Over de "Kosmokrators" is (bijna) alles al gezegd en geschreven, onder meer door ons op onze maart 2017 maandpagina .

Daar leest u bijvoorbeeld dat ze al in de zomer van 2016 enige deining veroorzaakten in Griekenland, waar ze hun eerste cd "Frenetika" mochten gaan voorstellen. Die kreeg toen heel wat aandacht in de Griekse media, en dat was niet in de laatste plaats te danken aan hun repertoire, dat bestaat uit bekende liedjes uit de rembetika , waarop ze dan zelfgeschreven teksten hebben gemonteerd in het Nederlands, Frans of Engels.

Zelf omschrijven ze dat zo:

Zoals bekend wil de bezetting van de Kosmokrators nogal eens wijzigen. Zoals elke goede kok richten ook zij zich naar het aanbod van het moment. De harde kern is lange tijd dezelfde gebleven, en die wordt aangevuld met andere goede muzikanten, in functie van hun beschikbaarheid. Recent is Stratos Stabourlos mee aan boord gekomen. Hij zal allicht bekend zijn van het duo "I Ellines".

Voor deze concerten worden de "Kosmokrators" dus als volgt aangekondigd:

• Frans De Clercq : zang en bouzouki
• Stratos Stabourlos : bouzouki
• Karsten De Vilder : zang en gitaar
• Dimi Dumo : zang en percussie

Hara Kalatzidou (zang) en Mimi Roufogali (piano) nodigen uit voor een muzikale reis door tijd en ruimte.

Er zijn drie aanlegplaatsen voorzien, telkens met een stevige "French connection", in dit geval dan een link met het Franse chanson. Dat genre heeft in de vorige eeuw overal in de wereld indruk gemaakt, dus ook in de Griekse wereld van de twee protagonisten van deze voorstelling.

De reis begint in het Smyrna van vóór 1922. Zoals bekend was dat in die tijd een kosmopolitische havenstad, en in het bruisende mondaine uitgangsleven kwamen zowat alle muzikale genres van over de hele wereld met elkaar in aanraking. Daaruit ontstond een heel eigen liedvorm. Dat is (en was) stof voor ontelbare boeken, thesissen en onderzoeksprojecten, maar dit concert gaat toch vooral op zoek naar mooie liedjes met een mooi verhaal en met internationale aanknopingspunten.

Na de bevolkingsuitwisseling van 1922 verhuisde het "Smyrneïko tragoudi" naar Athene . De term werd later ook gebruikt om een bepaalde vorm van rembetika aan te duiden, die wat meer oosters klonk en wat meer verfijnd was dan de rauwe Piraeus-stijl. Dat is zeker niet onterecht, maar in deze context gaat het toch vooral om het "betere lied" in zijn meer algemene vorm. En dat is alweer een heel uitgebreid terrein. De professionele muzikanten uit Smyrna vonden immers ook werk in de theaters waar operettes en opera's opgevoerd werden, in de cabarets en dergelijke, Velen van hen maakten daar ook naam als componist. Zij schreven dan bijvoorbeeld tango's en walsjes, maar het waren toch geen slaafse imitaties van het "origineel". Ze legden integendeel hun heel eigen accenten.

De reis gaat dan verder naar de Lichtstad zelf. Parijs was niet alleen leverancier van vernieuwende muziekvormen en van ontelbare successen, maar er was ook een omgekeerde beweging. Griekse componisten maakten wereldwijd indruk en dat bracht hen ook op de radar van de Franse muziekwereld. Schoolvoorbeeld in deze context is "Les Amants de Teruel", een verhaal van twee Spaanse geliefden uit de dertiende eeuw dat door Edith Piaf gezongen werd op muziek van Mikis Theodorakis .

Kortom, materiaal genoeg om een boeiend concert mee te vullen.

Dat vullen deed Hara Kalatzidou al minstens in 2014. Ook toen bracht ze - in Parijs - een concert met dezelfde titel. Het is verleidelijk om nu te verklappen wat er toen op het programma stond, maar dan zetten we u misschien op het verkeerde been.

Hara Kalatzidou (Χαρά Καλατζίδου) is immers te veelzijdig en te actief om gewoon maar de playlist van toen te recyleren.

Als zangeres wordt ze meestal omschreven als een mezzosopraan, en dat onderbouwt ze met een diploma klassieke zang van een Grieks conservatorium. Als actrice kan ze zelfs meerdere conservatorium-diploma's dramatische kunsten voorleggen, want dat studeerde ze blijkbaar zo'n beetje overal waar dat vak op het programma stond.

Als kers op de pudding heeft ze nog een diploma klassieke gitaar, en ze is bovendien componiste en tekstschrijfster - dichteres, zeg maar. Op dat vlak maakte ze haar debuut met een eerste eigen album in 2010. Dat heet "Φεγγάρι, φεγγαράκι μου" ("Fengari, fengaraki mou", bij gebrek aan beter te vertalen als "Maan, mijn kleine maantje"). Op één na zijn alle nummers van haar hand, zowel tekst als muziek. De uitzondering is een gedicht van Konstantinos Kavafis op muziek van Nikos Athanasakis.

Bij ons weten is daar nooit een vervolg op gekomen, toch niet in de discografie. Maar zingen bleef ze wél doen, op allerlei terreinen. Ze heeft er bijvoorbeeld (bijna) tien jaar dienst opzitten bij de prestigieuze " Εθνική Λυρική Σκηνή" (Ethniki Lyriki Skini), de Griekse Nationale Opera in Athene. Daar werkte ze van 2000 tot 2009. Ze zong ook in een heleboel andere producties van theatergezelschappen en in televisie-reeksen.

Daarna verlegde ze (een deel van) haar actieterrein voor enkele jaren naar het buitenland. Recent maakte ze een einde aan haar internationale carrière en tegenwoordig woont en werkt ze weer in Thessaloniki. Terug naar de bron, min of meer, want ze werd geboren in Makrygialos, zo'n twintig kilometer ten noorden van Katerini en dus zowat vijftig kilometer van Thessaloniki vandaan.

Tijdens haar uitstapje in de wereld gaf ze een heleboel concerten zoals datgene waar ze nu mee naar Brussel komt. Ze focust daarbij vooral op de populaire liederen van het Interbellum en ze lonkt zelfs af en toe naar de rembetika uit die periode.

Toch is ook het Franse chanson nooit ver weg. Ze heeft trouwens ook een diploma Franse literatuur behaald aan de universiteit van Thessaloniki, maar het is niet duidelijk wat de oorzaak is en wat het gevolg. De belangstelling voor de Franse cultuur is er alleszins, maar ze heeft toch ook aandacht voor de invloeden van andere culturen daarop.

Ze kiest de liedjes voor haar concerten niet alleen omwille van hun muzikale en esthetische kwaliteiten. Er moet ook nog een verhaal achter zo'n liedje zitten, en vaak presenteert ze die verhaaltjes onder de vorm van een "act" als inleiding op het liedje zelf. Het komt dan goed uit dat ze ook nog "actrice" op één van haar vele visitekaartjes heeft staan. Nog een ander visitekaartje presenteert haar trouwens als "cabarettière".

Voor alle duidelijkheid: het is (ons) niet bekend of ze het ook in Brussel over die boeg zal gooien. Over de verhaaltjes wordt daar niets gezegd, er wordt alleen aangekondigd dat ze populaire liedjes zal zingen, onder begeleiding van piano.

Hiervoor doet ze beroep op de klassiek geschoolde pianiste Mimi Roufogali (Μιμή Ρουφογάλη).

Zoals zo vaak is ook in haar geval de omschrijving "klassiek geschoold" in feite een understatement. Op haar zestiende behaalde ze al een diploma piano aan het Nationaal Conservatorium van Athene. Dan ging ze naar Parijs, naar het "Conservatoire national de musique et de danse" en daar bracht ze het tot gediplomeerde piano-lerares en gediplomeerd soliste. Tussendoor studeerde ze nog etnomusicologie aan de Sorbonne. Ze rondde af met een doctoraat aan het Mozarteum van Salzburg.

En dat is alleen maar het muzikale deel van haar collectie, want net als Hara Kalatzidou heeft ook zij een diploma Franse literatuur op zak, maar dan van de Kapodistrias Universiteit in Athene.

Het mag dan niet verbazen dat ze met evenveel gemak Beethoven, Chopin of Liszt speelt als Manos Hadjidakis , Christos Leontis of Yannis Konstantinidis .

Als soliste werkte ze al samen met het Staatsorkest van Thessaloniki, het Symfonisch Orkest van de Stad Athene en het Symfonisch Orkest van de staatszender ERT. Ze gaf zelf ook al een hele reeks piano-recitals in binnen- en buitenland, maar die lijst besparen we u.

Met een dergelijk indrukwekkend cv mag zij prima in staat worden geacht om de "muzikale reis" te begeleiden.

En dan nog een toemaatje. Enkele jaren geleden is Mimi (Dimitra) Roufogali in de politiek gestapt. Ze werd αντιδήμαρχος (antidimarchos, dus schepen of wethouder) van Papagou-Cholargos, een deelgemeente in het noord-oosten van Athene. Daar is zij verantwoordelijk voor cultuur, uiteraard, maar ze zet zich ook in voor het dierenwelzijn. Ze laat geen gelegenheid onbenut om de mensen op het hart te drukken dat gezelschapsdieren geen gevoelloze voorwerpen zijn, maar dat je hen moet behandelen als een volwaardig lid van de familie. Ze wil tegelijk ook het lot verbeteren van de "adespota", de zwerfhonden en -katten. En dat doet ze kennelijk met evenveel bezieling als waarmee ze de toetsen van haar piano bedient...

Het Brugges Festival is naar eigen zeggen "België's oudste indoor wereldmuziekfestival", en wie zijn wij om dat tegen te spreken?

Minstens even belangrijk is dat niet alleen het publiek, maar ook de artiesten zelf tevreden weer naar huis gaan. Als de organisatoren dan later weer bij deze mensen komen aankloppen, dan staat de deur minstens al op een kier - als ze al niet wijd open staat.

Voor de editie 2022 zijn ze er in geslaagd om Maria Farantouri nog maar eens naar Brugge te halen. Zij komt met een klein ensemble van vier muzikanten om hulde te brengen aan Mikis Theodorakis , die zoals bekend in september vorig jaar (2021) overleed. De namen van de muzikanten hebben we niet doorgekregen, maar op dit niveau zal dat ook niet zoveel belang hebben.

Zoals altijd op het Brugges Festival wordt dit een dubbelconcert .

Maria Farantouri mag de avond afsluiten met een optreden van 75 minuten, en het wordt voorafgegaan door een concert van Filip Jordens en zijn groep, die gedurende één uur een selectie brengen uit het werk van Jacques Brel.

Aanvulling: nadat we dit aankondigden vernamen we dat Maria Farantouri ongeveer een maand eerder, op 8 oktober, ook naar Utrecht (NL) komt voor een kort optreden tijdens de "Nacht van de Poëzie". Zij zal daar vijf liedjes zingen (de meeste van Theodorakis , met misschien ook ééntje van Hadjidakis ). Naar schatting is dat dus 20 à 30 minuten, ergens tussen 20u en 3u 's anderendaags (de volgorde waarin dichters en entr'acts zullen optreden wordt traditiegetrouw strikt geheim gehouden). Dit evenement nemen we helaas niet apart op in onze "Agenda". Onze site gaat immers over "Griekse muziek", en ons criterium voor opname is min of meer dat de muziek de hoofdactiviteit moet zijn. Dat is in Utrecht duidelijk niet het geval, daar is het de poëzie die centraal staat.

Onder de naam "Sevdaman" brengen drie muzikanten een programma met Turkse en Griekse muziek.

Het is muziek die teruggaat op de tijd dat beide volkeren nog vreedzaam samenleefden, in de steden en dorpen in Klein-Azië, en ook op de Egeïsche eilanden die daar op een boogscheut vandaan liggen. Als je de huidige actualiteit een beetje volgt, dan lijkt het bijna ondenkbaar dat er ooit zo'n tijd geweest is, maar dat is dan ook al een eeuw geleden.

Of toch niet helemaal, want "Sevdaman" bestaat uit twee Turken en een Griek, die anno 2022 vreedzaam samen het podium delen. Het kan dus nog wél.

De naam van het ensemble zit trouwens ook vol symboliek in die richting. Het is een samentrekking van "sevda" en "aman". Deze Turkse woorden zijn ook in het Grieks goed ingeburgerde leenwoorden. "Sevda" betekent in beide talen "liefde, passie, verlangen". En "aman" is natuurlijk de verzuchting "ach!" of "au!". Heimwee naar de goede verstandhouding en de gemeenschappelijke cultuur van weleer, dus?

Dat is alleszins wat de drie muzikanten van "Sevdaman" samen op één podium brengt.

Concreet ziet de bezetting er als volgt uit:

• Gülay Hacer Toruk : zang en percussie
• Kyriakos Gouventas : viool
• Aykut Dursen : contrabas

De zangeres Gülay Hacer Toruk werd geboren in Istanbul, maar ze woont en werkt al jarenlang in Parijs. Ze zegt van zichzelf dat ze twee vaderlanden heeft, en dat ze kind is van twee steden. Dat zijn tegelijk ook de twee facetten die haar artistieke loopbaan bepalen: Oost en West. Maar ze ziet die niet als elkaars tegenpolen, ze lopen gewoon in elkaar over.

Haar Turkse repertoire omvat zowel het hele gamma van de traditionele muziek als de Ottomaanse klassieke muziek, en ze werkt ook samen met hedendaagse componisten. Ze schrijft trouwens zelf ook liedjes, en ze geeft les (in Turkse zang) aan anderen.

Met zo'n veelzijdigheid zal het niet verbazen dat ze meewerkte aan allerlei projecten, die meestal "grens-overschrijdend" zijn, dus projecten waar muzikale en geografische grenzen enthousiast genegeerd worden. Als het even kan heeft ze het liefst iets met een Turkse insteek, maar echt noodzakelijk is dat voor haar niet.

Ook Aykut Dursen is zo'n veelzijdig iemand. Met zijn contrabas speelt hij niet alleen bij "Sevdaman", maar hij is evengoed thuis als solist bij de Koninklijke Filharmonie van Vlaanderen, en volgend jaar (2023) werkt hij bij Opera Ballet Vlaanderen mee aan het programma "Beethoven's Septet", een werk voor kamermuziek. En hij voelt zich ook als een vis in het water als hij meespeelt in een jazz-ensemble.

Behalve contrabas speelt hij nog saz en yayli tanbur , wat betekent dat je bij hem ook terecht kan voor traditionele Turkse muziek, en voor het Ottomaanse klassieke repertoire.

Toch is hij van opleiding toch vooral contrabassist. En dat "opleiding" mag je ook weer heel uitgebreid zien. Hij begon in zijn geboorteland Turkije, aan het conservatorium van Ankara. Daarna ging hij naar Genève, Wenen, Brussel en Parijs om zich steeds verder te bekwamen.

Onderweg ontwikkelde hij een eigen speelstijl, waarin improvisatie een grote rol speelt, en waarmee ook hij niet alleen te paard zit tussen Oost en West, maar waarmee hij moeiteloos alle mogelijke genres aankan: allerlei vormen van wereldmuziek, maar evengoed tango, chanson, pop, jazz, ...

Daarmee zitten deze twee muzikanten dan helemaal op dezelfde golflengte als Kyriakos Gouventas , de virtuoze violist waarvoor "veelzijdig" eigenlijk een understatement is. Hem hoeven we allicht niet meer voor te stellen aan het publiek van deze site: hij heeft ontelbare keren op allerlei podia in België en Nederland gezeten.

De muziek van Klein-Azië, die bij "Sevdaman" op het programma staat, is één van zijn vele specialiteiten.

Het repertoire zelf zal ook bekend zijn bij de liefhebbers van Griekse muziek: er zijn al heel wat boeiende concerten aan gewijd. Meestal waren het dan Griekse muzikanten die vanuit het heden terugkeken naar de tijd, meer dan een eeuw geleden, toen ze nog vreedzaam samenleefden met hun Turkse buren. Sindsdien is ook die traditie in Griekenland flink geëvolueerd, en bovendien ligt ze daar aan de basis van andere genres zoals rembetika en endechna . Er zijn dus heel wat mogelijkheden om in zo'n concert, dat gewijd is aan "de muziek van Klein-Azië", allerlei uiteenlopende accenten te leggen. En dat deden die Griekse muzikanten dan uiteraard ook. Nu, met twee Turkse specialisten aan boord, zal "Sevdaman" daar allicht nóg een andere insteek aan geven - en dat dan niet alleen omdat een contrabas niet bepaald gebruikelijk is in deze context.

Ze kondigen hun programma trouwens uitdrukkelijk aan als een "concert met muziek uit Griekenland en Turkije", met "een repertoire dat teruggaat tot de tijden van vreedzaam samenleven tussen al deze culturen die Constantinopel, Smyrna en de eilanden in de Egeïsche Zee bevolkten aan het begin van de 20e eeuw". Dat kan je op allerlei manieren invullen, zeker met drie van deze buitengewoon veelzijdige muzikanten. Afwachten dus wat het wordt. Maar is het u ook opgevallen dat ze de namen van de steden gebruiken zoals die in die tijd internationaal gangbaar waren, in plaats van het huidige Istanbul en Izmir?

Deze zelfde open geest vinden we terug achter de schermen van dit project. Het is namelijk een initiatief van twee vzw 's uit het Brusselse, namelijk "Plateforme 50" en "Kopanica".

De vzw " Plateforme 50" werd in 2014 opgericht naar aanleiding van de herdenking van 50 jaar Turkse immigratie in België. Ze willen de artistieke en culturele creativiteit ondersteunen die zich binnen de migrantenbeweging ontplooit, en dat in al zijn verscheidenheid. Ze willen daarbij ook aandacht besteden aan de minderheden die in Turkije hun oorsprong hebben, en bij uitbreiding eigenlijk ook aan alle Europese en niet-Europese migrantengemeenschappen. Ze hechten daarbij veel belang aan onpartijdigheid, openheid en respect. Dat is volgens hen de enige manier om de culturele diversiteit te bewaren en om vreedzaam samen te kunnen leven.

Alsof dat op zich al niet duidelijk genoeg is, benadrukten ze al meteen bij hun oprichting dat ze geen enkele band hebben met de "officiële" Turkse kanalen, niet met die van de diaspora en ook niet met die van de Turkse ambassade in Brussel.

Eind 2015 brachten ze die visie al meteen in de praktijk met een concert onder de noemer "Regards croisées Arménie-Turquie", waar zowel artiesten van Armeense als van Turkse origine aan meewerkten.

Een Grieks-Turks concert als dat van "Sevdaman" past dan inderdaad perfect in het plaatje.

Dat geldt ook voor de samenwerking met de vzw "Kopanica" van Nicolas Hauzeur. Die twee namen zullen misschien wat beter bekend zijn bij liefhebbers van Griekse muziek, al was het maar omdat Nicolas Hauzeur en zijn viool al meerdere keren samen op het podium zaten met Griekse muzikanten als Dimos Vougioukas en Pantelis Stoikos . Nicolas Hauzeur was trouwens ook lid van Vinylio (met Giannis Sarris) en van een hele reeks andere ensembles, waaronder zijn eigen "Brussels Balkan Orchestra".

De vzw Kopanica werd in 2004 opgericht om de muziek en de cultuur van de Balkan-landen te promoten. Ze organiseren concerten, workshops en masterclasses, en bovendien zetten ze regelmatig studiereizen op stapel naar landen als Roemenië, Bulgarije of Griekenland. Daar kunnen de deelnemers zich dan ter plaatse onderdompelen in de cultuur, onder leiding van deskundige leraars. Ook bij de vzw Kopanica ligt de focus trouwens op het leggen van contacten, over de grenzen van staten en culturen heen.

Het is dan niet moeilijk om te raden wie er met Kyriakos Gouventas zou kunnen gebeld hebben toen de twee vzw 's aan dit project begonnen. Maar eigenlijk had Nicolas Hauzeur ook gewoon zichzelf kunnen voorstellen. Hij kent het repertoire vrij goed, hij kan uitstekend met zijn viool overweg en hij woont vlak bij de deur. Toch laten ze Kyriakos Gouventas vanuit Griekenland overkomen...

En ja, als hij dan toch hier is, dan kan hij toch evengoed nog eens een workshop geven. Of twee workshops, waarom niet?

Dat is inderdaad wat er op touw staat, de ene op zaterdag (26/11) en de andere op zondag (27/11). Er was ons meer informatie beloofd maar die is er nooit doorgekomen. We hebben er ook niet op aangedrongen, omdat we er van uitgaan dat er sowieso kandidaten genoeg zijn om het beperkt aantal plaatsen te vullen.

De leden van het "Merem" ensemble ontmoetten elkaar aan de Codarts universiteit in Rotterdam, en dat staat eigenlijk op zich al garant voor kwaliteit.

Op hun programma hebben ze allerlei liedjes staan, de meeste met een Griekse insteek. Ze putten uit de "traditionele" bronnen - maar in Griekenland kan zo'n vlag allerlei ladingen dekken, van dorpsmuziek tot rembetika en nog veel meer.

Daar voegen ze wat meer recente composities aan toe ("die bij ons aangewaaid kwamen met de noord- en zuidenwinden", zeggen ze zelf), en het geheel brengen ze op smaak met wat invloeden uit jazz en andere stijlen. Uiteraard is er ook veel ruimte voor improvisatie.

Bij de namen van de muzikanten zijn er verschillende "oude" bekenden:

• Vanessa Kourtesi : zang
• Yiannis Vagianos : contrabas
• Dimitra Metzaki : outi
• Ektoras Remsak : percussie
• Yiorgos Bereris : piano

Nog maar pas een jaar geleden, in november 2021 , kwamen ze in die zelfde samenstelling naar Brussel als het "KouVa MeRemBe" ensemble, en de aandachtige lezer kan dan zelf wel ontcijferen waar ze die naam vandaan gehaald hebben.

Hun optredens in Brussel en Gent, in januari 2022 , was bij ons weten de eerste keer dat ze onder hun nieuwe naam "Merem" naar buiten kwamen. In de zomer van dit zelfde jaar waren ze ook in Rotterdam, maar dat optreden konden wij niet tijdig meer bij ons op de site krijgen. Nu dus wel, en dat is maar goed ook, want nu kunnen we u iets vertellen over hun eerste "echte" single.

Die heet "Yiasemi" (Γιασεμί, Jasmijn) en het is meteen ook een mooie illustratie van hun aanpak. Vanessa Kourtesi schreef de muziek, waarin ze inderdaad een heleboel verschillende invloeden verwerkte. De tekst van het liedje is eveneens van haar zelf, maar ook hier heeft ze er een "extern" element aan toegevoegd: één strofe komt namelijk uit de tekst van een traditioneel liedje, "Manes tis avgis" (Μανές της αυγής, Manés van de dageraad). Het is afkomstig uit Klein-Azië, waarschijnlijk zelfs uit Smyrna, en het werd voor het eerst op plaat gezet door Antonis Dalgás in 1931.

Deze single is alleszins een mooi visitekaartje geworden - voor zover deze mensen nog zo'n introductie nodig hebben.