De Griekse zangeres Eleftheria Arvanitaki is een ster van wereldformaat. Zij richt zich niet tot een niche publiek, en zelfs niet tot een Grieks publiek in het algemeen (zowel in eigen land als in de diaspora), zoals de meeste Griekse top-artiesten dat doen. De doelgroep van Arvanitaki is integendeel de liefhebbers van wereldmuziek, en zij treedt dan ook wereldwijd op, meestal in het kader van allerlei festivals. Of dit een bewuste strategie was of meer een natuurlijke evolutie is niet bekend. Het is wel een feit dat zij op haar best is op een podium tijdens een live-optreden.

Zij zette haar eerste stappen in de muziek als zangeres van het rembetika -groepje " Opisthodromikí Kompanía ". Dat ging niet onopgemerkt voorbij, en na de ontbinding van de groep kreeg zij al snel steun van een aantal gevestigde waarden binnen de Griekse muziek die haar overhaalden om een solo-carrière op te starten. Gaandeweg wist zij zich een weg te banen naar de internationale podia en het circuit van de wereldmuziek-festivals. En daar viel zij weer op, niet alleen meer bij liefhebbers van Griekse muziek, maar ook bij andere collega's die actief waren in de muzieksector, wat resulteerde in een reeks opmerkelijke samenwerkingen.

Ook in eigen land blijft zij nog steeds zeer populair en werkt zij samen met andere artiesten van diverse pluimage. Een formule niet zonder succes, zo blijkt.

Een goed - en recent - voorbeeld daarvan zijn haar optredens met Nikos Portokaloglou tijdens de zomer van 2016. Van mei tot september stonden ze samen op allerlei podia in heel Griekenland. Portokaloglou is een singer-songwriter en rocker, en zoals vaker bij Griekse rockers varieert zijn repertoire van tedere ballades tot loeiharde rock-nummers. Het is in elk geval een ander repertoire dan wat we van Arvanitaki gewend zijn, en het is dus niet meteen een voor de hand liggende combinatie, maar desondanks - of misschien juist daarom - kwam het Griekse publiek talrijk opdagen. Er moesten zelfs enkele extra optredens ingelast worden.

Over het programma dat zij in Utrecht zal brengen is (ons) niets bekend, maar veel belang heeft het ook niet. Met haar tientallen jaren festival-ervaring weet Arvanitaki als geen ander hoe ze een breed publiek in haar ban moet krijgen. Op zo'n festival heb je namelijk ook per definitie "toevallige voorbijgangers", mensen dus die niet speciaal voor één artiest komen, maar gewoon komen luisteren naar wat er zoal te horen valt. Je moet dan zorgen dat je hun aandacht kan trekken, zodat ze blijven luisteren tot het einde van je optreden.

In Utrecht is ze bovendien geen onbekende meer, ook al is het van in september 2008 geleden dat zij daar nog optrad. In november 2010 was ze ook nog op het "Amsterdam Roots Festival", maar verder was ze nog niet zo vaak in Nederland. Voor zover wij weten moeten we helemaal terug naar 1991, toen ze daar optrad samen met Yorgos Dalaras en Elli Paspalá .

Het optreden in Utrecht zou een éénmalig concert worden, er zijn bij ons weten geen andere optredens in de buurt voorzien.

Het zal bij de regelmatige bezoekers van deze website al lang bekend zijn dat Griekse muzikanten niet alleen de sirtaki spelen. Ze leggen zich integendeel toe op alle mogelijke genres, en een aantal onder hen hebben zelfs wereldfaam verworven op andere terreinen; zoals westerse klassieke muziek, elektronische muziek, filmmuziek, tot en met het Franse chanson.

Er zit ook onvoorstelbaar veel talent in Griekenland, en de laatste decennia komen er steeds meer jonge muzikanten in het veld die hun aangeboren talent combineren met een gedegen theoretische opleiding. Die zoeken dan nieuwe wegen en nieuwe uitdagingen, en dat resulteert in een hele reeks boeiende projecten. Met enkele daarvan konden muziekliefhebbers in de Lage Landen al kennismaken.

Ook binnen het Griekse jazz-wereldje lijkt het een en ander aan de gang te zijn, en één resultaat daarvan heet "InDuologue". In december geeft dit duo een aantal concerten in Nederland en België.

Het duo bestaat uit:

• Alexandra Lerta : zang
• Vasilis Stefanopoulos : contrabas

In hun eigen woorden: ”InDuologue” is a musical dialogue between a Voice and a Double Bass that introduces you to an acoustic kind of jazz listening. The two interpreters blend their sounds in such a way that makes their music feel intimate and distinctive, almost as if it was directed to each listener personally.

Om dat aan te vullen willen we voor één keertje citeren uit de tekst van één van de zalen waar ze zullen optreden, namelijk het Cambrinus Muziektheater in Horst. Die schrijven het volgende: "Afgezien van een enkele aanvulling op gitaar, klokkenspel of duimpiano is InDuologue vooral een intiem gesprek tussen uitsluitend contrabas en zang. Het duidelijk geoefende spel van Stefanopoulos is van hoge klasse en hij verrijkt zijn sound door plukken en drummen op de klankkast van zijn instrument en zorgvuldig ingezette loops en creëert op die manier het geluid van een orkest. Alexandra Lerta weet met haar stem een sfeer te maken die dan vrolijk, serieus, ondeugend of verstild ieder lied in een nieuw gesprek verandert... doch steeds gesprekken die je bij blijven. Omdat er wat gezegd werd... ".

Wie zijn dan die muzikanten?

Alexandra Lerta (Αλεξάνδρα Λέρτα) werd geboren in Athene, waar ze op haar zeventiende begon met zangles. Ze zag zichzelf echter vooral als actrice en na haar middelbare school ging ze naar de Hogeschool voor Dramatische Kunsten, die verbonden is aan het Nationaal Theater van Griekenland. Toen ze daar in 2001 afstudeerde ging ze inderdaad eerst een paar jaar als actrice werken. Ze speelde onder andere in stukken van Shakespeare, Euripides, Molière en Brecht. Tussendoor deed ze voice-over werk voor de Griekse televisie. Daar sprak ze vooral buitenlandse producties in, maar ze leende haar stem ook aan personages uit Griekse tekenfilms.

Toch ging haar voorkeur uit naar het muziektheater, en om zich daarop voor te bereiden was ze al tijdens haar studies een paar keer naar Londen gereisd, waar ze zomercursussen ging volgen aan gerenommeerde scholen.

Daarmee verzeilde ze dan min of meer in haar eigen versie van een Grieks drama uit de Oudheid. De toeschouwers weten daar van tevoren waar het naartoe gaat, en wat het nietsvermoedende hoofdpersonage ook probeert, hij of zij kan het voorbestemde lot nooit ontlopen.

Bij Alexandra stond het blijkbaar in de sterren geschreven dat zij geen actrice maar jazz-zangeres zou worden, en dat begon tot haar door te dringen tijdens die stages in Londen, waar zij kennis maakte met - en gefascineerd raakte door - deze muziekstijl. In 2005 besloot ze dan een zangcursus jazz in Edinburg te gaan volgen, en na afloop was het over en out met het toneel. Ze koos resoluut voor de jazz-muziek.

Daarom verhuisde ze in 2006 naar Nederland, waar ze eerst een jaar studeerde aan het Codarts in Rotterdam, en daarna zette ze haar zangstudies verder aan het Nationaal Conservatorium van Den Haag, waar zij haar bachelor behaalde in 2011.

Tussendoor heeft ze ook een hele reeks workshops en seminaries gevolgd, en daarnaast koppelde ze de theorie ook aan de praktijk. Ze zong in allerlei zalen, op festivals enzovoorts, zowel in Nederland als in Griekenland.

In 2010 leverde zij de zangstem voor "Trav’lin Light”, een project dat bedoeld was om ervaring op te doen met de manier van werken in een opnamestudio. Er werkten nog zes andere muzikanten aan mee, waaronder ook Vasilis Stefanopoulos met zijn contrabas.

Een jaar later, in 2011, vormde zij haar eerste groepje, dat “The AdHoc Quartet” gedoopt werd. Dat bestond uit twee Grieken, een Spanjaard en een Nederlander. De tweede Griek was - hoe raadt u het - alweer Vasilis Stefanopoulos. In dat eerste jaar gaf het kwartet een hele reeks opgemerkte optredens in Griekenland.

Daarna gingen Alexandra en Vasilis samen verder als "InDuologue" . Kort daarop begonnen ze met de voorbereiding voor hun eerste album, dat in 2014 verscheen onder de titel "Blue Skies" .

Er valt nog veel meer te vertellen over Alexandra. Zo speelde ze bijvoorbeeld in juni 2014 met haar eigen kwartet (waar Stefanopoulos geen deel van uitmaakt) in de bekende "Half Note Jazz Club". En ook het acteren heeft ze blijkbaar nog niet helemaal opgegeven, enzovoorts.

Toch willen we er hier een eind aan breien met één interessante anekdote - vinden wij toch. Eén van de eerste optredens van InDuologue was in het Remathia Theater in Chalandri, een wijk van Athene, en de opbrengst daarvan stonden ze af aan een organisatie die zich daar inzet voor de zwerfdieren. Daarmee weet u meteen dat ze niet alleen een goede stem heeft maar ook een goed hart.

Over nu naar Vasilis Stefanopoulos (Βασίλης Στεφανόπουλος).

Er zijn zo van die instrumentalisten die, als je zit te luisteren naar een ensemble waarin ze meespelen, onwillekeurig de aandacht naar zich toetrekken, ook al spelen ze gewoon een begeleidende rol en dus geen solo-partij. Stefanopoulos is daar één van.

Heel wat liefhebbers van rembetika zullen bijvoorbeeld al een optreden van de "Kosmokrators" hebben meegemaakt. Voor hun eerste album "Frenetika" lieten die zich niet alleen versterken door Agathonas Iakovidis , maar ze haalden er ook een accordeon en een contrabas bij. Ook tijdens de live-optredens achteraf speelden die mee, bijvoorbeeld tijdens de presentatie van de cd in maart 2016 . En zelfs voor de mensen die de Kosmokrators toen pas voor het eerst hoorden, zal duidelijk geweest zijn dat de twee nieuwkomers voor behoorlijk wat toegevoegde waarde zorgden. Van de accordeonist zal dat niet verbazen, dat is niemand minder dan Dimos Vougioukas, maar ook de contrabassist viel op. Zijn naam? Vasilis Stefanopoulos.

En in februari 2015 was het ook al hetzelfde liedje tijdens de "Meet and Greek" kennismakingsavond van de vzw Orama in Hemiksem bij Antwerpen. Daar speelde het "Diana Pavlidi Trio" en die maakten daar behoorlijk wat indruk. Het publiek bestond er niet meteen uit doorwinterde muziekliefhebbers, en ze waren in elk geval niet speciaal voor de muziek gekomen, maar toch hoorden ze dat het goed was. Zowel de zangeres als de contrabassist werden opgemerkt - en die laatste was opnieuw Vasilis Stefanopoulos.

Ook bij het Cambrinus Muziektheater - dat we hoger al citeerden - hebben ze dat opgemerkt. Vasilis was daar al eerder, schrijven ze, en hij "maakte indruk door zijn spel in de eveneens zeer tot de verbeelding sprekende wereldband Ti An Guis" .

Hij werd geboren in Patras en hij behaalde daar in 2003 ook een diploma aan het Stedelijk Conservatorium. Tussen zijn studies basgitaar en contrabas door was hij actief in verschillende laïka en rembetika groepjes, waar hij baglamas speelde.

Daarna overkwam hem wat Alexandra Lerta ook overkwam: zijn belangstelling verschoof naar de jazz en in 2004 verhuisde hij naar Den Haag, waar hij ging studeren aan het Koninklijk Conservatorium. Hij haalde er twee bachelors (jazz contrabas en klassieke contrabas) en tenslotte, in 2011, een master (jazz contrabas) als kers op de pudding.

Vorig jaar, in oktober 2015 , kwamen Babis Tsertos en zijn twee kompanen al eens naar de Brusselse Art Base, toen voor drie concerten op rij. Dat leek een beetje gewaagd, maar het concert op zaterdag was al van tevoren uitverkocht, en ook de twee andere dagen zat de zaal flink vol. Nu zijn er maar twee concerten, het ene op vrijdag, het andere op zaterdag.

De muzikanten hoeven we al lang niet meer voor te stellen. Hun namen zijn eigenlijk voldoende, en dat zijn dan:

• Babis Tsertos : zang en bouzouki
• Kyriakos Gouventas: viool
• Ioannis Tsertos: piano

Meer over Babis Tsertos en zijn muzikale achtergronden leest u in de biografie die we een aantal jaren terug over hem schreven. Kyriakos Gouventas is zowat alomtegenwoordig als het over Griekse muziek gaat, hij zat al ontelbare keren op even ontelbare podia, alleen al in de Lage Landen. En voor wie het nog niet wist: Ioannis (of Yannis) Tsertos is de zoon van zijn vader en hij speelt al jarenlang mee in diens begeleidingsorkest.

Dat betekent dat we hier te maken hebben met drie muzikanten met een - zacht uitgedrukt - zeer uitgebreid repertoire, met honderden of misschien wel duizenden liedjes in hun hoofd, liedjes die nagenoeg alle genres van de Griekse muziek omvatten.

Dat bewezen ze vorige keer ook al, en met glans. Toen werd hun programma aangekondigd als "Panorama of Greek music", en dat was ook precies wat er geserveerd werd. Al van in het begin vroeg Babis Tsertos aan het (overwegend Griekse) publiek wat ze wilden horen. De "bestellingen" kwamen eerst langzaam op gang, maar ze werden prompt uitgevoerd, allemaal. Iemand vroeg een tsamikos , en er kwam een tsamikos . Dat is eigenlijk een volksdans die specifiek is voor Centraal-Griekenland, dus in feite is dat werk voor specialisten, en dan nog zouden weinigen zich daar aan wagen met een dergelijke bezetting. Normaal heb je daar immers een klarinet en een laouto voor nodig. Met een bouzouki , een viool en een piano heet dat zo goed als ondoenbaar te zijn. Maar dit ensemble gaf geen krimp, ze speelden een tsamikos , en wat meer is: hij klonk nog overtuigend ook.

Toen er even een gat viel in de stroom bestellingen kreeg Babis een klein meisje in de gaten, met glinsterende oogjes op de schoot van haar moeder op de eerste rij. "Hallo, hoe heet jij?", vroeg hij, en het kind noemde verlegen haar naam. We verklappen hem niet, het was in elk geval niet Maria of Eleni, maar integendeel een naam die relatief weinig voorkomt in Griekenland. Laat ons zeggen dat ze Ariadne heette. Babis wisselde even een blik met de twee anderen, een kort knikje, en hupsakee, het volgende liedje ging over een meisje dat Ariadne heette.

Een andere luisteraar op de voorste rijen maakte een complimentje over een liedje dat ze net gespeeld hadden. "Bedankt"; reageerde Tsertos , "waar bent u vandaan?". "Van Ikaria", was het antwoord, en het volgende liedje ging over Ikaria. Hier was het knikje zelfs niet nodig, de eerste noten waren voldoende. De twee anderen wisten al waar het naartoe ging en vielen meteen in.

Deze keer wordt het programma aangekondigd als "Greek Retro & Rebetiko", maar het zal duidelijk zijn dat het, met drie van deze menselijke jukeboxen op het podium, toch nog alle kanten op kan. Hoofdzaak is dat het publiek zich amuseert.

Let wel: dit jaar zijn er slechts twee concerten en geen drie ...

Tussen de twee concerten door en de dag nadien geeft Kyriakos Gouventas opnieuw een workshop met als thema: "Early rebetiko violin" . De workshops gaan door op zaterdag- en zondagmiddag 17 december en 18 december (zie de aankondiging elders op deze maandpagina).

De Brusselse groep "Vinylio" speelt op de slotavond van het "Let's Art Greece" festival, en zij nodigden speciaal hiervoor enkele Griekse vrienden uit. Daarom wordt het concert ook aangekondigd als "Vinylio & Guests", maar dat is eigenlijk een understatement, want achter dat onschuldig uitziende "guests" zit niemand minder dan Katerina Tsiridou , Sotiris Papatragiannis en Dimos Vougioukas!

Over het "Let's Art Greece" festival vertellen we het één en ander op onze november 2016 pagina, ter gelegenheid van het openingsconcert, dat de "Kosmokrators" voor hun rekening nemen. We willen hier enkel nogmaals de aandacht vestigen op de documentaire "La tourmente grecque 2 - Chronique d’un coup d’État" , die op 15 december - daags voor het slotconcert - vertoond wordt en die iedereen eigenlijk gezien zou moeten hebben. Het enige probleempje is dat er momenteel nog geen versie met Nederlandse ondertiteling beschikbaar is.

Over het slotconcert zelf kunnen we dan eigenlijk kort zijn. De volledige bezetting bestaat uit:

• Katerina Tsiridou : baglamas , zang
• Sotiris Papatragiannis : baglamas , zang
• Dimos Vougioukas: accordeon
• Giannis Sarris: bouzouki
• Renaud Dardenne: gitaar
• Nicolas Hauzeur: viool

De drie laatsten zijn - zoals bekend - de vaste leden van Vinylio. Zij leggen zich al jaar en dag toe op de rembetika .

Dat doen ook de drie eersten, de "guests", min of meer dan. Zowel Katerina Tsiridou als Sotiris Papatragiannis hebben inderdaad vooral rembetika op hun repertoire. Daarmee maakten ze al meermaals indruk in de Lage Landen, zowel samen (als deel van de groep "Kompania") als afzonderlijk (elk met hun eigen groepje). Maar vooral Katerina zingt ook andere genres, zoals dimotika , en dat alles met evenveel gemak. En Dimos Vougioukas speelt gewoonweg alles wat er ooit op een accordeon gespeeld werd, vanaf de dag dat het instrument uitgevonden werd tot op heden - en misschien zelfs nog meer.

Het heeft dan weinig zin om naar een exact programma van dit optreden te vragen. Het staat vast dat er (heel) veel rembetika te horen zal zijn, geput uit de verschillende stijlen die er binnen dat genre te vinden zijn, maar daarnaast zal het niemand verbazen als er ineens een traditionele dans van de eilanden uit de luidsprekers komt. Overigens is de grens tussen de traditionele muziek en de vroege rembetika sowieso al flinterdun, dus "afwisselend en gevarieerd" is zeker geen slechte omschrijving voor wat deze zes rasmuzikanten zullen brengen.

Voor de slotavond van een festival als dit is het zeker geen slechte keuze. De organiserende vzw Siréas houdt zich bezig met sociale hulp aan immigranten en bestudeert tegelijk de problemen in het buitenland die mensen tot emigratie aanzetten. De groep kon dan ook niet beter samengesteld zijn: Giannis Sarris is een Belgische Griek, de twee andere leden van Vinylio zijn "Belgische Belgen" die zich op buitenlandse muziek toeleggen, en de drie gasten zitten in Athene op de eerste rij wat de crisis betreft. De eerste klappen vallen immers altijd in de culturele sector, en bovendien zien zij hun vrienden en collega's bij bosjes uitwijken naar het buitenland.

De Griekse violist Kyriakos Gouventas is een zeer toegewijd en ervaren instrumentalist met een passie voor zijn instrument. "Hij staat er mee op en hij gaat er mee slapen", zegt men soms, maar bij Gouventas is dat vrij letterlijk te nemen. Hij beschikt over een zeer brede kennis van alle Griekse muziekstijlen en zijn interessegebied deint steeds verder uit, zelfs tot ver buiten de Griekse landsgrenzen. Die encyclopedische kennis, gecombineerd met zijn veelzijdigheid én deskundigheid heeft hij alleen maar aan zichzelf te danken. Overal waar er iets met viool en Griekse muziek op het programma staat, duikt zijn naam op. Onvermoeibaar en leergierig als hij is, neemt hij deel aan zoveel mogelijk festivals en workshops, waar ook ter wereld, tussen de ontelbare optredens door. Als een spons en schijnbaar moeiteloos slaagt hij er in om al die kennis te vergaren, verwerken en toe te passen. Bovendien weet hij als geen ander verbanden te leggen tussen de verschillende muziekstijlen en periodes onderling. Het is dus geen wonder dat hij zeer gegeerd is als violist in allerhande ensembles en orkesten, zoals bijvoorbeeld in " Primavera en Salonico " met Savina Yannatou en het " Estoudiantina Neas Ionias ", orkesten waarvan hij bovendien mede-oprichter is. In de verschillende ensembles waarmee hij optreedt krijgt hij vaak als vanzelfsprekend en op natuurlijke wijze de leiding. Het valt daarbij op dat hij hoogst zelden partituren of bladmuziek nodig heeft of enig ander geheugensteuntje, want hij kent zo goed als alle melodieën uit het hoofd. Dit gebeurt wel vaker bij volksmuziek, maar bij Gouventas geldt dit ook voor meer recente liederen of arrangementen.

Daarnaast beschouwt hij het als zijn plicht om de vergaarde kennis over te brengen op anderen. Hij doceert viool aan het conservatorium in Griekenland en geeft workshops aan al wie zijn of haar kennis of speelstijl wil verdiepen. Telkens wanneer hij naar België komt voor een reeks concerten, neemt hij tussendoor even de tijd om een workshop op poten te zetten met een specifiek thema. Hij zoekt dan iedere keer naar een thema dat in verband staat met de concerten, zodat de theorie én de praktijk aan bod komen. Zijn workshops worden telkens weer zeer gewaardeerd.

Deze keer maakt hij gebruik van de paar uren die hem resten tussen de twee concerten met het Babis Tsertos Trio op 16 en 17 december 2016 voor een eerste workshop en ook de dag na de concerten staat rusten niet op zijn programma. Want zowel op zaterdag 17 december als op zondag 18 december werd een workshop gepland.

In deze workshops gaat Kyriakos Gouventas dieper in op de rol van de viool in de vroege rembetika en hij zal tevens een aantal invloeden blootleggen van Griekse traditionele melodieën op de rembetika-muziek .