Kreta heeft altijd al een aparte plaats ingenomen in de geschiedenis en de cultuur. Griekenland mag dan al de bakermat van de Westerse beschaving zijn, maar Kreta is de bakermat van de Griekse beschaving. Althans volgens de Kretenzers, en de historici geven hun grotendeels gelijk. Ook wat muziek en dans betreft nemen ze een aparte plaats in. Hun dansen behoren tot de meest uitbundige en spectaculaire van Griekenland. De mythen vertellen dat Zeus in een grot op Kreta geboren werd. Zijn vader was Kronos (Vadertje Tijd) en die klampte zich aan de macht vast als een moderne politicus. Daarom had hij liever geen kinderen, want die zouden hem misschien wel willen opvolgen. Maar omdat hij het niet kon laten, loste hij het probleem dan maar op door zijn kroost op te eten. De Kretenzers, toen al een gastvrij volk, hielpen Rhea, de moeder van Zeus, door woeste, rumoerige sprongen uit te voeren en hard met hun zwaarden op hun schilden te slaan, zodat Kronos de baby niet zou horen huilen. De list slaagde, Zeus werd oppergod, en de Kretenzers hadden meteen de dans uitgevonden.

Dat ze woest en rumoerig konden zijn als hun vrijheid en hun eer in het gedrang kwamen, dat ondervonden ook de talrijke bezetters die in de loop der eeuwen Kreta in hun greep probeerden te krijgen. In de Tweede Wereldoorlog slaagden de Duitsers er alleen in om ze een klein beetje rustig te houden door meedogenloze represailles tegen hun vrouwen en kinderen, en nog recenter moest de Griekse regering hele dorpen verhuizen om te voorkomen dat de bewoners elkaar zouden uitmoorden in een spiraal van bloedwraak. Deze zin voor onafhankelijkheid heeft mee tot gevolg dat ze hun tradities relatief ongeschonden bewaard hebben, en dat hun volksaard nog steeds doorklinkt in hun muziek.

Psarantonis ("Visser Toon") heet in feite Antonis Ksilouris, en hij is de broer van de bekende en geliefde Kretenzische zanger Nikos Ksilouris (1936-1980). U vindt een korte beschrijving van deze zanger en lyra -speler in onze rubriek " Achtergrond ".

Tijdens zijn optreden wordt hij begeleid door laouto (luit), oud ( outi ) en percussie.

De rembetika kent tegenwoordig een echte revival in Griekenland. Oude platen worden onder het stof vandaan gehaald en op cd gezet, krakend en wel, en de kompania 's rijzen als paddestoelen uit de grond, vaak opgericht door jonge mensen die de muziek van een vroegere generatie opnieuw ontdekken.

Zo niet Lela Papadopoulou , die heeft het allemaal zelf meegemaakt. Ze werd in 1938 geboren als dochter van een taverna -uitbater in Athene. Alle grote namen uit de bloeiperiode van de rembetika kwamen daar een hapje eten: Markos Vamvakaris , Yannis Papaioannou, Vassilis Tsitsanis, Manolis Chiotis ,...

Lela begon al vroeg met pianolessen. Een jaar na haar eerste les kreeg ze een accordeon van haar ouders. Ze was meteen weg van dit instrument, en het zou haar nooit meer loslaten. Ze had een goede stem, en begon zichzelf te begeleiden. Stefanos Spitabelos, klant van haar vader en muziekleraar van Chiotis , werd ook haar leraar.

Na de oorlog ging de taverna overkop en de twaalfjarige Lela moest een baantje zoeken om te helpen de eindjes aan elkaar te knopen. Een paar vroegere klanten namen Lela mee naar een optreden in Kalamata, waar ze mee op het podium mocht. Het werd een groot succes, en het baantje was gevonden.

De eerste rembetika -club waar ze optrad heette Perivola (in Piraeus). Ze werkte hier met Vangelis Perpiniadis, Iordanis Tsomidis (eind januari te horen in Amsterdam ), en Kostas Nouros . Deze laatste was een bekend zanger die ook haar leraar werd. Na enkele jaren nam Kaplanis haar mee naar Amerika. De bedoeling was zes maand. Ze bleef er vier jaar. Daarna speelde ze weer in Athene, nu met Stelios Kazantzidis, Viki Moscholiou en Marinella. Later trad ze op in het bekende Stou Tzimi tou Chondrou ("Bij dikke Jimmy"), samen met Poly Panou , Panos Yavalas en anderen. Dan trok ze opnieuw naar Amerika, deze keer voor drie jaar. In New York en Chicago werkte ze onder meer met Stavros Tzouanakos en met Jounaris. Terug in Griekenland werd ze opnieuw opgenomen in het orkest van Kazantzidis en Marinella.

Naast de rembetika en de laïka (populaire muziek) van haar tijd kent ze ook de dimotika (traditionele volksmuziek) zeer goed. Ze speelde met de beste muzikanten, zo bijvoorbeeld Yorgos Koros ( begin januari in Utrecht ), Vassilis Saleas en Petros Zervas.

De laatste jaren treedt ze op in de betere rembetika -clubs van Athene, zoals Reportas, Alexandriani en Stoa ton Athanaton. In 1997 bracht ze een cd uit met als titel "Smyrneïka Rembetika". Voor zover ons bekend is dat haar eerste. In mei 1998 was ze hier bij ons nog te horen tijdens de concerten van Iordanis Tsomidis .

Zoals u ziet meer dan voldoende redenen om naar Brugge af te zakken. De bezetting ziet er als volgt uit: Lela Papadopoulou (zang, accordeon ), Yorgos Panou ( bouzouki ), Dimitris Papageorgiou ( gitaar ), Zafiria Papadopoulou ( defi , zang), Nektarios Athanasopoulos ( toumbeleki ).

Het Brugges Festival is al jarenlang een begrip, niet alleen in Vlaanderen, maar ook ver daarbuiten. De organisatoren slagen er elk jaar weer in om nieuwe namen te vinden binnen de Europese muziek (en soms ook daarbuiten). Niet zelden was een optreden in Brugge het begin van een internationale carrière. Dit jaar loopt het festival van 4 tot 7 februari, met groepen uit Ierland, Portugal, Vlaanderen en Sardinië, en dan nog een paar die moeilijk te vatten zijn, maar wel van wereldklasse.

Als u naar het concert van Lela Papadopoulou gaat, dan kan u ook kennis maken met de Servische groep Balkanto Vero . Het is de groep van Ivica Vucelja, die als kind gefascineerd geraakte door de voorbijtrekkende zigeuners met hun dansende beren en met hun opzwepende muziek, maar ook door de muziek op de dorpskermissen in zijn eigen streek, de Vojvodina. Vanaf zijn zeventiende speelt hij in een accordeonorkest. Via het conservatorium in Maastricht komt hij in de Lage Landen terecht en laat zich opmerken op het Brugges Festival. Zijn nieuwe groep brengt zowel bewerkingen van traditionele muziek als nieuwe creaties van hemzelf.

Al meer dan dertig jaar staat deze gewichtige dame op de planken, in alle uithoeken van de wereld. Ook bij ons is ze geen onbekende, vooral door haar schitterende vertolking van de liederen van Mikis Theodorakis.

Ze werd geboren op 28 november 1948 in een arbeiderswijk in Athene. Het was in volle burgeroorlog, maar toch had ze een relatief rustige en gelukkige jeugd. Toen ze vijftien was ging ze zingen bij de "Vereniging van Vrienden van de Griekse Muziek". Daar werd ze door Mikis Theodorakis opgemerkt, die haar prompt voorstelde om bij zijn groep te komen. Vanaf dan ging het snel: in 1966 kwam haar eerste plaat uit, het gekende "Mauthausen". Kort daarop kwam het Kolonelsregime aan de macht, en de meest onwaarschijnlijke dingen werden verboden, dus uiteraard ook de - toch politiek getinte - muziek van Theodorakis. Farandouri vluchtte naar Parijs en Theodorakis werd eerst in een concentratiekamp gestopt. Onder druk van de internationale gemeenschap kwam hij vrij en ging ook in ballingschap in Parijs. Na de val van de Kolonels in 1974 gaf hij met Farandouri en anderen een historisch optreden in een stadion in Athene, voor een uitgelaten publiek van 50.000 man.

In 1976 richt Maria Farandouri haar eigen gezelschap op, en trekt de wereld rond met de muziek van Theodorakis en Hadjidakis, maar ook andere groten der aarde staan op haar repertorium. Ze maakt een plaat samen met de Turkse componist Zülfü Livaneli (die prompt een jaar lang aan de top staat in Griekenland) en ze brengt werk van Berthold Brecht. Dan wordt het wat stiller.

Na een periode van een jaar of tien, waarin ze zich minder met muziek en meer met de opvoeding van haar zoon Stefanos en met politiek bezighoudt (ze was parlementslid voor PASOK van 1989 tot 1993), begint ze eind 1993 aan wat ze zelf een "tweede carrière" noemt. Ze brengt nu bij voorkeur nieuwere liederen van bekende componisten, onder andere nieuw werk van Theodorakis. In tegenstelling tot haar concert in Brugge in 1994, waar ze alleen begeleid werd door een piano, brengt ze nu een volledige bezetting mee: piano, gitaar, bouzouki , cello, percussie, saxofoon en double bas.

Bij ons is ze wat minder bekend, maar in Griekenland wordt ze bij de top gerekend. Haar discografie telt niet minder dan zeventien gouden en platina platen, op een totaal van 44 platen is dat bijna een derde.

Het concert in Brussel is een eenmalig optreden, en voor zover wij weten is het de eerste keer dat ze naar België komt.

U vindt van Anna Vissi een korte biografie in onze achtergrond-rubriek .