De Griekse rembetika -groep "Kompania" was al een paar keer te gast in Nederland en België. We schreven al uitgebreid over hen naar aanleiding van hun tournee in mei 2012 , toen de groep nog gewoon " Katerina Tsiridou & Kompania" heette, en in november 2012 waren ze weer op stap, onder meer op het Brugges Festival.

De optredens vielen in de smaak, en dan niet alleen bij het publiek dat de optredens kon meemaken, maar ook ver daarbuiten.

Van het optreden in Nijmegen, tijdens hun eerste tournee, werd namelijk een live-opname gemaakt en die heet "Kompania -Live!". Het schijfje rolde net op tijd van de pers voor de tweede concertreeks, zodat ze in de wandelgangen verkrijgbaar was. De officiële aankondiging in Griekenland moest wachten tot 7 februari 2013 ... en nog diezelfde maand belandde de nieuwe cd op de vijfde plaats in de prestigieuze "World Music Charts Europe". Deze WMCE wordt samengesteld door radioproducers en -presentators van wereldmuziekprogramma's over heel Europa. De geselecteerde cd's zijn met andere woorden het beste wat er, volgens hen, in die maand op hun draaitafels belandde. Niet niks, dus.

Rond dezelfde periode als Kompania tourt er overigens nog een andere Griekse WMCE-laureaat doorheen België en Nederland, namelijk Kristi Stassinopoulou en Stathis Kalyviotis . Daarover leest u elders op deze site meer.

Wat Kompania betreft: voor deze concertreeks hebben ze een nieuw programma samengesteld, met een nieuwe selectie uit het beste wat de Griekse rembetika zoal te bieden heeft.

Meer informatie over de groep en de leden vindt u, zoals gezegd, op onze mei 2012 pagina.

Dit is al de tiende dansstage die Terpsichori organiseert sinds ze daar in 2010 mee begonnen zijn, en ze focussen deze keer op Oost-Thracië.

Dat is een heel bijzonder gebied, zowel in historisch opzicht als cultureel.

De danslessen worden gegeven door Apostolis Skrekas, die een autoriteit is op dit gebied.

De muziek komt deze keer niet uit blik maar wel uit de accordeon van Dimitris Altantsidis en ook hij heeft een stevige reputatie als het op traditionele muziek uit de regio aankomt.

Yannis Parios (Γιάννης Πάριος) is in Griekenland en ver daarbuiten al meer dan veertig jaar zeer geliefd als zanger van vooral liefdesliederen. Met zijn fluwelen stem is hij een charmezanger bij uitstek en zijn populariteit neemt na al die jaren nog steeds niet af.

Ook in Nederland heeft hij nogal wat vurige fans, alleen zijn er dat in absolute cijfers kennelijk niet genoeg om een concert te organiseren. Voor iemand van zijn kaliber moet een organisator toch al gauw vier- of vijfhonderd tickets aan de man (m/v) kunnen brengen, en dat maakt het in Nederland een riskante onderneming. In Brussel en in een aantal grote Duitse steden daarentegen is er een veel grotere Griekse gemeenschap.

Op het moment dat we dit schrijven (10.2.2013) zijn er dan ook geen concerten in Nederland voorzien . Zeg nooit nooit, natuurlijk, maar erg waarschijnlijk is het niet. Dat wordt dus kiezen tussen "misschien geen concert" (als u wacht op een concert in NL dat er niet komt) of "misschien twee concerten" (als u tickets koopt voor elders en er dan later toch NL bijkomt). Vurige fans zullen dat misschien een non-issue vinden want Yannis Parios gaat niet zo vaak op stap. De laatste keer dat hij enigszins in de buurt kwam was bij ons weten in oktober 2007 in Londen, en dan moet je nog eens vijftien jaar terug in de tijd voor de vorige kans.

Brussel is de laatste stopplaats van zijn "European Tour 2013". De andere halteplaatsen zijn achtereenvolgens: Frankfurt (10.5), Düsseldorf (11.5), München (16.5), Zürich (18.5) en Stuttgart (19.5). Wij nemen alleen Brussel en Düsseldorf op in onze "Agenda" .

Over Yannis Parios vindt u een beknopte biografie in onze Achtergrond-rubriek . Deze dateert nog van toen hij naar Londen kwam in 2007 maar voor een tijdloos fenomeen als Parios is dat niet zo erg.

Yannis Parios treedt op deze tour op met een orkest van 10 muzikanten en 2 backing vocals, een zanger en een zangeres.

De reeks benefietconcerten die de Art Base organiseert onder de naam "Music4Greece" heeft een tijdje stilgelegen . Eerst was aangekondigd dat de draad in mei weer zou opgenomen worden, met nieuw enthousiasme, maar dat enthousiasme leidde tot een nieuw concept en een nieuwe groep en dan was mei toch een beetje te snel om er al mee naar buiten te komen. Vandaar dat het nog wachten wordt tot in juni .

Net als de vorige jaren neemt de Brusselse Art Base ook deze keer weer deel aan de Brussels Jazz Marathon, en zoals gewoonlijk is dat met een Griekse inbreng.

Deze keer is het de beurt aan de "Kosmokrators (Kosmokratores)" om de festivalgangers te verrassen. Zoals algemeen geweten brengt dit groepje "nederbetika", dat is hun ludieke benaming voor bekende rembetika -nummers waar ze Nederlandstalige teksten op monteerden. Geen vertalingen, maar wel zelf geschreven teksten, soms grappig, soms ontroerend, soms wat cynisch, kortom: helemaal zoals de échte rembetes .

De groep trad in mei 2010 ook al op op de Jazz Marathon, maar toen als trio onder de naam Skafari. Sedert juni 2012 treden ze op als Kosmokrators (wereldheersers). Nieuw dit jaar is dat ze nu ook Franse teksten gaan gebruiken.

Bezetting :

• Michalis Karakatsanis( zang en bouzouki ),
• Frans De Clercq (zang en bouzouki ),
• Karsten De Vilder (zang en gitaar) en
• Dimi Dumo (zang en percussie).

Er komt dus toch een tweede editie van de "12 uren voor Griekenland", het benefiet-evenement dat in mei 2012 voor de eerste keer plaatsvond. Men mag hopen dat dit de laatste keer wordt, want dit initiatief is bedoeld om de schrijnende nood in de Griekse samenleving te lenigen en hoe sneller dat overbodig wordt, hoe beter.

In afwachting moet gezegd dat de initiatiefnemers er deze keer opnieuw in slagen om grote namen uit de Griekse muziek warm te maken voor dit evenement. Op zich is dat niet onlogisch, want de solidariteit tussen de Griekse burgers is groot, maar anderzijds staat het telefoonnummer van artiesten van dit kaliber niet meteen in het telefoonboek. Goede contacten zijn dan onontbeerlijk, en dat is meteen ook één van de sterke punten van dit initiatief.

Over de achtergronden kunt u nog nalezen wat we op onze mei 2012 pagina schreven.

Over het programma van deze tweede editie hebben we nog maar weinig gegevens. Zeker is dat het muzikale gedeelte 's avonds van start gaat met de mezzo-sopraan Alexandra Gravas , die bekende liederen van grote Griekse dichters en componisten brengt. Met een dergelijk programma treedt zij in juni 2013 ook op in de Bozar.

En volgens onze informatie zou het evenement , net als vorig jaar, afgesloten worden met een concert van vier rasartiesten:

• Lavrendis Machairitsas
• Dimitra Papiou
• Miltiadis Paschalidis
• Dimitris Starovas

Toevallig of niet, dit viertal stond afgelopen seizoen (2012-2013) samen op het podium van de Zygos in Athene en het is dus meer dan waarschijnlijk dat ze hetzelfde programma ook in Brussel zullen brengen.

In het eerste deel is het publiek getuige van een cabaretvoorstelling waar de vier muzikanten elk een kort optreden ten beste geven, en in het tweede deel gaan ze dan samen improviseren. De commentaren waren erg lovend.

Na hun debuut in de Agora in Luik in februari 2013 komt de groep "Georges Zambetas Tribute" nu naar Brussel met hun gelijknamige project. Het zal duidelijk zijn dat dit een concert wordt met muziek van de populaire Griekse componist Yorgos Zambetas (1925-1992).

Zambetas was eigenlijk in de eerste plaats bouzouki -virtuoos en in die hoedanigheid behoorde hij tot de besten ooit. Maar ook als componist schreef hij talloze succesnummers.

Een dergelijk thema-concert is altijd verrassend, want bekende liedjes worden eerder geassocieerd met de zanger of zangeres die het voor het eerst bracht, terwijl de naam van de componist en tekstschrijver meestal buiten beeld blijft. Als die nummers dan zo op een rijtje worden gezet, dan blijken daar dingen bij te zijn die iedereen kent, en dan is de reactie steevast: "Oh, is dat ook van hem? En dat ook?? En dit ook al???". En dan weet je dat je met een "succesvol componist" te maken hebt.

Voor een dergelijke "aha-erlebnis" zorgt het groepje dat, net als het concert dat ze brengen, ook "Georges Zambetas Tribute" heet.

Het bestaat uit:

• Stratos en Michael Stabourlos : bouzouki
• Dimitris Tsimbiropoulos : zang
• Lazos Chrisostomou : zang, gitaar
• Niko Deman : piano
• Rui Salgado : contrabas
• Chryster Aerts : slagwerk

Stratos en Dimitris zijn natuurlijk bekend van het duo "I Ellines" dat al jarenlang Griekse muziek levert voor allerlei gelegenheden: van feesten voor de Grieken in de diaspora tot sfeermuziek in restaurants. Een tijdje geleden probeerden ze al hun werkterrein uit te breiden naar concertpodia. Ze brachten zelfs een cd uit met rembetika -muziek, die goed onthaald werd maar toch niet voldoende bleek om gesubsidieerde zalen te kunnen bekoren. Of dat te maken heeft met de subsidiepolitiek van de overheid of met het aloude principe "Geen sant in eigen lant", dat weten we niet, maar jammer is het wel.

De laatste drie in het rijtje zijn ook bekend als "Hijaz", een groepje dat Arabische muziek combineert met jazzy klanken. De naam is dan ook prima gekozen: "hijaz" is namelijk een arabische toonsoort.

De man die mee instaat voor de "jazz" bijdrage in "Hijaz" is natuurlijk de drummer Chryster Aerts, die in het bruisende Belgische jazz-wereldje tot de besten gerekend wordt, en de Griekse roots van "toetsenist" Niko Deman zorgen voor nog andere accenten.

Het ensemble Mousiko Polytropo bestaat uit studenten van de afdeling Muziek van de Aristoteles Universiteit in Thessaloniki. Hun bedoeling is om het nuttige aan het aangename te paren. Nu zijn er wel meer studenten die dat willen, maar ze doen het niet allemaal op de manier van Mousiko Polytropo. Die vinden dat ze de theorie, die ze in de lessen opdoen, best ook meteen in de praktijk kunnen brengen.

Het ensemble werd opgericht in 1994 en sindsdien hebben ze een hele reeks optredens achter de rug, zowel in Griekenland als in het buitenland. Ze waren al een paar keer te gast in België, bijvoorbeeld in maart 1999 en in april 2006 .

Ze brengen daarbij telkens een ander programma, maar telkens opnieuw graven ze daarbij erg diep in de Griekse muzikale tradities en ze pakken dat aan op een wetenschappelijk verantwoorde manier. Dat maakt dat hun optredens veel meer zijn dan een goed concert, en veel meer dan zomaar een theatervoorstelling.

Vorige keer verdiepten ze zich bijvoorbeeld in de symboliek rond de lente, die in Griekenland (net als elders) eigenlijk een overgangsritueel is, en op onze april 2006 pagina kunt u nog steeds nalezen hoe Mousiko Polytropo dat tot een heel programma uitwerkten.

Deze keer is de liefde het centrale thema. Dat klinkt banaal, zelfs als we verduidelijken dat het gaat over "verboden liefde", maar opnieuw blijkt dat je hier tegen duizenden jaren geschiedenis zit aan te kijken.

Het eigenlijke verhaal is snel verteld: een jongen en een meisje worden smoorverliefd op elkaar. Hij heet Yannos (Γιάννος) en zij Marigó (Μαριγώ), maar er is een klein probleempje: ze zijn neef en nicht. De moeder van de jongen verbiedt het huwelijk categoriek en Yannos pleegt zelfmoord. Marigo (of Maro) wordt tegen haar zin uitgehuwelijkt maar op haar trouwdag pleegt ook zij zelfmoord en vervoegt aldus haar dierbare Yannos in het hiernamaals. Dan valt het doek en is het tijd voor het applaus.

Als je dan gaat kijken naar de achtergronden dan weet je eigenlijk niet waar eerst beginnen.

Het thema van de "verboden liefde" bijvoorbeeld komt voor in ontelbare liedjes, en dat in ontelbare varianten. Er zijn bijvoorbeeld de liedjes uit de Turkse tijd, waar een Turkse jongen en een Grieks meisje op elkaar verliefd worden (of omgekeerd), en er zijn liedjes uit de Byzantijnse tijd waar prinsen en prinsessen verliefd worden op eenvoudige boerendochters of -zonen. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan de Erotokritos, omstreeks 1645 op Kreta geschreven door Vincenzo Kornaros. Byzantium was toen al wel een eeuw of twee voorbij maar inmiddels zijn we alweer bijna vier eeuwen verder en de Erotokritos is nog steeds springlevend terug te vinden in het geheugen van ongeletterde herders. Niet niks als je bedenkt dat het gedicht niet minder dan tienduizend regels telt.

Het thema zelf is zo oud als de mensheid, of toch minstens zo oud als de Oudheid. Je denkt dan onwillekeurig aan Oedipus, die van het orakel te horen kreeg dat hij zijn vader zou doden en met zijn moeder huwen. In een tot mislukken gedoemde poging om het noodlot te ontkomen sloeg hij op de vlucht en veroorzaakte daarbij het eerste verkeersongeval in de geschiedenis, en meteen ook het eerste geval van verkeersagressie. Hij sloeg de chauffeur van de andere strijdwagen het hoofd in en pas later bleek dat hij daarmee deel één van de voorspelling had doen uitkomen. Het huwelijk met zijn moeder was dan in feite een puur dynastieke aangelegenheid: hij kreeg de baan van de overleden koning en dan neem je niet alleen de kroon over, maar ook het paleis met al "de meubelen en het huisgerief", dus ook de koningin. Enige passie kwam daar niet aan te pas, en het is wachten tot de negentiende eeuw tot Sigmund Freud daar de verboden liefde tussen een zoon en zijn moeder (of een dochter en haar vader) van maakte. De Griekse volksdichters hebben wel niet gewacht tot het Oedipus-complex een naam had om er liedjes over te maken, en ze zingen daarnaast ook nog over de liefde tussen een vrouw en de broer van haar man en allerlei andere varianten op hetzelfde thema.

Maar uit de Oudheid zijn er nog andere vormen van verboden liefde bekend, bijvoorbeeld in de vorm van de talloze affaires tussen goden en mensen.

En daarmee zijn we dan bij weer een ander aspect van deze boeiende voorstelling, en dat is de merkwaardige dualiteit van huwelijk en begrafenis.

Die komt tot uiting in een schijnbaar onbelangrijk detail. De moeder van Yánnos houdt namelijk niet van half werk, en als ze haar zoon verbiedt om met Marigo te trouwen doet ze dat met een regelrechte vervloeking. Ze zegt: " Κάλιο ν’ ακούσω σάβανο για να σε σαβανώσω, παρά ν’ ακούσω στέφανα για να σε στεφανώσω" (Kalio n'akouso savano ya na se savanoso para n'akouso stefana ya na se stefanoso) . Dat valt min of meer letterlijk te vertalen als: "ik hoor nog liever een lijkwade om je te begraven dan kransen om je te trouwen", maar zelfs in die kromme vertaling valt op hoezeer de Griekse rituelen van begrafenis en huwelijk op elkaar gelijken. Bij een huwelijk worden inderdaad niet alleen ringen uitgewisseld maar bruid en bruidegom krijgen bovendien ook een krans op het hoofd, die door de priester een paar keer van plaats verwisseld wordt. Dat is nog steeds zo, maar vroeger waren er nog meer parallellen. Beide rituelen begonnen bijvoorbeeld met een grondig bad, gevolgd door het aantrekken van de beste kleren.

De gelijkenissen zijn ook terug te vinden in de muziek. Bij beide gelegenheden werden miroloya gezongen, want voor de bruid betekende het huwelijk meteen ook het afscheid van haar vroegere familie, voortaan zou zij deel gaan uitmaken van de familie van de bruidegom en het kwam voor dat zij haar ouders nooit meer terugzag. In die zin is haar huwelijk tegelijk ook een soort begrafenis.

Het omgekeerde, de begrafenis als een vorm van huwelijk, is ook van toepassing. In veel liedjes gaat het bijvoorbeeld over een jongeman die ver van huis sterft en vraagt om zijn moeder te melden dat hij "met de zwarte aarde getrouwd is". Ook in de miroloya komt vaak de overledene aan het woord om de nabestaanden te troosten met de gedachte dat hij of zij nu gelukkig getrouwd is, en op de Mani (en mogelijk ook elders) werd een ongehuwd meisje zelfs begraven in haar trouwjurk.

Die dualiteit huwelijk/begrafenis is opnieuw een concept dat teruggaat tot in de Oudheid, en het is zelfs een centraal thema in de "Antigone" van Sofokles.

Er zijn geleerden die zeggen dat we hier met een sleutelconcept van de religie van de Oude Grieken te maken hebben. De Engelse anthropoloog John Cuthbert Lawson (die aan het eind van de 19de eeuw door Griekenland reisde en een dik boek schreef over de parallellen tussen de religie van de Oude Grieken en de tradities van hun (toen) hedendaagse nazaten) oppert dat het hiernamaals voor de Oude Grieken niet meer of niet minder was dan een éénwording met de goden. Zoals bekend hielden de goden en godinnen op de Olympus ook wel van een verzetje, dus die éénwording was wel degelijk iets om naar uit te kijken. De talrijke mysteriën - waarover zo goed als niets geweten is maar waarover des te meer gespeculeerd wordt - zouden daar dan een soort voorschot op geweest zijn.

Wat er ook van zij, toen Artemidoros in de tweede eeuw zijn vijfdelige Ονειροκριτικά ( Onirokritika oftewel Droomboek) schreef, vulde hij dat niet met eigen verzinsels maar hij schreef integendeel een rijke en bestaande traditie neer. In zijn werk verklaart hij de betekenis van dromen en hij legt uit wat ze voorspellen over de toekomst. Ook hier vinden we opnieuw de samenhang tussen huwelijk en begrafenis. Als bijvoorbeeld een ongehuwde jongeman droomt dat hij weldra zal sterven, dan ziet hij integendeel zijn eigen huwelijk voor zich. Men kan natuurlijk zeggen dat beide op hetzelfde neerkomen, maar met dergelijke flauwe grapjes maakt Artemidoros komaf door te stellen dat een zieke, die van een huwelijk (of een huwelijksnacht) droomt, weldra zal sterven.

We zijn intussen bijna tweeduizend jaar verder maar in de rekken van de hedendaagse Griekse boekenwinkels nemen de werken over droomverklaring nog altijd behoorlijk wat ruimte in beslag, en op de dualiteit huwelijk/begrafenis zit er nog altijd geen sleet. Als je droomt dat je gaat sterven, aldus een "Onirokritis" uit 1999, dan betekent dat alleen maar goede dingen: geluk in de liefde of in zaken, en voor een zieke kondigt zo'n droom de genezing aan. Een droomhuwelijk daarentegen voorspelt onheil: van echtelijke ruzie en scheiding tot gezondheidsproblemen, en als je al ziek bent, dan bereid je je best voor op het einde, zoals Artemidoros het ook al wist.

Het zal duidelijk zijn dat de studenten van Mousiko Polytropo alweer een onderwerp hebben aangesneden waar heel wat meer over te vertellen valt dan de korte samenvatting hierboven.

Zoals gewoonlijk put het ensemble uit de rijke muzikale traditie van Epirus, Macedonië en Thracië. Het verhaal van Yannos en Marigo bijvoorbeeld is gewoon de tekst van een volksliedje uit Epirus, en de Griekse titel van de voorstelling, "Κόρη μ’ κι αν περπατείς λιανά" is de titel van een Thracisch liedje. In totaal zijn er twaalf van dergelijke liedjes in de voorstelling verwerkt.

Zoals altijd staat het ensemble onder de bezielende leiding van professor Yannis Kaïmakis, die tijdens de voorstelling zelf de ney , de dubbele flogera en de gaïda bespeelt.

Het stuk wordt op verschillende plaatsen in België opgevoerd, onder meer in Gent, waar het Griekenlandcentrum het voortouw nam. Verder zijn er nog twee middelbare scholen, in Brugge en Roeselare, die hen uitnodigden, en ze sluiten af in de Scarabaeus in Brussel.

De voorstelling is uiteraard in het Grieks maar dat neemt niet weg dat ze geschikt is voor een internationaal publiek.

Zoals elk jaar organiseert de Vereniging van Kretenzers in België een traditioneel dansfeest ter herdenking van de Slag om Kreta , die plaatsvond in mei 1941.

Meestal laten ze daarvoor een orkestje uit Kreta overkomen, en dit jaar deden ze beroep op Michalis Frangiadakis en zijn ensemble.

Frangiadakis is een luitspeler en het is veelzeggend dat het groepje als "zijn" ensemble aangekondigd wordt. In de Kretenzische traditionele muziek is het immers altijd de lyra die de eerste viool speelt en een ensemble wordt dus altijd genoemd naar de lyraris van dienst - altijd, behalve als er iemand anders in het ensemble zit die nog meer bekend is. Dat is hier dus het geval: Michalis Frangiadakis staat tot ver buiten Kreta bekend als een luitspeler van topklasse.

Het helpt natuurlijk ook dat hij een tijdje in België heeft gewoond, zodat zijn naam in plaatselijke kringen klinkt als een klok.

Zoals gewoonlijk zullen er op dit feest dansvoorstellingen te zien zijn van de dansgroep(en) van de vereniging zelf, er zullen hapjes en drankjes te verkrijgen zijn enzovoorts.

Het " Centre Hellénique d'Etudes du Folklore - Tradidanse " , onder de bezielende leiding van Maria Douvalis, organiseert regelmatig een dansvoorstelling waar de leden van de vereniging zullen laten zien waartoe ze in staat zijn. Tradidanse organiseert al vele jaren danscursussen in het Brusselse. De vereniging heeft een uitstekende reputatie, enerzijds omwille van het hoge niveau dat de leerlingen er bereiken, maar anderzijds ook voor het enthousiasme en de motivatie die ze er meekrijgen.

Deze keer wordt het geen kijkvoorstelling maar ze goten het in feestvorm, zodat iedereen de hele avond lang zelf kan meedoen, samen met de leerlingen van Tradidanse .

Voor de muziek hebben ze een orkestje uit Griekenland laten overkomen. Tradidanse is het Bruselse zusje van het Grieks Centrum voor Folklorestudies van Athene. Ze hebben daar dus uitstekende contacten, wat maakt dat ze uitstekende muzikanten bereid vinden om speciaal voor hen naar België te komen.

Deze keer konden ze opnieuw een beroep doen op de gerenommeerde klarinetspeler Ilias Plastiras ( Ηλίας Πλαστήρας ) en zijn ensemble ( viool , laouto , slagwerk). Het is niet de eerste keer dat hij voor Tradidanse een opening in zijn drukke agenda maakt. Hij speelde al in oktober 2006 op een dansvoorstelling van hen, en in april 2011 kwam hij speciaal naar Brussel om hen te begeleiden op het Balkan Trafik festival. Bij die gelegenheid schreven we iets meer over Plastiras en zijn reputatie, dat is nog steeds na te lezen op onze april 2011 pagina.

Bij een feest hoort natuurlijk ook eten en drinken, en daarvoor zorgt de traiteur van de bar en het restaurent van het Cultureel Centrum zelf. Voor de gelegenheid stelde die een Grieks menu samen (zie onder).

De dag na het dansfeest van Tradidanse (zie hoger ) tonen de verschillende dansgroepen hun kunnen aan het grote publiek.

Ze zullen dansen op live muziek van de Ilias Plastiras en zijn muzikanten, die speciaal voor het feest overkwamen en speciaal voor deze voorstelling een dagje langer in België blijven.

Na deze voorstelling trekken de dansers en de muzikanten naar Schaarbeek waar ze hun steentje zullen bijdragen aan de "12 uren van Griekenland" (zie hoger op deze pagina ).