Twee jonge, getalenteerde muzikanten brengen traditionele Kretenzische muziek, en ze doen dat op de oer-traditionele manier, als duo van lyra met laouto .

Hun namen zijn:

• Antonis Leontidis : Kretenzische lyra , zang
• Charis Laurijsen : laouto

Het Griekse woord voor zo'n traditioneel duo is " zygia ". Letterlijk betekent dat "weegschaal", maar eigenlijk is dat niet zo'n goede benaming. Als je in een echte weegschaal namelijk een gewicht in de ene schaal legt, dan gaat die omlaag en de andere schaal gaat omhoog. Bij een muzikale " zygia " daarentegen gaan beide schalen omhoog, en als de muzikanten zwaar genoeg zijn, dan tillen ze elkaar zelfs tot tegen het dak - en dan gaan de pannen er af, natuurlijk.

Er is veel kans dat dit merkwaardige natuurverschijnsel ook nu te zien (en te horen) zal zijn, want de twee muzikanten van dienst zijn inderdaad geen lichtgewichten.

Van Charis Laurijsen zal dat inmiddels bekend zijn. Hij is een vertrouwde verschijning op allerlei podia in de Lage Landen, onder meer als lid van "Male Vrase" en nog een paar andere ensembles. Vaak speelt hij daar bouzouki , maar hij staat even goed zijn mannetje op de Kretenzische laouto .

Ondanks zijn naam is hij namelijk geboren en getogen op Kreta, wat niet wegneemt dat hij op zijn achttiende naar Rotterdam kwam om daar aan de Codarts universiteit ... Turkse muziek te gaan studeren. Later studeerde hij verder in Istanbul.

Voor dit concert vervult hij de rol van begeleider voor zijn collega Antonis Leontidis. Dat valt niet te onderschatten, want het is de begeleider die de lyraris helpt om het beste van zichzelf te geven.

De man die zijn gewicht in de andere kant van de schaal gooit, Antonis Leontidis (Αντώνης Λεοντίδης), werd in 1996 in Athene geboren. Maar zijn roots liggen wel degelijk op Kreta, meer bepaald in een dorpje bij Rethymnon. Het was daar dat hij als kleine jongen gefascineerd raakte door de klanken van de lyra . Hij ging les volgen en kwam uiteindelijk terecht bij de gerenommeerde Yorgos Skordalós.

Hij verdiepte zich steeds verder in de traditionele Kretenzische muziek en hij ontdekte wat vele anderen voor hem ook al ontdekt hadden, namelijk dat die heel veel oosterse elementen bevat. Op die manier deinde zijn belangstelling verder uit naar de Turkse dorpsmuziek - en dan was het haast onvermijdelijk dat hij vroeg of laat in het " Labyrinth " van Ross Daly zou verzeilen. Daar volgde hij workshops en seminaries van - onder (veel) meer - Yorgis Xylouris ( Psaroyorgis ), Kelly Thomá en natuurlijk ook Ross Daly himself.

Het vervolg laat zich raden: al die invloeden begon hij te verwerken in zijn eigen muziek. Hij blijft weliswaar in de lijn van de Kretenzische traditie, maar hij drukt toch zijn eigen stempel. En zo gaat dat eigenlijk al eeuwenlang. De "traditie" is immers springlevend, zeker op Kreta, en al wat leeft, dat verandert ook.

Zijn liedjes vinden hun weg naar allerlei documentaires, maar uiteraard speelt hij ze ook op zijn concerten. Dat zal ook nu weer het geval zijn.

Toch laat hij ook veel ruimte voor de liedjes die hij erfde van de vorige generaties. Een goede illustratie daarvan is zijn eerste album "Kryfó" (Κρυφό, Geheim). De titelsong is van hem zelf, net als een paar andere tracks, maar de rest zijn onvervalste Kretenzische dansritmes: sousta, malevisiotis, ...

Het album zelf werd in 2020 opgenomen, met Yannis Lynardakis als begeleider, maar het idee ontstond al in 2017. Toen werd hem namelijk gevraagd om een paar liedjes te componeren voor een documentaire over "zijn" dorp, dat van zijn voorouders dus. Dat lijkt de trigger te zijn geweest om in die richting verder te doen, en dan ligt het voor de hand om daar een eigen plaat mee te gaan maken. Maar zoals gezegd kon Antonis Leontidis toch weerstaan aan de verleiding om de schijfruimte helemaal voor zichzelf op te eisen. Het album "Kryfó" zou dan ook prima bruikbaar kunnen zijn om er een Kretenzisch feestje mee te bouwen.

Bijna zestig jaar na haar ontstaan blijft de "Ballade van Mauthausen" de mensen aanspreken en beroeren.

Dat is natuurlijk in de eerste plaats te danken aan de wereldberoemde muziek die Mikis Theodorakis schreef voor de gedichten van Iákovos Kambanellis ( Ιάκωβος Καμπανέλλης ).

Maar de gedichten zelf zijn ook niet min. Zoals bekend werd Iakovos Kambanellis in 1943 als twintigjarige jongeman opgesloten in het nazi-concentratiekamp van Mauthausen. Hij overleefde het, maar het duurde tot in de jaren zestig voor hij de gruwelen van zich af kon schrijven in boekvorm. Dat werd aangevuld met de vier gedichten die nu als de "Mauthausen Cyclus" zo'n diepe indruk maken op iedereen die ze hoort. De muziek is zó krachtig dat je de woorden niet eens hoeft te begrijpen - al helpt het wel als je toch een beetje weet waar het over gaat.

Bij deze uitvoering wordt daar voor gezorgd. De bindteksten vertellen over de schrijver, over het vernietigingskamp en over de ontstaansgeschiedenis van het werk, en de gedichten worden zowel gezegd als gezongen. Het zingen gebeurt in het originele Grieks, voor het "zeggen" is er ook een Nederlandse vertaling voorzien.

Want inderdaad, de dames en heren van Mazí hebben graag de puntjes op de i. Dat blijkt alleen al uit de naam van dit project: ook daar staat het klemtoonteken netjes op de -í-, precies zoals bij het Griekse woord "μαζί". Dat betekent gewoon "samen", maar het is dan mooi meegenomen dat je het ook kan lezen als een soort afkorting van "(samen) Ma(uthausen) Zi(ngen)".

Dat is dus precies wat de mensen van dit projectkoor zullen gaan doen.

Het initiatief voor dit project werd eind 2021 genomen door twee dames die al jarenlang samen zongen in "Tadam!", een vrouwenkoor uit Alkmaar dat wereldmuziek op het repertoire heeft staan. Els van Dijck en Martha de Ruiter hoorden toen de uitvoering van Niki Jakobs, een Nederlandse zangeres die gespecialiseerd is in Jiddische zang en die de gedichten van Kambanellis nu ook in die taal kwam voorstellen (over heel de wereld trouwens).

Dat was de trigger voor Els en Martha om eindelijk eens werk te maken van een oude droom, namelijk om zelf die liederen te gaan zingen.

Begin januari 2022 stuurden ze wat e-mails rond naar zowat hun hele vriendenkring, waarin ze uitlegden wat ze van plan waren. Of er nog mensen waren die wilden meedoen? Ze opperden voorzichtig dat ze misschien toch wel acht zangers en zangeressen zouden nodig hebben. Ze zochten er dus nog pakweg zes andere, het mocht ook een ietsje meer zijn, en dan misschien nog wat instrumenten er bij, drie of vier of zo.

Van de kandidaten werd niet zo heel veel verwacht. Ze moesten vooral noten kunnen lezen, dat was eigenlijk alles. En o ja, ze moesten bereid zijn om ijverig thuis te studeren, zodat de repetities zo efficiënt mogelijk zouden kunnen verlopen. Corona was tenslotte nog maar net een beetje achter de rug, dus was het beter om wat meer terughoudend te zijn met bijeenkomsten en zo. Dat de kandidaten ook nog moesten kunnen zingen, dat schreven ze er niet bij, dat sprak eigenlijk vanzelf. Ze zegden nog wel dat de kosten (partituren, huur repetitielokaal e.d.) zouden gedeeld worden. Een goede verstaander enzovoorts. En goede afspraken ...

Toen drukten ze op de "verzenden" knop - en de sneeuwbal ging aan het rollen. De oproep werd ijverig doorgegeven en in een mum van tijd waren er geen acht maar wel veertien enthousiaste zangers en zangeressen aan boord geklommen, en later werden er ook zes muzikanten gevonden.

De stemmen zijn die van Anna Boos, Cox Jobse, Els van Dijck, Els Tempelaars, Gé Ankoné, Hanna Bakker, Henk Steen, Jan Willem Dorr, Liesbeth Brinkman, Martha de Ruiter, Reino IJsselmuiden, Sophie Abeln, Teun Rigter en Yntske Zijlstra.

De zes ervaren muzikanten die hen begeleiden zijn:

• René Woelders : orkestleider, klarinet
• Andreas Keesman : contrabas
• John Eilert : gitaar
• Karen Nijdam : viool
• Martijn Komen : accordeon
• Margo Kos : percussie.

Enkele weken later was alles klaar om van start te gaan. De partituren waren uitgeschreven voor de meerstemmige uitvoering die ze op het oog hadden, en de teksten waren voor hen ingesproken door Yiorgo Moutsiaras, de Griekse dirigent en bezieler van het Amsterdams koor "Filomila". Hij had zelfs het ritme van de muziek aangehouden, zodat ze niet alleen de uitspraak konden oefenen maar dat meteen ook in het juiste ritme konden doen. De teksten zelf waren fonetisch op papier gezet, met in het rood aangegeven waar ze extra moesten uitkijken voor "verraderlijke" Griekse klanken, "foute" klemtonen en andere struikelblokken en -blokjes.

Gewapend met al dat materiaal gingen ze aan de slag, en ze pakten het grondig aan. Na een paar gezamenlijke repetities werd het inderdaad tijd om hun huiswerk te gaan maken, zoals dat voorspeld was. Ze oefenden elk hun eigen zangpartij en ze zorgden ervoor dat ze precies wisten hoe ze die in het geheel moesten inpassen, wanneer ze moesten invallen en dergelijke. In het begin luisterden ze naar originele opnamen en zongen die mee, daarna deden ze het zonder muziek. De teksten zelf hingen ze overal in huis op: aan de keukenkasten, aan de muur van het wc, aan de deur van de douche (maar dan wel aan de buitenkant), ... Op die manier hadden ze hun tekst overal bij de hand en zo konden ze elk vrij moment benutten om te oefenen, te oefenen en nog eens te oefenen. Om de twee weken, op de repetities, pasten ze dan al die stukjes in elkaar en vijlden hier en daar nog wat kantjes bij.

Ze gingen systematisch te werk, recht op hun doel af. Eerst zongen ze met partituur en tekst in de hand, maar zodra ze de noten in hun hoofd hadden zitten mocht de bladmuziek aan de kant, en later zongen ze helemaal zonder papier, alles uit het hoofd dus.

Na de zomervakantie gingen ook de muzikanten op een gelijkaardige manier aan de slag. Die repeteerden eerst onder elkaar, en daarna samen met het koor.

Na een jaar hard werken waren ze met z'n allen klaar voor de première. Dat was op 29 januari 2023, en die was uiteraard weggelegd voor Alkmaar zelf. Dat optreden hebben wij niet gepubliceerd op onze site, gewoon omdat we er toen nog geen weet van hadden. Maar dat is niet erg want het was sowieso al van tevoren uitverkocht. En het publiek was enthousiast, niet alleen over de uitvoering zelf maar ook vanwege de tekst en uitleg die er bij geserveerd werd.

De zangeressen, zangers en muzikanten zelf waren toch ook wel een beetje onder de indruk. Ze hadden van tevoren natuurlijk wel ongeveer geweten waar ze aan begonnen, maar dat het allemaal zo groots en mooi en prachtig zou worden, dat hadden ze eigenlijk niet verwacht. Het was allemaal niet vanzelf gekomen, maar nu waren ze toch blij en trots dat ze doorgezet hadden. Bovendien hadden ze nog nooit eerder samen gezongen, dus het was best wel spannend om te weten hoe het zou kiinken. En, niet onbelangrijk, het was nog leuk ook.

Na die première zijn er nog drie andere uitvoeringen gepland (zie onder), allemaal in de buurt van Alkmaar, en in principe is het project daarna afgelopen.

Daarmee zal dan een oude wens van één van de initiatiefneemsters in vervulling zijn gegaan. Els van Dijck droomde er inderdaad al langer van om de Mauthausen liederen ooit eens zelf te zingen.

In de jaren 70 van de vorige eeuw reisde zij met haar (toen nog toekomstige) echtgenoot hele zomers lang rond in Griekenland. In die tijd was dat weliswaar niet meer de ontdekkingsreis van de 19de-eeuwse schrijvers van reisverhalen, maar anderzijds waren er toen ook nog geen charters die massaal af en aan vlogen om hele ladingen toeristen aan de rand van hun zwembad af te leveren en ze daar later weer op te pikken.

Een reis naar Griekenland was dus toch nog wel een hele onderneming, met als gevolg dat je ook makkelijker in contact kwam met de bewoners van het land - als je dat wilde. Els en haar man ontdekten dat ze zich prima verstaanbaar konden maken met het Oudgrieks dat ze op het gymnasium geleerd hadden, mits toevoeging van een snuifje creativiteit en een flinke dosis nieuwsgierigheid naar, en belangstelling voor, de andere.

Op die manier leerden ze het land, zijn bevolking én zijn cultuur kennen en waarderen.

Uiteraard luisterden ze daar ook veel naar muziek. Dat kon ook niet anders, want die is sowieso alomtegenwoordig. En als je zelf graag zingt, dan gaan de oren natuurlijk nog meer open dan anders.

Op die manier werden een aantal Griekse liedjes als evenveel kostbare souvenirs mee terug naar Nederland genomen. Thuis was ze actief in een hele reeks zangkoren, en daar smokkelde ze die liedjes natuurlijk binnen als ze maar even de kans kreeg. Dat deed ze later ook toen ze aansloot bij het wereldmuziekkoor "Tadam!".

Het zijn allemaal volkse liedjes, zo van die heel populaire dingen waar iedereen blij van wordt, gewoon door ze te horen: Palamakia, Samiotissa, Karavi, Mes stou Egéou, ...

Uiteraard had zij inmiddels ook kennis gemaakt met andere dingen, waaronder de muziek van Mikis Theodorakis . Op die manier hoorde ze ook de Ballade van Mauthausen. In het begin kende ze de achtergrond eigenlijk nog niet zo goed, ze wist vooral dat het prachtige muziek was, en Grieks ook.

Om die reden stelde ze een aantal jaren geleden voor om dat bij "Tadam!" te gaan zingen, maar dat lukte niet. Misschien omdat zij zich toeleggen op traditionele muziek van over de hele wereld, en in die zin is een Theodorakis dan inderdaad geen "wereldmuziek" - ook al is ze natuurlijk wel op deze planeet ontstaan.

Hoe dan ook, Els van Dijck bleef met die wens in haar achterhoofd rondlopen, en ze had het daar al een paar keer over gehad met Martha de Ruiter, die net als zij actief is bij "Tadam!".

Misschien was het daarom dat ze samen naar de Jiddische versie van Niki Jacobs gingen luisteren waar we het hoger al over hadden, of misschien was het omdat "Tadam!" zelf ook Jiddische liedjes zingt, of om nog een andere reden, wat dan ook. In elk geval was dat optreden dus de trigger om die wens uit het achterhoofd van Els vandaan te halen en om hem samen af te stoffen en op te poetsen.

En de rest, zoals men zegt, is geschiedenis.

Voor meer informatie over het project kunt u mailen naar [aanvragen e-mail adres] .

De Cypriotische groep "Monsieur Doumani" komt opnieuw naar de Lage Landen.

Ze kwamen een eerste keer deze kant op in april 2016 en sindsdien zijn ze zowat vaste klanten geworden op allerlei podia.

De groep ontstond in 2011 en tien jaar later, in 2021, verscheen hun vierde album dat "Pissourin" gedoopt werd. We hebben dat uitgebreid besproken naar aanleiding van hun "European Tour" in mei 2022 . Het is misschien belangrijk om dat tekstje nog even te herlezen want dit album betekende een soort keerpunt in hun programma. Geen revolutie, dat niet, maar toch wel een hele evolutie ten opzichte van de vorige albums.

Eén van de drie leden van het eerste uur, Angelos Ionás, verliet de groep in 2019 en zijn plaats werd ingenomen door Andys Skordis. Die bracht niet alleen zijn gitaar mee, maar ook loops en ander elektronisch spul, plus wat nieuwe ideeën. Die sloten prima aan bij een soort innerlijke drang die de anderen al een tijdje voelden om wat nieuwe dingen te gaan doen.

Voeg daar een nieuw platenlabel aan toe en het resultaat is een nieuwe sound, die wat minder aansluit bij de oorspronkelijke Cypriotische traditie en wat meer opschuift in westerse richting. Maar niet te veel, want ook al is hun nieuwe sound veel rijker dan vroeger, toch hebben ze hard gewerkt om het allemaal erg overtuigend te laten klinken.

Het album viel alvast overal in de prijzen, net als de drie eerste trouwens, en kennelijk wordt het ook goed onthaald door het publiek wereldwijd. Want dat is nog niet veranderd: het zijn nog altijd fervente reizigers.

Ze krijgen wel hier en daar wat nieuwe podia.

In Oostende bijvoorbeeld zijn ze nu uitgenodigd op de eerste editie van het nieuwe "Push The Button" festival, dat, zoals de organisatoren daar zelf zeggen, "de grenzen opzoekt van onze muzikale smaak, met een rijkgevuld programma dat de grenzen aftast tussen jazz, global sounds, elektronische muziek, hip hop en experiment".

Ook in de Vredenburg in Utrecht hebben ze niet meteen een etiketje klaar voor deze eigenzinnige groep. Ze vertellen u daar dat u zich mag verwachten aan "een vol, rauw, psychedelisch geluid dat doet denken aan vintage Griekse muziek, soms aan 70's Turkse psychpop, maar altijd met hun eigen kenmerkende kleur".

Dat laatste is alleszins correct, en als u niet zo meteen weet wat u zich bij de rest eigenlijk moet voorstellen, dan bent u niet de enige. De jongens van Monsieur Doumani zouden het zelf allicht ook niet weten, maar die liggen daar niet van wakker. Een van de liedjes op "Pissourin" ontstond na een losse opmerking dat je eigenlijk goed gek moet zijn om in de wereld van vandaag te kunnen floreren (en de rest moet u zelf maar nalezen op onze mei 2022 maandpagina) . En goed gek of niet, hun publiek vindt het prima - zowel het oude publiek, dat hen kent van vroeger, als het nieuwe publiek, dat hen via deze nieuwe podia leert kennen. Zo gek zal het dus wel niet zijn.

Het bekende "Balkan Trafik" festival in Brussel opent ook dit jaar weer zijn deuren, meer bepaald van 27 tot 30 april 2023.

In het begin lag de focus vooral op de traditionele cultuur van de regio, maar ook daar staat de tijd niet stil en de programmatie van het festival schuift dus mee op in de richting van rock, urban, hip-hop, punk, elektronica en andere genres.

In Brussel zelf staan er deze keer geen Griekse bijdragen op het programma (stand 18.3.2023), maar sinds vorig jaar speelt het festival ook op verplaatsing in Namen, en daar prijkt "Ntoumos" op de affiche.

Dat is natuurlijk (?) niemand anders dan de Belgische trompettist Dominic Ntoumos die recent een vijfde album uitbracht dat "Back to the roots" heet - en natuurlijk (!) liggen die roots in Griekenland.

Dank zij een toevallige ontmoeting ontdekte hij de Griekse rembetika en hij was meteen gefascineerd, ook en vooral door de oosterse elementen die daarin vervat zitten. Dat combineert hij nu met hip-hop, funk en een flinke scheut elektro-jazz.

Meer info over de man en zijn werk is te vinden in onze biografie van hem.

Vanessa Kourtesi ( Βανέσσα Κουρτέση ) komt opnieuw naar de Matrix in Rotterdam, en deze keer zal ze er optreden als kwartet.

Dat bestaat uit:

• Vanessa Kourtesi : zang
• Flavia Escartin : cello
• Thodoris Ziarkas : contrabas
• Josué Amador : elektrische gitaar

Over Vanessa Kourtesi schreven we nog maar pas in januari 2023 dat ze toch wel een bezig bijtje is. Ze kwam in 2017 naar Rotterdam om daar zang te gaan studeren aan de Codarts Universiteit, en sindsdien zong ze al in heel wat verschillende ensembles en op verschillende podia in Europa.

We vertelden u toen ook dat ze sinds kort naar buiten komt met eigen werk. Daarin zitten allerlei invloeden verwerkt waar ze mee in aanraking kwam, te beginnen bij de oosterse makams (en dan in het bijzonder de Griekse populaire muziek die daar op gebaseerd is). Maar ze doet er ook jazz, pop, fado, gospel en nog veel meer doorheen.

De rijke en diverse muzikale wereld in en om de Codarts Universiteit is dan natuurlijk de gedroomde omgeving voor zo'n bijtje om allerlei kruisbestuivingen tot stand te brengen. Ook andere muzikanten uit verschillende hoeken van het muzikale spectrum staan daar voor open, en dat is nu opnieuw te merken aan de samenstelling van dit " Vanessa Kourtesi Quartet".

De even veelzijdige contrabassist (en componist) Thodoris Ziarkas is natuurlijk een vaste medewerker van haar, en we vertelden dus al een paar dingen over hem toen hij in december 2022 in haar "Rebetiko Quartet" speelde.

Maar ook Flavia Escartin bijvoorbeeld past helemaal in het plaatje. Ze werd (in 1999) geboren in Gent, waar haar moeder vandaan is. Vader komt uit Barcelona (Spanje), en haar zus Laia Escartin werd in 1996 in Mexico geboren. Ze groeiden samen op in Spanje, op een afgelegen plek in Catalonië, en behalve de stilte waren daar enkel de geluiden van de natuur te horen - plus die van de twee zusjes, die al heel jong allerlei optredens begonnen te organiseren voor een publiek dat vooral ... uit wijnranken bestond. Later breidde de faam van de "Escarteen Sisters" zich wel wat verder uit, en ze zijn nu vaste klant op allerlei festivals in heel Europa. Ze zeggen van zichzelf dat ze een kwartet zijn, met een cello (van Flavia), een viool (van Laia) en hun twee stemmen. Daarmee brengen ze dan hun eigen liedjes, waarin alweer allerlei verschillende invloeden terug te vinden zijn. Veel jazz, maar ook veel "eeuwenoude klanken" uit de wereldmuziek, vooral dan van de Middellandse Zee.

Het hoeft dan niet te verbazen dat ook zij hun weg vonden naar Nederland, waar ze niet alleen studeerden aan de Codarts maar waar minstens Laia Escartin inmiddels ook les geeft.

Een vergelijkbaar verhaal kan verteld worden over Josué Amador . Geboren in Mexico, begonnen als jazz-gitarist, met een bachelor in die richting, later westers-klassieke muziek gestudeerd, een doctoraatsdiploma compositie en theorie behaald aan de muziekacademie van Krakau in Polen, plus een master van Codarts, plus nog wat andere diploma's van o.a. het Trinity College in Londen en - niet onbelangrijk - van het "Institute of Sonology" van het Koninklijk Conservatorium van Den Haag. Als componist heeft hij veel aandacht voor experimentele muziek en voor improvisatie, en hij streeft naar iets wat hij noemt "flexible music". Die visie geeft hij mee aan zijn studenten aan de Codarts, waar hij onder meer "ensemble improvisatie" doceert. En als actief muzikant staat hij natuurlijk open voor allerlei samenwerkingen die zijn horizonten nog meer kunnen verbreden.

En dan nog dit: de avond wordt geopend door "TSOP[skg]". Dat is de (handige) artiestennaam van Nikos Tsopoglou-Gkinas (Νίκος Τσόπογλου-Γκίνας), een Griekse gitarist en singer-songwriter die in 1994 in Thessaloniki geboren werd en die enkele jaren geleden naar Nederland kwam. Daar studeerde hij jazz en pop aan het Utrechts Conservatorium. Hij behaalde er zijn diploma in 2021, maar hij had daar al eerder van zich (en van zijn liedjes) laten horen, dus helemaal onbekend is hij zeker niet (meer). Zijn muzikale roots zitten stevig verstrengeld in de Amerikaanse rock en - vooral - de blues, en in 2010 stond hij in Thessaloniki trouwens mee aan de wieg van de Griekse blues-band "Deep in the Top", die daar toen nogal wat deining veroorzaakte bij de liefhebbers.