De Vereniging van Macedoniërs in België organiseert al geruime tijd elk najaar een reeks culturele activiteiten. De bedoeling is om de Griekse geschiedenis en de Griekse beschaving zeker niet in de vergeethoek te laten verdwijnen. Op het programma staan optredens, tentoonstellingen, theatervoorstellingen en meestal een Grieks feest als afsluiter. De voorbije activiteiten van dit jaar vindt u op onze oktoberpagina .

Het programma voor november ziet er als volgt uit:

• Zondag 4 november om 12u is er een herdenkingsmis voor de gesneuvelden tijdens de bevrijding van Macedonië (van de Turkse overheersing) in 1912. Plaats: Grieks-orthodoxe kerk, Stalingradlaan, 1000 Brussel (nabij het Rouppeplein).
• Maandag 5 november, 20u30, Concert van Stavros Xarchakos met werk van Mikis Theodorakis, PSK, Brussel (zie hieronder voor meer details).
• Dinsdag 6 t/m donderdag 8 november, van 19 tot 22u: Triktrak-wedstrijd (tavli). Plaats: lokalen van de Unie van Macedoniërs, Zwedenstraat 37, 1060 Brussel.
• Donderdag 8 november om 19u30: Lezing in het Europese Parlement. Europarlementariër Mr. Folias komt er spreken over "Macedonië gisteren, vandaag en morgen" (en niet over de Olympische Spelen zoals eerder aangekondigd).
• Vrijdag 9 november van 19u tot 21u: Finales Triktrak (tavli) en vanaf 21u prijsuitreiking voor de winnaars van de Triktrak- en tekenwedstrijd. Plaats: Unie van Macedoniërs, adres zie hoger.
• Zaterdag 10 november om 20u: Populair Grieks Feest als afsluiter van de Alexandria 2001 met traditionele en hedendaagse Griekse livemuziek gebracht door het orkest van Stefanos uit Charleroi. Gelegenheid tot dansen (alle streken van Griekenland komen aan bod), eten, drinken en vermaak. 

In het kader van de hoger vernoemde activiteiten georganiseerd door de Vereniging van Macedoniërs in België, Alexandria 2001, wisten de organisatoren een grote naam naar België te lokken. Stavros Xarchakos, de componist die bij ons vooral bekend raakte met zijn muziek voor de film "Rembetiko" uit 1983. U vindt een beschrijving van zijn muzikale levensloop in onze rubriek " Achtergrond ".

Maar Stavros Xarchakos is tevens een groot orkestleider. Samen met "zijn" Staatsorkest voor Helleense Muziek zal hij ditmaal geen eigen werk vertolken, maar werk van niemand minder dan Mikis Theodorakis . Op het programma staan liederen uit de cyclus " Epitafios ", gecomponeerd door Mikis Theodorakis eind jaren vijftig, op 8 gedichten van Yannis Ritsos en verder " Ta Laïka ", populaire liederen, dus het lichtere genre van Theodorakis. Hiermee worden twee zeer belangrijke perioden uit de vroege carrière van Theodorakis belicht.

De liederencyclus "Epitafios" (Dodenzang), geschreven in 1958 toen Theodorakis zich nog in Parijs bevond, was in die tijd baanbrekend werk. Tot dan toe had Mikis Theodorakis zich vooral toegelegd op klassieke symfonische muziek, zonder veel succes. In navolging van Manos Hadjidakis probeerde Mikis Theodorakis aan het begin van de zestiger jaren de muziek echter toegankelijker te maken voor het brede publiek. Ze maakten hierbij gebruik van elementen uit de volksmuziek van de steden die - samen met de steden trouwens - ontstaan was in het begin van de twintigste eeuw, eerst onder de vorm van rembetika, later overgegaan in laïka. (Er is ook nog de dimotika, de eeuwenoude en nog steeds springlevende volksmuziek uit de dorpen, maar die is in dit kader minder belangrijk.) Voor zijn Epitafios gebruikte Theodorakis weliswaar het stramien van de westerse symfonische muziek, maar hij vulde dat in met elementen uit de eigen Griekse muzikale tradities, niet alleen uit de rembetika maar ook uit de Byzantijns-orthodoxe traditie. Zo creëerde hij een nieuw genre dat we kunnen bestempelen als het endechno laïko , het populaire kunstlied; een soort van volkslied maar dan op een verheven niveau. Naast - of in plaats van - symfonische instrumenten introduceerde hij volkse instrumenten als de bouzouki . En in plaats van de eenvoudige volkse teksten gebruikte hij teksten van de grote hedendaagse Griekse dichters. Die teksten liet hij dan weer zingen, niet door klassiek geschoolde operazangers, maar door volkszangers als Grigoris Bithikotsis; die zichzelf stiekem had leren spelen op een gitaar die zijn broer ergens gevonden had, die na zijn lagere school als loodgieter aan de kost kwam, en die 's avonds wat bijverdiende met spelen in de taverna's.

De aanpak van Theodorakis zorgde eerst voor schandaal, maar het sloeg wel aan. Dat kwam voor een deel door de teksten van de Epitafios, die tweeëntwintig jaar eerder door de grote Griekse dichter Yannis Ritsos geschreven waren naar aanleiding van een bloedig onderdrukte betoging in Thessaloniki in mei 1936. Het thema - een moeder die treurt om haar omgekomen zoon - is universeel: zowel de ellende als de liefde komen aan bod. De miserie en de problemen van de jaren zestig in een Griekenland van na de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende Burgeroorlog (1946-1949) (zie onze rubriek " Geschiedenis ") vonden in zijn muziek hun weerklank. Ontelbare moeders hadden immers in die woelige dertig jaar een zoon verloren aan het niet aflatende geweld.

Kenmerkend is ook het verhaal van de "Hadjidakis-versie" van de Epitafios. Theodorakis, die toen nog onbekend was, had zijn werk namelijk voorgesteld aan Manos Hadjidakis, bij wie hij in feite de inspiratie gehaald had. Hadjidakis zag er wel wat in en besloot het uit te voeren met Nana Mouskouri als zangeres. De interpretatie van Hadjidakis was echter te "braaf" naar de zin van Theodorakis, die het dan maar zelf deed, zoals gezegd met bouzouki 's en met de reeds genoemde Grigoris Bithikotsis als zanger. Het publiek kon dus twee versies gaan beluisteren, allebei in meer of mindere mate controversieel. Er ontstonden twee kampen, elk met fervente aanhangers, en het vormde de basis voor de jarenlange vete tussen Hadjidakis en Theodorakis.

Uiteindelijk haalde Theodorakis toch de bovenhand en een nieuwe stroming was geboren. Hij ging door in die richting en schreef een heleboel liedjes die wat lichter van aard waren en enorm in de smaak vielen. Het zijn precies deze liedjes, met de doordringende klanken van de bouzouki , die vandaag de dag door de hele Westerse wereld als "typisch Grieks" ervaren worden. Het is dan ook de verdienste van Theodorakis geweest dat hij de Griekse muziek een plaats bezorgd heeft in de harten en op de podia van de hele wereld. Het zijn ook deze liedjes die Stavros Xarchakos in het tweede deel van het concert aan bod laat komen. Het is muziek die je nooit meer loslaat. De liederencyclus "Ta Laïka" componeerde Theodorakis eind jaren zestig. Op de originele versie, op plaat uitgebracht in 1974, zingen Manolis Mitsiás en Tania Tsanaklídou. (Manolis Mitsias vergezelde Xarchakos nog in juli '99 in Londen - zie onze juli'99-pagina .) De teksten zijn van de hand van Manos Eleftheriou. (Verscheidene andere platen van Mikis Theodorakis zijn ontstaan in samenwerking met Manos Eleftheriou).

Hiermee evoceert het concert dus twee belangrijke episoden van de vroege Theodorakis, die de basis vormen voor zijn latere werk. Inderdaad, omwille van zijn populariteit en zijn uitgesproken linkse sympathieën werd zijn muziek door het rechtse Kolonelsregime (1967-1974) verboden, maar dat had precies het omgekeerde effect. Theodorakis trok alle registers open en schreef vlammende en indringende protestliederen, die ook in het Westen voor kippenvel zorgden bij de sociaal bewogen generatie van mei 68.

Zoals steeds brengt Xarchakos weer twee gerenommeerde gastzangers mee: Maria Soultatou en Dimitris Bassis .

Maria Soultatou heeft Xarchakos reeds meermaals vergezeld op zijn optredens. Zij werd op 1 januari 1963 geboren in Iraklion op Kreta en woont sinds 1984 in Athene. Eerst legde ze zich toe op de traditionele Kretenzische muziek, maar de laatste tijd gaat ze meer in de richting van het populaire lied. Ze is onder meer te horen op "Aman... Amin" van Xarchakos.

Dimitris Bassis werd in Stuttgart (Duitsland) geboren op 4 april 1970, maar keerde naar Griekenland terug in 1978. Sinds 1991 is hij beroepszanger. Hij zingt o.m. 1 liedje op de cd "To trito stefani" (Het derde huwelijk) uit 1995. Het overgrote deel van de liederen op die cd wordt gezongen door Alkistis Protopsalti . De muziek werd geschreven door Stamatis Kraounakis voor de gelijknamige tv-serie gemaakt naar de roman van Kostas Tachtsis. (Dit boek werd een bestseller en werd in meerdere talen vertaald, waaronder het Nederlands.)

De vereniging Groningen-Griekenland bestaat 5 jaar. Op zaterdag 3 november 2001 wordt dit gevierd met een groot feest. Er zouden o.a. optredens zijn van het leerorkest en Ano Kato, beide onder leiding van Michiel Koperdraat. Het volledig programma vindt u hieronder:

Programma:
15.00 opening
15.15 optreden Grieks leerorkest o.l.v. Michiel Koperdraat
16.00 opvoering toneelstuk 25ste boek van Odyseus
16.45 vervolg optreden Grieks leerorkest
17.30 dansles voor het publiek o.l.v. Marja Roorda
18.15 Griekse jazz door trio Tim Meeuws
18.45 smullen van Griekse lekkernijen
20.15 gezamenlijk zingen van traditionele Griekse liederen
20.45 optreden van Ano Kato
22.00 intermezzo: bekendmaking winnaar fotowedstrijd
23.00 intermezzo: bekendmaking uitslag verloting
24.00 einde

Van Ano Kato vindt u een omschrijving op onze november '99 pagina.

Het leerorkest is eigenlijk gegroeid uit een doorlopende workshop in Groningen. Uiteindelijk vormde er zich een kompania die de eerste optredens al achter de rug heeft.

De AB (Ancienne Belgique) maakt er blijkbaar een jaarlijkse gewoonte van om deze grote dame van het Griekse kunstlied op het programma te zetten. En met reden, in 1999 en 2000 waren de concerten steevast uitverkocht.

Zij treedt ook nog op in Kortrijk. Klaarblijkelijk blijft deze imposante dame ontroeren. Een biografie van Maria Farantouri kan u vinden in onze rubriek " Achtergrond ".

Voor de geïnteresseerden, en voor wie er in België niet bij kan zijn, melden we toch even dat Maria Farantouri in oktober en november 2001 eerst nog Duitsland aandoet:

• 13/10 Tafelhalle/Nürnberg
• 14/10 Forum-Buchmesse/Frankfurt-am-Main (zie onze oktoberpagina , ook voor het optreden van Dalaras aldaar)
• 17/11 Passionskirche/Berlin
• 18/11 Konzerthaus/Mainz
• 20/11 Fabrik/Hamburg
• 21/11 Dietrich Keuning-Haus/Dortmund
• 27/11 Alte Oper/Frankfurt-am-Main (dit concert behoort eigenlijk niet tot de reeks, maar we vermelden het omdat Maria Farantouri er optreedt met Petros Pandis , in het kader van de Buchmesse , met het Canto General van Mikis Theodorakis op gedichten van Pablo Neruda)

Eerder deze zomer deed zij ook al een tournee doorheen Spanje, in september/oktober in de USA en op 25/11 komt zij ook nog in Parijs, in het Auditorium St.-Germain-des-Prés.

Mode Plagal brengt een heel eigen combinatie van jazz en Griekse volksmuziek ten gehore. Met bovendien invloeden van Amerikaanse groove, soul en funk die vermengd worden met melodieën uit Epirus, Macedonië en Thracië, bereiken zij met hun improvisaties een creatieve benadering van traditionele en hedendaagse muziek. De naam is al even verrassend en intrigerend: Plagal is namelijk een toonsoort uit de Byzantijns-orthodoxe kerkmuziek.

De leden van de groep hebben sedert 1987 deelgenomen aan vele jazzfestivals in Griekenland. Ze traden ook regelmatig op in jazzclubs in Athene en Thessaloniki. Hun eerste cd "Mode Plagal" kwam er in 1995. Aanvankelijk bestond de groep, opgericht in 1990, uit de in Sydney (Australië) geboren Kleon Andoniou (elektrische gitaar), Takis Kanellos (drums), die tevens lesgeeft in experimenteel slagwerk, en Thodoris Rellos, die eigenlijk fluit heeft gestudeerd maar in Mode Plagal de saxofoon voor zijn rekening neemt. Rellos studeerde ook Byzantijnse muziek in Istanbul en werkte samen met de groep Bosporus, een Turks klassiek ensemble gespecialiseerd in het repertoire van het Ottomaanse Rijk van de 17de tot de 19de eeuw. Die samenwerking kreeg ook een naam: Anadolu Feneri, de groep die in maart jl. in Nederland optrad en bekend is om - u raadt het al - haar Grieks en Ottomaans repertoire.

Intussen was Andonis Maratos in 1995 de groep komen vervoegen met zijn elektrische bas en sedert 1997 maakt ook Angelos Polychronou deel uit van Mode Plagal, maar voor de huidige reeks concerten zou hij echter niet meekomen. (Angelos Polychronou heeft eerder meegewerkt aan plaatopnamen en liveoptredens van Alkinoos Ioannidis.) Wie wel de groep naar hier zou vergezellen is Manos Saridakis, die piano speelt. 

In 1999 verscheen van Mode Plagal een tweede cd met de originele titel "Mode Plagal II". Momenteel werken ze aan een derde cd, maar de titel hiervan is nog niet bekend...

Dit is het tweede concert uit een reeks van vier dat in samenwerking met Sferra georganiseerd wordt. De andere zijn Savina Yannatou , Byzantijns koor Agiopolitis en Nikos Papazoglou . (Niet alle zalen organiseren alle vier concerten).

Deze uiterst actieve groep Nederlanders brengt uitsluitend Griekse muziek. Via de rembetika zijn zij gaandeweg gegroeid naar een eigen soort muziek, Grieks maar tegelijkertijd universeel.

Het poëziegedeelte van de avond start om 21u (vanaf 19u kan u eventueel een Griekse maaltijd nuttigen) en wordt ingevuld rond het thema: "Het Griekse karakter in de poëzie van de dichters Tassos Livaditis, Aki Roukas en Mimy Kinet". Het programma kwam tot stand mede dankzij de samenwerking met het "Maison de poésie d'Amay". Het werk van de drie genoemde dichters wordt gekenmerkt door een gemeenschappelijke passie voor het moderne Griekenland. Er worden gedichten voorgedragen in het Frans, Grieks en Italiaans.

Photis Ionatos brengt diezelfde avond, rond 22u, een selectie van liefdes- en protestliederen van Mikis Theodorakis. Hij wordt op die liederen begeleid door een cello, een gitaar en een contrabas. De teksten van de vertolkte liederen worden, vertaald in het Frans, voorgedragen.

Photis Ionatos is een vaste gast in het Centrum Agora, maar vertoeft ook regelmatig in Brussel. We konden hem reeds aan het werk horen met een eigenzinnige interpretatie van rembetika-liederen eind vorig jaar - begin dit jaar en met zijn in 1999 opgericht ensemble Agoraphonie .

Met zijn rembetika-programma treedt hij eerder deze maand ook op in Heist-op-den-Berg (B) .

Photis Ionatos (of Fotis, zoals de naam wordt uitgesproken), is de broer van Angélique Ionatos , de vermaarde Griekse zangeres en componiste die reeds geruime tijd in Frankrijk leeft en werkt. Photis heeft zich in België gevestigd en was bij ons reeds meermaals te horen en zien, onder meer in Luik en in Brussel. In november vorig jaar bracht hij bekende rembetika-liederen, maar met een andere instrumentatie en niet met de voor de hand liggende bouzouki . Dit programma heeft hij in de loop van 2001 meermaals gepresenteerd op diverse locaties in Brussel (o.a. in januari, februari en in mei). Vermoedelijk is het datzelfde programma dat hij hier eveneens zal naar voor dragen.

Photis Ionatos neemt zang en gitaar voor zijn rekening en laat zich begeleiden door uitstekende muzikanten van eigen bodem, accordeonist Didier Laloy , violist Luc Pilartz en contrabassist Vincent Noiret . Een heel eigenzinnige interpretatie van een aantal bekende rembetika-liederen.

Een week later is Photis Ionatos te horen in Luik (B) met liefdes- en verzetsliederen van Mikis Theodorakis.

Vorige maand hadden we in Luik een dansstage die toegespitst was op Griekse traditionele dansen uit de streek van Oost-Macedonië. (Zie onze oktoberpagina ).

In november wordt er in Aartselaar (bij Antwerpen) een andere dansstage georganiseerd door de vzw KAPA en, toevallig, wordt er hier gefocust op de streek West-Macedonië. En vermits er niet kan gedanst worden zonder muziek...

De eerste dag van de dansstage (er wordt op zaterdag gedanst van 15u tot 19u) wordt gevolgd door een dansfeest waarbij iedereen een "meze" meebrengt om het buffet aan te vullen.

Het "Institut Libre Marie Haps" organiseert Nieuwgriekse studies in Brussel en is als dusdanig de Franstalige tegenhanger van het Leuvense Centrum voor Levende Talen. Het instituut is eveneens een erkend examencentrum voor het behalen van het Europese Certificaat Nieuwgrieks op verschillende niveaus.

Op 9 november vindt er een lezing plaats van Guido Demoen, leraar klassieke talen. Hij brengt er op zijn typisch begeesterde manier een avondhulde aan de grote Griekse dichter en Nobelprijswinnaar literatuur, in 1979, Odysseas Elytis. Er worden niet alleen gedichten voorgedragen, maar grote werken van hem die later op muziek werden gezet komen ook aan bod. We denken hier uiteraard in de eerste plaats aan "To Axion Esti" (het lofwaardig is). "To Axion Esti" werd gepubliceerd in 1959 en bestaat uit 53 poëtische teksten ingedeeld in drie delen. Van dit meesterwerk heeft Mikis Theodorakis in 1964 19 teksten op muziek gezet en omgevormd tot zijn gelijknamige volksoratorium.

Guido Demoen horen spreken is op zich al een hele belevenis. De man gaat zodanig op in de poëzie van Elytis dat hij als geen ander zijn enthousiasme weet over te dragen op zijn publiek. En bovendien spreekt hij met kennis van zaken. Van zijn hand zijn verschillende vertalingen van dichtbundels van Odysseas Elytis (van het Grieks naar het Nederlands) verschenen. Ook "To Axion Esti" werd door hem vertaald.

Ter gelegenheid van het twintigjarige bestaan van de Epirotische Gemeenschap in Brussel wordt er deze maand nog een Grieks feestje gebouwd. Volgens onze berekeningen zou de Epirotische Vereniging reeds 21 jaar geleden opgericht zijn, maar dit doet eigenlijk niet ter zake. Grieken hebben niet echt een aanleiding nodig om een feest te geven en, indien nodig, wordt er wel een voorwendsel gevonden. Bovendien is het voor de Epiroten in België een jaarlijks terugkerende activiteit geworden. De klassieke ingrediënten zoals drank en spijs, livemuziek en dans zullen van deze avond ongetwijfeld een succes maken.

De muzikale hoofdtoon wordt in de Epirotische muziek reeds geruime tijd vertolkt door de klarinet . Een dansavond met Epirotische muziek is dan ook niet "af" zonder de onontbeerlijke klarinettist, die uiteraard op 17 november niet zal ontbreken.