Het Kerstfeest van de Culturele Vereniging van Thracië in Brussel kondigden we vorig jaar reeds ongebruikelijk vroeg aan, maar dit jaar deden de organisatoren het nóg beter. Precies tien maanden voor het Thracisch Kerstfeest anno 2004, was alles al in kannen en kruiken.

De formule blijft bij het oude: zelfde locatie, zelfde orkest.

Al vier jaar op rij zorgt het vijfkoppige Thracische orkest " Akrites ", dat uit Duitsland komt, voor de muziek. De instrumentatie bestaat uit een bouzouki , klarinet , synthesizer en drums, en af en toe wordt de traditionele gaïda boven gehaald. Het orkest zingt en speelt Thracische muziek, maar ook muziek uit andere streken van Griekenland.

De verschillende dansgroepen van de Culturele Vereninging van Thracië zullen u, gehuld in de typische klederdracht van Thracië, meerdere streekdansen demonstreren.

Het Thracische Kerstfeest kent ondertussen een overweldigend succes en lang niet alleen bij de Thraciërs van Brussel, maar bij alle Griekse Gemeenschappen van België.

Muammer Ketencoglu werd geboren in Izmir (Turkije), het voormalige Smyrna. Hij speelt accordeon en zingt liederen in het Turks en Grieks.

Aanvankelijk richtte hij in Istanbul De Kompania Ketencoğlu op, die zich bijna uitsluitend ging toeleggen op Griekse rembetika. De bouzouki -speler was Orhan Osman , de Turkse Griek die later zijn eigen weg ging en op Sfinks 2004 te horen was. Maar ook bij Muammer deinden de interesses steeds verder uit naar andere omringende landen en volkeren en gaandeweg groeide zijn repertoire en verrijkte zich met allerhande volksmuziek gaande van klezmer tot traditionele Armeense muziek, om er maar een paar te noemen.

Hij richtte eveneens de groep The Balkan Journey op, waarmee hij zich - zoals de naam het zelf zegt - ging verdiepen in Balkanmuziek. Maar ook hier geen platgetreden paden. Hij brengt met dit ensemble traditionele volksmuziek uit de steden en dorpen van het voormalige Ottomaanse Rijk. Zo bijvoorbeeld een Macedonisch zigeunerlied of een Bulgaars liefdeslied uit de Rodopi. Met deze groep bracht hij tussen 1993 en 1997 jaarlijks een reeks concerten onder de noemer Seven Colours of the Earth . Bovendien is hij sedert november 1995 de producent en presentator van het radioprogramma This Side Of The Danube , met vooral volksmuziek uit de Balkan.

Ondertussen werd de Kompania Ketencoğlu uitgebreid, wat in maart 2003 leidde tot de formatie van een nieuwe muziekgroep: Muammer Ketencoğlu and His Zeybek Ensemble .

Het repertoire van de groep bestaat uit:

• Anatolische Zeybeks in het Grieks en Turks
• Volksliederen uit Anatolië
• Rembetikaliederen in de Smyrna-stijl

De zangers en muzikanten zijn in principe de volgende:

• Muammer Ketencoğlu ( accordeon , zang)
• Cengiz Onural (gitaar)
• Erdem Şentürk ( oud )
• Ivi Dermanci (zang)
• Mithat Arisoy ( viool , bağlama ). In het Turks heeft men het vaak ook respectievelijk over de keman (viool) en saz (langhalsluit).
• Rahmi Göçmen (percussie)
• Stelyo Berber (zang)

Maar het is niet zeker of Cengiz Onural van de partij zal zijn, hij wordt in ieder geval niet aangekondigd in het programmaoverzicht van Klara.

Het zal u waarschijnlijk niet ontgaan zijn waarom we dit "Turks" concert opnemen in onze agenda over Griekse muziek. Muammer is van kindsbeen af geïntrigeerd door de Griekse rembetika in de Smyrna-stijl en zijn tweede stokpaardje is Balkanmuziek. Vanuit zijn Turkse achtergrond belicht hij de muzikale verbanden die er zijn tussen de verschillende soorten volksmuziek in het geografische gebied van wat ooit het uitgebreide Ottomaanse Rijk was. De specifieke Anatolische muziek- en dansvorm van de Zeybeks , vertoont verrassend veel gelijkenissen met de Griekse rembetika zoals we die kennen van de kuststeden van Klein-Azië. Of toch niet helemaal zo verrassend?

Bovendien bevinden er zich in de begeleidende kompania van Muammer een aantal musici uit Istanbul met Griekse roots. Zo heeft zangeres Ivi Dermanci ons op een informeel optreden in Griekenland in 2002 verbaasd en ontroerd toen zij uitpakte met een Grieks wiegeliedje - een liedje dat zij opdiepte uit haar eigen geheugen en herinneringen - en hoe bleek dat diezelfde melodie op dat moment in Turkije een populaire hit was.

Muammer Ketencoğlu treedt niet alleen in eigen land op, maar vertoeft vaak in het buitenland waar hij participeert aan seminaries, workshops en festivals. Hij is niet voor de eerste keer in België; in december 2001 meldden we een concert van hem in Gent. Voor die gelegenheid hadden we toen wat achtergrondinformatie en een kleine biografie van Muammer toegevoegd. U kan dat desgewenst op voornoemde pagina nalezen.

Photis Ionatos heeft op muzikaal gebied al allerlei wegen verkend. Van Theodorakis tot rembetika (zie onze oktober 2004 -pagina), van het oprichten van een eigen (vocaal) ensemble tot het op muziek zetten van poëzie.

Met dit laatste programma komt hij naar La Louvière. Het kreeg de naam "Entre Sud et Orient" (Tussen het zuiden en het oosten) mee en bestaat uit gedichten van de Griekse dichters Sotiris Tsambiras en Nikiphoros Vrettakos die door Photis Ionatos op muziek werden gezet. De instrumentatie is helemaal niet typisch Grieks en werd tot een minimum herleid. Het zijn eigen composities, die haast geen traditionele (Griekse) elementen meer in zich dragen. De teksten worden in het Grieks en het Frans voorgedragen en gezongen.

De Griekse volksdansgroep T' Asteria (Les Etoiles) uit Charleroi organiseert een Griekse oudejaarsavond.

U kunt er het oude jaar uitwuiven en het nieuwe inluiden op de muziek van twee Griekse orkestjes:

• Aris en Giannis (Greek Live Music) , met populaire dansmuziek op bouzouki en synthesizer, en
• Nikos Gounakis & orkest , met Kretenzische lyra , begeleid door luit ( laouto ) en gitaar zorgen voor de noodzakelijke traditionele noot met muziek uit Kreta en de eilanden.

Tijdens de rustpauzes van de muzikanten hoeft u niet te gaan zitten, want ook dan wordt de ambiance verzekerd door dj Antonis .

De gloednieuwe zaal heeft een capaciteit van 800 plaatsen en beschikt over een danspiste van meer dan 200 vierkante meter, wat uiteraard zal zorgen voor een hoop hongerigen en dorstigen, maar daar werd aan gedacht.

Voor een vast bedrag eet en drinkt u à volonté. Er wordt een groot warm en koud buffet voorzien met onder meer kreeft en zeevruchten. Alles is in de eenheidprijs inbegrepen, inclusief dranken en champagne om middernacht en croissants en koffie bij het ochtendgloren. U kunt het menu bekijken via de website van de dansgroep T' Asteria (zie kader).

Voor diegenen onder u die van ver komen: vergeet vooral niet dat de Belgische politie tijdens de eindejaarsfeesten op draconische wijze alcoholcontroles organiseert. De kans is reëel dat u uitgenodigd wordt om een bijdrage te storten in de Staatskas. Het kan daarom nuttig zijn om in de streek te overnachten. De site van Charleroi Expo biedt een selectie van hotels aan in de omgeving van Charleroi in verschillende prijscategorieën (zie kader).

Dankzij een gewaardeerde tip van een van onze bezoekers kwamen we te weten dat Savina Yannatou dit najaar op twee plaatsen in Nederland optreedt. Een maand eerder is ze met Primavera en Salonico, haar vertrouwde begeleidingsorkest, ook in Brugge (B) te zien.

In Amsterdam kreeg haar optreden de ondertitel Vocaal vuurwerk . Waarom? Dat leest u in de uitgebreide levensloop die we over deze veelzijdige zangeres schreven, handig ondergebracht in onze rubriek Achtergrond .

Vier grote wereldstemmen worden door de International Yehudi Menuhin Foundation op een podium samengebracht voor een uniek concert en brengen een boodschap van liefde. Open staan voor de ontdekking van andere culturen is in de wereld van vandaag de sleutel om de toenemende onverdraagzaamheid een halt toe te roepen, en dat doen deze vrouwen, want alle vier hebben zij een totaal verschillende afkomst en culturele achtergrond die zij combineren met, of uitdragen naar, andere culturen.

U hoort:

• Esma Redzepova , de zogeheten koningin van de Roma zigeuners van de FYROM
• Angélique Ionatos , die momenteel in Frankrijk leeft en werkt maar afkomstig is van Griekenland
• Melanie Gabriel uit Engeland
• Loreena McKennitt uit Canada

De vier zangeressen werden niet toevallig gekozen. Esma Redzepova werd in 2002 nog voorgedragen als een van de kandidaten voor de Nobelprijs voor de vrede. Zij heeft 47 kinderen geadopteerd, die zij allemaal de liefde voor de muziek bijbracht, en reist de wereld rond met de boodschap dat liefde de grenzen vervaagt.

Angélique Ionatos is bij de liefhebbers van Griekse muziek waarschijnlijk al langer bekend. Dit seizoen treedt zij een aantal keren in België op met haar programma D' un bleu très noir . (Zie onze september 2004 - en april 2005 - pagina's). Zij zingt de blues, de rouw of het verdriet van tragische personnages of gebeurtenissen, maar steeds met een vleugje hoop op beterschap. Verdriet, maar geen wanhoop, zoals zij het zelf parafraseert. Een biografie van haar vindt u in onze rubriek Achtergrond .

Melanie Gabriel en Loreena McKennitt putten alle twee uit oude traditionele melodieën, de eerste van de Maya-cultuur, de tweede van de Keltische, die zij integreren in muzikale thema's van andere culturen en periodes.

In het eerste deel zingen ze alle vier een hommage aan de vredelievende meester-violist Yehudi Menuhin (1916-1999) en in de finale zullen de vier zangeressen samen, omringd door kinderen, een melodie zingen gecreëerd door Yehudi Menuhin.

Een culturele dialoog tussen vier vrouwenstemmen, in een taal die geen grenzen kent: de muziek.

Presentatrice is de Poolse actrice Hanna Schygulla.

Al van oudsher leven er Grieken in Zuid-Italië. Het is niet helemaal duidelijk hoe ze daar kwamen. Er waren natuurlijk al Griekse kolonies in de achtste eeuw voor Christus en ook in de Byzantijnse tijd trokken er kolonisten naartoe. In elk geval zingen ze nog steeds liederen over de raids van de Saraceense piraten op hun dorpen, dus ze woonden er al in de Middeleeuwen.

Zij ontwikkelden er een heel eigen cultuur, waarin de traditionele Griekse elementen nog duidelijk merkbaar zijn, voornamelijk in de taal en de muziekbeleving. Er bevinden zich ter plaatse nog steeds Griekssprekende dorpen, vooral in de regio's Apulië (Puglia), in 't bijzonder op het uiterste puntje van Salento, en in Calabrië, meer specifiek in het bergachtige gebied Aspromonte, Reggio di Calabria. Dat ze al die eeuwen hun eigenheid konden bewaren komt door het feit dat ze afgelegen en teruggetrokken leefden. Zozeer zelfs dat hun bestaan pas in 1820 ontdekt werd door de jonge Duitse geleerde en latere Dante-kenner Karl Witte.

De oprichter van de groep Nístaniméra , Ettore Castagna, is geboeid door culturele antropologie en etnomusicologie. De naam van de groep betekent in het Grieks van Calabrië of het Italioten-Grieks, "nacht en dag", waarmee Ettore doelt op de tijd die steeds maar verder gaat, zonder onderbreking. Nochtans is de tijd in de Griekssprekende dorpen van Zuid-Italië schijnbaar toch even blijven stilstaan. De invloeden van de Oud-Griekse wereld zijn er nog duidelijk merkbaar, zij het in een natuurlijke samensmelting met lokale Zuid-Italiaanse tradities. Dit is duidelijk te merken in de instrumentatie.

Nistaniméra zingt in het plaatselijke Griekse dialect en gebruikt originele traditionele instrumenten. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de Aspromonte- en de Salento-traditie. Tussen beide tradities zijn streekverschillen zowel wat het taalidioom, als de vocale en instrumentale tradities betreft. Linguïsten spreken over het Griko en het Grecanico voor respectievelijk het dialect van de Puglia regio en dat gesproken in Calabrië. Voor Ettore en zijn team was het gelukkig nog mogelijk om in Puglia authentieke opnamen te vinden of om zelf aan veldwerk te doen. In Calabrië heeft de groep zich noodgedwongen moeten baseren op liedteksten neergeschreven door negentiende-eeuwse folkloristen waarvan de melodieën al lang verloren gegaan waren. De groep heeft zoveel mogelijk beroep gedaan op haar eigen ervaring en expertise om deze liederen nieuw leven in te blazen en heeft hiervoor eigen orkestraties en composities aangewend.

De muzikanten, afkomstig uit beide streken, zijn:

• Ettore Castagna (lyra, fluit, ciarameddi)
• Piero Crucitti (organetto en accordeon)
• Valentino Santagati (chitarra battente, chitarra francese)
• Diego Pizzimenti (tambureddu, ciarameddi, zang)
• Cinzia Villani (tambureddu, ciarameddi, zang)

Een woordje uitleg bij sommige van de gebruikte instrumenten is hier op zijn plaats:

• lyra : deze mediterrane voorloper van de viool zou van Grieks-Byzantijnse oorsprong zijn en vindt men dan ook vooral terug in het oostelijke Middellandse-Zeegebied. (Zie de lyra in onze Instrumentenrubriek .)
• ciarameddi of doedelzak, met vijf pijpen, meer dus dan zijn Griekse varianten (zie tsambouna en gaïda ). In Calabrië noemt met het ook zampogna , terwijl die naam in Salento gebruikt wordt voor de coupa-coupa of poutti-pou , de rommelpot (een kruik waarover een vel gespannen is met in het midden een lang riet)
• organetto : trekharmonica
• chitarra battente : een gitaar die in Calabrië eigenlijk als percussie-instrument gebruikt wordt. De chitarra francese is een moderne akoestische gitaar met metalen snaren.
• tambureddu : tamboerijn (Zie defi ).
• frischiettu of sulavrucia : dubbele fluiten, zoals er ook in de Griekse Oudheid werden gebruikt en waarvan door Westerse geleerden gewaand werd dat ze uitgestorven waren (vergelijk souravli ).

Er bevinden zich in de regio ook Albaneessprekende dorpen, want ook Albanezen kwamen reeds vanaf de 15de eeuw in Zuid-Italië en op Sicilië terecht. Ze werden Greko-Albanezen genoemd, omdat ze via een tussenstop op de Peloponnesos naar Italië uitweken. Zie desgewenst onze geschiedenis van Albanië , waar we het hebben over de Arvanieten in Griekenland en de Arbëreshë in Italië. Ook zij behielden er hun eigen tradities en taal. Albaneessprekende dorpen bevinden zich vooral in Calabrië en op Sicilië.

Het Nederlandse Trio Xenia treedt op in de gelijknamige galerie van de Griekse kunstschilder Angelos Tassopoulos.

Het trio speelt Griekse muziek en bestaat uit Mattie Tans en Betty de Vries, zang en gitaar , en Theo van Halen op klarinet .