Zanger, componist, musicoloog en multi-instrumentalist ... Het is een hele waslijst.

Christos Barbas ( Χρήστος Μπάρμπας ) werd in 1980 geboren in Thessaloniki. Hij begon al heel jong met muziek, eerst spelenderwijs maar daarna met onderwijs. Het eerste instrument waarvoor hij les volgde was de barokfluit. Dat is een variant van de "gewone" (of Duitse) blokfluit, alleen is ze wat moeilijker te bespelen en daarom minder geschikt voor beginners.

Daarmee is de toon dan meteen gezet. Christos Barbas kiest altijd de weg die hem het meest interessant lijkt, ongeacht of die dan als "moeilijk" geldt of niet.

En er is meer: zoals de naam het aangeeft werd deze fluit gebruikt in de Westerse barokmuziek, dus ergens vanaf de zeventiende eeuw. Het is een dwarsfluit (vandaar dat ze ook "traverso" genoemd wordt), en ze zou later verder evolueren van hout naar metaal, maar in haar oorspronkelijke vorm had ze een eerder discrete klank, want ze was bedoeld als begeleiding van de menselijke stem in kleine ensembles.

Het is precies die eenvoud in het klankbeeld die als een rode draad overal doorheen loopt waar Christos Barbas zoal mee bezig is. En dat is heel veel.

De leertijd

Maar laten we beginnen bij het begin.

Na de barokfluit leerde Christos Barbas nog piano en cello spelen, en ook zijn belangstelling breidde zich verder uit van de middeleeuwse barok naar andere vormen van klassieke muziek. Ook de theorie boeide hem, dus volgde hij vakken als notenleer, harmonie en contrapunt. In 2002 sloot hij het hoofdstuk "westerse muziek" af.

Voor vele anderen zou het daar dan bij gebleven zijn. Maar Christos Barbas vond dat nog lang niet voldoende. Hij studeerde musicologie en muziekpedagogie aan de Aristotelis Universiteit van Thessaloniki, en daarna ging hij verder studeren in Londen, waar hij een master in etnomusicologie behaalde aan de befaamde SOAS (School of Oriental and African Studies) .

Gaandeweg breidde zijn belangstelling zich steeds maar verder uit: van klassiek naar allerlei vormen van hedendaagse muziek, waaronder jazz en elektronica, muziektheater, filmmuziek, ... En dan was er natuurlijk ook de eeuwenoude traditionele volksmuziek: Grieks en Bulgaars en Turks en andere Balkan-landen, en later nog verder oostwaarts: Afghaans, Iranees of Noord-Indisch - zonder de meer religieus getinte sufi-muziek of de Ottomaanse traditionele muziek te vergeten. En telkens ging hij in de leer bij gerenommeerde specialisten.

Die leergierigheid was niet zomaar ineens uit de lucht komen vallen. Al tijdens zijn studies in Londen bijvoorbeeld had hij ook wat privé-lessen gevolgd over de muziek van Japan en die van Zimbabwe (telkens twee jaar lang), en eerder in Thessaloniki had hij ook twee jaar lang Byzantijnse muziekles gevolgd.

Bij veel van die muziekgenres horen vaak specifieke instrumenten. Dat is niet (alleen) omdat het zo de gewoonte is, maar ook (en vooral) omdat ze uitstekend geschikt zijn voor die muziek. Daarom heeft hij ineens ook maar een hele reeks van die instrumenten leren spelen. Dat zijn dan onder meer ney , kaval , bansuri en gaida , Ook hier haalde hij zijn mosterd bij erkende vaklieden, zoals Ömer Erdoğdular voor ney en Nedyalko Nedyalkov voor kaval . Minstens die twee laatste instrumenten beheerst hij voldoende om er zelf les in te geven, onder meer aan het prestigieuze TEI van Arta - en natuurlijk ook in het Labyrinth van Ross Daly op Kreta.

Het was inderdaad haast onvermijdelijk dat iemand als Christos Barbas de weg naar dat "Labyrinth" zou vinden. Dat instituut werkt immers als een magneet op iedere muzikant die belangstelling heeft voor de wisselwerking tussen oosterse en westerse muziek, dus ook op hem. Eerst volgde hij daar allerlei cursussen, seminars en workshops, en later begon hij zelf les te geven. Hij heeft het dan zowel over de praktische kant, waarbij hij de deelnemers inwijdde in de speeltechniek van de ney , als over de theoretische kant: notenleer, makams , improvisatie, compositie van modale muziek enzovoorts.

Hij geeft trouwens niet alleen les in het "Labyrinth" en het TEI , maar ook aan de Universiteit en aan het Conservatorium van Thessaloniki. En dan zijn er nog seminaries, workshops en masterclasses elders in Griekenland, of in Spanje, Italië, Frankrijk, Duitsland, Israël, ... In september 2014 was hij zelfs in België.

De visie

Dat les geven doet hij graag. Het is natuurlijk in de eerste plaats een manier om zijn enthousiasme en zijn kennis op anderen over te dragen, maar hij doet het ook een beetje voor zichzelf. Als je een bepaald concept aan anderen moet gaan uitleggen, zegt hij, dan moet je je eerst en vooral afvragen hoe je dat het beste kan overbrengen, en dat helpt je dan om het zelf (nog) beter te begrijpen.

Hij vindt het dan ook absoluut niet erg om telkens opnieuw dezelfde dingen te moeten uitleggen aan telkens andere groepen studenten. Wel integendeel, want dat helpt om nog beter tot de essentie van de zaak door te dringen, zegt hij.

Muziek is immers een volwaardige taal, vindt hij (en hij niet alleen). Het is gewoon een non-verbale manier van communicatie. Dat is hem ten volle duidelijk geworden tijdens zijn lessen bij Ömer Erdoğdular . Ze spraken geen enkele gemeenschappelijke taal - behalve dan de muziek. En toch werkte dat zo goed dat Christos Barbas inmiddels beschouwd wordt als één van de beste ney -spelers van Griekenland (en omgeving).

Die non-verbale communicatie is iets wat hem heel erg boeit. Toen hij al die verschillende muziekgenres bestudeerde - en dus naar al die verschillende "talen" luisterde - raakte hij vooral gefascineerd door de manier waarop al die verschillende muzikanten door de eeuwen heen allerlei gevoelens tot uitdrukking hadden gebracht. Ondanks de zeer uiteenlopende achtergronden zijn en blijven die muzikanten toch allemaal exemplaren van de diersoort die "mens" heet, en daarom zijn het vaak universele gevoelens die er op deze manier gecommuniceerd worden. Hij vindt het belangrijker om die non-verbale communicatie te bestuderen dan om zich te verdiepen in de details van de uitvoeringstechnieken die ze daarvoor gebruikten.

Hij gaat zelfs nog een stap verder, in de richting van iets dat je "minimalisme" zou kunnen noemen. Net als een gewone, "verbale" taal heeft ook elke muzieksoort haar eigen woordenschat, zegt hij. Elke "spreker" kan daaruit vrij kiezen. Je moet natuurlijk eerst de taal zelf voldoende leren spreken, maar daarna kan het twee kanten op. De ene spreker kan allemaal "dure" woorden gebruiken om daar fraaie volzinnen mee te construeren - zonder daar eigenlijk iets inhoudelijks mee te zeggen. Loos gepraat dus, dat het ene oor al uit is nog vooraleer het in het andere oor binnengedrongen is. Omgekeerd kan een andere spreker, met enkele eenvoudige maar treffende woorden, toch heel diepzinnige gedachten overbrengen, en op die manier een enorme indruk nalaten bij de luisteraar. Het zal duidelijk zijn aan welk van beide vormen Christos Barbas de voorkeur geeft.

De resultaten

Die visie is ook terug te vinden in (bijna) al zijn samenwerkingen en natuurlijk ook in zijn eigen composities.

Bij die samenwerkingen spelen zijn uitgebreide kennis van al die verschillende stijlen en zijn vaardigheid op de ney uiteraard ook mee, want dat maakt hem inzetbaar in heel veel projecten. Maar de mensen die hem vragen voor een project waarin ze bijvoorbeeld een ney willen gebruiken, kiezen toch in de eerste plaats voor de muzikant die het instrument bedient dan voor het instrument op zich, en ze zoeken dan meer bepaald een muzikant die er iets van zichzelf kan inleggen.

Het heeft weinig zin om hier een chronologisch lijstje te willen geven van al zijn projecten en samenwerkingen. Niet alleen omdat het veel te lang zou worden, maar vooral omdat er geen lijn in zit. Nogal wat muzikanten "groeien door" van het ene project naar het andere, maar Christos Barbas heeft van in het prille begin zoveel kennis en kunde vergaard dat hij moeiteloos van het ene project naar het andere overschakelt.

Bovendien zijn veel van die samenwerkingen een "logisch" gevolg van het "Labyrinth", waar een heleboel getalenteerde en visionaire muzikanten met elkaar in contact komen en dan samen dingen gaan doen. Het is dan bijna overbodig om te vermelden dat Christos Barbas samen op het podium zat met mensen als Ross Daly , Evgenios Voulgaris , Zohar Fresco en vele anderen. Zo'n droge opsomming zou meer op een telefoonboek gaan lijken, en dat brengt niet zo heel veel bij. Het lijkt dan beter om gewoon enkele markante voorbeelden te geven.

Een voorbeeld van zo'n voorbeeld, dat een breed publiek zal aanspreken, is het album "Beyond the borders" , dat Maria Farantouri in 2018 uitbracht bij ECM . Deze diva is uiteraard wereldberoemd vanwege haar sublieme vertolkingen van de muziek van Theodorakis , maar het is (helaas) wat minder bekend dat zij ook belangstelling heeft voor - en uitblinkt in - traditionele muziek. Op dit bewuste album zingt zij liederen waarin Oost en West samenkomen, vanaf de Middeleeuwen tot meer hedendaags. De meeste muziek werd speciaal voor haar stem geschreven door de Turkse componist Cihan Türkoğlu, maar hij had zich wel laten inspireren door de traditie. Hij maakte trouwens ook enkele bewerkingen van traditionele liedjes. De bezetting is al even veelzeggend. Türkoğlu zelf speelt saz en kopuz , Anja Lechner violoncello, Meri Vardanyan kanonaki , Izzet Kizil percussie en Christos Barbas ney .

Er valt nog veel meer te vertellen over dit album, maar het zal duidelijk zijn dat dit inhoudelijk helemaal een kolfje was naar de hand van Christos Barbas . Het is ook veelzeggend dat ECM uitgerekend op hem beroep deed, want zoals bekend weigert dit label pertinent om concessies te doen aan commerciële overwegingen. Ze streven naar kwaliteit, zo zuiver en sober mogelijk. Ook daarvoor waren ze bij Christos Barbas aan het juiste adres - en dat wisten ze uiteraard. Hij was toen immers al enkele jaren bezig.

Dat brengt ons bij een ander voorbeeld van een markante samenwerking, ook al moeten we daarvoor twintig jaar terug in de tijd. Christos Barbas was namelijk jarenlang een vast lid van de Spaanse groep " L'Ham de Foc" . Die werd in 1998 opgericht door Mara Aranda (°Valencia 1968) en Efrén López (°Valencia 1972). De bedoeling was om de Valenciaanse traditionele muziek te gaan spelen, maar dan wel met veel aandacht voor de invloeden van Griekse, Turkse, Arabische, Iranese en Afghaanse muziek die zich daar in de loop der eeuwen hadden genesteld. Hun aanpak had veel succes in Spanje en elders, en Mara Aranda beet zich steeds meer vast in het onderwerp. Ze reisde voor enkele maanden naar Kreta om daar onderzoek te doen voor het tweede album van de groep (dat in 2001 verscheen) en van 2003 tot 2007 verhuisde ze zelfs permanent naar de "bronnen". Ze woonde achtereenvolgens op Kreta, in Thessaloniki en in Istanbul, en daar verdiepte ze zich in allerlei verschillende muziekstijlen, tot en met Byzantijnse zang.

Het zal dan niet verbazen dat Christos Barbas zich aansloot bij "L'Ham de Foc" en er van 2004 tot 2007 vast lid van bleef. Hij speelde tevens ney en kaval op hun derde album, "Cor de Porc", dat in 2005 verscheen en dat al even goed onthaald werd als de twee vorige.

Christos Barbas speelde niet alleen mee in groepjes van anderen, hij heeft natuurlijk ook wel wat eigen ensembles opgericht, meer zelfs dan er vingers aan één hand zitten. Die bestrijken verschillende muzikale genres, en telkens brengt hij, samen met enkele collega's die zijn visie delen, vooral zijn eigen composities. Zoals hoger gezegd streeft hij daarbij niet naar slaafse reproducties van het origineel, maar hij probeert telkens weer de essentie te vatten.

Een interessant voorbeeld is het "Magnanimus Trio", opgericht in 2010 en nog altijd actief (of toch minstens tot in 2013). Zij beschrijven zichzelf als een "modal jazz trio", maar dan wel met de nadruk op "modal", Daarmee sluiten ze - allicht niet toevallig - aan bij de visie van Ross Daly himself. Zoals bekend is die een groot voorstander van het uitdiepen van de creatieve mogelijkheden van de eeuwenoude modale muziek, maar dan wel zonder de traditionele opvattingen zomaar overboord te gooien.

Het trio zette al meteen de toon met hun allereerste album, "A Cue" (2010). Het was dan wel opgenomen in de studio, maar ze hadden daar een uur lang met elkaar zitten improviseren, balancerend tussen minimalisme enerzijds en meer uitgewerkte "soundscapes" anderzijds. De bezetting is ook veelzeggend: Christos Barbas (piano, ney , kaval en zang), Pavlos Spyropoulos (contrabas) en Dimitris Tasoudis (drums, piano, keyboards, marimba).

Ze brachten later nog twee albums uit, nog steeds met veel ruimte voor improvisatie maar nu ook met een aantal nieuw gecomponeerde liedjes, waarin ze zorgvuldig allerlei elementen met elkaar vermengd hadden. De journalisten kregen er zowaar een punthoofd van. Al die verschillende stijlen die uitbundig door elkaar liepen ... Het klonk goed, dat moesten ze toegeven, maar hoe moesten ze in 's hemelsnaam aan hun lezers uitleggen welke muziek dit eigenlijk was? In nogal wat interviews probeerden ze de groep met allerlei argumenten te overtuigen dat het toch wel degelijk "jazz" was ("het is toch met piano en contrabas, niet?") en de groep spartelde al even hard tegen.

Een tweede interessant project is "Neda", een ensemble dat ontstond in 2012 in een leeszaal van de bibliotheek die aan het "Labyrinth" op Kreta verbonden is. De leden kenden elkaar al langer, maar het was toen dat er een vonk oversprong. Elk van hen was naar het "Labyrinth" gekomen met een stevige muzikale bagage op zak, en allemaal hadden ze daar een hoop verschillende puzzelstukjes zomaar ineens in elkaar zien vallen. Daar besloten ze nu op verder te borduren.

We hebben aan "Neda" al een heel artikel gewijd toen ze in september 2014 naar Brussel kwamen. Daar kunt u nog altijd lezen waarom ze uitgerekend voor die naam kozen, en we vertelden u daar ook het een en ander over hun visie en hun aanpak.

In de context van deze bio van Christos Barbas is er misschien nog een ander element dat het vermelden waard is. Zoals gezegd hecht hij heel veel belang aan sobere, eenvoudige uitvoeringen, die de essentie van de muziek weergeven. Daar in die bibliotheek werd duidelijk dat ook de anderen die mening deelden. Maar er was nog iets anders: ze ontdekten met elkaar dat ieder van hen toch nog altijd een eigen manier van uitdrukken had. Binnen het vocabularium van een bepaalde soort muziek hadden ze allemaal een eigen selectie gemaakt. Dat was natuurlijk een afspiegeling van hun muzikale persoonlijkheid, hun achtergronden, hun voorkeuren enzovoorts, maar het maakte alleszins dat ze op die manier een boeiende dialoog met elkaar konden voeren.

Nogal wat van de liedjes op hun - inmiddels - twee albums zijn ook op die manier ontstaan. Iemand - meestal Christos Barbas - componeerde een liedje, dat werd dan in de groep gegooid en ze gingen er samen mee aan de slag tot het goed was.

Het publiek in Brussel - dat toch wel wat gewend is - vond dat ook. Hun concert daar was volzet.

Dan wordt het stilaan tijd voor een fast-forward naar april 2024 want toen kwam Christos Barbas naar Brussel met Efrén López om daar hun nieuwe album "Atlas" voor te stellen. Dat was voor ons meteen ook de aanleiding om deze uitgebreide bio samen te stellen, en voor de bespreking van dat album verwijzen we dan ook naar de april 2024 maandpagina .