De Nederlandse groep Ano Kato speelt een middagconcert met volledige bezetting (zie onze december 2005 pagina).

De organisatie is in handen van het Mokum Folk Podium.

Het kan een liefhebber van Griekse muziek niet ontgaan zijn dat Mikis Theodorakis dit jaar precies tachtig jaar wordt. De Griekse muziek zou immers niet zijn wat zij vandaag is zonder grote baanbrekers als Mikis Theodorakis en natuurlijk ook Manos Hadjidakis.

Overal ter wereld, maar vooral in Griekenland, wordt dit jaar dan ook extra aandacht besteed aan Mikis Theodorakis en (delen van) zijn omvangrijk oeuvre. En terecht, want in Griekenland zelf was hij de laatste jaren wat in het vergeethoekje geraakt.

In Maasmechelen wil men de componist bij ons publiek wat meer bekend maken tijdens een driedaagse cursus die doorgaat op drie opeenvolgende maandagavonden. Men belicht er Theodorakis' leven als componist en politiek activist en u kunt er ook kennismaken met een deel van zijn muziek en liederen die hij componeerde op teksten van grote Griekse en internationale dichters.

De begeleider is Frank Van Dael.

De jazz-zangeres Maria Markesini is van Griekse afkomst. Ze werd geboren op Kefalonia. Daar bracht ze ook haar kinderjaren door, maar ze woont nu al jaren in Rotterdam. Enkele jaren geleden ging ze samenwerken met het Jurriaan Berger Kwartet uit Amsterdam, dat een frisse hedendaagse benadering van jazzmuziek wil laten horen. Het klikte en de samenwerking werd verdergezet. Tijdens een verblijf in Athene ging ze Mimis Plessas opzoeken om te vragen of ze enkele nummers van hem mochten spelen.

De Griekse componist Mimis Plessas is buiten Griekenland (voorlopig nog?) minder bekend, maar bij nagenoeg iedere Griek is hij een begrip. Als ze al niet zijn naam kennen, dan kennen ze toch tenminste zijn liedjes. Een plaat van hem, uit 1969, is met tweeënhalf miljoen verkochte exemplaren de best verkochte plaat aller tijden in Griekenland. Hij heeft ontelbare laïka nummers geschreven en die zijn gezongen door ontelbare grote namen, waaronder Nana Mouskouri , Yorgos Dalaras en Eleftheria Arvanitaki . Maar niet alleen in de laïka (de populaire muziek) heeft hij zijn sporen verdiend, hij schreef (en schrijft) ook film- en theatermuziek, oratoria, symfonische werken, ... noem maar op. Ook in de jazzmuziek is hij bepaald geen groentje. Vlak na de Tweede Wereldoorlog speelde hij in de Verenigde Staten jamsessies en trad op met legendarische jazzmuzikanten. Een van hen zei hem dat hij eigenlijk een zwarte had moeten zijn. Volgens een Grieks tijdschrift hoort hij zelfs "officieel" bij de vijf grootste levende jazzmuzikanten ter wereld, maar dat hebben we niet kunnen natrekken. Ondanks dat staat er toch nog behoorlijk veel te lezen in de biografie die we van hem schreven, onder meer dat hij op zijn vijftiende (in 1939) al een baantje had als eerste solist piano bij de Griekse radio-omroep en dat hij sinds 1946 een eigen jazz-kwartet heeft waarin onder meer de piepjonge Nana Mouskouri ooit nog zong.

Het was dus bij die man dat Maria Markesini ging aankloppen, en hij had wel oren naar het voorstel. Hij heeft immers geen bezwaren tegen bewerkingen van zijn liedjes, hij moedigt dat integendeel zelfs aan. Een en ander resulteerde in december 2005 in enkele gezamenlijke optredens in Athene. Er waren twee concerten in de Filippos Nakas concertzaal en eentje in de Zygos, de bekende nachtclub in de Plaka.

Met dit programma - weliswaar zonder Mimis Plessas - treden Maria Markesini en het Jurriaan Berger Kwartet deze maand op in de Muiderpoort in Amsterdam. Later zouden er nog meer optredens in Griekenland op het programma staan.

De bezetting van het kwartet is als volgt:

• Floris van der Vlugt (saxofoons)
• Jurriaan Berger (toetsen, gitaar, gevonden voorwerpen)
• Felix Hildenbrand (contrabas, basgitaar)
• Achim Heine (drums, percussie)

Het optreden in Amsterdam is onderdeel van een reeks maandelijkse concerten onder de titel Felix Fusions. De bassist Felix Hildenbrand nodigt daarbij telkens gasten met een verschillende muzikale achtergrond uit.

Binnen de talrijke Griekse gemeenschap in Brussel is al enkele jaren een jongenvereniging actief. Haar officiële naam is de Conseil de la Jeunesse Hellénique de Bruxelles maar informeel is ze beter bekend als de Neolaia ("de jeugd").

Wie de band tussen Grieken en muziek een beetje kent weet dat het haast onvermijdelijk was dat daar een muziekgroepje uit zou voortkomen, en dat is dan ook gebeurd. Enkele jongeren met belangstelling en talent verenigden zich en het orkestje werd Cosmos ("Wereld") gedoopt.

Intussen bestaat de groep uit niet minder dan acht leden. Het zijn:

• Anastasia Charvalia (zang)
• Nikolaos Karamfilis (zang)
• Theo Doukidis (piano)
• Kostas Fotiadis (drums)
• Ilias Zachos ( bouzouki )
• Vyronas Zachos ( bouzouki )
• Marios Karavasiliadis ( gitaar )
• Christos Iliadis ( kementzes , flogera )

De groep brengt laïka-muziek, de populaire muziek van de steden. Logisch dus dat daar bouzouki's bij horen, maar het is wel interessant dat ook traditionele instrumenten, zoals de kementzes (Pontische lyra) en de flogera (fluit) deel uitmaken van de bezetting. En de piano wijst erop dat ze het wel degelijk serieus willen aanpakken.

Kostas Fotiadis is misschien beter bekend als de kementze-speler die al jarenlang de traditionele Pontische muziek verzorgt op de feesten van de Pontische Gemeenschap. En insiders weten dat Christos Iliadis een tijdje geleden een cd in eigen beheer uitbracht. Daarop zijn, naast traditionele Pontische muziek, ook eigen composities van hem te horen. De zanger, Nikos Karamfilis, is meteen ook de voorzitter van de Neolaia.

Het concert gaat door in de zetel van de Helleense Gemeenschap van België.

De vereniging van Pontiërs van Brussel Kamian K'en Argos werd in 1977 opgericht om het culturele erfgoed van de Pontiërs te bewaren en door te geven aan de jongere generaties. Vandaag, negentwintig jaar later, doen ze dat nog steeds, al is dat niet gemakkelijk. Het is een "dagelijks gevecht", zoals ze het zelf noemen.

Toch zijn ze bijzonder goed geslaagd in hun opzet. De vereniging telt opvallend veel jongeren onder haar leden, ook adolescenten. Het is niet altijd even vanzelfsprekend om die voor de tradities van oma en opa warm te krijgen maar bij Kamian K'en Argos schijnt het toch te kunnen. De vereniging heeft ook een uitgebreide en jonge dansgroep waar ook een paar hele kleintjes meedansen. Toch is het niet (alleen) daarom dat de groep telkens veel bijval krijgt, maar wel omdat ze een behoorlijk hoog niveau halen (óók de kleintjes!). En dat niveau lijkt bovendien van jaar tot jaar steeds beter te worden.

Het optreden van de dansgroep op zich is al een reden om dit feest niet te missen. Ook voor wie de Pontische dansen (nog) niet kent is het een uitstekende kennismaking. Deze dansen verschillen sterk van die uit andere streken van Griekenland. Kenmerkend zijn de kleine, krachtige bewegingen met de knieën. Om de een of andere reden lijkt iemand, die niet van Pontische afkomst is, dat nooit helemaal goed te kunnen krijgen. Dat is duidelijk te merken op allerlei feesten. De Pontische dansen zijn de laatste jaren vrij populair geworden, zowel bij Griekse dansgroepen als bij dansgroepen van filhellenen. Ze worden dus vaak en intensief gedanst, goed gedanst ook, maar in een gemengde groep dansers kan je toch zonder al te veel moeite de "echte" Pontiërs herkennen.

Ook karakteristiek voor de Pontische dansen is de bijbehorende muziek . Die wordt voortgebracht door een "zygia" (koppel) van kementzes (de flesvormige Pontische lier) en daouli (grote trom). De Brusselse vereniging heeft haar eigen muzikanten. Die zullen afwisselend optreden met een laïka-orkestje zodat iedereen zich kan amuseren.

Sommige mensen vinden de Pontische muziek trance-verwekkend. Bij minstens één dans, de Serra , zou dat misschien zelfs de bedoeling kunnen geweest zijn. Het schijnt immers van oorsprong een oorlogsdans te zijn die al eeuwenlang de belagers van de Pontiërs moet afschrikken.

De geschiedenis van dit volk is fascinerend en ook tragisch. Het zijn Grieken die al duizenden jaren lang in de Pontos woonden, de bergachtige landstreek aan de zuidkust van de Zwarte Zee, in het noorden van het huidige Turkije. Door het isolement van het moederland hebben ze een heel eigen cultuur weten op te bouwen. Die bevat zowel elementen van het Oude Griekenland als elementen die ze uitwisselden met hun buurvolkeren.

Dat aspect vinden we ook terug in de taal. Het Pontisch is een variant van het Grieks, met veel woorden die rechtstreeks uit het Oudgrieks (meer bepaald het Attisch) en het Byzantijns Grieks stammen. Er zijn ook veel leenwoorden uit het Turks, het Perzisch en uit andere talen van de Kaukasus. Dat maakt dat de andere Grieken het Pontisch niet verstaan. Omgekeerd is dat in principe ook zo, al spreken de meeste Pontiërs tegenwoordig Nieuwgrieks als eerste taal. Volgens een schatting uit 1997 zouden er wereldwijd nog zo'n 300.000 mensen zijn die het Pontisch actief beheersen. De naam van de Brusselse vereniging, Kamian K'en Argos, is in elk geval Pontisch. Het betekent "het is nooit te laat" en in het "Algemeen Beschaafd Nieuwgrieks" luidt dat "Pote den ine arga".

Aan deze boeiende en bloeiende cultuur in het Pontos-gebied kwam in het begin van de vorige eeuw abrupt een einde. Na de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk en de opkomst van de Jonge Turken onder Mustafa Kemal ontstond een nieuwe, moderne Turkse staat. Helaas ging dat gepaard met grootschalige etnische zuiveringen. Niet alleen Pontiërs maar ook Armeniërs en Assyriërs werden vanaf 1914 op grote schaal uitgemoord. Men spreekt van meer dan twee miljoen doden in totaal.

Voor de overlevende Pontiërs kwam daar in 1922 nog eens de Megali Katastrofi (de Grote Katastrofe) bovenop. Bij de zowat anderhalf miljoen Grieken die uit Klein-Azië verdreven werden waren honderdduizenden Pontiërs. Velen vluchtten naar Griekenland, waar ze dan nog eens te maken kregen met racisme vanwege de andere Grieken. Enkele honderdduizenden andere Pontiërs zochten hun heil in de voormalige Sovjet-Unie, maar daar moesten ze alweer vluchten na de val van het communisme in de jaren '90 van de vorige eeuw.

De Armeense genocide heeft relatief veel weerklank gekregen en vijftien landen, waaronder Frankrijk en Italië, hebben die ook officieel erkend. De Pontische genocide daarentegen wordt ook wel eens de "vergeten genocide" genoemd en dat is voor de nakomelingen van de overlevenden nog steeds bijzonder pijnlijk.

De Turkse regering ontkent in alle toonaarden dat er genocides zouden hebben plaatsgevonden. "Er zijn wat doden gevallen", aldus het officiële standpunt, "het waren tenslotte woelige tijden, maar al de rest zijn smerige leugens, bedoeld om de Turkse staat te destabiliseren." Daarmee is het onderwerp zo goed als taboe. Op 22 september 2005 werd een universitair congres over de Armeense genocide, dat in Istanbul had moeten plaatsvinden, door de rechtbank verboden. Uiteindelijk kon het toch doorgaan, maar vijf journalisten van de kranten Milliyet en Radikal, die kritiek op het verbod hadden geuit, worden nu wel beschuldigd van "belediging van de rechtsmacht". Daarop staat tot tien jaar gevangenisstraf. Twee professoren, door de regering aangesteld om een rapport te schrijven over de toestand van de democratie in Turkije, pleitten in dat rapport voor wat meer respect voor de minderheden in het land. Ze kregen prompt een proces aan hun broek en riskeren nu vijf jaar achter de tralies. En er staan nog tientallen gelijkaardige processen op stapel. Jawel, in 2006. En het - intussen beruchte - artikel 301 van de strafwet, waarop de vervolgingen gebaseerd zijn, dateert nog maar pas van juni 2005.

Deze zaken krijgen ruime aandacht in de buitenlandse pers en de Europese Unie stuurt waarnemers naar de processen. Dat is een goede zaak voor de beschuldigden, want die aandacht komt de Turkse regering uiterst ongelegen. Het is immers koren op de molen van de tegenstanders van een mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie. En aan die toetreding is de Turkse regering erg veel gelegen. Eerder werd een gelijkaardige zaak tegen de gerenommeerde schrijver Orhan Pamuk geseponeerd onder druk van de EU. Zijn misdaad? Hij had op 5 februari 2005 in een Zwitsers dagblad, de "Tages-Anzeiger", verklaard dat "in dit land [Turkije] 30.000 Koerden en één miljoen Armeniërs vermoord werden, en bijna niemand durft daarover te praten". Het had hem drie jaar opsluiting kunnen kosten.

Intussen feesten de Pontiërs rustig verder en ze blijven dansen zoals hun voorouders dat deden, onberoerd door al deze politieke strubbelingen. In hun binnenste hopen ze alleen maar dat ze ooit nog eens erkenning zullen krijgen. Tot vergeving zijn ze bereid, vergeten willen ze niet.

Als u dus tussen al het feestgedruis een discrete affiche opmerkt met het opschrift "19 mei - herdenkingsdag" dan weet u waar het over gaat: In Griekenland wordt op die dag inderdaad de "vergeten genocide" herdacht.

In Brussel is er ook een Unie van Peloponnesiërs actief, ook al is dat minder bekend bij het brede publiek. Deze vereniging, O Morias , organiseert regelmatig een dansavond, zoals nu ter gelegenheid van Carnaval.

De avond gaat door in de zaal met de toepasselijke naam "En Plein Ciel", op de bovenverdieping van het prestigieuze en onlangs vernieuwde Hilton Hotel in Brussel.

Er is een Grieks orkest, een loterij, een menu en drank.