Deze concertreeks zou nu onderhand moeten volledig zijn met in totaal dus vier optredens.

In onze verzameling biografieën (zie hiervoor onze rubriek " Achtergrond ") vindt u een uitgebreide bio van Kariofyllis Doïtsidis . Het is immers niet de eerste keer dat deze grootmeester op de outi (de Arabische luit) naar België komt. In juli 2001 was hij samen met zijn twee dochters en kleinzoon te gast op het Feestival in Gooik (B).

Wie de 3 muzikanten, of rembétes, zijn die deze groep uitmaken weten we niet. Het staat echter vast dat ook zij gegrepen werden door deze muziekstijl die reeds vele jaren Grieken en niet-Grieken in de ban houdt en niet meer loslaat.

Verwacht wordt dat zij de onsterfelijke liederen zullen vertolken van de ongekroonde meesters in het genre, zijnde Tsitsanis, Vamvakaris, Papaïoannou en anderen.

Het muziektheaterproductiehuis "Het muziek Lod" organiseert een concertreeks rond het thema miroloia of klaagliederen, een eeuwenoud verschijnsel dat we zowel bij Homeros als in de Bijbel tegenkomen. De volledige titel van deze productie luidt " Dakrisména Poulià / Lacrimosae Aves / Tranende Vogels " en dat illustreert mooi hoe de thematiek vanuit twee invalshoeken benaderd wordt: de Griekse miroloia en de Latijnse en Italiaanse lamento's. Het is een project van Dick van der Harst , die al lang belangstelling heeft voor klaagliederen en ze ook zelf schrijft. Enkele jaren geleden nam hij deel aan een workshop in Griekenland en daar ontmoette hij de Griekse zangeres Katerina Zakka .

Katerina Zakka heeft zich dertig jaar lang ten dienste gesteld van het onderwijs en nu, na al die jaren, blijft zij zich inzetten voor het behoud van het culturele erfgoed van haar geboortestreek, maar dan op een andere manier. Zij heeft zich toegelegd op de traditie van de miroloia, een zangkunst die zeer moeilijk te bevatten en te vertolken is, en die traditie wil zij kenbaar maken door middel van muziektheaterproducties in binnen- en buitenland.

Het Griekse woord miroloi (το μοιρολόι) , meervoud miroloia (τα μοιρολόγια, soms ook miroloya, miroloyia of mirologia geschreven), is een samentrekking van twee woorden: mira (η μοίρα), de lotsbeschikking, en logia (ο λόγος-τα λόγια), het woord, de rede. Letterlijk vertaald betekent het dus "woorden over het noodlot". En dat is het ook. Oorspronkelijk was een miroloi een jammerklacht die enkel gezongen werd tijdens de nachtwake en bij de begrafenis van een afgestorvene.

In Griekenland bestaat de traditie nog steeds, al laat ook hier de "vooruitgang" zich gelden. Vooral in de meer afgelegen gebieden van het Griekse vasteland, zoals Epirus (waar Katerina Zakka vandaan komt) en de Mani, was tot zeer recent een begrafenis ondenkbaar zonder miroloia. Ze werden nagenoeg uitsluitend door vrouwen gezongen, vaak professionelen of semi-professionelen, een beetje zoals iemand uit het dorp de taak van vroedvrouw op zich nam als dat nodig was.

De teksten van de liederen waren meestal geïmproviseerd, maar het kwam ook voor dat bijzonder pakkende liederen door anderen overgenomen werden en zo tot de traditie gingen behoren. Soms is zelfs de naam bekend van de vrouw die ze voor het eerst zong. De inhoud verschilt van geval tot geval, en ook per streek zijn er verschillen merkbaar. Als de overledene door geweld om het leven was gekomen werden in de Mani, het woeste schiereiland onderaan de Peloponnesos, de mannelijke nakomelingen opgeroepen tot bloedwraak, die daar tot in de jaren 50 nog veelvuldig voorkwam. Meer in het algemeen legt men in de miroloi vaak de schuld voor het overlijden bij een bepaalde persoon. Tijdens de Balkanoorlogen bijvoorbeeld kreeg de koning de schuld als er iemand gesneuveld was, maar ook een heilige kon de nodige verwijten krijgen als hij zijn deel van het contract niet nagekomen was: "Heb ik u geen kaarsen gebrand misschien?". In andere gevallen kreeg de overledene op zijn reis naar het hiernamaals boodschappen mee voor dierbare afgestorvenen van de klaagvrouw zelf.

De miroloia worden overigens niet alleen meer gezongen bij sterfgevallen, maar ook bij andere vormen van afscheid: iemand die "naar den vreemde" vertrok om daar noodgedwongen een nieuw bestaan te zoeken, iets wat in die arme streken vaak voorkwam, of bij een huwelijk, door de moeder van de bruid die haar dochter misschien nooit meer zou terugzien. Ook over de "verloren gebieden", waar tot voor kort veel Grieken woonden maar die nu niet meer tot Griekenland behoren, worden klaagliederen gezongen. Een typisch voorbeeld is de grensstreek tussen Griekenland en Albanië, waar Katerina Zakka vandaan komt. (Over de problematiek van Noord-Epirus/Zuid-Albanie leest u meer in onze Geschiedenis van Albanië ).

Het tweede deel van "Tranende Vogels" omvat Latijnse en Italiaanse lamento's, gezongen door Katelijne Van Laethem en gecomponeerd door Dick van der Harst voor zijn muziektheaterproducties "Zwarte vogels in de bomen" en "Chers Amis". De eerste is een aanklacht tegen het falen van vijftig jaar landbouwbeleid oftewel "een dodendans met een boerenfamilie op het einde van haar krachten", in de tweede proberen twee zangeressen en twee danseressen de afstand tussen elkaar te overbruggen door beeld en klank aan de vriendschap te geven.

De twee delen worden met instrumentale intermezzi aan elkaar geknoopt tot één lange muzikale lamentatie. Daarvoor zorgen Dick van der Harst zelf (bandoneon), Jean-Philippe Poncin (klarinet) en Lode Vercampt (cello).

Op 11 februari is er, voorafgaand aan de voorstelling, een inleiding op de miroloia door Prof. Dr. Freddy Decreus (zie onder).

Een voorsmaakje van Tranende Vogels kon u vorig jaar in mei al krijgen tijdens het Time Festival in Gent met als thema "Ars Moriendi - Ars Vivendi", of in juli op Korfu. Vanwege de grote bijval diepten Van der Harst en Zakka hun samenwerking uit. Het resultaat gaat in première in het stemmige kader van de Bijlokekapel.

De Volksstem is een gemengd koor, dat al in 1900 ontstaan is uit de arbeidersbeweging. Toen was het een mannenkoor, tegenwoordig zijn ze met zowat 35 mannen en vrouwen van 40 tot 80 jaar. De doelstelling van het koor is "het beoefenen van de zangkunst en in het bijzonder het zingen van liederen die de aandacht vestigen op misstanden en onrecht in eigen land en daarbuiten". Ze hebben dan ook - helaas zullen we maar zeggen - een ruime keuze en een gevarieerd repertoire.

Voor 2004 hebben ze een programma ingestudeerd met uitsluitend liederen van Mikis Theodorakis . Dit jaar is het niet toevallig dertig jaar geleden dat, in 1974, in Griekenland het Kolonelsregime ten val kwam. Tijdens deze "eptachronia", de zevenjarige dictatuur, had Theodorakis onvermoeibaar over de hele wereld concerten gegeven om het verzet aan te wakkeren.

De Volksstem heeft allemaal liederen gekozen die de kracht van de liefde als thema hebben: "Liefde is een drijvende kracht in het leven van de mens, oorlog is hierin een dramatische verstoring."

Zoals gezegd is de muziek van de hand van Theodorakis, de teksten zijn van verschillende auteurs, die echter stuk voor stuk wisten waarover ze het hadden. U hoort achtereenvolgens:

• zeven liederen uit het toneelstuk " The Hostage " (de Gijzelaar) van de Ierse dichter Brendan Behan , die nauw betrokken was bij de Ierse onafhankelijkheidsstrijd. De Nederlandse vertaling is van Cees Nooteboom, de bewerking voor sopraan, koor en ensemble (bouzouki, piano, contrabas en slagwerk) werd speciaal voor dit programma gemaakt door Douwe Ettema, de dirigent van het koor.
• vier liederen uit de Mauthausencyclus , met teksten van dichter en toneelschrijver Iakovos Kambanellis die het gelijknamige Nazi-vernietigingskamp overleefde. De bewerking voor vierstemmig koor a capella werd in 1994 gemaakt door de toenmalige dirigent van de Volksstem, Ep Wesseling.
• negen liederen uit de Romiosini van de Griekse dichter Yannis Ritsos , geschreven in de gevangenenkampen tijdens de Burgeroorlog in Griekenland. De liederen worden in de oorspronkelijke taal, het Grieks, gebracht en uitgevoerd door tenor, koor en ensemble,
• vier liederen voor koor a capella uit " De liturgie voor kinderen, in de oorlog gestorven " van de Griekse dichter Tasos Livaditis , die net als Ritsos en honderdduizenden andere Grieken gevangen had gezeten tijdens de Burgeroorlog . Ook deze liederen worden in het Grieks gezongen.
• het lied "America Insurrecta" (Opstandig Amerika) uit de cyclus Canto General van de Chileense dichter, schrijver en Nobelprijswinnaar Pablo Neruda over de bewogen geschiedenis van Zuid-Amerika. Dit lied wordt gezongen in de oorspronkelijke Spaanse tekst.

Ook dit jaar organiseert men in Oudergem (bij Brussel) weer een stage met Thracische dansen. Het gaat meer bepaald over dansen uit Anatoliki Romilia , dat deel van Thracië dat nu in Bulgarije ligt. De Grieken rekenen het tot de "verloren vaderlanden" omdat de Griekse bevolking in het begin van de vorige eeuw gedwongen werd te verhuizen.

De stage bouwt voort op wat er vorig jaar geleerd werd. Uiteraard beginnen ze met een herhaling - een jaar is lang geleden - maar daarna wordt er gefocust op de afwerking: figuren en stijl. Daarom wordt van de deelnemers verwacht dat ze een gordel meebrengen . Dat is immers een onmisbaar element van de dansen uit die streek.

Gezien de opzet is het aangewezen dat de deelnemers een zeker niveau hebben. Met andere woorden, deze cursus is niet voor beginners.

De dansleraar is Pavlos Litoudis . Zijn familie is zelf afkomstig uit Anatoliki Romilia. Samen met vele andere vluchtelingen vestigden ze zich na de bevolkingsuitwisseling in Megalo Monastiri bij Larissa, genoemd naar de stad in Anatoliki Romilia die de vluchtelingen moesten achterlaten. De naam (letterlijk "Groot Klooster") verwijst naar ruïnes in de buurt. Op huidige Bulgaarse kaarten is het plaatsje terug te vinden onder de naam Goljam Manastir. Niet verwonderlijk, "goljam" betekent "groot" in het Bulgaars.

Pavlos Litoudis is eigenlijk boekhouder van beroep, maar is zeer actief bezig met zijn traditie, die hij als het ware met de moedermelk naar binnen kreeg. Sinds 1981 geeft hij danslessen, vooral aan verenigingen van emigranten in de vluchtelingendorpen in Noord-Griekenland. Van 1993 tot 1999 was hij trouwens secretaris-generaal van de Panhelleense Federatie van verenigingen van Anatoliki Romilia. Momenteel studeert hij musicologie en geschiedenis, dit om zich nog meer en beter op "zijn" tradities te kunnen toeleggen. Tussendoor geeft hij ook nog dansvoorstellingen in heel Griekenland en voor de Griekse televisie, en dan vindt hij nog tijd voor stages in het buitenland: in België (Brussel), Luxemburg, Frankrijk (Parijs, Lyon, Toulon) en Duitsland.

De muziek tijdens deze stage wordt verzorgd door niemand minder dan Thimios Gogidis , met zijn opzwepende accordeon - en gaïda -muziek en zang. Hij werkt vaak samen met Pavlos Litoudis.

Wie meer wil weten over Thimios Gogidis vindt een biografie van hem in onze rubriek Achtergrond , daar vertellen we u ook wat meer over de geschiedenis en de cultuur van Anatoliki Romilia.

De dansgroep Pigasos uit Utrecht werd opgericht in 1963, en richt nu voor de derde keer een seminar in over de Griekse traditionele dans. U kunt er dansen uit heel Griekenland aanleren.

De dansleraar is Vassilis Dimitropoulos , al lang geen onbekende meer bij liefhebbers van het genre in België en Nederland. Hij gaf al meermaals danscursussen, onder meer in Mons in februari en september 2003 . Ook elders in het buitenland geeft hij vaak cursus, zo bijvoorbeeld in de Verenigde Staten in 1999.

Vassilis Dimitropoulos heeft etnologie gestudeerd in Parijs en sedert 1982 leidt hij het Griekse Centrum voor Folklorestudies van Athene. Dit centrum telt ondertussen meer dan 120 leden en is befaamd voor haar studie van de traditionele Griekse dans- en muziekkunst. Zij geven regelmatig voorstellingen en dansstages in binnen- en buitenland, zo waren zij bijvoorbeeld eerder in België met een veertigkoppige delegatie in september 2000 en in maart 2001 .