Liège (Luik) (B) Inkom: € 5,- (studenten: € 3,- en voor kinderen onder de 12 jaar is het zelfs gratis). Dit evenement is voorbij.

 

De Vereniging van Epiroten in België bestaat dertig jaar en daar hoort een feest bij. Er zal traditionele muziek te horen zijn, uit Epirus maar ook uit andere streken van Griekenland, en daarnaast ook een flinke brok laïka (de populaire muziek). Er zijn dansdemonstraties en u mag zelf ook dansen, er is eten voorzien voor wie dat wil, en drank enzovoorts.

Niets bijzonders dus, een oerdegelijk Grieks feest zoals er dertien in een dozijn gaan. Tenminste, dat lijkt zo. Tot je de affiche bekijkt, want dan moet je toch even naar adem happen.

Daar staat, enigszins onderkoeld, ongeveer het volgende: "Muzikale rondreis met dimotika uit heel Griekenland, met het ensemble van Vangelis Kotsou en het 'Polyfonikó Ipírou' . Klarinet : Vangelis Papanastasiou . Laïka en endechna zanger: Yorgos Christodoulou . Bouzouki : Yannis Sinanis . Dansvoorstellingen door de dansgroep van de vereniging en door Tradidanse . Speciale gaste: Eleni Dimou ".

Bent u al onder de indruk? Ja? Dan bent u nu waarschijnlijk al weg, naar het kadertje met praktische gegevens onderaan, om uw tickets te reserveren. Neen? Bent u er nog? Prima, dan hebben we de rest van dit artikel misschien niet voor niets geschreven. Voor mensen met weinig tijd hebben we onderaan een samenvatting neergezet, de anderen moeten er maar eens gemakkelijk gaan voorzitten want er is heel wat te vertellen over die paar zinnetjes die in telegramstijl op de affiche prijken.

Volgens de Epiroten is hun geboortestreek, in het noordwesten van Griekenland, misschien wel officieel erkend als de armste regio van Europa, maar dat geldt dan toch alleen in economisch opzicht. Hun cultuur is namelijk de rijkste van Europa. Tenminste, dat zeggen zij zelf. Het is een open vraag of alle andere Europeanen - of zelfs maar alle andere Grieken - het daar zomaar mee eens zijn, maar dat doet er ook niet zoveel toe. Feit is dat er daar hoog in de bergen toch echt wel interessante dingen te vinden zijn.

Een eerste culturele parel zijn de polyfonische gezangen , die kenmerkend zijn voor bepaalde delen van de streek, vooral dan voor Noord-Epirus. Met die laatste term bedoelen we in deze context de grensstreek tussen Griekenland en Albanië. De term heeft soms ook een emotioneel en politiek geladen bijklank, zie hiervoor eventueel onze "Geschiedenis van Albanië" . Over de polyfonie zelf schreven we al het een en ander, naar aanleiding van het optreden van Tirana in januari 2003 , maar het komt er op neer dat er meerdere stemmen zijn die elk een eigen rol hebben. Dat laatste is essentieel om van polyfonie te kunnen spreken. In Epirus zijn er minstens drie stemmen. De hoofdrol is weggelegd voor de pártis : deze "neemt de toon" en zingt het eigenlijke motief. Hij wordt bijgestaan door de klostis, de "spinner" (afhankelijk van de gebruikte techniek ook wel gyristís (draaier) genoemd), die daar allerlei versieringen omheen weeft. En dan is er nog de isokratis, degene die de isón (de bas- of bourdontoon) aanhoudt.

Volgens de Epiroten is hun polyfonie een traditie die al 7000 jaar standhoudt, of 15.000 jaar, of nog langer. Niet iedereen is het eens over dergelijke cijfers maar het is zonder twijfel wel een heel oude muziekvorm. Een interessante theorie wijst erop dat vooral de "stem" van de isokratis kan gezongen worden door meerdere personen tegelijk (en dat is meestal ook het geval) en op die manier is de polyfonie een uitstekende manier om in groep muziek te maken. De mens zou daar zelfs een soort ingebouwde behoefte aan hebben, wat meteen ook de reden zou zijn dat weinig mensen kunnen stilzitten bij muziek. Velen gaan met de vingers knippen, meeklappen of zelfs maar gewoon met het hoofd bewegen, maar dat komt omdat er tegenwoordig bij muziekbeleving een onderscheid gemaakt wordt tussen producent en consument. Bij de Westerse klassieke muziek is die scheiding erg strikt, daar wordt van de consument verwacht dat hij roerloos blijft zitten tot de producent helemaal klaar is met zijn ding. Bij andere muziekvormen is de scheiding minder drastisch maar toch krijgt de consument een eerder passieve rol toebedeeld, en het wiegen en klappen zou dan een soort opstand van het onderbewustzijn inhouden. Als die theorie klopt is de polyfonie allicht bijna even oud als de mensheid, en dan is de 7000 jaar van de Epiroten beslist niet overdreven.

Dat de oorsprong van de polyfonie ergens aan het begin der tijden moet liggen, dat valt ook af te leiden uit het feit dat ze overal ter wereld voorkomt. De jodelaars uit de Zwitserse en Oostenrijkse Alpen zijn daar een bekend voorbeeld van, maar ook bij de Kelten is polyfonie te vinden. Er zijn sporen van polyfonie in het Engeland en Wales van de 12de eeuw (in een manuscript van ene Giraldus Cambrensis van ca. 1180), en in dat van de 21ste eeuw (in sommige pubs). Ook in het zuiden van Polen, in Slowakije, in Spanje, op Corsica, op Sardinië, in de Baltische staten (Estland, Letland, Litouwen), in IJsland, ... Verder van huis in Afrika (vanaf de Sahara tot helemaal onderaan), in Azië (o.a. Japan en China), op de eilanden van de Stille Zuidzee (o.a. Polynesië en Melanesië), bij sommige indianenstammen in Noord-Amerika, en in Zuid-Amerika bij de indianen van het Amazonewoud en bij de nazaten van de Inca's... En dat zijn alleen nog maar de voornaamste en best gedocumenteerde verschijningsvormen.

Ook andere Griekse bevolkingsgroepen hebben polyfonie in hun schatkamer met tradities. Die van Rodos en Karpathos bijvoorbeeld, of de Grieken van de Pontos (aan de Zwarte Zee), of die van de Ionische Eilanden (met sterke Italiaanse invloeden). En ook de Sarakatsanen en de Vlachen, die deels in Epirus wonen maar ook in de omringende streken (Thessalië, Macedonië) en nog veel verder, hebben een polyfonische traditie.

Toch houden de Epiroten doorgaans staande dat de polyfonie typisch is voor Epirus. Sommigen claimen er zelfs een soort patent op, al de rest zou van hen overgenomen zijn. Dat laatste valt natuurlijk niet te bewijzen (het tegendeel overigens ook niet) maar dat het "typisch" is valt niet te ontkennen, al was het maar omdat er grote verschillen zijn tussen al deze vormen wereldwijd. Er is zelfs een groot verschil tussen de Epirotische polyfonie en die van de andere Grieken, zodat je die van de Epiroten meteen herkent. Sterker nog: ook de Epirotische polyfonie verschilt van streek tot streek. Het is hier niet de plaats om daar dieper op in te gaan, maar deze sterke uitontwikkeling zou uiteraard wel kunnen wijzen op een lange ontstaansgeschiedenis.

En dan nog iets: als u even op de kaart van Griekenland kijkt naar de plaatsen waar polyfonie voorkomt, dan zal het meteen opvallen dat dit precies de meest afgelegen gebieden zijn, dus het verst afgelegen van de moderniserende invloeden van de hoofdstad. Ook op wereldschaal zien we iets dergelijks. Toeval? Of zijn de (vandaag bekende) polyfonische tradities inderdaad de laatste overblijfselen van iets universeels, iets dat teruggaat tot het prilste begin van de mensheid? De meeste onderzoekers denken van wel.

Tot nog toe hadden we het alleen over vocale polyfonie, wereldwijd de meest verspreide vorm van polyfonie binnen de traditionele muziek. Belangrijk om weten is wel dat vroeger, in die delen van Epirus waar polyfonie voorkomt, dan ook alle traditionele muziek zuiver vocaal was, met inbegrip van de feestmuziek waar bij bruiloften en dorpsfeesten op gedanst werd. Pas later ging men daar instrumenten bij gebruiken. Eerst gewoon ter inleiding, later werden zangpartijen afgewisseld met instrumentale stukken, waarbij de instrumenten dan soms de polyfonische zang proberen te imiteren - met wisselend succes overigens. In sommige gevallen - zoals bij de miroloya - willen de instrumenten ook al eens de rol van één of meerdere zangstemmen overnemen.

De voornaamste indringer was ongetwijfeld de klarinet , tegenwoordig hét toonaangevende instrument binnen de traditionele Epirotische muziek maar in feite nog maar pas rond 1850 geïntroduceerd in Griekenland. In de niet-polyfone muziek werden al sinds mensenheugenis blaasinstrumenten gebruikt, zoals de flogera en de zournas . De klarinet overklaste die allemaal met gemak en kon dus zonder al te veel problemen hun plaats innemen.

In vergelijking daarmee kon de vocale polyfonie relatief lang standhouden tegen de opmars der instrumenten. Vooral dan de miroloya bleven lang vocaal, en ze zijn dat zelfs nog grotendeels gebleven tot op vandaag. Bij de polyfone dansmuziek verliep de machtswissel weliswaar trager dan bij de niet-polyfone muziek maar toch was het tij ook hier niet te keren. Ergens rond het midden van de vorige eeuw - laten we zeggen rond 1950 - was de klarinet ook in de polyfonie zowat alleenheerser geworden.

Dat was natuurlijk geen goede zaak voor de vocale polyfonie, die daarmee op de lijst van "met uitsterven bedreigde muzieksoorten" zou gekomen zijn als een dergelijke lijst toen had bestaan. Of misschien ook niet, want er was eigenlijk niemand die aandacht had voor de "primitieve" en oudbakken polyfonie, en dus ook niemand om ze op zo'n lijst bij te schrijven.

Bij de indianen van Noord-Amerika was iets dergelijks gebeurd. Zoals gezegd weet men dat "sommige" stammen polyfonische gezangen hadden, maar onderzoekers vragen zich nu af of dat misschien niet bij allemaal het geval is geweest. Helaas arriveerden de blanken met bandopnemers pas veel later dan die met revolvers en geweren, en tegen die tijd was de muziek van het toneel verdwenen - soms samen met de hele stam.

Zo'n vaart liep het natuurlijk niet in Griekenland, maar het duurde toch nog tot in 1975 - zowat een kwart eeuw nadat de vocale polyfonie zo goed als uitgerangeerd was en daarmee tot marginaal verschijnsel gereduceerd - voor iemand tot het besef kwam dat het hoog tijd werd om te redden wat er nog te redden viel. Die iemand was - uiteraard, zou je bijna zeggen - Simonas Karas . Op een plaat "Tragoudia tis Ipirou - Songs of Epirus" uit 1975 nam hij ook twee polyfonische liederen op uit Noord-Epirus. Daarvoor deed hij beroep op een polyfonisch ensemble uit Ktismata, een onooglijk dorpje aan de Grieks-Albanese grensovergang bij Kakaviá. Het woord "ktisma" betekent letterlijk "gebouw" maar erg veel gebouwen stonden er dan toch niet want het dorpje telde amper twee- of driehonderd inwoners. Het ligt wel midden in Pogoni, het hart van het polyfonische gebied (het hoort trouwens administratief bij Delvinaki, waar Petroloukas Chalkias vandaan komt). Met andere woorden, Karas had het ensemble niet lukraak gekozen, en de twee nummers op de plaat al evenmin. Het ene zingen ze zuiver vocaal, bij het andere worden ze begeleid door een ensemble van klarinet , viool , laouto en defi , en daarmee had je dan de oude en de nieuwe vormen naast elkaar..

Dan duurde het tot 1984 voor er opnieuw polyfonie op plaat gezet werd. Dat was de "Chants polyphoniques et musique d'Epire" , uitgebracht door de Franse (!) radio. Ook hier vinden we weer dat zelfde ensemble, het "Polyfonikó ton Ktismaton Pogoniou" .

Ook op de volgende plaat, de "Tragoudia tis Ksenitias" van Domna Samíou (1989), staat dit ensemble op de hoes. Dan volgen er nog een paar andere opnames, die echter op de vingers van een halve hand te tellen zijn. Het duurt tot 1993 voor de grotere platenmaatschappijen (min of meer) belangstelling krijgen: dan verschijnt "To polyfonikó tis Ipirou" bij Lyra. En ook hier weer het ensemble uit Ktismata, maar deze keer wel met een andere samenstelling. Het oorspronkelijke ensemble was immers flink uitgedund geraakt, onder meer door het overlijden van enkele leden en het afhaken van andere, en het zou verdwenen zijn als de jongste zanger van de groep niet ingegrepen had. Hij was indertijd samen met zijn moeder bij het ensemble gegaan en hij was pas zestien of zeventien geweest toen de plaat van Simon Karas verscheen. Hij was intussen terdege gaan beseffen welke waarde dit erfgoed had en hij begreep ook wat er op het spel stond. Hij had dus nieuwe zangers geronseld en hij doopte het ensemble om tot "Polyfonikó tis Ipírou".

U voelt nu natuurlijk de spreekwoordelijke aap al ongeduldig tekeer gaan om uit de mouw te komen, hier is hij dan: de jongen van toen is Vangelis Kotsou (°1958), de man die naar het feest van de Epiroten in Anderlecht komt, en het polyfonisch ensemble dat hij meebrengt is hetzelfde van al die plaatopnamen. Zijn moeder, Anthoula Kotsou, zingt nog altijd actief mee en ook zij zal mee naar Anderlecht komen. Hoeft het gezegd dat dit historische ensemble letterlijk en figuurlijk toonaangevend is voor het genre, en dat ze ontelbare opnames en optredens op hun actief hebben staan? Is het een wonder dat ze bijvoorbeeld ook meewerkten aan de cd "Erima Choriá" (Verlaten Dorpen) die Yorgos Dalaras in 2006 uitbracht en die hij tijdens zijn "European Tour" van mei 2007 hier kwam voorstellen? We bespraken deze cd in onze biografie van Yorgos Dalaras en daaruit zal blijken dat het helemaal geen toeval is, laat staan een wonder.

Vangelis Kotsou zelf is nog veel meer geworden dan een grote jongen, en zelfs nog meer dan de leider en bezieler van het ensemble. Hij heeft van de studie van de polyfonie zijn levenswerk gemaakt en hij geldt nu zowat als de onbetwiste autoriteit op dit terrein. De vraag naar goede opleidingen in traditionele muziek is sterk in opmars in Griekenland, en allerlei instituten - van gymnasia tot universiteiten - staan in de rij om Vangelis Kotsou aan te trekken als leraar. De man werkt zich uit de naad om zijn kennis zoveel mogelijk door te geven (hij geeft ook workshops, seminaries, lezingen enzovoorts, en dat aan de lopende band) maar toch kan hij niet iedereen tevreden stellen. Als zo'n instituut hem dan toch kan strikken, dan wordt dat in grote letters in hun brochure aangekondigd: "Volgend semester: cursus polyfonie met Vangelis Kotsou !".

Het is dan niet vanzelfsprekend dat iemand, die zo begaan is met het behoud van een met uitsterven bedreigde traditie, tegelijk toch openstaat voor vernieuwing daarvan. Vangelis Kotsou staat er wel degelijk voor open, dat blijkt onder meer uit zijn enthousiaste medewerking aan "Η Ήπειρος της Πεντατονίας" ( I Ipiros tis pentatonias , het Epirus van de pentatonie), een cd-box die in 1998 verscheen en vier cd's, een cd-rom en een dik boek (van 620 bladzijden!) bevat. Zijn polyfonisch ensemble zingt er op mee en hij neemt zelf ook een aantal nummers voor zijn rekening, Ook opmerkelijk is dat Eleni Dimou - toch meestal beschouwd als een zangeres van laïka en (tot dan toe) minder of helemaal niet van dimotika - een heel aantal liedjes zingt.

Nu is pentatonische muziek een vorm van muziek waarbij - zoals de naam het zegt - slechts vijf noten gebruikt worden in plaats van zeven. Hierover kan grosso modo hetzelfde gezegd worden als over de polyfonie: het verschijnsel is heel oud, oeroud misschien zelfs, het is nog te vinden op veel plaatsen overal ter wereld en het is tegelijk toch ook kenmerkend voor Epirus. Toevallig of niet is de meeste polyfonische muziek in Epirus ook pentatonisch en omgekeerd, maar beide vormen vallen toch niet volledig samen. We vinden bijvoorbeeld ook pentatonische muziek in Thessalië en het zuiden van Macedonië, en sporadisch ook nog zuidelijker: in Evia en Roumeli, tot helemaal op de Peloponnesos. Op de eilanden komt pentatoniek niet voor.

De cd-box was het geesteskind van Akis Golfidis , een bekend klanktechnicus en nog veel meer. Als je de commentaren mag geloven dan is de man van onder tot boven van zuiver goud: aan de mengtafel heeft hij gouden handen en/of gouden oren, als het er op aankomt om jong talent op te merken heeft hij een gouden neus, enzovoorts. Het was hij bijvoorbeeld die Notis Sfakianakis ontdekte toen die in de zomer van 1990 optrad met Eleni Dimou in Thessaloniki. Omdat hij het niveau van de Griekse klanktechnici bedroevend laag vond zette hij zijn eigen opleidingsinstituut op poten. Dat heet "Mixing Is Art" (meteen ook zijn credo) maar afgestudeerden vermelden vol trots in hun cv dat ze "aan het MIA" gestudeerd hebben. In de branche weet men dan voldoende. En voor het lanceren van jong talent had Golfidis zelfs een eigen platenmaatschappij opgezet, RIA Music. De debuutplaat van Sfakianakis was daar het eerste resultaat van en die werd een succes. Of hem dat iedere keer gouden bergen oplevert valt te betwijfelen, want zijn producties zijn verre van commercieel.

Ook "I Ipiros tis pentatonias" was verre van commercieel. Akis Golfidis wilde verleden, heden en toekomst van de Epirotische pentatonische muziek in kaart brengen maar daarbij schopte hij flink tegen een aantal heilige huisjes aan. Het "heden" was geen probleem, dat waren opnamen van Epirotische muziek zoals die ook vandaag nog op de dorpsfeesten te horen is. Het "verleden" kon er ook nog mee door, want dat deel bestaat voornamelijk uit improvisaties van onbetwiste kenners van het genre, zoals Petroloukas Chalkias en Takis Soukas. Voor de "toekomst" deed hij deels beroep op Grieken met een open geest (waaronder Vangelis Kotsou ), en deels op buitenlanders uit culturen die ook polyfonie in huis hebben. De Grieken maakten arrangementen "zoals de traditionele liedjes zouden kunnen klinken als ze met hun tijd zouden meegaan", en de buitenlanders maakten arrangementen van traditionele Epirotische liedjes, maar dan in de stijl van hun eigen traditie.

Conservatievelingen stonden meteen op hun achterpoten: dit kon niet, dit mocht niet, dit was een schandaal, zoiets doe je niet met eeuwenoud eerbiedwaardig erfgoed. Daarbij zagen ze dan wel over het hoofd dat conserveren op zich geen slechte zaak is ( Kotsou zal de eerste zijn om dat te verdedigen) maar je riskeert dan wel dat je conserven met blik en al in een vitrinekast van een museum belanden. Als je de traditie daarentegen wil levend houden dan moet je haar laten evolueren, laten meegaan met haar tijd. De versies op "I Ipiros tis Pentatonias" waren bedoeld als denkoefening, en ook om de mogelijkheden af te tasten. Op de cd's staan de verschillende versies netjes naast elkaar, zodat u ze kunt vergelijken en zelf oordelen. Op de "Muzikale Rondreis" van 21 mei zal daar ongetwijfeld ook het een en ander van te horen zijn.

Bent u al overtuigd? Wacht toch nog maar even voor u naar dat kadertje onderaan spurt, want dit wordt géén "polyfoon-pentatonisch concert". Dat is weliswaar de specialisatie van Vangelis Kotsou , en het is ook het meest ongewone - en dus het meest in het oog (of oor) springende - onderdeel van de Epirotische muzikale traditie, maar ze hebben daar veel meer in huis dan dat. Heel veel meer zelfs, zoveel dat er bij ons weten nog nooit iemand in geslaagd is om een volledig overzicht te geven met één uitgave, zelfs niet als die meerdere schijfjes telt. Het Griekse Parlement heeft een afdeling die allerlei historische en culturele werken uitgeeft, en toen die onlangs aan een "muzikale kaart van Griekenland" begonnen, hadden ze voor Epirus ook drie cd's nodig en een boek van 110 bladzijden. Interessant is dat ze geografisch te werk gaan, zoals dat een goede kaart betaamt: van elke streek zijn representatieve opnames weergegeven. En tussen haakjes: voor de polyfonie van Pogoni gingen ook zij aankloppen bij ... Vangelis Kotsou en zijn ensemble.

Wat er dan zoal allemaal aanwezig is aan traditie, daar in Epirus? Heel veel, inderdaad, en hun aanspraak op de titel van "cultureel rijkste regio van Europa" is zeker niet uit de lucht gegrepen. Er zijn een heleboel verschillende dansen, met de meest uiteenlopende ritmes (waarbij het kenmerkend is voor Epirus dat het ritme - en dus ook de dans - vaak verandert in het midden van een liedje). Er is niet alleen dansmuziek, want naast de al genoemde miroloya is er een uitgebreid aanbod aan tafelliederen en drinkliederen en herdersliederen. En dat is dan nog alleen maar de dorpsmuziek. Er is ook stadsmuziek, al wordt die vaak over het hoofd gezien omdat alle aandacht gaat naar steden als Smyrna en Constantinopel. Toch bestond er ook in Yannina een multiculturele samenleving en het hof van Ali Pasha zorgde voor een voortdurende vraag naar goede kunstenaars, net als dat van zijn chef, de sultan in Constantinopel.

Voor dat alles - maar dan toch vooral voor de dansmuziek - brengt Vangelis Kotsou niet alleen zijn polyfonisch ensemble mee maar ook een ensemble uitgelezen muzikanten. Hij is zelf trouwens ook een uitstekend zanger, en dat niet alleen voor polyfonische liederen. In die hoedanigheid is hij vaak te horen op dorpsfeesten in Epirus, en dat is toch nog wat anders dan concerten geven.

Bent u al overtuigd? Toch zijn we nog maar aan het begin van het rijtje ...

De affiche vermeldt ook droogweg: " Klarinet : Vangelis Papanastasiou ". Zoals gezegd speelt de klarinet een leidende rol in de Epirotische muziek en een goede klarinettist staat minstens even hoog in aanzien als een goede zanger, soms zelfs hoger. Hun namen worden dan ook vaak vermeld op affiches en platenhoezen, gewoon omdat het publiekstrekkers zijn. Maar deze specifieke klarinettist geeft deze specifieke "Muzikale Rondreis" toch wel een extra dimensie.

Vangelis Papanastasiou werd geboren in Apalós, alweer een piepklein dorpje maar dit ligt helemaal aan het andere uiteinde van Griekenland, bij Alexandroupolis in Thracië, vlakbij de luchthaven daar. Dat is zevenhonderd kilometer (of twaalf uur rijden langs de oude baan) van het Epirotische Delvinaki vandaan, en in cultureel opzicht is het daar in Thracië een heel andere wereld. De Turkse en Bulgaarse grenzen zijn vlakbij en ook die zijn van recente datum, dus de wederzijdse invloeden hebben eeuwenlang ongehinderd hun werk kunnen doen.

In Apalós werd van 's morgens tot 's avonds muziek gemaakt en de kleine Vangelis groeide op temidden van muzikanten. Al snel bleek dat hij een goed oor had en een ongewoon talent voor de klarinet , die allang ook de Thracische traditionele muziek ingepalmd had. Toch waren de voorgangers, zoals de flogera , de zournas en de gaida , nog niet verdwenen en ook op die instrumenten ontpopte Vangelis Papanastasiou zich al snel tot virtuoos.

Daarnaast legde hij zich toe op onderzoek naar de muzikale tradities. In december 2001 kwam hij met een eerste tastbaar resultaat: een cd met bijbehorend boekje. Met zestien liedjes en honderdvijftig bladzijden (Grieks, Engels en Frans) geeft hij een (gedeeltelijk!) overzicht van wat er in Thracië zoal te vinden is. Het werd geprezen als "de beste reisgids voor het culturele landschap" van de streek en daarmee was zijn naam ook buiten Thracië gevestigd. Hij was toen pas zevenentwintig.

Insiders kenden zijn naam overigens al veel langer: in de zomer van 1994 speelde hij bijvoorbeeld bij het Dora Stratou Theater in Athene. Dat is een referentie die kan tellen, want zoals bekend voelen velen zich daartoe geroepen maar weinigen worden uitverkoren.

Je kan je dan afvragen of zo iemand, die dan misschien een expert is inzake Thracische muziek, eigenlijk wel geschikt is om Vangelis Kotsou te begeleiden bij de Epirotische muziek. De vraag op zich is terecht, alleen wordt ze in verband met Vangelis Papanastasiou al lang niet meer gesteld. In de eerste plaats niet door Kotsou zelf, want zoals gezegd is deze ook veelgevraagd als zanger op dorpsfeesten en daarbij laat hij zich vaak begeleiden door Papanastasiou . Dan zal het wel goed zijn zeker? Zet dus maar rustig een vinkje bij "Epirus" op het palmares van deze klarinettist.

U mag dan gelijk ook een vinkje zetten bij "Pontos". In die muziek komt de klarinet niet zoveel voor maar ze is er wel degelijk. En als er dan een Pontisch liedje met klarinet op plaat moet, dan lijkt er maar één adres te zijn waar de producenten hiervoor terecht kunnen, en dat is bij Vangelis Papanastasiou . Het zijn niet de eerste de besten die hiervoor bij hem komen aankloppen: hij staat bijvoorbeeld op de cd's die uitgegeven werden door de Pontische vereniging Serra en daar heeft Nikos Zournatzidis de touwtjes in handen. Wie ooit van hem Pontische dansles kreeg zal wel weten dat de man niet van half werk houdt.

Zet meteen ook maar vinkjes bij Salamina, Lesbos, Peloponnesos, Roumeli, Klein-Azië... want hij speelt het allemaal, en allemaal met even groot gemak. Mede daardoor is hij regelmatig op televisie en op festivals te zien.

Vaak zit hij bij dit alles op het podium samen met drie welbepaalde muzikanten: Vangelis Sarandidis ( viool ), Iakovos Iliadis ( laouto ) en Lazaros Akrivopoulos (slagwerk). Dat is geen toeval, want dat zijn meteen ook de leden van het bekende traditioneel ensemble Eptásimo dat Papanastasiou oprichtte nadat ze elkaar leerden kennen in 1994. Dat was bij Dora Stratou - ook de andere drie behoorden immers tot de uitverkorenen. Het is eerder uitzonderlijk dat een muzikant de tradities van meer dan één streek beheerst, en als er dan zo vier getalenteerde exemplaren een hele zomer lang intensief samenwerken, dan is het niet verwonderlijk dat ze ook nadien samen iets wilden gaan doen. En dat "iets", dat werd Eptasimo . Het ensemble staat intussen garant voor geslaagde dorpsfeesten in heel Griekenland. Het woord "eptasimo" is trouwens ook de naam van de 7/8 maatsoort die vaak voorkomt in de dimotika .

Vangelis Papanastasiou staat daarnaast ook open voor minder voor de hand liggende dingen. Hij werkte bijvoorbeeld mee aan de recente (april 2011) cd "Stis mnimis to kladí" van Nikos Androulakis . Deze bekende Kretenzische zanger en componist laat zich weliswaar inspireren door de traditionele muziek van Kreta maar hij maakt toch heel eigen, modern werk.

En in februari 2011 maakte Lambros Liavas een programma rond de allerbeste slagwerkers die er in Griekenland te vinden zijn. De man geniet overal respect, hij kent iedereen en iedereen kent hem, het was dan ook niet zo'n groot probleem om Vangelis Karipis , Michalis Klapakis , Petros Kourtis , Kostas Meretakis , Andreas Pappás en Ilias Dimános samen op één podium te krijgen. Maar hij wilde ze heel veel ruimte geven om te improviseren, en dan moeten de andere muzikanten toch echt wel wat bagage hebben om niet weggeblazen te worden. Ook voor dat probleem had Lambros Liavas een oplossing: Sokratis Sinopoulos ( politiki lyra ), Katerina Papadopoulou (zang) en ... Vangelis Papanastasiou ( klarino en flogera ). De voorstelling liep in een uitverkochte Megaron Mousikis in Athene.

Het is deze man die in Anderlecht de klarinet zal bemannen. Het zal duidelijk zijn dat dit geen exclusief Epirotisch onderonsje wordt. Het spreekt vanzelf dat de Vereniging van Epiroten in België hun culturele erfgoed zal voorstellen - geef ze eens ongelijk - maar ze weten natuurlijk ook dat er nog andere Grieken in Brussel zijn. Vandaar dat ze aankondigen dat er dimotika uit heel Griekenland zal gebracht worden. Vangelis Papanastasiou is de geknipte persoon voor een dergelijke formule.

Maar dat is nog steeds niet alles...

Er staat ook laïka en endechna op het programma, en daar zorgt Yorgos Christodoulou voor. Alleen wie de laatste tien jaar totaal niet met Griekse muziek is beziggeweest zal nog nooit van deze jonge (°1981) zanger gehoord hebben.

Hij was pas negentien toen hij in december 2000 met één klap zijn plaats innam op de podia van Athene. Toen verscheen namelijk de cd "Vrechi o kosmos" , de debuutplaat van de jonge (°1975) zangeres Maria Kouyoumtzi . Ze heeft een goede, heldere stem en de liedjes op de cd pasten haar als gegoten. Niet zo verwonderlijk, want ze waren speciaal voor haar geschreven door haar vader. Ze is namelijk de dochter van de bekende componist Stavros Kouyoumtzis, die ontelbare succesnummers schreef voor - onder meer - Yorgos Dalaras . Nu vond hij dat het tijd was om zijn dochter te lanceren. Hij had nog ander nieuw talent ontdekt, namelijk Yorgos Christodoulou , die op deze cd - die ook voor hem zijn debuut was - twee nummers mocht zingen. Dochter Maria kreeg er zes en vriend Yorgos drie. Want ook Yorgos Dalaras geloofde in de twee nieuwkomers en was graag bereid om zijn gewicht in de schaal te gooien.

Je zou dan van zo'n plaat verwachten dat alle aandacht naar Dalaras gaat, of desnoods naar Maria , als "dochter van". Dat was ook wel een beetje zo, maar toch waren alle kritieken ook vol lof over die jongeman met zijn uitstekende stem. Die stem leek volgens één bespreking zelfs een beetje op die van Dalaras - misschien omdat de recensent niet meteen een groter compliment bij de hand had.

Intussen zijn we meer dan tien jaar verder en Yorgos Christodoulou heeft de vergelijking met Dalaras niet langer nodig, en al evenmin die met Grigoris Bithikotsis of met Petros Gaïtanos , die ook wel eens gemaakt wordt. Hij is zelf een gevestigde waarde geworden op die podia in Athene die de betere laïka brengen. Toch was het voor de liefhebbers tien jaar wachten op een eerste eigen plaat van hem. Die verscheen pas begin 2010 en ze heette "Ammos kaftí" . De meeste nummers waren van de jonge componist Tasos Lybéris maar er stonden ook twee liedjes op van Yorgos Christodoulou zelf. "Of hij dat vaker deed, liedjes schrijven?" vroeg men hem in een interview. "Och", antwoordde hij, "ik heb er minstens nog een honderdtal liggen. Ooit zal ik die misschien wel eens uitbrengen, als de tijd rijp is". Voorlopig lijkt dat niet aan de orde, misschien omdat hij het te druk heeft met optreden.

Het is overigens duidelijk te horen aan zijn eerste cd dat Tasos Lyberis het grootste deel van de muziek leverde. Lyberis schreef veel voor Sarbél , Irini Merkouri (geen "famillie van"), Yanna Terzi (wél "familie van", namelijk dochter van Paschalis Terzis ) en anderen. En inderdaad, ook Yorgos Christodoulou zit met deze "Ammos kafti" op de golflengte van de lichte popmuziek waar de commerciële radiostations zo van houden en waar de liefhebbers van de betere laïka minachtend op neerkijken. Zelf houdt hij niet van etiketten, hij zingt bijvoorbeeld evengoed westerse rock als hij daar zin in heeft, en nu had hij toevallig zin in pop. Toch voelt hij zich met de laïka nog het beste in zijn vel.

Een aantal gerenommeerde collega's zijn het daar volmondig mee eens en ze steunen hem dan ook graag. Hij mocht mee op het podium met onder meer Glykeria , Katerina Kouka , Gerásimos Andreátos , Petros Gaïtanos , Stelios Dionysiou , Vasilis Lekkas ... Ook de bekende componist en bouzouki -virtuoos Thanasis Polykandriotis nam hem op sleeptouw bij optredens van hem samen met Eleni Dimou , tot tweemaal toe zelfs. De eerste keer was bij hun optredens in Thessaloniki tijdens het winterseizoen van 2007. Later, in het winterseizoen 2008-2009, was hij er weer bij in Athene. Yorgos Christodoulou mocht ook mee met Polykandriotis op tournee door Griekenland. Betere adelbrieven kan een zanger in dit genre zich moeilijk wensen.

En daarmee zijn we nog steeds niet aan het einde van het namenlijstje op de affiche.

Daarvoor moeten we eerst nog voorbij Yannis Sinanis , de bouzouki -speler van dienst. Zijn naam zal minder bekend zijn, vandaar dat de Vereniging van Epiroten er hulpvaardig bij vermeldt dat hij al vele jaren lang de vaste medewerker is van Dimitris Mitropanos . Ook dat is een referentie die kan tellen, maar een blik op de staat van dienst van deze Poolse Griek levert nog veel meer interessant materiaal op. Hij was er bijvoorbeeld bij toen de bekende componist Dimos Moutsis in 1999 zijn legendarische concert gaf in de Irodio, en hij staat dus ook op de live-cd die daarvan uitgebracht werd. Na dit optreden verdween Moutsis acht jaar lang van het toneel, tot in 2007. In datzelfde jaar maakte nog een andere bekende componist, Christos Leontis , met zijn cd "Erotas archangelou" een comeback na acht jaar afwezigheid (zelfs dertien jaar als je theatermuziek en dergelijke buiten beschouwing laat), en ook op deze cd speelt Yannis Sinanis met zijn bouzouki de eerste viool. Nena Venetsanou deed in 2000 beroep op hem voor haar verrassende cd "Zeimbekiko - laikes prosefches" . Hij begeleidde Manolis Lidakis en Dimitris Bassis bij hun opgemerkte reeks optredens in 2004 in Thessaloniki en Athene. Hij zette met zijn bouzouki de toon voor de debuut-cd "Fayoum" (2009) van de jonge componist Neoklís Neofytidis , waarop onder meer Manolis Mitsias , Sofia Papazoglou en Doros Dimosthenous te horen zijn. Hij speelde in 2010 op een concert met als thema "Van Rachmaninov tot Theodorakis ", dat de Russische ambassade in Athene gaf ter ere van Mikis Theodorakis . Enzovoorts enzoverder. O ja, al in 1993 werkte hij - voor zover we weten - voor de eerste keer samen met Eleni Dimou . Dat was voor haar plaat "I zoï ine gyneka" . Daarna deelden ze nog vaak samen het podium, bij optredens met Dimitris Mitropanos . Het zal duidelijk zijn dat dit geen bouzouki -speler is waarvan er dertien in een dozijn gaan.

En dan, last but not least , de "guest star" op de affiche van deze "Muzikale Rondreis": Eleni Dimou . We zullen het kort houden, echt waar. Ze maakte een indrukwekkende entree toen ze in 1980 de derde plaats won op het Festival Tragoudiou van Thessaloniki , en daar vervolgens het jaar daarop de eerste prijs wegkaapte. Tot nog toe heeft ze twintig eigen platen op haar naam, waaronder negen keer goud en drie keer platina, en een onafzienbare reeks samenwerkingen met iedereen die ook maar iets te betekenen heeft. En ook met anderen, want ze staat ongewoon open voor ongewone dingen. Zo zong ze bijvoorbeeld mee op de debuut-cd van de Griekse hip-hop groep Delirium Framboise (D.F. voor de vrienden), tijdens haar optredens brengt ze steevast één of meer Afrikaanse liedjes (met Griekse teksten) en ze zingt soms zelfs byzantijnse hymnen op televisie. Haar medewerking aan "I Ipiros tis pentatonias" daarentegen is niet echt ongewoon: haar vader is afkomstig van Epirus, haar moeder van Klein-Azië, en de dochter zingt dus vaak dimotika . Toch staat ze vooral te boek als zangeres van laïka - ook al trekt ze zich daar zelf niet al te veel van aan.

Als u een exemplaar bent van die uitstervende soort die "aandachtige lezer" heet, dan zal het u allicht opgevallen zijn dat de naam van Eleni Dimou als een rode draad doorheen heel het bovenstaande verhaal loopt. De organisator laat ons weten dat zij ook een centrale rol zal spelen in het hele muzikale gebeuren. Ze zingt zowel mee in het dimotika gedeelte als bij de laïka , en ze zal ook eigen nummers brengen. Het betekent meteen dat u geen bonte verzameling deelconcerten maar wel een samenhangend en uitgebalanceerd geheel mag verwachten, met dien verstande dat het nog altijd een dansfeest blijft en geen zuiver luisterconcert.

Interessant om weten is misschien toch ook wel dat Akis Golfidis (de "gouden" man die "I Ipiros tis pentatonias" produceerde, die Delirium Framboise lanceerde, en nog veel meer) al vele jaren haar echtgenoot is. Met die wetenschap vallen allicht ook de laatste puzzelstukjes op hun plaats.

Meestal "doet" hij de klank bij optredens van zijn echtgenote, maar voor het feest in Anderlecht was hij verhinderd. Dat neemt niet weg dat hij allicht wel één van zijn discipelen meestuurt, zodat er in principe geen klachten zouden mogen zijn over de klank - iets wat bij dergelijke feesten wel eens anders wil zijn.

Uw gidsen op deze "Muzikale Rondreis" - dertien in totaal - zijn de volgende:

• Eleni Dimou : zang
• Vangelis Kotsou : zang
• Yorgos Christodoulou : zang
• Vangelis Papanastasiou : klarino
• Yannis Sinanis : bouzouki
• Michaïl Liopoulos: gitaar
• Yorgos Standzos: bas
• Christos Manolopoulos: slagwerk
• Dimitris Gazís: keyboards

En van het "Polyfonikó tis Ipírou" komen - naast uiteraard Vangelis Kotsou zelf - de volgende vier leden mee:

• Anthoula Kotsou
• Grigoría Rifouná
• Athiná Sideri
• Alexandros Panoutsopoulos

Samengevat : wat kunt u van deze "Muzikale Rondreis" verwachten? Laat het ons even op een rijtje zetten.

• U kunt het beschouwen als een Grieks feest , met goede muziek en veel gelegenheid om te dansen, zowel op de dimotika van alle delen van Griekenland als op de meer moderne dingen. De mensen aan het dansen krijgen is een vak apart en wat dat betreft zijn deze muzikanten echt wel door de wol geverfd. Dat bewijzen ze zowat elke week, de ene keer op een hypermodern uitgerust podium in één van de betere muziekclubs in Athene, de andere keer op enkele planken bovenop lege bierbakken in een afgelegen dorp.
• U kunt het beschouwen als een concert waarbij gedanst kan worden, want deze muzikanten zijn van topklasse en dus ook van concertkwaliteit - ze hebben inderdaad op de grootste en meest belangrijke podia gestaan van Griekenland en daarbuiten. En ook de klank zou van concertkwaliteit moeten zijn.
• U kunt het beschouwen als een uitgebreide en aangename kennismaking met een aantal zeer uiteenlopende genres binnen de Griekse muziek , telkens gebracht door specialisten.
• Als u de genres al kent, dan kunt u het beschouwen als een kennismaking met aanstormend jong talent : u kunt uit de eerste hand meemaken hoe vertegenwoordigers van de aankomende generatie als Vangelis Papanastasiou en Yorgos Christodoulou respectvol en toch vernieuwend omgaan met het Griekse muzikale erfgoed, hoe vertegenwoordigers van de meer gevestigde waarden als Vangelis Kotsou en Eleni Dimou daarop inspelen, hoe ze met elkaar een overvloed aan talent, smaak en succes gemeen hebben en hoe ze allemaal een hekel hebben aan etiketten.
• U kunt het beschouwen als een demonstratie Griekse dansen , enerzijds door de als uitstekend te boek staande dansgroep van Tradidanse en door de recent weer opgerichte dansgroep van de Vereniging van Epiroten (die dus extra hun best zullen doen), en anderzijds door de Grieken zelf. Wees in dat geval dan wel op tijd, want deze groepen zouden "de dans openen" en dus misschien al in het begin van de avond optreden, zodat het feest hiervoor niet moet stilgelegd worden.
• U kunt het beschouwen als een kennismaking met het gloednieuwe zalencomplex , dat de pretentie heeft om in korte tijd uit te groeien tot "the place to be" in het Brusselse uitgangsleven: kwaliteitsconcerten, exclusieve trouwfeesten en prestigieuze seminaries, dat is de vijver waarin ze vissen.
• U kunt het tenslotte beschouwen als een avondje uit in een Grieks restaurant met live muziek, want als we goed ingelicht zijn zou ook aan het menu wat extra zorg besteed worden.

En dat alles voor een zacht prijsje ...

Praktische gegevens
Zaterdag 21 mei 2011, 20u30, Birmingham Palace, Birminghamstraat 112, 1070 Anderlecht (B) Inkom: € 13,- (gratis voor kinderen onder de 12 jaar). De inkom met maaltijd inbegrepen kost € 25. Dit avondfeest is voorbij.