De flamboyante Matoula Zamani komt opnieuw naar Brussel voor twee concerten.

Ze brengt twee uitstekende begeleiders mee, en dat zijn:

• Yannis Kondaratos : viool
• Kostas Nikolopoulos : gitaar

Matoula Zamani stond nog maar pas aan het begin van een steile klim naar de top toen ze in maart 2012 voor de eerste keer naar de Art Base kwam, toen nog als gastzangeresje van de relatief onbekende groep "78 strofes". In november 2012 en oktober 2013 kwamen ze terug, nog steeds als groep.

Dat ze van langdurige samenwerkingen houdt - op zich al veelzeggend - bewees ze ook in maart 2015 , toen ze samen met Thanasis Papakonstantinou naar Amsterdam kwam. In onze biografie van haar kunt u lezen dat hij de man is die haar zes jaar voordien, in 2009, ontdekt had. Sindsdien is ze altijd met hem blijven optreden, en ook nog met vele anderen. Haar (voorlopig) laatste album, "5 χειμώνες κι 6 καλοκαίρια" (5 chimones ke 6 kalokairia, 5 winters en 6 zomers) bevat overigens allemaal liedjes van Papakonstantinou .

Inmiddels is Matoula Zamani wel een ster op zichzelf geworden maar dat is haar niet aan te zien. Toen ze in april 2015 opnieuw naar Brussel kwam, deze keer solo en in het kader van het "Nous sommes grecs" festival, had ze hoop en al dertig seconden nodig om het publiek - waarvan de meerderheid nog nooit van haar gehoord had - voor zich in te palmen. Het is niet duidelijk of ze dat te danken heeft aan haar eenvoud, of aan de vanzelfsprekendheid waarmee ze op het podium zit, of aan de glinsterende pret-oogjes waarmee ze haar verhaaltjes vertelt, of aan een combinatie van dat alles, maar feit is dat ze in geen tijd de hele zaal in de ban had. Haar aanstekelijke enthousiasme deed dan de rest, met een geslaagd en gesmaakt concert als onontkoombaar gevolg.

In februari 2016 was ze dan opnieuw in Brussel voor twee concerten. Het eerste was geprogrammeerd in de Sint-Katelijnezaal, in feite een soort betonnen doos die nooit bedoeld was om er concerten in te geven. Het concert begon met flink wat vertraging ("de soundcheck duurt wat langer dan gedacht" kregen we te horen) en toen de deuren uiteindelijk open gingen, toen zaten Matoula en haar muzikanten niet op het podium maar gewoon midden op de dansvloer. "We krijgen de klank niet goed", zei ze, "dus gaan we het akoestisch doen, zonder microfoon. Schuif wat dichterbij, rondom mij heen, ja, goed zo, hier gaan we dan". Gelukkig was het publiek deze keer speciaal voor haar gekomen, ze kenden al haar liedjes en zongen alles mee, maar je moet het toch maar doen, akoestisch voor een publiek van pakweg honderd man. Matoula deed het, en ze deed het met verve.

Voor meer informatie over Matoula Zamani kunt u er de biografie op nalezen die we over haar schreven toen ze voor het eerst naar Brussel kwam.

De Vlaamse violist Wouter Vandenabeele is van vele markten thuis. Hij is vooral bekend van de groepen Olla Vogala , Ambrozijn en The Ghent Folk Violin Project. Maar naast violist is hij tevens componist, arrangeur en vioolleraar. Vandenabeele houdt ervan om met verschillende muziekstijlen te experimenteren, te improviseren en in dialoog te treden.

Zijn stokpaardje is de folk viool en in het voorjaar van 2016 organiseerde Wouter Vandenabeele in De Centrale in Gent het eerste " Fiddlers on the Move " festival. Hij nodigde hiervoor vooraanstaande violisten uit Oost-Europa, Griekenland, Turkije en het Midden-Oosten uit voor een reeks concerten en workshops samen met Belgische collega's muzikanten. (Zie onze april 2016 -pagina).

Uit deze vruchtbare samenwerkingen volgden natuurlijk nog meer interessante ontmoetingen, ideeën en uitnodigingen. Zo kwam Wouter Vandenabeele vorige zomer in Thessaloniki in contact met drie Griekse muzikanten waarmee het meteen klikte. Er volgden al snel na deze ontmoeting een aantal optredens in Thessaloniki en Kavala.

Vandenabeele heeft reeds vaker met buitenlandse muzikanten samengewerkt, ook met Griekse, en hij dweept vooral met de muzikale tradities van de Balkan en het Middellandse Zeegebied.

Samen met de Griekse Venetsiana Argyriou richtte hij NiriiS op. Niriis is het Oud-Griekse woord voor nimf, niriida (of neraïda ) in het Nieuwgrieks.

De groep wordt gevormd door:

• Venetsiana (Veni) Argyriou : santouri
• Katerina Douka : zang
• Yannis Karakalpakidis : gitaar , viool en bas
• Wouter Vandenabeele : viool

Deze vier muzikanten vertrekken vanuit verschillende muzikale achtergronden en treffen elkaar ergens op de Balkan. Zij combineren Oost en West, invloeden van de Europese klassieke muziek en jazz met traditionele muziek van Thracië, de Griekse eilanden en Klein-Azië. Op het programma staan ook improvisaties en eigen composities.

Zangeres Katerina Douka kennen we ook van Pliri Ntaxei, de groep die in november 2016 nog optrad in België en Nederland.

In maart zou Niriis opnieuw in Thessaloniki optreden. Hun samenwerking wordt ook in Griekenland zeer gesmaakt.

Bijna dag op dag tien jaar geleden, in mei 2007 , stond Michalis Tzouganakis op het podium van Vorst Nationaal, zowat het grootste podium van België. Hij stond daar niet alleen, hij was, samen met Melina Aslanidou , uitgenodigd door Yorgos Dalaras om hem te vergezellen op diens "European Tour". Tzouganakis werd op een (flinke) steenworp daar vandaan geboren, in Beringen, maar bij ons weten was dat concert in 2007 de eerste keer dat hij in zijn geboorteland optrad sinds hij het in 1980 verliet.

De geschiedenis herhaalt zich, zegt men, en in mei 2010 reisde Michalis Tzouganakis inderdaad opnieuw samen met Dalaras langs de Europese podia, deze keer in het gezelschap van Despina Olympiou . Ook toen deden ze daarbij Brussel aan.

Dat op zich zegt al iets over de kwaliteiten van deze relatief jonge (°1970) Kretenzische luit-speler, die bovendien ook nog zanger, componist, tekstschrijver en arrangeur is. Een Dalaras neemt immers niet zomaar eender wie op sleeptouw.

Maar er is meer. De "European Tour 2007" van Dalaras deed ook Amsterdam aan, en ook al zal het overgrote deel van het publiek allicht voor Dalaras zelf gekomen zijn, toch was de bijdrage van Tzouganakis daar niet onopgemerkt voorbijgegaan. Het gevolg: in november 2009 trad Tzouganakis daar op met zijn eigen groep. Ook dat was in het kader van een Europese tournee, van hemzelf dan, maar ook toen kwam hij niet naar België. Ook deze geschiedenis herhaalde zich, want een jaar later, in mei 2010 , werd hij opnieuw naar Amsterdam gehaald, enkele weken na zijn optreden met Dalaras . Men had deze keer niet zonder reden een grotere zaal voor hem gereserveerd dan de eerste keer. Een gelijkaardig verhaal is er te vertellen over zijn optredens in Duitsland: ook daar vroeg het publiek telkens om meer, en ook daar keerde hij regelmatig terug. Maar België stond nooit in zijn reisschema.

In de interviews uit die tijd vertelde hij regelmatig dat hij blij was om opnieuw in de buurt van zijn geboorteland te komen, maar hij slaagde er blijkbaar nooit in om de grens over te steken. Maar nu is het dan toch zover.

In februari 2017 is het namelijk exact 60 jaar geleden dat de toenmalige Belgische en Griekse regeringen een verdrag sloten om tienduizenden jonge Grieken naar België te sturen om daar in de steenkoolmijnen te gaan werken. Hun nazaten wilden dat niet onopgemerkt laten voorbijgaan, en het is daarom dat ze Michalis Tzouganakis naar Brussel halen.

Hij komt niet alleen, hij brengt ook zijn zoon Alexandros Tzouganakis mee (die zelf ook goed op weg is om naam te maken) plus een aantal andere muzikanten, waarvan we de namen (nog) niet doorgekregen hebben.

Het gemak waarmee Michalis Tzouganakis een buitenlands publiek voor zich kan inpalmen is "gewoon" een afspiegeling van wat er in Griekenland gebeurde toen hij daar als tienjarig jongetje met zijn familie terugkeerde uit België. Hij kon toen al meer dan behoorlijk overweg met de Kretenzische luit, en binnen de kortste keren werd hij opgemerkt door enkele grootmeesters op dat instrument. Die begrepen meteen dat het broekventje talent op overschot had en ze namen hem onder hun hoede. Zo werd hij van de ene naar de andere doorgegeven, en telkens leerde hij enorm veel bij. Toch was dat nog altijd niet genoeg om zijn leergierigheid te bevredigen, en hij volgde nog allerlei andere lessen.

Het resultaat van dit alles is een 47-jarige all-round muzikant met meer dan dertig jaar podiumervaring en een heel eigen stijl, tegelijk traditioneel en vernieuwend, en misschien wel daarom een stijl die zowel oud als jong kan bekoren.

Meer over die stijl leest u op onze november 2009 maandpagina .

Er valt nog veel meer te vertellen over dit "muzikale fenomeen" (zoals Dalaras hem ooit noemde), en dat doen we in onze biografie van Michalis Tzouganakis .

De vzw " Rizes " uit Genk is bekend van haar indrukwekkende theaterproducties ( ''Music roots of Greece 1930-1960" , in première gegaan in januari 2006 , en "Niko en Eleni" in februari 2010 ), maar ze organiseren daarnaast ook een jaarlijks feest. Geen gewoon feest, uiteraard, ze maken er altijd wel wat speciaals van.

In november 2008 bijvoorbeeld kozen ze de moderne Griekse bouzoukia als thema, compleet met hedendaagse muziek, video-clips enzovoorts. In november 2011 kozen ze voor de formule van een ouzeri , opnieuw met alles er op en er aan. Daar was toen ook een "verrassings-act", die bestond uit allerlei sketches. En toen bleek opnieuw dat " Rizes " toch wel heel wat acteertalent in huis heeft, ook al zijn de acteurs stuk voor stuk amateurs en geen professionelen. Maar dat compenseren ze met een flinke dosis enthousiasme, een enorme inzet (maandenlange voorbereiding en tientallen repetities zijn bij hen de regel) en een goede regisseur.

Dit jaar gaan ze dus opnieuw voor een volwaardig muziek- en dansspektakel, onder de titel "Tourloú-tourloú" . Zoals gewoonlijk doen ze erg geheimzinnig over de inhoud van het stuk. Voor de (kandidaat) toeschouwers is dat geen probleem, je kan er met gerust gemoed naartoe gaan en je laten verrassen, want inzake kwaliteit hoeft " Rizes " zich allang niet meer te bewijzen.

Zelfs wij, die met onze website toch zo graag duiding verschaffen bij wat u te zien en te horen zult krijgen, tillen er niet zwaar aan. Toch kunnen we het niet nalaten om een gooi met de pet te doen naar de inhoud. De affiche is daarbij ons enige aanknopingspunt.

Uit de titel "τουρλού-τουρλού" kan je al minstens afleiden welke kant het zal opgaan. Tourloú is de naam van een gerecht dat vooral in de zomer gegeten wordt, om de eenvoudige reden dat er een heleboel verschillende groenten in verwerkt worden. Denk aan de Franse ratatouille of de Vlaamse hutsepot. De uitdrukking "tourlou-tourlou" wordt dan gebruikt voor een verzameling van allerlei verschillende voorwerpen die kriskras door elkaar gegooid zijn, zo rommelig dat je er helemaal tureluurs van zou worden. Het is tussen haakjes interessant dat het Griekse "τουρλού" overduidelijk een Turks leenwoord is, en daar hebben zowel het woord "türlü" als de uitdrukking "türlü-türlü" precies dezelfde betekenis als in het Grieks.

Het is dan overduidelijk dat " Rizes " deze keer geen drama zal brengen maar integendeel een (dolle) komedie. Op de affiche prijken overigens twee foto's van mannen met vrouwenpruiken en bijbehorende grimage.

Op die affiche staat ook nog iets anders: naast de titel staat een discreet vierkantje met daarin "+16" en onder de titel staat nadrukkelijk "απαραίτητη η γονική συναίνεση" (aparetiti i goniki synenesi) . Dat staat ook in de tv-gidsen bij sommige programma's en het betekent "ouderlijke toestemming is vereist".

Misschien moet u zich daardoor toch maar niet laten afschrikken - of ook niet laten aansporen, al naargelang, want ten eerste is het een waarschuwing waarmee de tv-kanalen zich vooral willen indekken tegen claims van al te kleingeestige ouders, en als het van " Rizes " komt, dan mag je dat misschien eerder als ludiek opvatten dan als "minder geschikt voor jeugdige kijkers".

Zoals u hieronder kunt zien geldt er trouwens een gereduceerde inkomprijs voor kinderen onder de twaalf jaar, dus die mogen wel degelijk binnen ...

Dan moeten we nog vermelden dat er - zoals gebruikelijk bij " Rizes " - ook eten te verkrijgen is, en dat het spektakel gevolgd wordt door een "after-party" die verzorgd wordt door dj Dimitris Lanos. Hij is - naar wij vernemen - een opkomend Grieks dj talent die alle stijlen van Griekse muziek in de kast heeft, van traditioneel tot modern.

Het rembetika -trio Cabaretiko is min of meer ontstaan ten tijde van het eerste "Nous sommes grecs" festival in april 2015 . De drie leden speelden natuurlijk reeds langer rembetika -muziek in verschillende formaties, maar onder de naam Cabaretiko kwamen ze toen ongeveer voor het eerst naar buiten.

Zij traden vooral op in restaurants en op feestjes en in juni 2016 stond er nog een optreden gepland in de Art Base, maar Maria Spyroglou trok er even de stekker uit, ze was aan wat anders toe. Naast Griekse liederen, hebben we haar ooit in het Spaans horen zingen en ze zingt ook in een punk-groep en misschien nog veel meer.

Het optreden van juni 2016 werd toen vervangen door een ander rembetika -concert, met stoere, puur mannelijke rembetika-liederen in de Piraeus-stijl, onder de noemer Aman Zaman.

Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan, en amper vier maanden later was Cabaretiko er weer. Met hun optreden in oktober 2016 namen ze de draad opnieuw op.

Ze hebben die draad sindsdien niet meer losgelaten, en ze geven nu dus opnieuw een concert in de Art Base. De bezetting is dezelfde gebleven:

• Maria Spyroglou : zang, baglamas en percussie
• Dimitris Bartzokas : bouzouki en zang
• Christos Sarantidis : gitaar en zang

Voor meer uitleg over hun repertoire, waarin elk van het drietal een eigen inbreng heeft, kunt u nog altijd terecht bij ons oorspronkelijk artikeltje op onze juni 2016-pagina .

De groep "Mále Vráse" werd gevormd in 2014, in het kader van het Amsterdam Rembetika Festival, dat ze mee op poten hielpen zetten. Amper enkele weken later trokken ze al zuidwaarts, voor een optreden in de Brusselse Art Base in april 2014 .

Daarna werd het even stil rond de groep, maar nu zijn ze er weer. Ze zouden een hele tournee in voorbereiding hebben die hen in het begin van 2017 doorheen de Benelux, Frankrijk en Duitsland zou voeren, maar wat betreft publieke concerten in de regio die wij met onze website bestrijken - België, Nederland en de locaties kort bij de landsgrenzen - hebben we voorlopig alleen weet van een concert in Brussel, en dat is dan ook het onderwerp van het korte artikeltje dat u nu aan het lezen bent.

Voor meer uitleg over de groep, hun programma en hun naam verwijzen we naar ons artikeltje over dat festival op onze april 2014 maandpagina .

We geven u nog wel even de namen van de groepsleden. Dat zijn:

• Antonis Laurijsen : gitaar, zang
• Charis Laurijsen : bouzouki , zang
• Dimitris Maris : bouzouki , zang
• Nikos Kaliouris : viool

Deze laatste komt in de plaats van Flavio Bertipaglia, die in 2014 met zijn contrabas nog deel uitmaakte van de groep.

De nieuwe "vierde man", Nikos Kaliouris, is ook geen groentje. Hij is al meerdere jaren lang actief in Amsterdam, de thuisbasis van de groep.

Het gitaarduo "Rebet guitarS" speelt rembetika uit de jaren 30 van de vorige eeuw; en dat in zijn meest oorspronkelijke vorm. Het repertoire bestaat uitsluitend uit composities en traditionele melodieën van diverse componisten die zelf gitarist waren, zoals Spyros Peristeris, A. Kostis (pseudoniem van Kostas Bezos), Kostas Skarvelis, Stelios Chrysinis en anderen.

Het duo bestaat uit Charis Konstantinou (zang en gitaar) en Jaap Faber (gitaar).

Charis is afstuderend student aan het conservatorium in Amsterdam en Jaap is reeds geruime tijd liefhebber van Griekse muziek met de rembetika in het bijzonder.

Zoals we al eerder schreven is een rembetika -concert met "enkel" twee gitaren lang niet zo gek als het (misschien) wel klinkt. De gitaar heeft altijd al een belangrijke rol gespeeld in de rembetika -muziek. Veel bekende componisten waren van oorsprong gitarist en er zijn heel wat uitstekende gitaristen die bekende namen geworden zijn. Wat meer is: in de beginperiode van de rembetika speelde de gitaar zelfs de hoofdrol, pas later heeft ze die moeten afstaan aan de bouzouki . Meer hierover leest u op de gitaar -pagina in onze instrumentenrubriek.

Enkele weken vóór het concert van "Rebet guitarS" komt er overigens nog een andere protagonist van " rembetika met gitaar" naar Amsterdam, en dat is Dimitris Mystakidis . Op onze januari 2017 pagina kunt u lezen hoe hij al jarenlang onderzoek doet naar het verschijnsel en hoe hij de dingen ziet.

De twee leden van "Rebet guitarS" benaderen het vanuit de andere hoek, zij grijpen terug naar de originele opnames uit die tijd.

Met de locatie van dit concert, het Pianola-museum in Amsterdam, zitten ze dan alvast in het juiste tijdskader. De pianola is namelijk een soort mechanische piano, die aangestuurd werd door een rol papier waarin het muziekpatroon was aangebracht door middel van allerlei gaatjes. Het principe is dus min of meer hetzelfde als dat van de laterna , die vooral in Zuid-Europa in gebruik was. Er waren indertijd nog meer soorten mechanische muziekinstrumenten op de markt, die muziek reproduceerden zoals die was vastgelegd op cilinders, schijven, papierrollen of boeken. Ze ontstonden tijdens de Renaissance maar maakten pas echt furore aan het begin van de Twintigste Eeuw, precies de periode dus waarin de rembetika ontstond, en ook exact de periode die het "Rebet guitarS" duo onder de aandacht wil brengen.

De pianola en de rebetika zitten natuurlijk wel aan tegengestelde uiteinden van het "sociale spectrum". De achterliggende reden is dat de muzikant op een piano veel meer eigen inbreng heeft dan op bijvoorbeeld een clavecimbel. Dat laatste is een tokkelinstrument: als je een toets indrukt, dan beweegt er een pinnetje dat de overeenkomstige snaar doet trillen. Bij een piano kan je de hamertjes met meer of minder kracht op de snaren laten neerkomen, door de toetsen op de juiste manier te bedienen, en bovendien kan je de klank beïnvloeden met de pedalen. Al die nuances werden vastgelegd op de papierrollen die de pianola aandreven, maar het instrument moest die nuances dan ook kunnen weergeven. Daar was een vernuftig mechanisme voor nodig, dat met heel veel precisie moest gebouwd worden. Vandaar dat er aan een pianola een flink prijskaartje hing, en dat het alleen bereikbaar was voor de betere klassen (of voor ondernemende café-uitbaters). De rembetika daarentegen was muziek van, voor en door het gewone volk, en de "betere klasse" keek er minachtend op neer.

Het pianola-museum herbergt een hele verzameling van dergelijke instrumenten, en beschikt bovendien over meer dan 30.000 muziekrollen. Dat alles bij elkaar moet indertijd een flink fortuin hebben gekost, en je zou het dan als een soort goedaardige revanche kunnen beschouwen dat er nu, uitgerekend in deze omgeving, rembetika -muziek zal weerklinken.

Dat neemt niet weg dat het voor de muziekliefhebber interessant zou zijn om eens een kijkje te nemen in dat museum. Helaas valt dat niet meteen te combineren met het "Rebet guitarS" concert, want voor individuele bezoekers is het pianola-museum enkel toegankelijk op zaterdagnamiddag, van 14 tot 17 uur. Bij gebrek aan subsidies (alweer!) zijn ruimere openingsuren niet haalbaar. Op aanvraag kunnen er wel elke dag groepsbezoeken geregeld worden, die ongeveer een uur duren.

Anderzijds ligt het museum midden in de Jordaan, de oude volksbuurt van Amsterdam, dus wat dat betreft zit het wel goed met de sfeer. Bovendien deed het gebouw, waar nu de pianola's prijken, tot 1994 nog dienst als politiebureau. Als je dan weet dat de Griekse politie tijdens de Metaxas-dictatuur (1936-1940) jacht maakte op de rembetes , dan is het eigenlijk een dubbele revanche om hier rembetika te gaan spelen ...