Onder de titel "From Greece to the end of the world" nodigen Elina en Maria Markatatou u uit voor een muzikale reis doorheen verschillende stijlen, tradities en culturen.

Heel veel bagage heeft u niet nodig, want "het einde van de wereld" is in dit geval Kaap Finisterre, het rotsachtige schiereiland in het uiterste noord-westen van Spanje, aan de Atlantische kust. Het heeft zijn naam te danken aan de Romeinen, die het inderdaad beschouwden als het einde van hun wereld. Verder naar het westen was er alleen maar water. Vandaar ook de naam, trouwens, want "Finis Terrae" betekent precies wat u denkt.

De reis vertrekt uiteraard in Griekenland, en van daaruit gaat het naar Italië en Frankrijk, om te eindigen op het Iberische Schiereiland.

Niet toevallig zijn dat ook de landen waar de Antwerpse mede-studenten van Maria en Elina Markatatou, die aan dit project zullen meewerken, vandaan komen. Eigenlijk is het beter om van ex-studenten te spreken, want veel van hen zijn inmiddels afgestudeerd.

We hebben de namen van deze muzikanten (nog) niet doorgekregen, maar er zullen allicht heel wat oudgedienden van "BelGriego" bij zijn. Minstens twee alvast, namelijk de zusjes Markatatou zelf. Ook Bea Laborda (cello) en Barbara Bergillos Castillo (viool) doen zeker mee.

Met "BelGriego" brachten ze in mei 2017 hun debuutconcert onder de titel "Mare Nostrum", Ook dat is Latijn, en ook dat slaat op de Middellandse Zee, oftewel "onze zee", zoals de Romeinen die noemden. Met "BelGriego" lag de focus oorspronkelijk op de Griekse hedendaagse muziek, uitgevoerd door klassiek geschoolde muzikanten op klassieke instrumenten. Maar de internationale samenstelling van het ensemble was een toegevoegde waarde. Vanuit hun eigen cultuur en temperament konden zij interessante en verrassende accenten leggen binnen de Griekse muziek.

Nu lijkt het er op dat het omgekeerd zal gaan worden, in de zin dat ze nu niet "alleen maar" Griekse muziek zullen brengen, maar ook muziek van andere regio's van de Middellandse Zee. En die wordt dan zonder twijfel opnieuw verrijkt met accenten vanuit de andere culturen.

Het doel van dit concert is immers - zoals ze zelf zeggen - bewijzen dat muziek geen grenzen heeft en dat ze alle volkeren verenigt.

Er mag dus gerust wat meer muziek zijn in de wereld van vandaag, zouden we zeggen.

De Cypriotische groep "Monsieur Doumani" gaat opnieuw op "European Tour". Exact een jaar nadat ze de vorige keer in de Lage Landen passeerden, zijn ze er nu opnieuw. Alleen komen ze nu niet naar Nederland, ze houden het bij twee optredens in België.

Die twee optredens op twee dagen tijd zitten dan wel ingeklemd in een hectisch reisschema. De dag voordien zitten ze in Zwitserland en de dag nadien treden ze op in Duitsland. Dan is er een rustdag ingelast, en dan gaat het weer in razend tempo verder naar Denemarken, Servië, Kroatië en Slovenië. Elf optredens op twaalf dagen tijd, het is een "European Tour" om "u" tegen te zeggen. Maar ja, wat zeg je anders tegen een "Monsieur"?

En dat is dan alleen nog maar in april 2020. In juni en juli hebben ze ook nog optredens in Polen, Italië, Spanje, Engeland, Noorwegen, Maleisië (!), Cyprus en Griekenland in hun agenda staan. En in augustus touren ze rond in Japan.

Dat ze zoveel gevraagd worden is misschien mee te danken aan hun prijs van "Best Group" die ze tijdens de "Songlines Music Awards 2019” in de wacht sleepten. Daarnaast ende daarenboven waren ze ook nog geselecteerd om zich op WOMEX 2019 te komen voorstellen.

Dat alles verhoogt natuurlijk enorm hun zichtbaarheid bij de programmeurs van de gevestigde podia van wereldmuziek.

Wij schreven al een uitgebreid artikel over hen toen ze in april 2019 hierheen kwamen om hun (toen) nieuwe album "Angathin" kwamen voorstellen. We hadden het toen niet alleen over de groep zelf, maar ook over de inhoud en de achtergronden van dat (veel geprezen en veel gelauwerde) album. De optredens van hun "European Tour 2020" zijn nog altijd geschraagd op dat zelfde "Angathin", vandaar dat we u gewoon kunnen doorverwijzen naar het artikel op onze april 2019 maandpagina .

Vier muzikanten met vier verschillende achtergronden en nationaliteiten brengen samen de vier liederen van de Mauthausen-cyclus, aangevuld met andere liedjes die voortborduren op de thematiek van "Mauthausen". De titel van het programma is dus niet voor niets "Voorbij Mauthausen" geworden.

Het concept op zich is eigenlijk eenvoudig. Elk van de vier liederen van de cyclus heeft een ander thema, en het programma van het concert bestaat eveneens uit vier luiken. Elk luik omvat één lied van de cyclus, telkens aangevuld met een aantal liedjes met hetzelfde thema, bij elkaar gezocht en gevonden in andere landen en culturen. Die liedjes worden gezongen in de originele taal, zoals het Albanees, het Armeens, het Italiaans, het Jiddisch, het Spaans, het Turks, ... Deze internationale aanpak trekken ze trouwens ook door binnen de "Ballade van Mauthausen" zelf: twee van de vier liederen worden in het Grieks gezongen, de twee andere in het Nederlands.

Door deze thematische benadering laat "Voorbij Mauthausen" de luisteraar in wezen kennismaken met de "binnenkant" van dit werk.

De meeste mensen zullen de "Ballade van Mauthausen" inderdaad hebben leren kennen vanaf de "buitenkant", dus via de muziek die Mikis Theodorakis schreef bij de gedichten van Iákovos Kambanellis . Die muziek wordt nog regelmatig uitgevoerd, overal ter wereld.

Dat is niet alleen omdat deze liederencyclus beschouwd wordt als één van de belangrijkste werken - om niet te zeggen hét meesterwerk - van deze wereldberoemde Griekse componist. Het heeft ook te maken met het thema, vervat in de indrukwekkende tekst van de Griekse schrijver en dichter Iakovos Kambanellis (Ιάκωβος Καμπανέλλης 1921-2011).

De hoofdlijnen zullen bekend zijn. Kambanellis werd in 1942 opgepakt toen hij probeerde te ontsnappen uit het door de Duitsers bezette Griekenland. Daarom werd hij opgesloten in het concentratiekamp van Mauthausen. Hij bleef er tot na de oorlog, en hij was dus getuige van de moordmachine van de nazi's, die op industriële schaal allerlei "minderwaardige" exemplaren van het menselijk ras vernietigde.

Na de bevrijding begon Iakovos Kambanellis meteen met het neerschrijven van zijn herinneringen, maar het duurde toch tot in 1965 voor hij de gruwelen voldoende had verwerkt om zijn memoires aan de openbaarheid prijs te kunnen geven. Zijn uitgever kon hem overhalen om vier hoofdstukken van het boek in dichtvorm te gieten, en om deze op muziek te laten zetten door Mikis Theodorakis .

De rest is geschiedenis. Muziekgeschiedenis dan wel. Of toch vooral. Want door de intensiteit van het werk - zowel tekst als muziek - wordt het bijna jaarlijks uitgevoerd tijdens de Dodenherdenking in Nederland, of bij andere gelegenheden waarbij men wil voorkomen dat deze gruwelen ooit vergeten zouden worden.

Nu kan je met zo'n meesterwerk allerlei kanten op. Een schilderij of beeldhouwwerk kan je bijvoorbeeld achter glas tentoonstellen in een museum, en het op die manier bewaren voor de komende generaties. Een muziekstuk kan je vooral bewaren door het regelmatig opnieuw uit te voeren.

Maar een schilderij is in zekere zin een dood voorwerp. Muziek daarentegen is iets wat leeft. Elke uitvoerder - en dan zeker met een werk als dit - legt er een stuk van zijn of haar ziel in. Dat betekent ook dat het voortdurend evolueert. Alles wat leeft, verandert immers in de loop van de tijd.

Met de "Ballade van Mauthausen" is dat niet anders.

Die evolutie begon trouwens al meteen na het ontstaan ervan. De originele Griekse versie verscheen in 1965. Nauwelijks twee jaar later, in 1967, zong Liesbeth List het met een Nederlandstalige tekst, gemaakt door Lennart Nijgh. Die versie zorgde al meteen voor controverse, omdat het eigenlijk geen vertaling was, maar een hertaling . De Nederlandse tekst zou - volgens de critici - veel te ver afwijken van het origineel. We schreven daar al uitgebreid over in mei 2003 , maar we vertelden toen ook dat de "versie van List" toch heel wat indruk maakte, en dat Mikis Theodorakis himself dat ook waardeerde. Dat was immers zijn doel geweest.

Bij een liederencyclus kan je natuurlijk niet alleen aan de tekst gaan sleutelen, maar ook aan de muziek. In de loop der jaren werd dat dan ook gedaan, niet door de muziek zelf te gaan herschrijven, maar gewoon door het werk in een andere bezetting te spelen dan die waarvoor het oorspronkelijk geschreven werd. Toen het Belgische "Theodorakis Ensemble" op een gegeven moment zonder bouzouki -speler zat, maakte hun dirigent gewoon arrangementen waarin een mandoline de rol speelde die normaal aan de bouzouki toekwam. Het resultaat was allerminst storend, wel integendeel. Ook bij latere uitvoeringen - toen weer wel met bouzouki - legde dit ensemble telkens weer andere accenten.

Iets dergelijks zijn de muzikanten van het project "Voorbij Mauthausen" eveneens van plan. Dat blijkt al met één blik op de bezetting. Die ziet er uit als volgt:

• Maja Kuijper : zang
• Vasile Luca : cimbalom
• Vincent Martig : klarinet
• Jacobus Thiele : percussie

Heel wat anders dus dan de oorspronkelijke bezetting. Ze zijn trouwens ook uitdrukkelijk op zoek gegaan naar een "hedendaagse touch", maar dan wel met behoud van de essentie en met respect voor het origineel. Ze zijn er zich immers terdege van bewust dat er in het publiek heel wat mensen zullen zitten die de "Ballade van Mauthausen" goed kennen, maar dan wel met een meer uitgebreide bezetting. Die mensen willen ze niet teleurstellen, laat staan choqueren.

Deze specifieke bezetting was dan ook geen doel op zich. Maar de meeste liedjes uit andere culturen, waarmee ze "Mauthausen" hebben aangevuld, komen uit de volkscultuur, en daar zijn kleinere ensembles eerder de regel dan de uitzondering. Het zou dan veel moeilijker geweest zijn om die liedjes te bewerken voor een groter orkest, dan om de muziek van Theodorakis te arrangeren voor een kleinere bezetting. De muziek van de "Ballade van Mauthausen" heeft haar enorme expressieve kracht immers mede te danken aan de beklemmende sfeer die ze oproept, aan het kippenvel-verwekkende gevoel van kilte en leegte dat de luisteraar overvalt. Daar heb je geen symfonisch orkest voor nodig.

Het vernieuwende van dit "Voorbij Mauthausen" project zit dus niet zozeer in de "andere" muzikale aanpak, maar wel in de manier waarop ze de inhoud benaderen.

De tekst van Iakovos Kambanellis heeft namelijk een enorme diepgang, en het is die diepgang die de trigger was voor dit project.

Om te beginnen staat "Mauthausen" uiteraard niet alleen voor dat ene concentratiekamp in Oostenrijk, maar voor alle "doodsfabrieken" van de nazi's. En het werk gaat ook niet uitsluitend over de Joden, maar ook over alle andere mensen voor wie er geen plaats was in de nazi-versie van de "ideale staat", zoals Zigeuners, homo's, mensen die het met het gedachtengoed van de nazi-s niet eens waren (zoals Kambanellis zelf) en andere "minderwaardige" elementen.

Dat leidt dan tot de ontnuchterende vaststelling dat de mens kennelijk het enige levende wezen is dat nooit lijkt te veranderen. Oorlog is van alle tijden, en dat op zich is al erg genoeg. Maar vijfenzeventig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is ook de haat voor "de andere" nog steeds aanwezig. Meer nog: ze lijkt zelfs sterk in opmars te zijn. Eigenlijk zou dat onvoorstelbaar moeten zijn - maar toch is het dat niet, helaas.

Anderzijds heeft Kambanellis het niet alleen over de terreur en de verschrikking, hij brengt ook een boodschap van hoop. Hij heeft het over de kracht van de liefde, over de drang om te overleven in een ogenschijnlijk uitzichtloze situatie, of over de moed om zich te blijven verzetten, zelfs als dat hopeloos lijkt. Ook dat zijn - gelukkig - universele waarden die in de mensheid ingebouwd zitten.

Die strijd tussen "goed" en "kwaad" is ook al van alle tijden - en dus ook van zowat alle volkeren en van alle culturen. Dat heeft natuurlijk zijn sporen nagelaten in de liederenschat van al die culturen.

Dat laatste - die universaliteit - is nu precies het uitgangspunt voor het project "Voorbij Mauthausen". Het programma is - zoals gezegd - opgebouwd rond vier thema's, net als de Mauthausen-cyclus zelf. Voor elk van de vier liederen van die cyclus zijn er liedjes gezocht met hetzelfde thema, en die werden - op één uitzondering na - gevonden in andere landen dan Griekenland. Een betere illustratie van het universele karakter van de verschillende thema's is nauwelijks denkbaar.

Een goed voorbeeld is het eerste lied van de cyclus, het bekende "Asma Asmaton" ("Hooglied" in het Nederlands). Nuchter samengevat gaat het over een jongeman die zijn verdwenen geliefde zoekt en verneemt dat zij omgekomen is in een concentratiekamp. Uit de tekst blijkt dat zij een Joods meisje was. Maar de geschiedenis van de mensheid is een niet aflatende reeks oorlogen en andere vormen van georganiseerd geweld. De talloze slachtoffers daarvan hebben ook massa's mensen achtergelaten die een geliefde verloren hebben.

Het thema van "verlies en ontbering" van dit "Hooglied" wordt in het programma van "Voorbij Mauthausen" verder opengetrokken, met bijvoorbeeld een liedje uit de Bosnische sevdalinka traditie. Dat gaat over een plaatselijke Moslima, Zejna genaamd, die niet langer aan haar raam staat uit te kijken als haar geliefde daar voorbijkomt. Hij vraagt zich nu vertwijfeld af waar ze gebleven is. Het liedje is heel populair, er bestaan dus veel versies van, en het is de meest populaire versie (uit 1965) die voor dit concert uitgekozen werd. Het liedje zelf is veel ouder, en het dateert alleszins van lang voor de etnische "zuiveringen" in Bosnië tijdens de jaren 1990, toen de talrijke Bosnische Moslims massaal uitgemoord werden. Tot dan was er officieel niets aan de hand geweest, maar dat neemt niet weg dat de spanningen tussen de verschillende religies al veel langer smeulden.

Een ander liedje uit dit luik van "Voorbij Mauthausen" zit in dezelfde hoek. Het is een recent Turks liedje dat vertelt over een man die vanwege zijn afkomst opgesloten zit in de Yedi Kule. Dat is hier dan niet de "Eptapirgo" (Zeven Torens) in Thessaloniki, maar wel een gelijkaardig gebouw in Istanbul (wat tussen haakjes een andere fascinerende dimensie is van de universaliteit van bepaalde thema's).

In de "Ballade van Mauthausen" heeft Iakovos Kambanellis het ook over de moed, die sommige mensen kunnen opbrengen om het kwaad recht in de ogen te kijken en om er zich tegen te verzetten, desnoods ten koste van zichzelf.

Dat is het thema van het tweede liedje van de cyclus, over de Griekse verzetsstrijder Andonis die zijn Joodse medegevangene ter hulp snelt als die de zware dwangarbeid niet meer aankan. Als hij hiervoor afgestraft wordt door de Duitse bewaker, krijgt die het trotse antwoord: "Mijn naam is Andonis, en als je een man bent, kom dan hier en laat het ons samen uitvechten".

Ook dat thema is universeel, en "Voorbij Mauthausen" illustreert dat met een partisanenlied uit Ierland. Dat gaat in feite over de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Engelsen aan het einde van de Achttiende Eeuw, maar het werd later opnieuw gezongen tijdens vergelijkbare episodes van de turbulente Ierse geschiedenis.

Maar er is ook een lied van de Italianen die zich verzetten tegen de dictatuur van Mussolini, er is een partisanenlied uit de tijd van de Spaanse Burgeroorlog, en er is een Jiddisch rebellenlied uit het Rusland van de Negentiende Eeuw.

En zo gaat het ook door in de twee andere luiken van het programma. Alles bij elkaar worden de vier liederen van "Mauthausen" uitgesponnen tot een concert met zeventien liedjes in totaal. Er is voorzien in een programmaboekje waarin elk liedje in zijn juiste historische en culturele context gesitueerd wordt.

Het concert eindigt met het laatste lied van de Mauthausen-cyclus, "Otan teliosi o polemos" (Als de oorlog zal voorbij zijn). In de Nederlandse versie wordt dat "Als je terug zult komen", maar de boodschap van hoop op betere tijden blijft dezelfde.

Die zelfde boodschap is ook terug te vinden in twee andere liedjes, een Oekraïens en een Perzisch, die tegelijk ook het einde van het programma inluiden. Maar het voorlaatste woord is toch alweer voor Mikis Theodorakis , of juister, voor Odysseas Elytis en zijn gedicht "Tis dikaiosinis ilie noite". Elytis schreef het in 1949, toen hij zelf in het buitenland was. Daar werd hij getroffen door het contrast tussen enerzijds zijn eigen vaderland, dat na de Tweede Wereldoorlog nog een Burgeroorlog te verwerken kreeg en dat op dat moment totaal verwoest was, en anderzijds de rest van Europa, dat zich toen al flink hersteld had van de gevolgen van de oorlog. Hij drukte dus de hoop uit dat de "Rechtvaardige Zon" ooit ook weer over zijn geliefde Griekenland zou schijnen.

Het is alweer een krachtig lied, en de zangeres van het ensemble, Maja Kuijper, vertelt dat het voor haar "een openbaring" was toen zij het voor het eerst hoorde. Ze kon het gewoon een hele tijd lang niet meer uit haar hoofd krijgen.

Het is trouwens ook Maja Kuijper die diep getroffen werd door de memoires van Iakovos Kambanellis en de daarop gebaseerde gedichten van de "Ballade van Mauthausen". Ze was zo onder de indruk dat ze de boodschap, die Kambanellis wilde brengen, grondig ging analyseren. Dan realiseerde ze zich hoe universeel die eigenlijk wel was, en dat was dan weer de aanleiding voor het project "Voorbij Mauthausen".

Zij is goed geplaatst om in de liederenschat van verschillende landen culturen te gaan grasduinen, want ze zoekt al jarenlang naar overeenkomsten in allerlei zangculturen en heeft dus een behoorlijke kennis opgebouwd.

Je zou haar de initiatiefneemster voor dit project kunnen noemen, en dat is ze ook wel. Dat neemt niet weg dat het idee bij de andere leden van het ensemble ongeveer het effect had van een genster in een droog bos. Ze waren meteen enthousiast, en dat heeft er allicht ook mee te maken dat ze zelf ook goed thuis zijn in allerlei muziekstijlen. Met elkaar vormen ze trouwens een ensemble dat even internationaal is als het programma zelf: een Nederlandse, een Roemeense Roma, een Franse Zwitser en een Duitser.

Kristi Stassinopoulou ( Κρίστη Στασινοπούλου ) en Stathis Kalyviotis ( Στάθης Καλυβιώτης ) zijn "nu" weer terug van weggeweest. Bijna dag op dag tien jaar geleden waren ze voor de eerste keer in de Lage Landen. Dat was in april 2010 in de Art Base in Brussel. Daar had men twee optredens op rij gepland. Dat was goed gezien, want hun reputatie was hen voorgegaan en de twee concerten trokken dus behoorlijk wat volk. Er waren zelfs fans uit Duitsland op afgekomen. Enkele maanden later, in oktober 2010, waren ze er weer, en de geschiedenis herhaalde zich. In april 2013 probeerden enkele andere zalen mee op de kar te springen, en er kwamen toen vier optredens, verspreid in België en Nederland, als onderdeel van een heuse European Tour, waarbij ze ook Denemarken en Duitsland aandeden.

Daarna werd het een hele tijd stil, toch in de Lage Landen, maar "nu" zijn er er dus weer. Hun programma wordt aangekondigd als "NYN / Now", en dat is respectievelijk Oudgrieks en Engels voor "Nu".

Dat is meteen ook de titel van hun recentste album, dat in 2016 verscheen. Zoals we dat van hen gewend zijn viel dat al meteen overal in de prijzen.

In oktober 2016 stond het op nummer 1 in de "Transglobal World Music Charts", het werd nummer 2 van de "World Music Charts Europe" van november 2016, en toen men daar de lijst opmaakte met de beste albums van het hele jaar 2016, prijkte "Nyn" op de zevende plaats (van 854 nominaties). Ook volgens het invloedrijke fRoots magazine was het één van de "Albums of the year", daar eindigde het op de tweede plaats. Zelfs in de Verenigde Staten was het één van de "Best World Music Albums of 2016", althans dat vond men zowel bij RootsWorld als bij PopMatters. En de programmamakers van "Deutschland Radio" waren het daar mee eens.

Nu was "Nu" (alias "NYN") al het zesde eigen album van dit tweetal, en ook hun eerdere albums haalden bijna stuk voor stuk de "World Music Charts Europe". Het begon al met hun tweede eigen album, "Echotropia" (1999), en met de opvolger daarvan, "Secrets of the Rocks" (2002) waren ze zelfs de eerste Griekse artiesten ooit die op nummer één van de WMCE prijkten. Met "Greekadelia" (2012) deden ze dat dan nog eens over.

Met elkaar hebben ze trouwens meer dan zeventig jaar ervaring op allerlei podia verspreid over de hele wereld. Daar zijn enkele hele grote zalen bij, maar hun natuurlijke biotoop zijn toch de kleinere clubs, waar ze een nauw contact hebben met het publiek.

Het programma van hun concerten in Brussel en Rotterdam bestaat uiteraard uit een aantal nummers van hun meest recente album "NYN" (vandaar ook de titel van deze concerten). Deze liedjes waren hier immers nog nooit te horen. Dat vullen ze aan met nummers van hun vorige albums, met natuurlijk veel ruimte voor de (vele) liedjes die regelrechte hits werden bij hun publiek.

Maar het is in elk geval zo goed als allemaal eigen werk. Kristi Stassinopoulou schrijft meestal de teksten, Stathis Kalyviotis zorgt voor de muziek.

Zoals gezegd haalden hun vijf recentste albums allemaal de top van de WMCE lijsten. Dat betekent dat een heleboel professionele journalisten en programmamakers van mening zijn dat het werk van dit duo tot het beste behoort van wat er in Europa aan wereldmuziek te sprokkelen valt.

Meer informatie is te vinden in de biografie die we indertijd over Kristi Stassinopoulou schreven. Die is wel aan een update toe, maar aan de essentie is niets veranderd.

De Belgische trompettist Dominic Ntoumos (°Brussel 1975) had in april 2020 een tournee gepland om zijn nieuwste album "Back to the roots" te komen voorstellen, maar om "gekende redenen" moest ook die uigesteld worden naar november 2021.

Voor april 2020 hadden ze (stand 8.3.2020) een zestal optredens in België op stapel staan, waarvan wij enkel het concert in Brussel opnamen in onze "Agenda". De andere zijn privé en/of in het Franstalige landsgedeelte, waar wij met onze Nederlandstalige website sowieso minder mensen bereiken dan Ntoumos zelf.

In Nederland zou er slechts één optreden zijn, in Vianen. Dat hebben hadden we dan weer wel opgenomen.

Teti Kassioni (zang) en George Athanasiou (gitaar) komen opnieuw naar de Art Base in Brussel.

Ze waren daar al in januari 2019 met een programma dat "Dans le port d'Amsterdam" heette en dat samengesteld was uit Franse liedjes met Griekse connecties.

In ons artikeltje van januari 2019 hadden we het onder meer uitgebreid over de levensloop van deze twee muzikanten. Als u dat stukje nog eens naleest, dan blijkt overduidelijk dat zij gefascineerd zijn door muziek uit de hele wereld, en dat ze daaruit dan de liedjes kiezen die ze zelf graag horen.

Die internationale dimensie loopt dus als een rode draad doorheen het werk van dit duo, maar ze vullen dat telkens op een andere manier in.

Deze keer laten ze hun publiek luisteren naar "The Sound of Greek Cinema". Het worden dus allemaal liedjes die op de een of andere manier met Griekse film te maken hebben - of juister: met Griekenland én met film, want ook hier is er weer een boeiende wisselwerking tussen hun vaderland en de rest van de wereld, in beide richtingen.

Alleen al met Griekse liedjes uit Griekse films hadden ze gemakkelijk een hele reeks concerten kunnen vullen.

Film heeft immers altijd al een belangrijke rol gespeeld in Griekenland. Al in 1930 werd daar de eerste film met klank gedraaid. Dan was er noodgedwongen een lange pauze, "dank zij" de depressie van de jaren 1930, de Tweede Wereldoorlog en de Burgeroorlog. Maar vanaf de jaren 1950 draaide de Griekse filmindustrie weer op volle toeren. Niet zelden werd er in die films flink tegen heilige huisjes geschopt. Een thema als de emancipatie van de vrouw bijvoorbeeld was niet meteen vanzelfsprekend in de mannenmaatschappij van toen. Zelfs tijdens het Kolonelsregime werden er heel wat rolprenten gefabriceerd, zij het dan wel met "aangepaste" inhoud.

Net als in de echte samenleving speelde de muziek ook op het witte doek een belangrijke rol. Voor die muziek werd beroep gedaan op bekende componisten, om dezelfde reden waarom Hollywood graag beroemde acteurs en actrices op de generiek wil hebben. Dat doet namelijk de kassa rinkelen.

Een tekenend voorbeeld (van velen) is Yorgos Zambetas . Hij was in heel Griekenland bekend als componist en als zanger (of entertainer), maar om hem live mee te maken moest je wel in Athene zijn. Elders in Griekenland kon je naar een bioscoop waar een film gedraaid werd waarvoor hij de muziek geschreven had. Het was dan mooi meegenomen dat hij vaak zichzelf speelde ook. Er zijn heel wat films waar scènes van het Atheense uitgangsleven in voorkomen, en daar hoort natuurlijk een orkestje bij. En het was dan Yorgos Zambetas zelf die daar op het podium zat. Of één van zijn vele collega's die ook filmmuziek componeerden.

Omgekeerd hebben verschillende artiesten hun debuut gemaakt in een Griekse film. Daar zijn heel wat beroemde zangeressen bij, zoals Viky Moscholiou of Melina Merkouri . Die laatste debuteerde in 1955 met "Stella" van de regisseur Michael Cacoyannis , met een script van Iakovos Kambanellis (ook bekend van de "Ballade van Mauthausen"). De muziek was geschreven door Manos Hadjidakis en Vasilis Tsitsanis . En hoeft het gezegd? Enkele jaren later werd Melina Merkouri helemaal een ster met "Never on Sunday", een film die ook Manos Hadjidakis als componist op de wereldkaart zette.

En "Zorba the Greek" deed natuurlijk hetzelfde met Mikis Theodorakis .

Maar ook andere grote Griekse componisten schreven filmmuziek. Christos Leontis , Manos Loïzos, Yannis Spanos en Stavros Xarchakos zijn slechts enkele voorbeelden van vele. Die laatste bezorgde trouwens heel wat buitenlanders een ongeneeslijke verslaving aan de rembetiko , met zijn indrukwekkende soundtrack voor de gelijknamige film van Kostas Ferris.

En dan zijn er natuurlijk ook nog Eleni Karaïndrou , vooral bekend van haar jarenlange samenwerking met Theo Angelopoulos , of Nikos Kypourgos , of Evanthia Reboutsika ("Politiki Kouzina") of Marios Strofalis (met wie Teti Kassioni zelf ooit samenwerkte).

Dat alles leverde ontelbare bekende en populaire liedjes op, liedjes die nog altijd veel en graag gezongen worden. Enkele daarvan zullen ook op het programma van dit concert staan.

Maar de Griekse muziek vond ook zijn weg naar buitenlandse films, of juister : buitenlandse regisseurs vonden de weg naar Griekse componisten. Een bekend voorbeeld is "Les Amants de Teruel", een film uit 1962 van de Belgische regisseur Raymond Rouleau (1904-1981), met muziek van Mikis Theodorakis , gezongen door Edith Piaf.

Soms is de link met de filmwereld wat minder eenduidig, bijvoorbeeld bij het liedje "I ragazzi giù nel campo". Manos Hadjidakis schreef het al in 1945 voor een minder bekende Griekse film ("Καλοκαίρι θα Θερίσουμε"). Vele jaren later, in 1974, werd het gebruikt in de controversiële film "Sweet Movie" van de Yugoslavische regisseur Dušan Makavejev. In dat zelfde jaar trok het de aandacht van de Italiaanse regisseur Pier Paolo Pasolini, die - in zijn minder bekende hoedanigheid van liedjesmaker - er een tekst in het Italiaans bij schreef en die liet zingen door het toen nog onbekende jonge zangeresje Daniela Davoli (°1957). Dit 45-toerenplaatje uit 1974 was tegelijk ook haar platendebuut, maar het werd een succes en zij was op slag een bekende pop-zangeres (tot ze er korte tijd later - rond 1980 - de brui aan gaf).

Kortom, stof genoeg voor een concert vol mooie liedjes en mooie verhaaltjes. En dat dan nog gebracht door twee muzikanten die al eerder bewezen dat ze hier iets boeiends kunnen mee maken.