Eleni Karaïndrou werd op 25 november 1939 in Teichio, een bergdorpje in Centraal-Griekenland (Roumeli), geboren. Op vrij jonge leeftijd verhuisde zij met haar ouders naar Athene, maar de indrukken die zij als kind in haar geboortedorp opdeed, zullen haar muzikale loopbaan blijven beïnvloeden. Ook nu nog trekt zij zich in haar ouderlijke woonst terug om in alle rust en met een open geest nieuw werk te componeren.

© Athina Kazolea

Eleni Karaindrou

In Athene behaalde zij haar universitaire diploma's Geschiedenis en Archeologie en studeerde er ook nog piano en muziektheorie aan het conservatorium. Toen in 1967 de militaire junta de macht nam, werd Eleni gedwongen Griekenland te verlaten en zocht zij met haar jonge zoon toevlucht in Parijs. Eleni Karaïndrou heeft zich steeds kritisch opgesteld en zij werd ervan verdacht linkse ideologieën na te streven, daar waar zij eigenlijk enkel voorstander was van de vrije meningsuiting.

In haar Parijse jaren begon zij etnomusicologie te studeren en zo werd zij zich stilaan bewust van haar eigen muzikale erfgoed. Steeds meer voelde zij zich tot de wereld van haar kinderjaren aangetrokken en ze wilde alsmaar dieper tot de essentie van de muziek doordringen. De herinneringen die haar vooral bijbleven waren de Byzantijnse hymnen in de kerk, en de stilte, die enkel verstoord werd door geluiden van de natuur; van stromend water, van de wind en van vogels. Ook de polyfonische gezangen van de dorpsvrouwen tijdens de oogst en de fluit - en klarinet spelers op de jaarlijkse dorpsfeesten zijn indrukken die haar niet loslieten.

Zij ging orkestratie en orkestleiding studeren en begon inmiddels instinctief songs te schrijven.

In 1974 kon zij terugkeren naar Athene en stichtte er het "Laboratorium voor Traditionele Instrumentalisten" en verzorgde mee een aantal programma's over etnomusicologie op Radio Drie, de zogeheten Trito Programma van Manos Hadjidakis.

De eerste richting die zij als componiste insloeg was die van de liedkunst. Zo heeft zij nog liederen geschreven voor Manólis Mitsiás. In Griekenland is dit nu eenmaal de gebruikelijke en meer voor de hand liggende start voor een componist, die aanvankelijk meestal samenwerkt met één of andere stervertolker. Pas nadien, eind jaren zeventig, begon zij muziek te schrijven voor film en theaterproducties, zij het nog steeds in combinatie met zang.

Eleni Karaïndrou heeft zich nooit bepaalde doelstellingen vooropgesteld. De nieuwe wegen die zich voor haar openden, is zij eenvoudigweg gevolgd en de aangeboden kansen heeft zij ten volle benut. Een eerste belangrijke ontmoeting was die met filmmaker Theo Angelopoulos , van wie zij de vaste componiste is sedert 1982. Hun eerste samenwerkingsproject was de film "Taxídi sta Kýthira" (Reis naar Kythira), misschien de meest bekende van allemaal. Haar werk wordt sedertdien vaak in verband gebracht met Theo Angelopoulos' films en met de weemoedige sfeer en zelfs de hardheid die ervan uitgaan. Theo Angelopoulos zelf zou ook een strenge, zwijgzame en getormenteerde persoonlijkheid zijn, maar Eleni Karaïndrou daarentegen, blijft een optimistisch type, ondanks het feit dat zij ook niet gespaard bleef voor tegenslagen.

Zij werken nauw samen en iedere film is het resultaat van een gezamenlijk wordingsproces. Haar muziek vormt, net als het (schaarse) woord en het zorgvuldig opgebouwde beeld, een essentieel onderdeel van de film. Vooraf probeert zij in alle sereniteit haar geest leeg te maken, wars van alle invloeden. Bij het lezen van het scenario, komen bij haar reeds vaak melodieën en thema's naar boven die passen bij het script. Soms is er zelfs nog helemaal geen script, enkel een concept. Het beeld en de muziek worden samen opgebouwd en ondersteunen het verhaal, daar waar woorden tekortschieten. Sterker nog, het fenomenale van haar werk is dat de muziek niet alleen ten dienste staat van de film waarvoor zij gecomponeerd werd, maar als een autonoom geheel de wereld rondgaat, los van de oorspronkelijke (film- of theater)context. En hierin heeft de Duitser Manfred Eicher , stichter van het platenlabel ECM en een tweede belangrijke ontmoeting voor haar carrière, haar een enorme impuls gegeven.

Eleni Karaïndrou heeft in haar zoektocht een heel eigen muziek gecreëerd, die niet in één bepaalde stilistische term te omvatten is. Traditionele muziek boeit haar enorm, maar toch probeert zij die bewust niet te gebruiken in haar eigen muziek. Ooit heeft zij dat geprobeerd, maar al snel bleek dat niet de juiste aanpak te zijn. Toen zij een fantastische fluitspeler, een zigeuner, gevraagd had om een stukje van haar muziek te spelen, moest de anders zo ongedwongen muzikant zich door haar composities heen worstelen. Het was, zo stelt zij, '...alsof ik een mooie vogel gekooid had.' In "zijn" muziek dwong de fluitspeler respect af, maar voor de composities van Karaïndrou zelf was hij niet de juiste vertolker. En van toen af aan liet zij de traditionele muziek ongemoeid.

Toch maakt Eleni Karaïndrou vaak gebruik van traditionele Griekse instrumenten, maar dan op een heel eigen manier. Zij gebruikt ook niet-Griekse solisten in haar werk en probeert die te betrekken bij de Griekse elementen die er toch ontegensprekelijk in aanwezig zijn. Griekse kunstenaars worden hoe dan ook beïnvloed door het verleden, dat in Griekenland - meer dan in enig ander land - met het heden verweven is. Zij beseft dat ook zijzelf door haar verleden niet onberoerd is gebleven, dat bevestigen niet in het minst de studierichtingen die zij gekozen heeft. Kunstenaars ontwikkelen doorgaans een soort van zesde zintuig voor indrukken die zij ooit hebben opgedaan, die zij dan nadien in hun werk blootleggen. Eleni Karaïndrou's werk bevat zo'n gevoeligheid, waardoor haar muziek een universeel en tijdloos karakter krijgt en emoties oproept bij haar publiek.

Sedert zij met platenmaatschappij ECM samenwerkt, ongeveer vanaf het begin van de jaren negentig, oriënteert Eleni Karaïndrou zich meer op de internationale markt en op symfonische muziek, hoewel haar laatste cd's "Trojan Women" en "The Weeping Meadow" opnieuw gecombineerd werden met zang.

De muziek voor Trojan Women werd gecomponeerd voor een theaterbewerking van de gelijknamige klassieke tragedie van Euripides. De première vond plaats in het antieke theater van Epidavros in de zomer van 2001. Het thema is tijdloos en jammer genoeg steeds weer actueel. Het is een aanklacht tegen de oorlog en alle leed dat erdoor wordt veroorzaakt. De teksten werden naar het Nieuwgrieks vertaald door K. Mýris. Het vrouwenkoor, de Trojaanse vrouwen, zingen een klaagzang die wordt ondersteund door zes musici op oude volksinstrumenten. Als soliste zingt de sopraan Veronika Iliopoulou. De instrumentatie werd bewust sober gehouden, nooit overdreven, en roept soms zelfs stilte op. En toch zitten in de muziek ook dramatiek, pijn en smart verweven.

De in 2004 uitgebrachte cd Trilogy-The Weeping Meadow is de soundtrack van de eerste film van een trilogie van filmregisseur Theo Angelopoulos die het wel en - vooral - wee van een vrouw verhaalt doorheen de geschiedenis van de twintigste eeuw. Samen met het hoofdpersonnage volgen we het lot en de beproevingen van de Griekse natie in een nog niet zo ver verleden. De uitvoerders zijn het La Camerata String Orchestra uit Athene en Eleni Karaïndrou (piano), aangevuld met solisten afkomstig van Roemenië, Albanië en Griekenland - waaronder Sokratis Sinopoulos ( Constantinople lyra ) - en het Hellenic Vocal Ensemble onder leiding van Antonis Kontogeorgiou.

Op 27, 28 en 29 maart 2005 presenteerde Eleni Karaïndrou deze muziek voor het eerst aan het Griekse publiek. Het tweede deel van deze voorstelling, dat doorging in het Megaron Mousikis, was de wereldpremière van "The Trojan Women" in concertvorm. Het ganse concert stond onder artistieke leiding van Manfred Eicher (ECM) en werd nadien uitgebracht op cd. Maria Farantouri neemt de zang voor haar rekening en de muzikanten zijn: Vangelis Christopoulos (hobo), Sokratis Sinopoulos ( Constantinople of politiki lyra ), Maria Bildea (harp), Konstantinos Raptis ( bayan , een Russische accordeon) en Eleni Karaïndrou zelf aan de piano. Het Koor van de ERT (Griekse televisie) staat onder leiding van Antonis Kontogeorgiou en het La Camerata Orchestra of the Friends of Music wordt gedirigeerd door Alexandros Myrat. Het programma draagt de titel: " Elegy of the Uprooting (I Elegía tou xerizomoú) ", en werd opgebouwd rond het vluchtelingenthema. Het is de elegie van een ontwortelde natie, met name de Griekse vluchtelingen uit Klein-Azië en de voormalige Sovjet-Unie, en precies om dit te accentueren koos Karaïndrou bewust voor instrumenten als de lier van Constantinopel en de Russische accordeon bayan .

In september 2004 kon u Eleni Karaïndrou en Theo Angelopoulos in Brussel persoonlijk horen spreken over het tot stand komen van de film "Eleni" - de oorspronkelijke titel van "The Weeping Meadow " - en de bijhorende muziek. Sokratis Sinopoulos , en zijn politiki lyra , kon u live aan het werk zien in januari en in maart 2005 .

Een selectie uit haar discografie:

1975 - I megáli agrypnía (De grote wake ) . Deze liederen werden door Eleni Karaïndrou gecomponeerd voor Maria Farantouri . De teksten zijn gedichten van K. Myris.

1982 - Roza/Periplánisi (Roza/Omzwerving) . De composities en zang voor deze filmmuziek staan op naam van Eleni Karaïndrou.

1984 - I timí tis agápis (De prijs van de liefde) . Soundtrack voor film. Dímitra Galáni zingt.

1984 - Taxídi sta Kýthira (Reis naar Kythira) . Eerste van een lange rij samenwerkingen met filmmaker Theo Angelópoulos. De zanger is niemand minder dan Yorgos Dalaras .

1986 - O Melissokómos (De imker) . Muziek voor de film van T. Angelopoulos. De Noor Jan Garbarek speelt saxofoon en Yorgos Dalaras zingt. Deze productie behaalde goud.

1988 - Een liveopname in het Odeíon Iródou Attikoú (Herodes Atticus Theater) met Yorgos Dalaras en Maria Farantouri

1991 - To metéoro víma tou pelargoú (De onderbroken stap van de ooievaar) . Filmmuziek (film van T. Angelopoulos) met Charis Alexiou .

Haar volgende producties onder platenlabel ECM, dat zich vooral toelegt op de internationale markt, krijgen voortaan Engelse titels mee:

1991 - Music for Films . Dit is een verzameling met filmmuziek.

1992 - The Suspended Step of the Stork (zie ook 1991)

1995 - Ulysses' Gaze . Film-soundtrack voor alweer T. Angelopoulos. Deze muziek behaalde platina.

1998 - Eternity and a Day . Filmmuziek in samenwerking met T. Angelopoulos.

2002 - Trojan Women . Muziek gecomponeerd voor een theaterbewerking van Antonis Antypas - Eleni's echtgenoot -, gebaseerd op de gelijknamige tragedie van Euripides. De instrumentatie is bewust sober gehouden. Het vrouwenkoor, de Trojaanse vrouwen, zingen een klaagzang die wordt ondersteund door zes musici op oude volksinstrumenten. Als soliste zingt de sopraan Veronika Iliopoulou.

2004 - Trilogy-The Weeping Meadow . Soundtrack van het eerste deel van een trilogie van filmregisseur Theo Angelopoulos. Uitvoerders: La Camerata Strijkorkest uit Athene en Eleni Karaïndrou (piano), Konstantinos Raptis (accordeon), Maria Bildea (harp), Sergiu Natasa (viool), Renato Ripo (cello), Vangelis Skouras (hoorn), Angelos Repapis (contrabas), Sokratis Sinopoulos ( Constantinople lyra ), en tot slot het Hellenic Vocal Ensemble onder leiding van Antonis Kontogeorgiou.

2006 - Elegy of the Uprooting (I Elegía tou xerizomoú) . Een dubbele cd van het hogervernoemde concert van Eleni Karaïndrou in het Megaron Mousikis in Athene dat doorging in het voorjaar van 2005. Het is de elegie van een ontwortelde natie, waarbij Karaïndrou een selectie uit eerder verschenen werk tot een nieuw geheel samenbracht, maar vooral putte uit Trojan Women en The Weeping Meadow . Deze zeer verzorgde uitgave met bijhorend boekje met uitleg en foto's van de voorstelling, is de eerste live-cd die zij uitbrengt bij ECM.