Geschiedenis van Griekenland

Het Byzantijnse Rijk

Groei en bloei van Byzantium

In 395 splitst keizer Theodosius het uitgestrekte rijk in twee delen: een West-Romeins Rijk met zetel opnieuw in Rome, en een Oost-Romeins Rijk met zetel in Constantinopel. Het West-Romeinse Rijk komt steeds meer onder druk van allerlei "barbaren" uit het noorden en gaat snel achteruit.

Het Oost-Romeinse Rijk daarentegen kent een grote bloei, gebaseerd op drie pijlers: de erfenis van het Romeinse wereldrijk, de erfenis van de Oude Griekse beschaving, en de christelijke religie. Het wordt later het Byzantijnse Rijk genoemd en bereikt een hoogtepunt omstreeks 1025.

Tussen het Westen en het Oosten ontstaat een moeizame verhouding. Aan beide kanten is er een sterke vermenging van Kerk en Staat, maar op een andere manier. De westerse pausen trekken steeds meer wereldlijke macht naar zich toe, worden steeds autocratischer, en vaardigen steeds meer dogma's uit. De oosterse patriarchen oefenen hun invloed op de keizer meer onrechtstreeks uit en houden min of meer vast aan het "primus inter pares" model van de apostelen: er zijn meerdere bisdommen, allemaal op gelijke voet, met de aartsbisschop van Constantinopel als "eerste onder de gelijken". De paus zou dus in feite niet meer zijn dan de bisschop van Rome, één van de velen, maar die ziet dat anders. Er onstaat dus al gauw een breuk tussen de Orthodoxe en de Rooms-Katholieke Kerken. In 1024 excommuniceren de paus en de patriarch van Constantinopel elkaar zelfs, gooien elkaar dus wederzijds uit de Kerk.

Interessant om weten is dat de termen "Byzantium" en "Byzantijnen" eigenlijk van westerse oorsprong zijn. Bovendien ze zijn pas tijdens de Renaissance in gebruik geraakt, toen het rijk al meer dan duizend jaar bestond. Zelf noemden de Byzantijnen zich Romeinen, en hun keizer droeg de titel "Keizer der Romeinen". Niet onlogisch, want tenslotte was het inderdaad gewoon een ononderbroken voortzetting van het aloude Romeinse Rijk. Ook de Arabieren noemden hen de "Rum". Tot op de dag van vandaag vraagt een Griek in het buitenland nog steeds aan iemand, in wie hij een landgenoot vermoedt, eerder "Romiós ise?" ("ben je een Romein ?") dan "Ellinas ise?" ("ben je een Griek ?"). En als u een Asterix stripverhaal in Griekse vertaling openslaat, dan staat er voorin (daar waar verteld wordt dat de Romeinen heel Gallië onder de voet gelopen hadden behalve dat éne dorpje) bij het woord "Romeinen" de toelichting "niet die van ons, maar die van Italië".